Full text of "De Rege et Regis Institutione"

See other formats

E 
ln 
IS 
$ 
! 

; 

| 

1] 

| 

| 
We 
| 

) 

y 

| 

| 

| 


Shelf No. 


%, BOSTONIA 
No  CONDITAAD. EN 


e 
George Tickuor, 


CID A EA 
Acc: Lp GRIS IA 


E 
y 
4 
h 
Ñ 
ñ 


Ed NA, Panes dl 
Te 0 O 


Trono lan 


id 0 Ll ¿ pde, NN ERA 
: e E NS > 


PATO ANN IS 


MARIAN A. 


HISPANI, ESÓCÍ: 
ETATE TESV) 000 
DE REGE PE 
ET REGIS INSTITVTIONE 
Liar: TE | 
Ad Philippurn HI. Hifpañiz Ao 


has A Catholicum. | 
Esafdemde ponderibus Grenfuris Lobo 


Editio fecunda; 


pis Wechelianis, Me eredes 


- Joannis Subo. 


Cl | 
"Cum Primilegio Sac. a el. Mai, Ef ip Pa mio 


 DUPCrioram. 


t q 


' / 


e 


O 


f 4 A he FÉ 
ko VIDA 7 . 174 JAMÁS Qs A: 
NA NO " 


y 


A Y) 


2 De Ss 


E an Y l 


SS hr 


( SS 


¿2 


55% 


a 


RISIRIRIRIR 
AI A 
ES 


ESA En EROLEIARS 
(III) 
C 


OPERIS REGIA AVCTO- 
ritate falía, 
y Hertum plane 8 erudicum 
6; ES 'virumloannemMarianam 
LANE elle, vralia delint,creslibr 
Latis indicant,quos de Rege 87 Regis 
inftitutione cófecit elegantes % gra- 
ues.Eos Regia auctoritate diligenter 
8c atcente perlegi,iterum Srertio fa- 
Éturus,/1 pertempus dz otium licuil - 
fet,itafemel lei placuerunt. Inf- 
mili argumento autores non pauch 
regni 8 reip.ftat componunt : no- 
fterRegema primis annis fufceptumn 
ts morib”informat, lis praceptis in- 
ftruit,que coloco digna tunt, Quip- 
pein Deum conieétis oculis vt lapt- 
cas architeétus ad eam regula infti- 
tute fabrico fundamentis molem v- 
Ñ (:) 2 »'  .NIUCr- 


«niuerlam imponit, quum proin= 
deiudico, vthocopus typis manda- 
tum in luce 8: hominú manibus ver- 
fetur,corum prefertim, qui ad reip. 
cubernacula ledent. Qui li adpre- 
 Ícriptam in eo formam adtiones 8% 
coníilia retulerint, ne magnum atg, 
incredibile opera pretjú exiítat. Da- 
tumin noftro fanóte Mariz deMer- 
cede redemptionis captiuorum, coe- 
'nobio Madriti die trigefimo meníis 
Decembris, anno millelimo quin- 
gentelimo nonagelimo oétauo, 


_ Fr. Petems de Onm 
, - Magifter pronic 


Summa Regii privilegii, 


Hilippi I1L Hifpaniz 8£ Indiarum 

RegisCatholici privilegio cautum eft, 

ne quis hunclibrum de Rege 82 Regis 
inftitutione, proximis decemannis, hifi de 
auctoris voluntate imprimar, autalibiim- 
preísum in vniuerfis Caftelle regnis ven- 
dar. Qui fecusfecetit, ei preter librorum 
publicationem muléta pecuniaria indici- 
tur. Vti ex ipíis regils litteris plenius intel- 
ligitur, Madriti daris die quintodecimo la- 
nuarizanno millefimio quingentefimo no- 
nagelimo nono. | | 


AN 
1 


—Facul. 


Facultas imprimendi. 


Tephanus Hoieda Vifitator Societatis 
¿2 Tefu'in prouincia Foletana , poteftase 
fpeciali fadtaa noftro patre gen erali Clau- 
dio Aquauiua,do faculratem vtimpriman: 
tur libri tres, quos de Rege8z Regis inftitu- 
tione compofuit P. loannes Mariana 
siuídem Societatis , quippe approbatos 
prius a viris doétis éggrauibus ex eodem 
noftro ordine.  Incuiusrei fidemhas lir- 
reras dedi meo nomine lubícriptas, $2 mel 
officiifigillo munitas. Maaritiin collegio 
noftro quarto Nonas Decembris M. D. 
LXXXEVIR 


; _Srephanus Hoicda 
Vifitátoro 


Liber 


TIO. .N E, 
Liner Prtmvs. 

CAD PHILIPPYM TIT. HISPANTAE 
 Regeme Cátholicuin prefato. | 

="5 D confines Carpetanorú, Vetonum, 
os veteris Luficaniz tobile Ec lautum 
Se PSC manicipiumd Ácom eft, magnorúinge- 
SAY, niorú parens,quoda Proleméo Libora 
NE Ebura Linio , Gotithorum etate Elbo- 
ta, noltro tempore Talaucra nominatur. Loco pla» 
no in valle quatuor ea parte palluam.millibus lára, 
fuperios latiori,quato pluresamnes ancsniflimo ri- 
parum veftitupinguibusaruisinterlecár. interalios 
| princeps Tagus abarenisauro micantibus celeber- 
rimus fama; latifhimo alueo, maltifo; receptis aquis 
ampliflimos,cius oppidi rmocnia ad Auftrúalluitique 
funtopere firmiflimosmulis $ excellis turrib,hor- 
rida (pecie minaci.De cuius laudibus,quoniam in eo 
nadilumús, lere preftar quam pauca dicere. Quod 
rei prefentis efttamen, in vicinis huicoppido locis, * 
qua Abulamicur, mons allorgir fermein merz mo- 
dum ab aliis Abulentibus montibus omai ex par - 
te diuulfas ambitu colligens palfutm millia vigin- 
tiquatuor, ¿rduus alcenía plerumque prerubras. 
| es | aA Muk 


MEGISINS EE TENA 


ls 


4. DE RnERE ET RESIS INSTIT. 
- Multis circum collucet pagis, fyluifque impedítur: 
aquis gelidis 82 copio(isirriguas, tenul gleba, nori. 
nulla eiíniuria elt. In tummo verticead Aultrum 
rupibushorridúm, difficili adicuancrum vilitur re- 
ligioñie plenum, Vincent! é lororum, quotempo- 
< re Elbora profugerunt Datiani metu, larebra nob:- 
lis, propequearx 8 templum Vincentii nomine ; e- 
ius fugz monimertum extabati nclytum olim,nor 
religionis modo opinione led amplis pollcfho- 
mibuslocus editus, vnde latiflimus in omnes partes 
delpeétas et, 8 intaétis zuo arboribus amóenús 
anger maieltarem.Fama eft oli Templariis militi- 
bus fuilfe arcributum,nune Abbatia magis quam re 
alizinfigneelft, que in Toletani cempli lacerdotlis 
numeratur. Aloqui locus valtus vix vt parictina fu- 
períint yetultioperis veftigía,gemina lapidea fepul> 
craformez infolentis 8énouz: nullum preterea vel 
anguítum facellurn: qua culpa haud facile dixerion 
ea religio negligatur. Sed fub caramen arce ad5e- 
prentrionem planicies omni ex parte collibws cit- 
eumuenta panditur,annofss quercubus diitinóta. im 
qua rudi opere male materiatú facellú extar Vit- 
cinis matris nomine omnibus circum populis lan= 
étum, coniunétum viridarium fontepcrenninitety, 
multa intus circomque caftanea, nuce, prubo, mo- 
toque. Quibus veftigris Dianam nemorum tutela 
rem Diuam (vi fixitantiquitas ) cultam fuillcla- 
- pidisinicripioR omanaindicio cit,his verbis» 
TABEo: Tal MES 
Lio Vries 
Priscvs 
Ex Vormro | | 
= IplejToxoti primis litteris legendutn putabaro, ab 
arcu' 


: 


LimrermR Proimvs. 3 
arcu Sí fagittis, cognomen haud infrequens Dia- 
nz. Loci temperies, eutnin mediis zftatis calori- 
bus maligni fideris vi lubiecti agri écoppidaardeno, 
mirabilis. Noétuatque per diera line moleftia ne 
noxa fub arbore aut fimplici reto durare pollis. 
Perflant (uavifime aura nullisinfedte vaporibus, 


nulla tetracontagione graurs:gelidilime aque lo- 


cis omnibus Ícatent; fontes decurrunt peilucidi, 
vnde Pelaginomen loco factum.Leciflima cali, fo- 


tig; facies c/hthymum,borraginem,oxalim, pioniá. 


Íponte 3% copiofe exleterfa fundit, ebuli 8 filicis 


amplius.Quales Elyhoscampos bestorú fedes an- 
: tiquitas predicauxo, talis ejus montis perzltarcin fa- 
«cieseltcosiodara,Rerumad viétom copiam vicina 
oppida pagios luppedirahe, fruétus luaniflimos,v. 
¿uas, fiCUS , pira.cum optimis comparañda, pernas 

falitaseximia bonitare, pi/cjum,anium,carnium affa 
tion, vinanobilillima, vr obliujonem patrizpofline 


inducere: miterq'alióquiin tantis doribus, ealoca 
valtaedificiiselle, 82 nom porius viros copiofos eo 
frequentes peraltaremdomiciliatranítulile, fue 
amanitatem fue /alubrititem, frererum copiam 
lecutos Sed nimirum ameenitarem honorem qyI0= 
gionum hi proucnta carear,plerig; inanem arbrurá- 
tur, ftudia veilitate metientes.Ín eum montem Cal- 
deronius nobilisin primis Theologus, erudition:s 
merito Canoricus Toletanos , cum fracto labor;- 
bus 8 valctudine corpore eftivis locum idoneum 
quererer fortean confiliodelatus,me fibi, quo fa= 
muliariter vrebator,focium Tolero evocanit: vt has 


beretcum quo in ea folicudine fallendo tempore - 


fermonces eruditos $ctamiliares milcere t.quod hibé- 


ker £- iucundillime faciebamus,reliquum tempus 
| Aca» —gutín 


f Las 


4 Dr REGE ET REGIS INSTIT. 
autin divinis precibus diuinaque hoftia, autinli- 
bris ponebatut: vt veriflime dicere poffim nullos 
mihi dies illaftriores iucundiorefque illuxifle tan- 
ta erar conuiétus 82 rerumomninm (uauitas. Vna 
domicilii anguítia fordidi, humilis, rimol1 fatiga- 
bat. Cuiincorimodo vt mederetur vir minime 
parcus in vicino agro, fuo fumpru noftraex forma 
Hhofpitium xdificare proxima xftate aggrellus eft, 
frruGtura modica,tardisincrementis redemprorum 
culpa: fed vbiad culmen peruenerit, cum Regum 
fuperbis palatils comparandum. Ei ftcuéturz era- 
mus intéri cum A Garfia Loayla tuo Philippe Prin- 
ceps, magiftro municipe noltro litrera veherunt 
“plenz humanitaus atque officii:atqueiislirreris ad- 
iundtz difputationes, quas eoduétore ad D. Lau- 
rentiidearte grammatica habueras eruditas $7 ele= 
gantes. Aderat Suafola vir prudensó% doétus,ex- 
piatum per confellionem confcientiam noftram, 
frequenter ad nos ventitare ex proximo oppido 
Nauamorcundo folitus, ingenio facili, morum ex- 
imio candore, vt germanum Cantabrum polls a- 
gnoícere. Eratin mote, vi (olein occalum precipi- 
tiproximum jugúm occuparemus: vndelérenoce- 
lo, nullaque oftulcato nebula, Toleranazxdificia ex 
tanto interuallo contemplarilicer. Qupalpcótu a- 
nimis tantiíper ex comparatione eins tranquillita- 
tis cum vrbanis eftibusyrecreati, 82 quofilam per 
péruz aurz co loco afpirant (uaviílime, nocturnis 
plalmis dabamus operam verfus alternis pronun= 
tiando. Acciditeo die vematuriús penfo abloluto, 
fubannofa quercu,bifida teunco,patula ramis, pro * 
cera 8zopacalunz, que pernox erat, radiis prohi= 
bendis informiligno, qualia multa per fyluam ia- 
| | e cent, 


SEMBRADO RIAs Dj 

“cent, viventorum aut manuproftrare arbores ,có- 
fideremus. Ibi vt alfoletrecenti memoria de acce- 

ptislitreris Sz tuis, Princeps yinftituroribus mentio 

«oie y incidit Marchiene Velada, | Garlia - 

pluts Februa-| Loayla viris eximiis , quales noftra atas 

03 ¡paucos tulir, in quorum moribus elucet 

Jabba recers | abloluriflimum modeftiz Íuauitatis, CO- 
la mitatis, prudentizque $ prifcz grauita- 

pue. [ “is exempligm (8c licetex eo monte tura 

Marchioni lubditos fines, tum gentilitia Loayle 

pradia delpicere ) quibus deligendis dicebamus 

Regisprudentia cerleftiproxima, nifi multis 8 ma- 

gnis documétis teltata eler, eodeletuperípeltam 
omnibus fuiffe, Omnia que in cam fententiam 

funtditta,referrepudor prohiber. Sed filentio tan- 

tiíper fadto,Magnum, inquam, noftro Principeia- 

ftituendo onus li yiri quamuis preclari 6% nobiles 

luftinent. quantum enim efteius ingeniumn exco- 

lere, formare mores, cuius imperiumpoft adiectos 

certe proximisannisLubiganos, ¡plis Oceanió ter- 

ratum finibus terminatur *quantun momentum, 

veledifciplina dederit negleéta an accurata? ÉL ve 
eltingenium mulcitudinisia deterius prong, (1 quos 
progrellus diligentiafecerint, forrunz, nobilitati, 
praclare indolitotum adícribecur: £quidin tanta 
rerum yarietate, tanta aulz licentia oftenfum fue- 
tit, corum inuidiapeccabitur. Reéte Suafola alt, (1 
quid inftitutore opus eller, parre Rege faprentii- 
mo pre[enti , exemplis 8 precepcis filium Princi- 
pem, quem pleno iam oradu per fuaingredientem 
veltigia videt, formáte, religua omnis induftria fu- 
peruacanea fit. Er alioqui quid Hifpaniz Principi 
licteris opus (it? An'conueniar ftudiis immori, in 
ide a O A AS vmbra 


? 


L 


6 DE REGE ET REGIS INSTIT. 


wmbra pallefcere, cui arma cul bella curx elle des 
bent? prefertim cum multosin Hilpania principes 
numerarelicear, mullo quamuis cultu lmrerarum, 
serum bello paceque geftarum gloria excellentes. 
An Cidus memoria excidit, 66 recent memoria 
Ferdinandus Rex Catholicas,tum alti viri praftan- 
tes nullis mundiriis, nullis artibus exculti, ingenti 
acmilitari animo, nobiles de hoftibus triumphos 


reportafle ?¿Nztu, inquams, bellus eshomo: quí 


Principcm nobis daribardum, eruditionis Omnis. 
expertem velis, rrancum nimirum aut lapidem (1 - 
neoculis, fine auribus finefenfu. Quidenim elt 
aliud fine culta litrerarum , fine ingenais artibus | 
homo? Sedinimirum gentis veltr zingenium pro- 


dis virile vere ac militare. Anbella puras geri fine 


erudicionisprafidio? Neque enim temere Minerr 
uam tum bellis, tum fapientiz feudiis eandem pre- 


fecirt antiquitas, armatamn fÁinxit. fed ve indicarer 


inarmorum prafidio, pacis artes delitelcere; ing 
lapientiz fublidio haudquaquam prudenter bella 
adminiftrari. Licerquepro paucis Hifpanis ducibus 
indoétis, inaumeros proferre litreris arqueerudi- 
tione praftantes. noftricriam , quos defignabas 
Principes;(1 ad excellentem indolem, culcum inge- 
niotumadianxiflent , multo admirabiliores exti- 
tiflent. Odiuine Plato tua funt pleraque diéta 82 
eogitata pre clare. “Tu dicere folebas,cum demuma 
selpublicas fore beatas cum eas auc philofophi cas 
piflent regere,aut qui regerent philofophari.  1pfs 
etiam diuina litrera quantopereR egibus fapientiz 
ftudiumcommendent 8 quam frequenter, igno- 
rarenemo poteft.Adhzxc Calderonius paucis,Sunt 
inquir,que dicis veriffima,4 modus adíit; neque e- 
nia 


4 


EE MO RIMA 7 
nim Principem in liteeris omnem xratem conte= 
receconuenit, vtinanem ab eruditionelaudem pe= 
tar: Severa lapientia Principum metu núminis, 6: 
legis diuinz cognitione magis quam alíis artibus 
continesur. Sapientiz,inquam, precipuum munus * 
diuíni numinis cultu niticur : le fializingenuz at" 
tes accellerint ,diuinum quid 8. eximium extabit: 
fi via rarioneque procedatur, primis annis, magnos 
proceifus habebic, prelertim caindoleingenii, ex- 
pedita arq; tenacis mémoriz laude, qualemn noftro: 
Principi contigille famapradicat, 8 magoi viril te= 
ftantur. culruta adhíibira incredibilis prouentus ex- 
filter. negleétusager quo elt Feecundior natura, eo' 
amplias fencibus % noxiis herbis valtarur. Verum | 
de licreris plura 4 me luntdiéta ea dif putatione,quá 
de Principis infticutione cov im eontabar diebus lu- 
pecioribus. Eamvobis vbi lima scceflerit,cogno- 
[cendam atque caltigindim libenter dabo. fraud 
eriam de confocmandis moribu; , que precipua 
curaeít, de vircutuin Ítudio multa difpy9rata ¿4 nO- 
bis videbitis, quam prudenter, veltrdén iudicium 
erit:eriam ego, li me docebitis, quod mis 15 placue- 
rir,commutabo.Imo quando otium eft,S ¿e ea dil- 
putationeate mentio faéta elt,de fcripro pi legen=' 
tem, autex memoria recitantem hac de fequér bus 
noctibus, quede grauiffimo argumento collegifti? 
auidiffimis animis audiemus.. Caltigandi labore 
neq; veremur magnopere yt moleftns lic: ncq; re- 
culamus tamé,(i quid inciderit quod fecus videatur, 
admonere. Conditioné accipio ,ingenuú animum 
laudo.deliciati.n.ingenii e(t,neg; (iris amici,librum 
malle abamico caftigarúaccipere quí facere.Quod 
lá tádem vultis $ li placer,noítras comméntationes 
o end oia age expli- 


8 DE REGE ET REGIS INSTIT,. 
explicare aggrediar. cellabo cum tempus monue-. 
ric,aut fatietas audiendi. Nobis vero, inquit Calde= 
renius, 6 vehemenrer quidemandire placet, vt pro 
“meécfocio relpondeam, quid enim iucundius dum 
cozna paratur, quam de ratíone inftituendi Princie. 
pemaudiredicentemconringar? iftosquernos cO= 
natuspreclaros, (iquainreopus (ir, pro viriliparte. 
adiuusre?: Veltromiftum animum,inquam,pro ca 
ac debco magnifacio: vellemiamen par veltez ex- 
peétationi, 84 tam erudicis auribus idonea oratio= 
nisfacultas inefer,Quod li Socrates prefente Phe- 
dro amoremvituperaturas facere1dnonauder, ni= 
I1(bi prius pallio capurobnuberer ; multo magis 
me verecundari opus elt coram eruditillimo viro,. 
qui dia publicas (>ompluti Theologicas fcholas 
cum magna celcbi/iate explicuit, ludicras noftras 
cogitationes deprunere: acprafercim de Principe. 
educando inftituendoque quipollimbhomo prita= 
tusíine pudore dillerere ? non audacia ledtemeri- 
Tas arque impudentia videatur, periculum ne Phor- 
mioni fenisímilis judicer corara Annibale Poeno 
quali £% quanto duce , de arte militari fcholam ex> 
plicanti; esulque exemplo verendum ne pro laude 
rilurn referam , ftulcitieque $ amen iz viropera- 
> dlonem incurram, Noneltquodreprehenfionem 
énetuas>, Calderonius ale, ex multa lcótianequid. 
prohiber pracepra faluraria colligere omnium fe= 
culorum X gentuum approbationercltara, magno» 

- pumvicorum experimentis Aixa? Quod polis eciam 
Ariltotelis 8 Platonisaliorumgque philofophorum. 
exemplotueri, qui nulla reipublica traltatione, de: 
conftiruenda tamen republica ex Ingenio Eclibris: 
multa fubriliter Y prudenter difputarunr. Vefum 

A ; Ab fatictas 


r 


ANA 


AER PRI VS e) 
fatictas, inquam, vitanda eft imul eftiuo tempori 
onfulendum. difputationem per otium él perpat- 
es diebus confequentibus cognofcendam vobis 
radam. Si quid cenfura dignum videbitur, aut nos 
étibus inter nos conferemus, aut leétione vniuería 
ablolura , quod vifum erit meis verbis fine altérca- 
ione emendabitur; ne volumen crelcat , fcilicer A 
derebus fingulis difceptabicar. fimul quia, ve quis 
dat aje,charta non embelcit, pudorinoftroquam- 
mis fubruftico confulemus. —Hac lucubratione,, ÍK 
videtur , fulceptz difputationis cauflas explicabo, + 
fummaque capita delibabo, quo paratiores 6% artés 
riores ad legendum accedatis. Placet ea ratio,vtet- 
queaic; prefercim cúm vnáopera 82 votis noftris 
latisfiar,Sctibi difpurandi moleftia detrahatur, con- 
tentionem omnem etiam litrerariam , vtvidetur, 3 
multo tempore recufanti. Nempecum xtate ftu- 
día mutantur: clamores 8c iurgia ¡uuenes decenta 
proueéta viros «rate lirrere amosniores. Sed vt 
quod fum pollicicos, 8 quod vultis, aggrediarex- 
plicare; Superioribus annis cum ex Italica noftra 82 
Gallica peregrinatione redux in patriam Toleti 
heefiiTem, quod no (tri homines experebant, exter» 
niimportune efilagitabant , hiftoriam latinam de 
rebus Hifpaniz aliquotannisconfeci: quo vno of- * 
namentocarere videbamur, lnea hiftoria, multa' 
X preclara principum virorum exempla coníide- 
ani,que á dam voiuerfum opusinlucem editur,tn 
vnum corpus colligerem, operxpretium me fatu- 
rúm putabam, vt guftum aliquen cum rerum Hi- 
pantenfíum , tum noftri laboris letori darem.Si-. 
ul Philippi Principis etare formanda lis exem- 
lis $ preceptis conferre aliquid polle videbam 
; ASA 5 ciuk 


so DE REGE ET.REGIS INSTET. 

einíque magiítro larisfacere: qui demandara ea clá= 
rarogarat per literas monerem, (1quidin eamrem 
-- exvlu fore odleruallem.Fecitille humaniter $£ mos 
 ddefte ex omnibus partibus evam infima prabdia 
petens; ipfetantis in me meritis amorique ni re- 
fponderem, ingrati notam fubirem, quod cupio 3 
noltrismoribus abelle. lraque proreprelenti pau- 
_careícripli: hacdiípuratione reliqua adiicere cogi 
tabam.  Occafionem.inquit Calderonius,probas 
mus Ícribendi, de alioqui in re omnium maxima 
voluifle vltro iuuare, quis iure vituperarit? nunc 
- quodreliquam elt, $ quod es pollicitus age,priul- 
quam redeundi rempus adíir. Nam 8 famulos fcfti- 
hare vt nosreuocent, mibiaudire videor, Sualola 
addit , importuni (cilicet $ graues. Ergo dilputa- 
rionemin libros tres,fingulosg; libros in capita di= 
-ftinximus, neperperga oratio latieraré afferret co» 
gitandum crac. dinifumiterlapidibus, diuerforiis 
exinteruallo diftinétum , minus eft moleftum. la 
primo libro de origine regiz poreftatis, ytilicate, 
iure hereditario inter cognatos , agnatolque dil= 
putatur. tyranniimmanitas cum KR egis benignita- 
¡ecomparatur, eaconditione tyrannum vinere, VE 
cum laude pollit occidi; quod ell plane milerum. 
Regiz poteltatis fines quamlare proferantur,Ó an 
¿maior vniueríaR cp. fit explicatur magnisin ytram- 
gue partem argumentis prolaris. Defignatis Ánibus 
regli principatus, R egem 2 primis ¿nnis liber fecun- 
dus formare agaredirur licreris 8£ vircucibas omni- 
farizm : led iis magis que Principem prnátprz cx» 
reris , rebus gerendis idonex maxime yidebantus 
efe pudicitia, clementria, liberalitas, maguitudo a- 
fimi , glorizincenlum ftudiam, religionis RE 
- m4 


Disrr Pbrermvs o 
im z fyncerus amor 8% culrus: qua nihile(t poten». 
tius ad AcGendos alliciendofque mulricudinis ani» 
mos. Poftremus liber regii muneris partibus expli» 
catis confumitur; quibus exrecondita philofophia 
Sí magnorum virorurh vín , praceptis delumptis 
maiori atate Princepsinformandus eft, ne inícitia 
aut negligentiinititurionelabatur. AdR ép.paceres 
gendá,bello defendendá, arque fopus fu amplifi- 
candá, Regis vninerfacura refertur. Ita quales ma- 
giíbracus elle debentiuridicundo : quibellum ad- 
miniltrer,8c quibus pre fidiis,qua arte: vedligalium 
quismodus h1r,confideratur: fidei de iuflitiz quan» 
tus cultus,quz ratio obledtádigentem, ac quanto» 
pere,ne lacra vetultare fixa temere moucantur, Cu> 
randum religionis negleótn remp. non eel 


ftare.Quo locolongillimz difpurationifinis impo» 
"nitur. Vos vniuerlam atrente per orium confidera- 
bitis, certiquo leueriores cenípres extiteritis , €o 
maiorem a nobis habituros gratiam ; neque enim 
placeteorum ratio, qui leyis moleftiz metu, dea= 
mico quid famalocutura Gi.nibil autparum viden> 
turcurare. li funt medici prudentiores, qui minus 
agroto parcunt:indulgentia fine periculo non con» 
tingar-His diétisallurgimos.famnliFerrera,Nauar> 
rus reditura vrgere cesperant, femel 8 iterumcos> 
ham paratam dictitantes : neq;e pelrandum dum 
mora noftra gratiam perderer, quam ¡pá colpara 
fultinerent. Iracandem emeníi viám roríus verfig 
weftigiisterebamus , mula Calderonius propterpe- 
dum debilitaté : nospedibus ex interuvallo declina 
molliterirer fabulis fallétibuslegebamus ad facek 
lnmque delati,matrem Virginem ante cius fgnura 
Bixi demore genibus laluragimos: mox ad comnana 

A ARO qu erudis 


-phuspofle cogitabam, obleruarialia, que adreóte 


parten accipias, matorum nobilitati, tna indoli farrsfa- 


2 "De REcE ET REGÍS INSTIT, 
ernditis fermonibus magis quam vllare graram, i- 
tumelt. Ad[omnum labentibus aftris,luna quead 
occafum inclinante : cum fub opaca caltanea edi 
vicina ad multam nodem modeftisiocisad captan-= 
da aurztemperatiflimá fuftentarum efler. Tuo qui- 
dem, Philippe Princeps ,hoc quidquid laboris eft,, 
auguíto nominiconfecramus, nulla ambitionc,fed: 
ftudio fyncero tibigratificandi,preclaramiftamin» 
genii 8 virtutuma indolem iunandi, de rep. vniuería: 
hoc iplo conatu bene mereñdi, Nam etliín plena 
fapientiz 8 grauitatis aula educato, inter viros pru= 
dentiffimos verlanti,quod caput eft,taliacranto pa- | 
tente,cam eruditisinftitutoribus precepta philolo- | 


-phiz decfle non poflunt:hacnoftradifputationeta- 


men per otium confiderata, eaipla confirmariam-. 


conflituendam vitam, 8 remp.prudenter guberna- | 
dam, magoam vim mihi quidem habere videban=. 
rur.Paruz plerumque res maximas trahunt: nibilq; 
defpiciendum quod maijoris rel momentum efhicia- 
tur. Sed in dilputationis aditu ad vota conuerfus. 
Precor Princeps, vt nostram hanc operar: ¿n bonam. 


etas.Precor Deus, vt noftris conatibus faneas,tuts mu- 
neribus »tantisg, anime ES corporis dotibus perpetusta- 
1enz addas. Vtexpeclariontpar pronentusre/póndeat, 
benignus facito , tuo dono (5 caftiffima Virginis matris 


que precibrs EXUVALAS» 


CTA BM NEO 
Homo natura eff animal fociabiles. 


OL1vaa1 initiohomines incertis fedibus fe- 
rarum rita pererrabant : vni fuftentande vita 
A a 


: Limer Primvs o. 5 
curz, 82 fecundum eam, vni procreande educan- 
dxqueprolis libidini feruicbant. nulloiuredeuin- 
éri, nullius reótorisimperio tenebantur, ni quate- 
pus natura inftinétu $ impulluin quaque familia, 
ei honor deferebatur maximus, quem etatis prz= 
rogatina cereris videbant elle SUERO Er cum 


fotmam rudem quamuis 6 incompolitam repre- 
lentare videbarur. Sublato rectore, parente aut 
auo, filiineporesquein multas familias mapalium 
inftar difipati, ex vno pago plures pagos effecére. 
Ratio viuendi quieta erat, nullaque folicitudine 


borum, baccis (ponte natis, lateque pecoris famé, 
Íicim, liadmoneret , aqua profluenti fedare foliti e- 
tant. pellibus animantium adueríus frigoris $ 2- 
ftusiniurias femunire, fub frondola arbote iucun- 
dos caprare lomnos, inltruere agreftía conuluia,lu- 
dere cum zqualibus, fermones familiares milcere. 
Nullus locus fraudi, nulla mendacia, nullipoten- 
tiores, quorum lalutare limina, quibus allentario- 
pus haberent._ nulli ambitus , nulli bellici fragores 
quietam vitam eorum hominum folicitabár. Non= 
dam rabida 8c furens auaritia divina benebcia in” 


humero augebarur XX lobole , quandam populi - 


prauis. paruo enim contenti pomis agreftibusaf- 


e 


terceperat,fibique omnia vendicarat,fed yt quidam 


at YEN! 
IA alebanttendi contenti vimerecultm: , 
DNoefiguare quidem,axt partirs limite Campam 
Ph Faserats. ; | 
Quibus bonis de felicitate cum carleftibus certare 
potnillene, illique conuitivm facere : Dif multa- 
rum rerum indigentia premetet, imbecilitasque 
corporis externis iniuriis opportunos facerer. E- 


Ginao- 


14 —DrE REGE ET REÉGIS INSTIT. 
“nimúero párens humani generis 8% lator Deuscura 
mutua interhomines caritate,8% amicitia nihil pre> 
Itantius eflecernerer:neque ali polle excitarig; mu- 
tuum inter homines amorem liceret, niíio vnun 
locum 8 lub ciídem legibus; mulcitudine hominá 
fociata:quibus fermonis facultaremdederat vr con= 
pregari pollent,animi fenfus 8z confilia aperire in 
uicem, quod iplum amoris magnum incitamentum 
eft, eoídem vt vellentac vero necellario facerenty 
ímultaram ferur iadigos, multis periculis maliíque 
obnoxios procreauir, quibus lupplendis 62 procu- 
fandis multorum vites $e induftria ludaret. Sicqui 
exteris animantibus cibos 8 regumenta dedit, atg; 
adueríús éxternam vim , ália cornibus, deotibus, 
viguibus armauiry áliis, veíe periculo eriperent, 
pedura velocitaremn largitus et: folum hominen» 
nudumn $ inermé, qualrex naufragio rebus omni- 
bus amiflis,io hulus vir erumnas clecit.quineque 
inaterna Voera appetere,neque inturiam remporis 
ferre,neque monere fe loco, vbicFuluselt, pedi 
bus poflit, nibil aliud quam vitam milerrimam a 
fletu 8 lacrymis aulpicarivalens, ad omen cerulliz 
mum videlicer vrgentisinfelicitaris arqueinftantis. 
Hisinitiis reliqua vitaconfentarica el multis rebus 
indigens, quas neque vnus homo (ibi, nequepanci 
preltare pollint. Quot enim arrificum $ quanta, 
indultria confumitar lino; lana ,bombyce peéten= 
dis,nendis,texendis,in varia indumenra mutandis? 
Quor fabris opus habemus domando ferro, contt- 
tiendisexeo omne genus ferramentis, ar mis celia; 
toaflandis,merallis effodiendis, liquandis, in vala 
ornamentaq; formandis quantuslabor ? Addaslis 
cermercium exportationes inuettionelq; ¿cultura 
agro» 


TLinern Prrmvs $ 
ágrorum, lationes irborum, duétus aquaram, de= 
tivationes fuuiorum caftigarionelque: agros irri> 

uos , portis opera humana Ec induftriafadtos va- 
llo in mate molibusiadtis: quorú omnium plerags 
neceflária fine, aliis humana vita ornatur 6e ¡llu- 
ftratur. Pellendiscerte morbís quor medicamenta 
necellaria funt? quanra remedia dies 8 víus, % ma- 
jor rerumn coguitio inuexit, iotaiden tidem neque 
ab antiquisinuenta? 8 cum cxterz ánimantes na= 
turali lagacitate parent (1bi vie (ubíidia, fi quibus - 
opus habent, latibula, lultra, cibos in eftate, fíatu- 
tx inítinótu: ad morbos pellendos herbas falutares 
dignofcánt: intantis tenebris tabtaquererú igno 
tione verfaturab ortu fuo homo, vt nifilong; 
pore fingulas artes didicctit, nihilearúrerú, 
opus haber, efficere poflit: conficiendis ol 
nullius vita quamuis longeua fuficiar, nit 
uario multorum prudéntiaque accedat mM 
colledta. Diétamumad pellendas fagitras; 
bere,quis nili caprea docuit, ea hierba vtens 
culis venatorom confixa elt ? Chelidonig 
caligantibus admouemus ab hirúndine adm« 
puilorum gris oculis folita eo:remedio lucet 
finusre. Ciconia origano, hedera aprimor bismé 
détur, draco nauleá (ylneftrisladtucz fucco reftin- 
guir. Quid alía magno numero cómemorem? cuna 
115 que dicta (unt,cópetenter ir demonftratú;egere 
hominen alienoprafidio 8 opibus: neq; fuss viri 
bus polle vir omnia fublidia parare, ne ex'gua quí- 
dem eorum partem. Accellitimbecillitas corporis 
ad propullandam externá vim, probibendan1niu> 
riam.Nam neque vita hominum á feris irurnan.bus 
quarum etar magnus numerus, nódum cultu tetrá 
fulcs- 


16 De REGI,ET REGIS INSTIT. 
-SíCepto, nondum extirpatis incen (isque fyluis, tu- 
ta erat; Sc ipli homines vt quilque maxime viribus 
fidebar  beltiz inftar fetocis Se lolitariz terrentis a- 
lias, alias timentis, in teauiorúm fortunas $ vi- 
ram nullo prohibente graflzbantur: prefertim cum 
aliis inita focietate, multoram manus in agros pe= 
¿ora Sí villasirruebant, agentes ferentesq; omnia, 
íi quis reliftere pararer, in vitam etlatn (zuientes;, 
miferabilis rerum facies. Vbique latrocinia, dire- 
ptiones, cedesque impune exercebantur : nullus 
innocentiz tucus locus, nullus tenuitati. Ergo cum 
vita omnis externis inmriis elTer infefta, ac ne iplt 
% idem confanguinciinter le 82 neceflarii a mutuis 
us temperarent manus : quiá porentiotibus 
bantur, muútuofe cum aliís focietatis £ardere 
agere, ad vnum aliquem inftiria fAdeque 
tem refpicere corperunt: cuius pra lidio do- 
h externalque iniurias prohiberent: quita. 
ituenda y (ummos. cuna infimis atq; cum his 
2quabilideuindtos iute retinerent. Fine 
cecus primun reglaque maícítas orta city 
non diuitisiós ambitu, fed moderatione, ins 
nis,peripedtigue virtute olim obtinebanturs 
cexmoltarumetermn indigentia, ex metu 6% con. 
fcientia fagilicatis, 1 a humanicatis (per quam ho- 
Y minesíumus)á ciuilis focieras , qua bene beateque 
viuitur, nata funt. Nam inter anímantes alias, 
imbecilliores queque % timidiores congregantur, 

yt quoniam vites fingulis delunit,infirmitátem qua- 

fi collátis tymbolis 82 inopiam multitudo tueatut. 
Beltiz lolitariz verfantur, leones , pantherz, vrll, 
quoniam robore viribusque proftant. Sicfactum 

yt homo ab ortu fuo rebus omnibus a 
pra Í- 


ás 


"ErBbrk Porimvs: > 17 
przlidioque $e armis carens, -exaliorurn focietate 
8cinduftria pluribus bonis circumAuat,malorainiu- 
nimenta babearfolus quam crterz omnes animá- 
tes,que vtrumqueá natura ortuque fuo habere vi- 
debantur. Inepteergo natura á quibuídam accula- 
tur qual nouerca bumani generis non mater, que 
'mutaánimantia omiibos bonisinftruxit : hominé 
autem inopem $ infirmum in huius lucis víuram 
effudit,vt eller ludibrio-in predamquecederet. la= 
eptius alii neque fineimpieratis nora,divinam pro- 
uidentiam acculane,quafi omnia temere, nulloque 
rectoreinterris circumferantur, vel eo argumento 
quod animal nobilifimum miferrimam vicam a- 
gar, prelidiis omnibus ornamentis careac.Ín quo 
enim lili naturam yituperant, diuinamque prout- 
dentiam fugillant, in eo eius vis 82 dininitas miras 
biliusapparer. Si enim homo haberer ad propal. 
landa pericula yires roburque, nequealienis opi= 
bus indigeret:quefocietas cler?quereucrentiain= 
ter homines?quisordo?quz fides?que humanitas ? 
8 cum homine perdifciplinam caltigato, reuoca= 
'toquead modeltiatn, conftrictolegibus , 82 maiori 
poteftate nihil preftantius Ge, nibilamabilius : quid 
eodemioluto legibus % iudiciorum timore imma- 
nius efteraciulque effer? que beftia tantas ftrages 
daret ? cum fitízuiffima iniultitia tenéns arma, Ita 
ex imbecillitate locierasinterhomines dininú bo- 
num, humanitas legeíque lanébílime natz fun, 
quibus vita communis lecurior facta eft 8 orna- 
tior: omnifque khominisratio ex co maxime pen- 
det, quod nudus fragilifque nalcicur , quod alieno 
prelidio indiget atque alienis opibus adiwuari o- 
pus haber. | A 

| B Car. 


7. y 


18. Dr RnEcrET REGIS.INSTIT. 
] 


: IRA IES AS e 
Vawnrepprec/fequampluresprefars- 


1 


AAA cn a mergo atqueadmirabilem rarionem 

VA habent , que prepoltere conftitura efle vi= 
debantur. ex imbecillitate 8cindigentia hominum 
ciuilislocieras nata eft, qua nihil eft neque víu lalu= 
-tarjus, nequeiucundius ad voluptatem. Adiunéta 
eltregia maieltas qual multitudinis cultos ,- vna 

. pralato de quo magnaerat lufcepra animis opinio: 
probitatis 8 prudentiz. que nullo principali appas: 
ratu terrebar,nullis initio legibus fepta erat. 2qua- 
bili iure cum caeteris viuentem reétorem ciuum 
beneuolentia adueríus pericula muniebat. ex cius 
e Voluntate 8 arbirratu reípublica vniuería, $ pri 
uate controuerfte componebantur:cum nihil efíer 
tamgraue quod tali Principe audtote pofle cófequi 
modoiuftú,tú ingulitá vniueríi non [perarér. Scri- 
bendileges duplex cauía excicit. Principisaquitate 

,  infufpicionemvocata , qpvnusvirnó pra ltabar,ve 
- pari ftudio omnes compledteretur, ira odioq; vacas 
retileges junt promulgate,quz cú omnibus lem pet 
arq; vnavoceloquerentur.Elt enimlex ratio omut 
pergifibationevacua, mente divina haufta, ho- 
nefta 8 lalutaria prefcribens, prohibeníque con» 
traria.Deinde hominum exaggerata malicia, armis: 
fatellitum 82 maieftate deterrita, feueritatelegum 
metugy iudiciorú illigata eft:ve dun finguli metue- 
bant fupplicia,fele facilius vniuerhia flagitio conti 
nerent. lud etiá fit verifimile, leges initio paucifh- 


masextiti/le , cafque paucis Sc-apertis verbis nul- 
| la ex- 


Loren Prinmvs 19 
la explicarione eguifle. Legum multitudinem tem- 
pus $ malitiaimuexit tantam , ve iam non minas 
Jegibus quim vitiis laborerñus: legulciorum ftabu- 
lis repurgandis nullius Herculis vires 82 induftria 
laficiant. Weque himis alpera Íuppliciainitio fce= 
lerifuiflealegíbus ftatuta credendum eft : fed cum. 
víus declararet maiorem vim habere fpem vtilitatis 
voluptatilque libidinem ad cupidirarem inflama 
mandam, quam penzx merum ad extinguendam, 
addebant lemper aliquid ad leueritatem, donec ad 
mortem peruertum ef. Quamiplam,quía quidam 
peltilentes homines 8% netarii pre voluptatecon- 
temnebanty maiorjbus exquilrifque tormentis ad 
Tterroremn incutiendum illam armarunt: Deinde 
'Regestuendis inibus magis quam proferer disin= 
tenticuique vrbi aut populo (uus,tornumero cen- 
ebantur quantus erat numerus cinitatum. Sicin 
diuinis libris arque profanis fcriproribus fepe in 
'regione haud lariflima (patits confideramus mul- 
tos Regesextitife. Progrediente vero tempore li- 
ueplura habendi cupiditareimpulli , fue laudis 8 
gloriz ambirione ineitati, nonpunquametiamin- 
¡1uriís lacefliti, gentes liberas fubiugare, cupidita- 
tem imperandi caufam belli habere, Regestxteros 
ditionibus pellere, 82 in omnium fortunis Loli cae- 
perunt dominari, ve Nynus, Cyrus, Alexariigr, 82 
Ceflar, qui magna conftiruerunt primi funda- 
ruhr imperia,non legítimos fuilleR eges, non Mmon= 
| ftradomuille lublara per terras ryraonide, non vi- 
tiavt videri volebant depulille , led predatoriam 
exercuifle videantur,rameríi vulgi opinione im é- 
1is lendibus celebrentur 8z gloria.Hoc fuicinitium, 
hi progrellus regiz poteltatis. De qua ámagnis viris 

2 lÍzxpe 


20 DE REGE ET REGIS INSTIT. 

-fzpedubiratum eft, an prefter ceteris principarut 
generibus, commodiufg; fit rebus humanis ciui- 
tarem vnam aut prouinciam ab vno regi, an inter 
pluresdiuidi poteftarem,imperiumque , fue pan- 


cihifint exomni multitudine felecti ¿Guevniverís > 


qui intra cadem meenia habitant, arque eiídem les 
gibus viuunt. Suppetuntque magna 82 multa in y - 
tramque parrem argumenta, quz hocloco fumma 
colligenda lunt. Primum enim cxteris principatuíl 
generibus regium elle preftantius declarar , quod 
naturz legibus maxime confentaneúm elt, vniuer- 
fitatis, Ed regimen ad vnum caput reuocantis 
- quodin cxeteris nature parcibus obferuamusá cor- 
de animantís vitam [piritumque diffundi in omnia 
membra: inter apes regem vnum prxelle: in con- 
centumulico cxteras vocesad vnam referri atque 
exilla pendere,quaíi dominetur aliis. Qux guber- 
nandi ratio non folum mundi rectioni confenta- 
“nea eft, led cum fuis partibus congruens domo v- 
na,pago,ciuitate: que ab vno regiamant, multa ca- 
pita aueríantur. Hoc primum argumétum cft mul= 
tis aliis exemplisilluftre ,cuius vim primi homines 
confiderantes, quipropius aberant aprima 6% me- 
lioriprogenie, eoque facilius rerum naturamin- 
tuebantur, vnius imperium amplexifunt. quod A- 
riltorgés faretur multislocis, ab vnius principatu 
ad alias imperii formas ventum cfle.Et eft verilimi- 
le,vti antea diétum elt, multitudinem inicio ab tis 
opprellam qui maioresopes habebant, focietate 
cumaliis inita , vnum aliquem fibi prefecifle ducé, 


- 


quiiniurias hoftiú prohiberet, 8 vindicarer. Alias 


princi patuum formas tem pus inuexit. Vnde ille 
voces natz..MMaltos e/Je Principesmo eft bonum:Rex v- 
( NIGH8 


a A RAMIS. Sl 
micus esto. Deinde ad conferuandam multitudinis 
pacem, vnus commodior eft quam plures, qui Lepe 
fententiis difcrepant , neq; minus negotii fuiscon- 
srouerfiis 82 diffidiis exhibent, quam ipíi habeant 
prinacorum liribus componendis. Prauz cupidita- 
tis,per quam mens excecatur, inftitia corrumpitut, 
res publica dí private ed , minusinvno 
Principe quarain pluribus elt, hue rerum copiafa- 
ftidium faciente, feu quía vhum quam multos prz- 
ftare facilius elt. imminuta cupiditate maior ju[ti- 
tie locus erir,maiorlibertati. Poftremo cum prin- 
 ciparus poteltalque imperandi vana (ineviribus lit: 
ez viresinyno homine coniuníta validiores funt, 
'maiorelq, impetus dant, quam cum plaribus par- 
ticipare , fueillze opes fint, fiue autoritasimperan- 

di, (ue populi ftudiainvaum coniunéta, plura ma- 
joraque efficiunt quam dinila inter multos.quod in 
rebus aliisvidemus,virtuarisin anguítum contracte 
maiorem elle efficaciam $ poteftatem quam le- 
gregatz 8 quali multa aqua dilutz. Rescommu- 
 nesmeliusab vno quamá multis curantur. in parti. 
robore 82 copiis plura vnus praftat, quam fi plures 
operi admoneantur quod víus declarat bello geré- 
do ferdera inter mulcos inita neque elle diuturna 
' nequeyalida. Hxcerant in hanc partem argumen> 
ta valida arquepreclara. Quis neget? Quis pon yi- 
deat?s Sed econtrario plurium principarú ¿Alora 
ferendum multa fuadent, Prudentia 5 probitas per 
¿quam alas publica ftar: reípublica felicicer gu- 
“bernantur,multorum haud dubium maior eft qua- 
fi collatis fymbalis coona lautior. quod vni decft 
fuppletur ex aliis. ynius Principis quanta cxcitas, - 
quantarerum ignorantia, prafertim in palatio qua= 
OA e Re Brp. fia. 


22 DE REPEGE EX REGES ENSTIT, 


fi in cauea inclubi neque [mis oculis ibgulaconfide» 
yantis? Sc elt magna apud Principes omnes penuria 
veritatís. cui quis locus fitinrer continuos aulicorú 
plauíus , inter domelticorum mendacia 8 fraudes, 
emnia ad fuum commodumreferentium? Ea fub- 
data Principem paíliw offendere quis miretur? aut 
quís vellet fine luce, fine oculis % auribus hominé 
vaum in faftígio rerum coHocarez T.Manlius Tor- 
quatas cum conful ellér declaratus , excuíat valetue 
dinem oculorum: quod indigaum ducerercirem- 
publicam committi, qui alienis oculis omnia ge- 
Tere opus haberer. Quialienoingenio,aliena pru- 
dentia egent, ¡ad gubernandos alios idoneivide- 
buntor ceci hallucinantefque pafim2 Quod Gor- 
* dianus Imperator grauiflimis ad Mificheum focerá 
litterisconqueritur malum »Principum raciones la- 
befadtare, Cuiipli Reges Perfarum vt mederentur 
ex parte,miniltros doleCtos habebant (pedtara pru- 
-dentiaviros,quos ab officio, Regis oculos aurefg; 
nominabant. Breclarecumrebus humanis agere- 
tur, hivtin gregibus XX inter apes contingita pra= 
ide vtraque regi natura preftantioris ; ita reCtor 
populi conditione mortali maior efer Heros ali- 
quis, vti primistemporibus faétum memorant. Sed 
quando id datum non eft:quod vnideeíle videmus, 
ve vigtutis Se fapientiz opibus cateros vincar, ñu- 
ind fuppleatur.  Deindenulla maior peltisiudi= 
clorum elle pollit, quam Ira, Odium, amor, cxte- 
rique affectus animi, quz precipua conftituenda» 
rum legum caufla fiuic: quoniamin vniuerfum lo- 
quuntur,neqg; vita perturbatione animi deprauátur. 
conftat autem huic malo magis obnoxium vnum 
hominem elle plares dificilis corriúpi, donis, mE 
: o Ar 


Cc LreroPREMvVS 23 
bicu,amicicia:quemadmodum mulram aquam cor- 
rumpere, quam exiguam difficilius elt. Ádde mul- 
tisdezepublica difceprantibus, quod ab vno pecca- 
tur ab aliis emendari,quorú in paí poteftatclncote 
rupulas indicionre/k,vires maiores. V nius Principis 

errata quis audear caltigare , arma tenentis $ inar 
cislingug(vti Ariftoreles monuit)vitam mortemg; 
¿ eltanos/furor non audacia ficeins voluntatirepu- 
¿mare vello, illumque monendo dolorem facere; 
Cprefercim comram multi ad gratiam loquantur va- 
rulequivadenratorefque, quorum elt lemper ma- 
¿nus numerus,certa peltis quia blanda: : Quilque 
eciamin poteltate fibiallentator eft, fibiq; blandi»' 
sor. Adhz=cconltriéto legibus principatu nihil elt 
melius; foluto nulla peftis grauior, Ól eftargumen= 
- tumnopprellz per tyrannidem reipublicz, cumcó- 
tempris legibus ad rectoris nutum yercitur. Quis 
autem non intelligar, nonfateacur vnius potefta- 
tem 8¿vires, penes quem fumma reipublice fir, O- 
mniaque przlidia, difficillimum elfelegibus conti» 
meri, nemaioraatg; ¡infolita imperet populis yeRi- 
galia ¡ura regia lucceflionis inuertal ,omniapeb 
under? $e cú aliis magiltraribus creandisinter plu- 
res communicetur poteltas, (ue fenatus conftitué= 
dusfit, ue legendiiudices : quisferar vein lupre= 
mo magiltracuvnus tantum reótor praficiatur, Cu- 
ius muneris grauviflime partes funtóc variz,bellum 
contra hoítes gerere , lubdicos in pace continetre, 
vniuerfamg; rempublicam domi forifque preftare. 
His argumentis viéti quidamanus dant eruditione 
preftantiviri,pre(ertim ex corú numero quiin libe. 
tis ciuitatibus nati fun: Sc eftiolicá natura, vraffue-. 
sisftare homines malint, ni que víus manifclle 
emplear sc «ca pt 4 EEuS 


24 DE REGE ETIREGIS INSTIT, 
arguit: neque periculo vacabar patriainftituta mo» 
vere, contrafia quamuis lentientes, quod maximis 


-philofophis video contigifle, vt regia poreftati le 


minus zquosprabuerint. Ariftoteles certé cum re- 
giam poteltatem probet maximé ejus viri, quicze- 
teros omnes populares probiratis 8c prudentiz o» 
pibus vnus vincat, in quem onínes animi $e corpo- 
ris dotes, quaíi fecum ¡pla certans natura congel- 
feric larga manu, quod vix aliquando contingat: 
ceteris ciuitaribus vbi plures viuunt, ingenio 8 


- prudentia preftantes a pluribus gubernari fatius 


forearbitratur: iniquumque videri, quinullas ma-' 


- Joresopes Iingenii,prudentiz, probitatis ad rempu- 


- 


-blicarn actulerit , fummam eum rerum ad fe trahe- 


re, [upremamgue poteftatem occupare exclulisa» 
mnibus aliis. 1pf etiam diuini libri regiz poteftati 
parum fauent iudicibys initio conftitutis, qui lu» 
dxorum rempublicam gubernarent, Quam reipu- 
blice formam ad ciuilem fpeétalle declarar, quod 
ad cum honorem electione, atque ex omnibus tri. 
bubus qui videbantur idonei, fumebantur, nulla 
preterea facultate leges gentis aut mores mutandi: 
vii illa Gedeonis verba declarant. Don deminabor 


- egoneg, filius mens, [ed dominabitur veftri Dominus. 


R egiam poteftatem in eam gétem tempus inuexit, 
éc malicia atqueim probitate. Heli primum,deinde 
$amuelis filioram icritati populares Regemfibi da» 
ri extorferunt,multum quamuisreclamante Samu- 
ele, arqueimminentes ex eo calamitates fenera de- 
nunciatione pradicente: foreq; vtaccepta potelta. 
te Reges abuterentur ad tyrannidem. Quoargu- 
mento efficitur, aut regiam poteltatem ciuili pre= 
ftantiorem non elie, autillius certe populi mas: 

| US, 


LUWNER OPRIMA. 25 


bus, atque eo prefertim tempore non fatis fuifle 


accommodatam. Quod enim inaliis rerumgenes 
tribus contingit,vtque preftantiora funt $z elcgan» 


tioranon omnibus conueniant, veltes, calcei, do= 


micilia: idem inreipublica forma contingere arbir 
tror, ye que preltantiflima fit, cam non omnium 
-populorum mores $ inftituta recipiant, In non dife 
pai enim argumentorum pondere, $ ea lenten» 
tiarum yarietareanimus inclinabat vt crederem, ae 
vero pro certo ponerem, vnius principatum cete, 


ris amnibus reipublica formis elle preferendum. 


Quem ego quidem non negabo magnis periculis 
elle obrnoxium , lÍzpeetiam degenerarein tyrannis 
dem: fed ea incommoda maioribus boñis video. 
compenfari: nequealios principatus fuis viciis cas 
rere,8€ periculis multo grauioribus quiíquam ne- 
gabi, 8 vefuntres hamanz fuxe incon[tantesque, 
prudentisviri partesfunt, non omniaincommoda, 
fed maiora vitare, perfequi que maiores opportu» 
hicates afferre videantur. ac prefertim concordia 
inter ciues retinenda, (fine qua quid effer relpubli> 
ca?) apríflimzumn elle vnius rincipatum memo due 
bitabic, qua conferuanda ha mala Se pericula dif 
fimulari farius arbitror. Quid enina pace praftan» 
tius, per quam ciuitates ornantur, illuftrantur, fora 
tunz publica 8 private (tant ? Quid bello exitiali- 
us, quo cuertuntur, vruntur ,intereunta; vniuegía? 
Concordia parua imperiaaugentur: difidiis maxi= 
ma concidunt.  Deindecumin emni populi parte 
improborum numerus fitmulto maximus, fi rerum 
poteítas penes plures fuerit, in omni deliberationg 
pars fanior a peiori fuperabirur : neque enim fufe 
fragía ponderantur,fed numerantur,ac ne fieri quis 
ENE | Edo dem 


V 


26 DEREOr ET REGIS IN s$TIT. 
demaliter poréft.quodin vnius principatunon cós 
tingat: cum Princeps probirate 62 prudeñtia per- 
fpeGtafit, quod non parum feepe continget, éX ipla 
quod optimum faGtu erit fequetur, 87 pro juré ace 
cepte poreftaris prudentiores fecatus y populi leni- 
ati, improborum temeritati relifter. Calamitates - 
motuíque grauts in Hifpania, quo temporeindul+ 
gentia paternaín plares filios dinifus eft princips- 
tus, vii a Sanctio R ege Valconum, qui Maior elt di- 
Etas, Sc filio cios Ferdinando faótum Ícimus, do- 
¿umento elle debent, imperium indiuiduum cells 
deberes naturam poteftaris elle incommunicabi> 
Jem: ambitionem imperandi impotensmalum el 
fe, impium,iaquietum, fulpiciofum,fallax: nullo-» 
que amicitiz neque propinquitatis reípeétu frena= 
Yi, quominas omnia permilceat atque pelfiader. 
Debilitari vites inter plures partita cura, iilud ar- 
gumento eft: quod non alía cauíla quam ditione 
inter plures tributa, contentionibufque inreftinis 
exeo natis faétum eft, ve Maurorum gens (tereri 
ea tempeftate diuiía 8 iplain plures regulos, eo- 
queopportuna maxime exitio, quod iplum multis 
aliis temporibus accidit, QuodÍiin vnius prouin- 
- +ciez partibus plures Principes efe debent, quamuis. 
difereti finibus, multo minus in cadem parte,im= 
periointer plures communicato. Verumita vnius 
priocipatum praferendam iudicamus, Íi optimos 
quofque ciuesia confilium adhibear, arquefenatu. 
conuocato ex eorum fententia res publicas Spri- 
uatas adminiltrer. fic enim priuatis affeétibus me- 
debitur 8 imprudentiz. fic cum regia maieftate 
'coniunget optimates, quam Ariftocratiam dixére 
vereres: ficciuitate vniuería aut prouincia curfum 
| leds SS 


—Í 
A O EAN 27 
tenente,optatura felicitatis portú occupabit. Rege 
priuaris affeCtibus feruiente, aurex fo aulicorúuo 
judicio lubditos gubernantes respublicas autpriua» — 
as,nulia peftis grauior excogitari poteft:quod ma» 
gnorum imperiorum miferabiles cafus declarant, 
- cladefq; ab omnimemoria graues.cum enim reliéta 
Regis beneuolentiain eo tyrannuminduat,cum e- 
las nomineregnent aulicisvniuerfas reipublicg par- 
teseuertarnecelleclt, fubditofq; eius fidei creditos 
1n grauiílimas calamitates precipites det. Eftq; nar 
- Furalta comparatum, oprima queg;, ficorrumpan- 
tur, In peiora Ge tetrioramala delinere. Neg; leue 
“argumentum eftregiam poteltaré ceteris elle pre 
Stantiorem, cum eadem labefaétara arq; in contra» 
Trium vería, delinacin ryrannidem omnium peflimá 
“arq; peltilentiflimam formá gubernádi.Optimo e- 
«nim pellimum opponatur necelle clk, maxime pe 
4tilentem faluberrimo princi patula ba 


Bra pos TLL: , ; 


o ¿Nm principatres hareditariusefe> 


£ 


As principatuma, quem monarchiam Greci 
. dixerunt , cateris omuibus preftare explicas 
tum eft; elus prefertio qui cines omnes pruden- 
tiz, probitais 8 iulticiz opibus vans fuperer nul» 
lcedar: quemfubditi quef de cerlo dilapfum hos 
- minem (upra conditionem mortalem INtueantar, 
-admirenturque, Eanamquegubernandirotió mús 
* direCtioni confentanea eft.cuntnarora term con > 
fentiens, 0% aliarum animantió gubernatióne,Dep 


29 Cde 


48 DE REGE ET REGIS INSTIT, 
“amica; cum reípublica pereum modum Deo fimi- 
Horeuadar, qui maxime vnus cft. Deiantem fimi- 
litudine,quoad natura humana recípit, tam Íingu- 
tum vniueríi felices efficiantar,  Adhe=cbonum 
Sc vnium ita inter fe apra 62 connexa funt, vi boni 
ratio vniusrationem confequatur (wtiacuti philo- 
fophi diíputant, 8cresiplaindicar. ) Conftatancem. 
rempublicam vnius imperio conftriétam., magis 
¿quam pluriusn vniti inter le $ cum luis partibus: 
atqueadeo meliorem, erfeltioremquefore, quam 
£ plura habear capita fareamurnecelle cit, Flisar- 
gumentis ad fuperiora adiunctis, que proximo ca- 
, pite funt polita multa atque illuftria, fatis arbitror 
confirmari regiam poreftatem excellentiorem cla 
lez reipublice forma, vbi dominantur multi, hue 
proceres liue populares.Debetquidem vir prudons 
meminille temporum $ reipublica in qua natus 
eft,neque nowarum rerum [tudio incitari: rueliora 
raptum voto expetere, atque cogitare, viximpeila 
8z seípublicas niftin peñus murtari, fitamen optio 
detur, fi hominum £z reipublice, in qua viuit, con 

- diitiopatiatur, prltantifíimam reíipublica formam 
pro virili parte fundabit, modo fine motu tumal-- 
£uque ad vnius imperium diretam vnius conítris 
dam poteltate, Hisita confticutis que ftio fequitur 
peque minus grauls neque minori dificultateim- 
plicita. Conueniar vno Principe fublato per mor- 
tem principatum elle hereditarium:; an fuccello= 
rem ex omnibus dari preftet, vtiin plerilque genti 
- bus obleruatum Ícimus cura, ne regía poteftas da- 
taad lalutem, diutusnitateimperandi certaque fuc- 
cefione intyrannidem degenerarer, 8 filios lepe 
paserna indulgentia, copia voluptstum corrumpl, 
Se parchs 


MO ? 
TIiIBER PP RiMVS. 29 
£r parentibus efe diffimiles non ignorabant,ea cul= 
pa breuiimperia concidiffe.Q uid autem exirialibuss 
quid tetrius, quam fortune temeritati rempubli 
cam permittere?iuuenem prauis moribus,aut pue= 
rum lapein cunis vagientem , $ quod deterius eft 
fee minamimperio prefici , exercitus; prouincias, 
copias, ex vxoris Íinu dari accipiquetemere nullo 
delcétu ? 8c quod virturibus erar debitum,, nullis 
iam mericis, contra malis artibus obtineri gentis 
principatum : rempublicam que vnios rélpeétugra- 
uillimis procellis exagitariPS quidem( vt alias gen- 
tes millas faciamus Jex dininis librislatis perípici 
eur, Idumeorum Keges eleétione, rerum fumnz 
fuille prefeétos,nec parentibus fucceMifle filios. la 
Hifpania tandia Principes omnibusimperaturiex 
omnibus eligebantur, quandiu in ea Gotthorum 
imperium fterit : imperio 8 legibus commuratis 
hereditariam lucceflionem tempus inuexir, nimia 
Regum potentia,populilque Principum volunta- 
ti blandientibus hereditaria fuccellio inuetta eft, 
Neque deerant viri prudentes, qui magnis in [pe- 
ciemargumentis uri id atque «quitati confonuía 
elle difputarent, priorum Principum beneficiis de- 
uindti 8 in allentationem effuíi : aut quia itafen» 
tiebant. Principum filios ex nobiliffimo farguine 
'procreatos,8cin plena lanctiraris arque prudentia 
demo educatos,fimiles fore maioribus affirmabár 
Ex priuatis faCtos Principes fuperbos atque arro» 
gantes ettadere: vti videmus pauperibus continge= 
Tecumrepente faéti lunt diuites ', honores adepti 
funt,graues intolerando(que exiftere, in magiftra» 
to,omniumque rerum licentia mores commurtari 
autapparere indolem vitiorum, naturz peruerfi 

tateriía 


go DERHzeE ETREGIS INSTIT, 
tatem,quepriuata fortrunz bumilicate tegebatut 
nonfecus ac quallaci valis vitium humore infuío 
_perípicitur. Nouo principe delignando (quod fu- 
perius eftindicatum ) improbos vinceres quoruni 
-eltin omni multitudine femper numerus maior. 
Romaniimperii opes « poteritiam corrutíle nulla 
remagis,quam Principum eleGioneá prerorianis 
occupata» magno Ízpe dedécore maieltaris. vilifi= 
mi plerumque homines magno rempublicam lis 
centesin rerum imperii faftigio collocarifunz. Sed. 
82 in Hifpania exminoribus principatibus ¡cet de 
- fuma difputationis iudicare. Erantin Caftella vl- 
terioriante annos ducentos oppidanó pauca, qui- 
bus duéta ab antiquo conluctadine, dominos des 
fignare liberum erat. Quadam cx vnierfagente 
cum Principem jubebanr, quen: fuis rationibus 
epportunum maxime iudica:ent : abra ex vna tan- 
tum familia. Veraqueab ealiberra:o Beherrio vul 
govocabantur, tantaex earelos om 62 iudiciorum. | 


perturbatione , vt ca voces paísito rante Hilpani, 
cumrem maxime perturbars o: 0 niócare volunt: 
vbi nibil ratione agitúr, fedvis: clamorátque libi= 
dodominatun Quem o: 11 rarione vitanda 
(uot, Scin non minoripeuculo iaredirasrerinen- 


f 


da elt in principata .: ey isulque fperandum de 
Prinsipum filiis, quam in priort: ipuratlone pone= 
batur. Sed8x li [pos fefelleri concepra populaciumt 
animis , viinon paraa fepe accidit, idincomino= 
dum maioribuscormmod:s compenfariconítar.Re- 
uerentiam exhiberi maioren: IS, quiex Roegibus a- 
tiisatque atauis nad fune, non 2 ciuibus modo fed 
 abexternisiplisque pub icis hoftibus. Imperlima- 
ieftas quid aliud quan leiutis tutela reipublica fa- 

| lus e(t? 


- 


4 


O di 


A SA PA gt 
Juselft?quodlacobus Abenlucephus bis aperte de» 
clárauit, femel Zaharz Alfonfo Regicognomen- 
to Sapienti , quiad eum fupplex accellerat, altioti 
fede data: quihonos hofpiti eft habitus, SK quonia 
Alfonfus ex Regum progenie ortus, $zin regnilpé 
'3prima «rate educatus,dignitate maior erat.leerum 
cum Celariano,quam vrbem in Betica lextum lam 
menfem obíidebar cum numerolis A frorum copiis, 
repente mutato confilio,raptimque tranímillo Le- 
tidiícefíir, veritusne (cum Sanétio Rege Alfon- 
fi filio, quiproximislocis tendebar contraétis ra» 
ptim.copiis ;. ventum elletad manus,in pugha via- 
ceretut.neque difimulauir timoris caufam. rogan= 
ti enim,eccur fuge conbilinm cepiller, Hofha,¿nqust, 
guadraginta nibilominus Restos ortus tato feptus pre 
fidiopugnarer ante oculos ver funibus nobtsad terrore, 
diesadfidaciam: cumego in nonam familia Barra- 
medaprimus reghi mare ftacemintulerim. Tanti refert 
in Principe matoribus Principibus ele natum: 1O= 
bilitas enmm inftar lucis eft,multitudinis fed $2 pro= 
_cerum ocnlos perftringentis frenantifque temeri= 
tatem. Etelt natura datum vtres communes 8 ' 
imperia magis opinione hbominum quam rebus i- 
plis gubernentur. + Pereunte oblequio imperium 
etiamintercidit : feruntgue 2quior: homínes ani- 
mo, quem Princepsinfeliciter genuit, quam quie- 
leótuseltnon male. Adhzecprincipatu faéto here= 
ditario, perpetui quodammodo Principes perpe= 
tuz reipublica dantur,quod faluberrimum eft: he 
eniminter regni turbulenre tempeftates morulque 
graues,quaí principatu continuato,magne de luc- 
celiione contentiones,fimultatefque vitantur,quas 


exiltere necelle clk lublarain principatu hereditare, 
Demútn 


$2 DEREGEETRE ÉIS INSTIT. 

Démum res communes diligentius quaft propriz 
- curanturab eo,qui polteris relióturus eft quam ac- 
ceperit poteftatem : negliguntur ab altis, qui ext- 
guo vitx incertoquetempote circumícriptum prin- 
cipatum habent. Prefertim cum quifque vercatur 
ne fuccellor, vt funthomines,torumg; iudicia va- 
ria, eius preclara coepta confiliaque aut inchoata 
relinquat,aut vertatín contrarium ; yti contingere 
videmus,vbicunque principatus, populi aut proce- 
run fuffragiis demandantur. Equidem non nega- 
bo Ariftoreli,quali 8 quanto philofopho?non pro= 
bari vt filii parentibus fine diícrimine fuccedant, 
lib. Polir. tertio, cap.vndecimo. Conftat preterea 
filios fepeá parernis virtutibus degenerare ,vetetes 
hiltorix teftantur lacra atque profanx :innumera- 
exempla proferri polflunt calamitatum , quas reli 
publicx intulerunt Principes 4maiorum virtutibus 
edegeneres.Nimirun exolefcenteindoleprobitatis, 
non fecus acin'latis 82 pecudibus lemina cxalo, ter- 
feque,tempore maxime mutantur.SicardensPrin- 
cipum ingenium copia voluptatam aut praua edu- 
- catione extinguitur. vtque finguli morituri nafci- 
mur, ita miramur dolemulqueindolem (tirpium, 
fatorum,animantium sas farcllizeón (uos velu- 
tinatales incrementaque habere, actandem con- 
fenelcereinterireque t quodin poltremis Caftelle 
Regibus confiderare licet. Fuitin Henrico eo qui 
Petrum Regem fratremn fúum incerfecit, familiz 
gonditore viuidam ingenium, de lupra ortus.con= 
ditionem animus maior. In loanne filio felicitas 
multominor, neque parinduftria vigorquerebus 
gerendis domi forifque. In Henrico nepoteignea 
íens,animus orbis terrarum accali capax : fedim- 


becil- 


IS O ED CEC 
becilla valerudine,breuique xrate diu pra ftarenon 
potuit quales promiferar virtutes. loannes eo no- 
mine fecundus ingenio fuit erudito magis litreris, 
quam rebus gerendisidoneo. in quo és cias flio 
Henrico confenuit maiorum gloria, arquein ludi- 
brium vería eft:induftriaque 8% vircus aliena (ibi yiá 
ad eorum regnum muniuir,ambiguo tunciure,pu= 
blico deimdecommodo. Que quidem omnia eo 
pertinent, veintelligatur filios non parum Ízpe pa- 
rentibus difíimiles exiftereingenio, patura, mori= > 
bus. Sed neque negare polfumus, Principes neque 
minus ignauos, neque minore prauitate morum, 
acne minori quidem numeto per cleétionem ex- 
titille quam polt fulceptam hereditatem.  Éxcute 
veteres annales, arque memoriam antiquitatis re- 
petesillas imperii Romani feces , monftraq; Clau- 
dium, Othonem, Virellium, Heliogabalum , alios 
confidera. numalia ratione eueétos ad imperium 
putas,quam fuffragatione militari? Mirto externa. 
an eritaliquis tanta confidentia quiaudeat, aut tam 
jgnarus rerum noftrarum,quinon confiteatur in 
Hi/pania rerum potientibus Gorthis, quo tempore 


eligebantur ex omuibus Principes, multo peiores 


Reges quam tempore confequenti exticifle ? An 
WitizaR odericulque memotia exciderunt poltre= 
mi Gotthorum R eges, quorum fcelera funeíta cla- 
dem vniueríz Hifpaniz artulerunt? Preclare cum 
rebus humanis ageretur, li queáfano initio fufei- 
piuntur cadem perfeuerarent ; poftremaque.curn 


¿primis connexa aptaq; cllent. verum ignaula mali- 


tiaque hominum, tempufque cundta deprauat. ea 
ct humanez vita condicio. Nosftalti atque inepti 
ferum xltimatores, qui alterius partis yitia accu- 
| / ; | lantes 


34 DÍ REGE ET REGIS INSTIT: 

“fantes nolamus conliderare in que incommoda 
“antiquis temporibusdivería ratione fufceptaincur= 
reretur. que videbimus vitiaauerlamur, preterita 
-pralentibus potiora fuifle ¿ foreque exiftimantes, 
vnde malorum orbis recurrat. Qué tamen li mino- 
raantiquis temporibus extitillent, comitioram e- 
ftus, ambition's terre incommoda, quaaliaratios 
'ne,nifi hereditate Ífnícepra poflintprocurari. Porro 
ad domefticam tranquillirarem retinendam nulla. 
-commodiorratio fit, quam lege (ucceflore deligna- 
to,ne ftudiis populorum aut cupiditati Prinéipum 
«locus fir,fublata omni contentionis facultaté: Sie 
-—commodius fore cogitabarh hereditarió elle prin- 
-Cipatum. Et vitia Principis prefertim in tenera ata 
teyreéta inftitutione caftigari poflunt: qua flepe de- 
prauatz naturz frenantur, vertunturque in cótra. 
“rium.quod li fecus contingat, nt q; votis él diligen= 
«tiz par luccellus fueric, diflimulandum cenfeo qua- 
tenus lalus publica paciatur, prinatimque corruptis 
moribus Princeps contingar. alioquin fi rempubli- 
camin pericalutn vocat, fi patriz religionis conté= 
_ptor exiftit, nequemedicinam vllam recipits abdi- 
candumiudico, aliumque fubltiuendum ; quod in 
Hilpania non (emel fuifle faétum fcimus. quaífi 
fera irritáta omnium telis peti deber y cuín hu- 
fmanitate abdicata tyrannutn induatí Sic Petro 
Rege obimmanitatem deicéto publice. Henricus 
elus frater, quamuis eximpari matre, regoum ob- 
-+einuit. fic Henrico huius abnepote Obignauiá pra- 
-vofqymoresabdicato procerum fuffragiís, primum 
Alfonfus elos frater,reéte anfecus non difputo, fed 
tamen in tenera etareR ex eft proclamatus: deinde 
defunéto Alfonío, Elilaberha eius loror Henrico 
io iínuito: 


LE. PU e ar 
inuito rerumñ lummam ad (e traxit regio tatom 
noníine abltinensdumille vixit. Quibus temporib, 
multa deprauate fuille falta faremur. V erum oínne 
magnúrm exemplom babear aliquid de iniquo pro- 

)emodum necelle eft:quod prinatiná peccarnt, pu- 
Elias Glute deiectaque prauitate cópenfarur.Neque 
vnitantum fámilix priñcipatum tfibuendum ten- 
ltojuré hereditario: fed evá com multi lil Princi- 
pis exticerint,¿defignandú lege, quisin defundi pa- 
tris locum 82 opes reponatut. nequoad fieri poflit 
ftudiis populilocus relinquatur, viide publica tran- 
quilliras perturBetur, cuíus prima cira elle deber. 
Beque.n.in principatu probámus.quod Plaro fació=. 
dum ceníticiohereditáte pritiata, ve céteris exclu- 
fis vui filio relinquererat vniueiía, led voluntare - 
patris prelato, cérráque fesitentia : quo filios oble- 
quentiorts pargntibus fácerer folicer.quod ferein- 
ftituro in Hifpária Aragoniiléquuntur, Verum 
ex prituatis hereditatibas nulluin periculumimmi- 
net:ex principatu prauesconteñitiones exiftere ne- 
celle clt, nifi lege definita lic fuccellio. qualesinter 
MantosPrincipesin Africa atque Hilpania exticifle 
[epeconfidero , bellaéxitialia, pullos occilosque 
Regesñontantúiogenio gentisad mutahdos Prin- 
cipes prone:ledetiam quodcerta lege Sí more, quis 
Inter filos factederer, fixdmn hon erát. Porto mori- 
bus natiónum Video lulceptim Ytimáiores natu Ái- 
lii cateris preferantuí foríminis mares: tametli Da- 
idem videmus Salomoni minimo oinñium filio 
tégnum de aíánu dedifle,maiotiabBdicato; quodnó 
aregabo ab aliis Regibusfuille in eagente factita. ú 
Dauidis exemplo. Et primis temporibus cóftat la- 
cobum Patriarcháiura primogeniti Rubeno ablara 
| | ; 2 inlo- 


/ 


236 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
In lofephum+tranítulille, veidivinilibri reftantur. 
Verum Rubeni flagitium impietalque grauis eo 
fupplicio eft vindicara. Dauidem non fine diuino 
inftinétu Sí inflatu crediderim id exemplum réli.. 
quifle, quod Principes aliialiquando imitati funt: 
noftrietiam imitentur , cumaut maíor natu filias 
fedus flagitio eft,neque recipit fanitatem omnibus. 
remediis tentatis , aur minor natu excellenti pra 
- cateris virtute elt,non arbitroriniquum aliquando 
fore,fi fratribus maioribus praferatur, modo fine 
motu contingat contentioneque : pater Princeps 
herede inftituendo non prinatis affectibus duca- 
tur, fedpublicam falutem refpiciar. quod auorum 
memoria loannes Aragonius Rexfecir, noítra pa- 
tertuus,capto vrerque Carolo filio fuo maior, ni-, 
micrum Ferdinando Catholico Hiípaniz imperium 
(uperitunc de ftinabant,nuncribiataui $ malorum: 
laudes veris vircutibus 2quaturo : quodifte indoles 
ingenii 8 preclara inftirutio pollicérur, $ nos vo- 
tis noftrislibenter fauemus.  Sedquoniam diui- 
nihominis elt affectibos pritatis reliftere, vixque . 
tantum virrutis fplendorem noftri mores reci- 
piunt , retinendam fore confuerudinem arbitror: 
neque pro Regis arbitrio fuccefionem etiaminter 
filios mutandam videri. prelertim cum leges fuc- 
ceflionis mutare non elus, led reipublica fit, que 
imperium dediriislegibus conftriótum , ordinum 
confenfu id faciar opus eft.De femina an nulla pro» 
le virili fulcepra , aur defunctis fratribus debeat re- 
- busprzfici,dubitari foler, 82 moribus multarú pro- 
—utinciarum fixum e(t: ne femina imperii heres (it. 
quid enim mulierem preficiantadres gerendas in- 
eptam, cóllii inopem, que li domi preafideret ma- 
da gna 


LisrrR Pritimvs. 37 
gna o effet, an cam vniuerfe reipublica 
pex fici pariemur ? pacis bellique confilia ab eapro- 
dibunt? Erquidem in Hilpania non vnus mos fuit, 
neque ratio eadem. In Aragonia lzpe feminz ad 
regni hrreditatem admillie (unt.fepe excluíee. Ve- 
rom cumin divinis libris legamus D eboram ludgo- 
ram rempublicam teñuille, com multo plures pro- 


y Ñ 


uinciz id fequantur, vt fosminis deferatur imperiú 
nulla virili prole:ac in Caftella profetto, que no- 
“biliólima Hifpaniz pars € prouincia eltexterarum 
vlli cedic, in Vafconibus item id videamusá pri- 
“mis temporibus fufceptum , vi fexum in imperio 
non difcernant: nonputamus noftrum morem vi- 
“tuperari iure polfe, 8 alioqui multas commodita- 
“tes haber: hereditater cum eleétione coniungifo- 
“ minzx herediex omnibus viro deleéto gui cateris 
| o Imperia per coniugia am plificari: guoda- 
Tis prouinciis non contingat. Hilpanas res (cimus 
“in hancimperll amplitudinem venille , non magis 
armis 8 virtute, quam per varia Principum conil. 

gía iunétis multis prouinciis principatib ulque. 


IE 
» Deinreregia Juccefsroris inter agmatos.. 
¡ ig sdefuccelfionerixz , exitiales conten- 
A tiones vitantur fucceflore in'ómne tempus 
“perlegem defignáto ,*neque relitoin culufquam 
arbitrio, defuntto aliquo: Regequisin cios locum 
fubltituatur; ne patri quidem Reg póteftate per- 
milla ex filiorum ntméro heredem principatus » 
quem maxime volueritdefignandi. In'quo publi- 
cztranquillicati confulicur, qua inrebus humanis 
O *pihil 


38 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
nibilclfalutarios,Leges quibus conflricta ct lus 
ccilio, mutare nemin: licer Ghe populi voluntate, 4 
quo pendent iura regnandi.Ex leges pars in xsin- 
clízio tabulafque relare,parsm oribus inftitutiíque 
fiogularam prouinciarom. conleruantur. Sed de. 
- Scripuslegibas, quomodo inrelligenda Girit, dubi- 
tati potelt ; conluetudines Ízpepro rerum condi- 
tione murantur, Inde totius controuerfiz difcul- 
tas cxiftit: quam (cribentium diuerlitas 8 alterca- 
tio Magis etiam obícurauit. Fihos patribusin reguo 
fuccedere moribus populorú receprim elt, ac fer= 
ne virilifexy, natuque maximos, vri paulo ante eli- 
£tim elf, (cd vbi luperítite patre Principed pluri-. 
bus filiis malor natu decelhit prole relicta, nEpOsa- 
no defuncto an eius patruus praferri debgant, du- 
bitatum Íepe elt : illuftriaque in vtramque partem 
exempla excant : tum in Hilpania euro ín cxteris! 
prouinciís patrui nepotibus pretermiflis regnun 
obrinuerunt : nonnunquam econtrarjo nepotes 
ad Regnum yocart lunedecedentibysauis.Quodz- 
quitari elle arquelegibus magis confentaneun ple- 
rifque vifum eft, in auitiregoi Ípem natos arquee= 
ducatos non elle ea (pe,eoque ¡ure fpoliandos:acer- 
bumque videri patris obicúm noúa cumulari cala- 
mitate filiorum. lud maiori lententiarum varie- 
- tate difputatur: omnibus liberis fublaris, ayenajla 
a Priacipe prole liícepra, ex agnaris quis debearad - 
Íceptra vocari,Regeg; defunéto luccellor dari. Eip- 
. geillifratres fororelque antea fuille, extinctolqúe 
jam elle:an nati exfororib. an ex fratribus : amitirps 
conlideranda, (1 ex maribús (1 ex fezminis (nt pro- 
ghati; an Íingulorá agnatorú capita,non lecusac (1 
Hli elle: cóparanda, (exusarque gtatis inter iplos 


_odg 


A A A AN 
modo difcrimine perípetto. Pretereaan gradu re=, 
motigrí preferendus ÍIt.yt nepos maioris fratris pa- 
truo,autamitz. Omnino in cxteris bonis,quehze- 
reditario jure proueniunt, vtroque modo contin= 
girlegeg; imperatoria, que lexelt de hzreditate ab, 
inteítaro prouentente fcivrum eflt, auo cum parruis, 
nepoces ex filio defunéto (uccedere, in Ítirpem taz, 
men relatos : yt nibil amplius obueníat omnibus, 
quam parens, li fuperltes eller: debereditate parti=, 
ciparet,idem lancirum cum defuntto fratri inteltaz, 
to fratef fuccedic, filios ex fratre alioin [tirpemre- 
latos cum patruo iplorum, defunéti fratre heredi-, 
tatem capere. nam li cum patruo nepores aut filil, 
fratram non fuccedunt,, fed aut hiinter fe cóparar,. 
aui parrulys hereditarem adeunt,aut quirem otio=: 

'rjgradupropinquitatis, defunétum atcingunt: in. 
Capita y: referantur, 6% quas fingali porriones aC=, 

-cipiantnecelle eric. Ergoin priori heredum genero, 
repralentatio fuícipitur» exclndicur in pofteriorts. 
Virú horú in regno obfernari debeat cúdelcendé- 
tibus (blatis omnibus fliis nepotibufq; propinqui 

“Alatereadimperiól Íceptraq; vocantur, magna que- 
ftio elt incredibili lententiarH varigtate inter iure- 
conlultos exagitata dubiaq; ¡Numero tamen BE cruz, 
dirtone patiores capitú rationé haberi iubér, negár. 
ftirpis:quod iure fanguínis regní obueniar. dicútur 
aurem fanguinidari, que more, inftituro,lege, ant, 

> priuati cuiuípiá volútate vni cupiá familiz deltina-, 
ta capiíícur, nó tudicio $ volítate slcimi pollelloris;, 

o ytialia que hereditario luto prouenientia pro volú-. 

'tacemutátur.Eoq; in pari propinquitate iabent,niít, 
lege prouinciali fecus fancicú Gt, pra tantifimum 
fexu,crare,prudentia Ex ea familia cogaatorumguo 

4 nume- 


4o DE 'RECcE ET REGIS INSTIT, 
numero adregni fucceflipnem vocandum, Quod 


feminis, quas ipfa natura ab imperio leiunétas vo= | 


luit, puerifque atareminoribus, é curis: rauiori- 
bus impari, diuería lententia aditum ad EN 


tefaciat,que magna pernicies eft, amnibufque pia- 
culis procuranda : reiicienda repralentatio qualí 
iutis fig entum,nequeextendenda ad ea, que ex= 


biunt, 


do AA 


PETER PR ys o 1 
biunt, qui etate, fexu, virrutibos preftantiór eft, 
eiregnum deferatur ; ni privatis provincia legi- 
bus aut more fecus fancitam (ic; quibus ftandum 

utabamus. Noftra difpuratio ex ¡plis naturz prin- 
cipiis procedebar $2 jure communi; que ratio Hi- 
Ípanorum moribns confentanea eft. Conftar etiam 
jura regnandiin armis pleramque homines pone= 
re malis artibus ambitiolos atque vrcordes; 8 qui 
minusiure, plus yiribus fzpe poteft: ilent enim in- 
ter armaleges. nemoque eft qui oblatam facultaté 
regnandi, legim arbitrio permitrat, Nequenega- 
mus jure fucceflionis controuerfo eam fequiparté. 
rempublicam pofle,modo voluntate certog; ludi- 
cio, que rebus $ tempori maxime accommodata 
videatur: yndevariain vtramg; partem arque illu- 
ftriaexemplamanarune, tumin aliis Chriftiani or- 
bis partibus,vum prelertimin Hifpanis. Henrico 
eo nomine primo Caltellz Regein renera xtate Í1- 
ne prole defunéto € duabus (oboribus Berengaria 
relata elt Ferdinandi Regis mater , ejus cui vite 
int Sanéti cognomen adiunxir. Blanca Galliz , 
egina pretermilia eft,Ludouici itidem Sádti Gal» 
liz Regis mater,que maior natu erat. tamerftineo 
proceres fecutividentar,ne externiin Hifpaniaim- 
perarent. Confilium proculdubio falutare, vti per- 
¿petua felicitas Ferdinándi,vitegue innocentia, mo- 
tum fanétitas declaranir. Alfonfi Regis cognomen- 
to Sapientis Sanétius minor filius, quiaindoles in- 
erat » periculolum tenentiarma quod ambiebat de- 
'negare,nepotibus ex maiori filio pralarus eft. Ve- 
rum omifiis yeteribus recentiora proferátur. Hen- 
ricus re $ cognomento Nothus frarrem Regem, 
quíia'imperio ad perniciemmultorum abutebatur, 
> añ has. 


42 DE REGE ET REGIS INSTIT. 

Lua iple manu interemit, ejuíque filias paterna he 
reditate (poliauitregno occupato.quod nihi iure fa- 
¿tum eft, priores in Caltella R egesiniuriz regnallo. 
fatcamur oporter.Confequentibus annis loannemn 
AuiliMagiltrum LufitaniaR egem iullic,iureanin- 
juria non difputamus; led certe obícuri narales, Ca 
ftell arma deturbare eum, aut polteros ná potne- 
runt, quominus ad noftram «tatem imperium ab 
eoconftituram bonis omnibus áX felicitare conípi- 
cuum fteterit.Neque multo polt duz loannis Ara- 
goniz Regis filiz a parerno regno depulíee lunt: 
Martinulque lohannis frarer eo defunéto ex Sicilia 
ad imperiiÍceptra cuocatus, quonian rationes pu= 
bliceconturbatz id poftulare videbantur... Quod: 
- Petronilla olim Regina Ramiri Monachi filia le- 
cuca fub iplum partum facto teltamento ventrem , 
hzre dem Ícriplit,1 malcula proles efer,(i flia Ray- 
muadum Barcinonenfem virum fuum fubltitue-. 
bat heredem exemplo memorabili: quod filips A! 
foníus retraCtauit ad regni heredirarem, contra 
quam mater fecerat, filiabus reftitutis. Siciurare= 
 ghandiex Principam voluntate mutantur,vÍque eo | 
vt in ea prouincia inueniamus aliquando exclulis 
¿Aregno filiabus, nepotibuys ex iisreliétam fuccedé-. 
di facultatem $ ius. Mitto Ferdinandum in Marríi=" 
niR egis defunéti locum ad imperium Aragonium 
venille eCaftella:ybi res gommunes pro puero KR e- 
.geloanne fecundo procurabat. Gloriarerum ge-. 
ftarum preclaraque virtus imperium dedit, magis 
quam quod jurealios zmulos luperaret, Nimirum 
quod publica falutis caulía , 82 communi confenty 
ftatucum et, eadera multitudinis voluntaterebus 
exigentibys immucari quid obítet? certeiureinter 

Ez | | mulcos 


inultos controuerfo,quis ampleéti vererconfilium 
folutarias 2 An iniguitudicesin cana omnium grar. 
vifiuma ele yelimus? prelercim cum ¡ura regnandi 
hereditaria ferelint fafta magis diflimulante popu- 
lo,$ priosum Principum voluntati repygnare non 
aulo,qguam certayolunrate,liberoque omnium or> 
dinum.conteníy; vt fore opus videbatur, 
ds Mi Té Vis 
| - Diferimen Regis eS tyranni. 
. Ex funt genera principatyum formaque re(pue 
UD blicas (ca , fummahoc loco defignans 
da, db quid inter Regis benenolenuam 83 
tyranni vzcordiaminteríit, explicamus. Regia po> 
¡teftas, vni homini delata rerunr omniú fommaát- 
gue vniusarbitrio confficuitur. Optimatum quara 
- Greci Ariltocrarjam dixére, fancitur, cadem pote> 
ftateinter paucos yirrure preftantes tribura. Nam | 
querelpublica proprio nomine dicitar,tum exiftit, 
sum yntuerf popularesimperii participes fúunt , eo 
temperamento, vt maiores honores 6% magiltrarus 
melioribus commendentur,minores altis,yt cuint 
| gue dignitas aurmericum eft.in populari gaim prin- 
- Sipatuyque Democraria yocatr, honospromiícue -. 
arg Imedelecty,maioribus,minoribus , mediis cór 
municatur;que magna pernetlio ell, velle compa- 
rare quos natura feu vis altior fecerarina-quales. Ita 
¿popularisgubernatio reipublica opponitur,quem- 
¿¿dmodar paucorum priocipatas, que Grace Olí= 
pues thoptimatumtezimini nam quauls vtro- 
bigyad paucos quoldá rerúporeflas deferarur.in il 
dis prerficiendis yirtusrin paucos a próncipata diia 
qe dy o E conti- 


fi 


44 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
confiderantur: 82 vt quilque cenfu fuperior elt, ita 


. 1haxime prefertur aliis. Tyrannus, que poftrema 


acpellima gubernandi ratio cft , regix oppolita, 
grauemin fubditos exercet poteltarem plerumque 
pervim occupatam : certe 4 lanoinitio profeétain 
vitia delínit,ac pre ferciovauariciam,libidinem, cru- 
delitarem. Et cum Regis veti partes Íint,tuertinno- 
cétiam,coercere improbitatem,dare lalurem ¿rem- 
publicam bonis omnibus atque felicitarte ampliA- 
care:tyrannus contra maximam porentiam inlibi- 
dinisinfinite licentia arque fruétu co nfticuic, nulla 
fcelus fibidedecori foreputat, nullum cft tantum. 
facinus quod non agotediatur. potentium fortunas 


- eucrtit,per vím labem caftisinfert , bonis vitam e- 


ripicnullamque elt probrigenus, quod noñ in o- 
mni vita luícipiar, Preeterea Rex mitem éz tEacrabi-, 
lem fe prebet, aditus faciles habet, 2quo cum cete- 
ris iure viuic. Tyrannus quía ciuibus difidit, quos 
timet, terrere confueuit principali apparatu mo- 
leque fortune fuz, feneritate morum, iudiciorum. 
immanitate. Ergode Rege 8 tyranno. quomodo 


eifferant paulo plura dicendafunt, atque vtrinque 


principatus initía, media, progreflus confiderandi.. 
Rex quama fubditis accepit poteltarem fingularí 


, modeltia exercet, nulli grauis, moleftus nullipre- 


terquam improbitati 6£ vecordiz. quiin aliorum 
fortunas 3% vitam temere graflantur , inhos feueri- 
tatem exercet: aliis omnibus paternam exhibet cha- 


ritatem : feucrique iudicis perlonam, quam ad tem- 


pus nefarii homines imponunt, corum (celeribus 
vindicatis libenter exuit, feque in omni vite parte 
facilem omnibus preber.nullias inopia, nullius fo- 
lirudo , non modo populari accellu, led ne regis 

qu 


LISE.R ARTS. 1401 4 
quidem szconclaniexcluditur. Omnium querelis 
aures patent, toto denique imperio nibilacerbum - 
eft,nibil crudele: contra multa ex empla clementiz, 
man etudinis,humanitatis. Sic fir, vt fubditisnon 
tanquam feruis dominetur, quod faciunt ryranni, 
fedranquam liberis prefit:Scquiaa populo potelta- 
temaccepic:id inprimis curz habet, vt per totam 
vitara volentibusimperet , atque fubditorum be- 
nenolentiam precipuebonorum, laudemque bo- 
nisactibus faus popularis colligar. Qua populi 
caritare munitus,negsfacellicibus magnopere opus 
habetad tuendam falutem , neque adueríus exter- 
nos holtes militeconduétitio 8 mercenario: quip- 
pe pro cuius dignirate 6% lalute fubditi pugnare pa- 
racifune, fanguinem vitamque profundere nón fe- 
cusacpro lberis , coniugibus $ parria, in ferrum 
flámamque irrnere, (1 res feretrapidi, feroces , for- 
imidabiles. Sicneque arma equofque detrahetci- 
'uibus, neque otio $ jgnauia marcefere patietur, 
'quod faciunttyranni fedentariis artibus populum, 
procerefque voluptarum copia 6% lenociniis, % vi- 
no debilitantes : fed exerceri curabir luéta , pugna 
falru cqueftres pedeftrelque » inermes teótofque 
ferro : ineorumque virtute maius pre fidium po-=" 
net quam in malis artibus 8 fraude. An 2quum fit 
filiis in periculo arma detrabere, dare feruisfnos 
autem lub Regeiufto 8% moderato cines le felices 
arbitrari arque omnibus boniscircumfluere poni- 
mus: quod eft magnum erga Principem beneuo- 
lentiz amorifqueincitamentun. lic nec maieltatis 
apparatu, neque bello gerendo ingentes fumptus 
facere opus habebit, cum virtutom choro 8 bono- 
run cinium comitatu fepiatur, clarifimufque ena- 

| | dat; 


468 DE REGE ET REGTtS IísTIT, , 
dar : públicas $2 prinatas opes bello defendendo 
aut etiam inferendo,Í1 opus eric, ad manum hiabeat 
cunctis ordinibús vitro fuppeditantibus. Quarás 
tionein Hilpánia confideramas exiguo cenfu Re= 
ves multa 8% ce bella prefércim aduerías Manz 
ros inuiéta vittute gelíiíle : qua furidamenta impe- 
til ponebantur,quale hodiecernimas ; amplifimi; 
iplis fere orbis terrarum finibus delcripri. Ergo ne= 
que vectigalia magna 8z infolira imperáre populis 
opus habebit: Se li quando res aductfze, aut bellam: 
illatuni coger, eorá confentu vt opus eft faciet. qué 
neque terrorib.neg; minis exprimet, nefraude qui- 
dem fuorú (qualis.n.confenfus is ellerr Med explicas 
tione pericul bellig; inftantis, erariiextehuai.Ne-' 
que enimfe Princeps reipublice Se (in gulorum do="' 
minum arbitrabitar , quamuis affentaroribas idir! 
aureminfulurrantibas,fedrettoré mercede ¿ciuib. 
delignara:quá augere nifriplis volentibus nefas ex= 
iftimabit.Ettamen tHefauros conftruer; publicunt 
«rariva1ditabit fine fubditorú gemitu, tú ex hoftiú 
 Ipoliis,quod fecir Roma Paulus. Omni enim Ma- | 
- tedonum gaza, que faitíaxima, potitus tantuni 
pecúnizio 2rariú toralit,vt vnius lm peratoris prie- 
da finemattulerit triburorum : tum cufaregiorunt 
vectigalium, ne aulicis aur miniftris alíis predefint, 
caucre debet, 62 quantum de regio cenfu derrahic 
peculatús ? quantura decerpit fraus¿Preterea mo- 
—deftiaaúlxz, qne magna Principum laus eltyinftar 
imagnorún vectigalium bello páteque fufficien= 
tium.Ex vetx opcs fut, que inioxiz fic inuis 
diapararz. Qua ratione Henricuseo nomineterW 
tius Caltelle Kex erariiiniuria remporum exhaufti 
inopiamío pplevit;thefaurolquemoricns e 

e 1Q 


LD ER IPR iv sil CA 
filio reliquit fine fraude, fine gemirt 82 dolore fub< 
ditorum congeftos. Eius enim illavoxfuic. Populi 
feexecrationes amplius quam hoftium arma for- 
midare.Quod caput eft.Rex vitz Sí modeftig exé- 
plo magis quam praceptis cities officii admonebit. 
Lógum eníimiter per verbaeftsvt quidá ait,breue 8€ 
efficax per exempla:acg; vtinam ó viioam tam multi 
bene facerent,quam multi loquuntar bene. Quod 
ab aliis exigir, omnes probitatis partes praftabiti- 
ple,modeltiz, equiratis; pudicitiz. Neq;iín quem- 
se imperium feuerius exercebit quam in fe 82 
amiliam fuam. Faciiusid continget,primum fiin 
omni aétione 82 deliberatione fpem occultandi 
quicquama fepenitus remouebit:pertirafum etiam 
Babebic, 6 Deum kominesg; latereaur fallere pol: 
fec nihil tamen auare, nibil iniufteintemperanter- 
ne elle faciendum,nó li Gygis anulum, vr eft infa= 
bulis, haberer, plus ibi licerequam lin omnium 
oculis verfarerar.Neq; enim aut fimulatio efle dia- 
turna potelt; aut Principis fadtalatere. Lucis inftar 
“maicítas eft:malefatra 8 benefaéta in oculis 82 có- 
fpeéta popirneqylatere fínit. Deinde 1 aflentato- 
res aula exiger, genus hominum peftilentifimum: 
cum Principis ingenium acriterinfpicientes,ea lan= 
dent que vituperanda funtaccufent Coftraría, In 
cam fe partem vertentes que Principi magis plas 
ceat: qua pellima arsnimiam multorum profpe= 
ris lucceflibus creuic. Porro pulfs affentatoribus 
viros Optimos cx onini provincia aduocabit : quí- 
bus veoculis 82 auribus y led lynceris nulloque vitio 
infectis yretur. Faciatiis poteftatemrenunciandi 
mon vera modo, led quectmque de eo dicentur, 
inanes etiam yulgirumores Sé vanos. doloré exiis 
. : - TUMmioO- 


| 48 ¿DE REGE ET REGIS INSTIT. : 
rumoribus eaque libertate conceptum animo, vti= 
litacis publica ratio €< lalus vniuerfe prouinciz 
compenlabic. Et funt veritatis radices amara, fru- 
étus faauiiimi. Ac mihi quidem huc omnia Prin- 
cipe referenda“elle videncur, vein fubditorum ani- 
mis beneuolentiá alat:iique fub cius imperio quam 
beatifiimi habeantur 82 fint. 8 eftnon modo ejus 
gui ciuibas led etiam muris pecudibus preelt, eo- 
tum quivus prefr commodis, vtilitatiqué Íeruire. 
He lunt regiz virtutes. hac via adimmnortalitaren 
contenditur. Quubus fumma explicatis detyranno 
pronunciaré promprum eft,cum omnibus turpitu= 
dinura maculis fedatus diuería via ac prorlus con= 
traria ad republica cuerfionem ingrediatur.  Pri- 
mum enim fopremam poteítatem in populo aut 
pervim iple occupauic nullis meritis datam, fed di-, 
uitiis ambicu 8 armis: aut volente populo acceptam 
violenter exercer, metiturquenoó vrilitate publica, 
led luis commodis, voluptatibus, vitiorum licen= 
tia. Etquidem ínitio mitis arrideníque omnibus, 
aut 2quo cumcateris iure viuens, fpecie lenitatis. 
- 8cclementiz fallir, dum vires confirmat, fequeo- 
pibus8z pre lidiis munir.Quod Domitius Nero fe= 
cit quinquenaio commodillimus Princeps etiant 
¡Traianiteltimonio. Confirmato principatu in con= 
rrarium prorfus vertitur :infitam immanitatem diu. 
diffimulare non valens, qual beltia indomita 82 
1ramanis in omnes ordines graflatur: finguloram 
Opes vt perdatrapit, ex contrariigyiciis libidine, a- 
uaritia,crudelitare compofirus 8 fraude. Qualía 
illamonftra fuerunt fabulatum tegumentis priícis 
remporibusinuoluta, Geryones tricorporesin Hi- 
Ípania, Antzusin Libya, Hydria in Bezotia , Chi- 
merd 


PA ERIN. y. Ss: 49 
meraih Lycia: quibús pellendis liberandisq; mife-.. 
ra leruitute populis Magnoruam heronm indy Ítria, 
virtulq; fudavic. Omnibus iniuriam facere, OMnes 
prolternete tyrabol quidem contendunt ¡[ed pre- 
cipue in diuites % probos homines tota dioneime 
perum faciuht:bonos quam malos futpeltiores ha. 
bent, femperque his aliéna virtus formidolofa c£E 
Ercum medici e corpore noxia excerivit fuccis fa- 
lacaribas , 11li8 meliores érepublica pellere certum - 
et. Vox enimtyranni eft: Quidquid excelfum elt . 
in regno cadár.quod aperra y: faciunry ant induftria 
fecretilquecrimiparionibus. Reliquos omnes ex- 
Frauriunt, ne le commouere poflint, mona indies 
vectrigalia imperáñdo,lerendo liteginter cines, bel. 
laexbellisnectendo. Preterea magna opera Mo- 

Aesingentes fubditoram lumpru é gemitu extru- 
mot. Vodé Pyramides in Egypto nate fant, O- 
Jympilubitrudriones in Thefalia,vri Ariftoreles ell 
auctor: Etin diuinis lbs Nembrotus, qui primus 
tyrannidem in terris occopanit,eoque robuftus ve- 
nator dicitur, vefe munirer lubdicifque extebuaret 
excellam turrim maguis molibus K Cementis 2di= 


ficare Babylone eftaggrefus. VndeGrecorum fa- 
-bála nata creditur. ol:un Gigantes, ve louemécz- 
lo pracipitera deturbarenr,ih Macedonja campo, 
¿ut Phlegranomen eft, montes monribasimpolu— 
e. audtor Philafter. Mito Pharaonis fraude gen 
fem Hebraicánead libertatem afpirarer, malis do= 
mitam cozótamgue fluo Íudore yrbesin Egypto x- 
_dificare. Meruartyrannus necelle eft quosterrer: 
8 quos feruorum loco haber,abiis ne cxiriumcom- 
Jaretur, diligenter caucar, lublatis prefidiis omnt- 
us y derradtisarmis, ne permiflis quidérm fuis yllas 

Ngenu- 


so DE REREETREGIS INSTIT. 
ingenuas artes, libero homine dignas exercere, aut. 
militaribus ftudiis robur corporis , confidentiam 
animiconfirmare. Timet quidemtyrannus,timet 
Rex: led Rex lubditis, illefibi fubditosque: ne vi- 
delicer quos hoftium loco ducit, ii opes 82 princi- 
7 patum eripiant.. Sicciues congregari inynum, ln. 
conuentus 8% collegia coire vetat y 6% omnino de 
republica loqui per inquifitiones occultas adem- 
E pra loquendi libere , audiendique facultate, quod 
fupremum in feruitute elt. ne gemium quidemian 
tanris malis liberum efle permitti..  Siccum ciui- 
bus diffidac, in fraude prelidium ponit : amicitiam 
cum externis Principibus diligenter ambit , vt ad o» 
-mnes caíus paratus Í1t: latellices externos aduocat, 
quibus quab barbaris fidit : mercenarium militem 
alit ciuibus dififus, que magna calamitas elt. Do-; 
“mitio Nerone Imperatore volitabant per domos, | 
rura quoque proxima muntcipioram pedices 
“equitesq; permixtl Germanis, quibus fidebar Prin. 
ceps quaíi externis. (ipla Tacin verbaretuli. ) Par- 
:quinius Superbus Romz primus Regum, vr tradi- 
tur, morem de omnibus confulendifenatum faftu= 
lit: domefticis confiliis rempublicam adminiftra- 
vic: bellum, pacem, fasdera yfocieratesque per le. 
_ipíe cum quibus voluit iniu lu populi ac fenatus 
fecit diremitque. Larinorum fibigentem maxime 
conciliabat, vt peregrinis quoque opibus tutiorin= 
ter ciues eller. fic Liuins ate libroprimo. Quin 
primores Patram interfecille afirmar, in eorum 
Jocum nullos legille, quo contemptior paucitate 
is ordo efler : cognitiones rerum capiralium fine 
confiliis per le folum exercuille. que funt omnia 
ryranal propriz notz, Poftremorempublicam o- 
; maca 


E AA BA URL MY S.: TÚ 
muéminuerrit, predz miferis modis habét nulla 
curalegum , quibus fefolutum arbitratur. $ cun 
publica faluri confulere pre fe ferar , id agit vt c- 
uesomuibus malis opprefli miferrimam vitam a- 
gane: fingulós, vniverlos parriis pollefhionibus 11- 
iuria pellic,. vein omniumn fortunis lolus domine- 
tur. Plebe bonis omnibus cuerfa, nihil mali cogi- 
tari potelt,quod non fit in ciuium calamitate, 


7 0 JS 

Mí An tyrannurmopprimere fas fit. 
'Ale elt tyranniingeniam moresque colo e- 
A queachominibus ini: vt maxime felix efle 
Videatur, fagiciain fuppliciom vertuntur. vt cor- 
pora verberibus, iralzuitia, libidine, metu pranus 
animus 8 conlcientia laceraturs Quos coeleltis 
vindióta premit, in exitium vrget , mentem ¿confi- 
liumqueeripic.  Írritara mulrictudinis odio Prin- 
cipis quante fint vires , populi inuidiam recto- 
ris exicium "effe , multis exemplis tum antquis 
tum tecentibus explicare promptum eft,  Nu- 
perquein Gallia monimentim, nobile elt confti- 
tutum- 3 quo perfpicicur quantireferat populari- 
um animos pacatos elle , quibus non perinde ac 
corporibusimperatur, infigne ad memoriam at- 
que miferabile. — Henricus eo nómine tertius 
Galli Rex iacearmanu monachi peremprus, me- 
dicato cultro in vilcera adaCto. feedum fpeétacn- 
dam in paucis memotabile, fed quo Principes do- 
—Ceantur,impios aufus haud impune cadete. Prin- 
cipum poteítiam imbecillcin elle : fireucrenta 
abanimis lubditorum femel ab'cefleric,  Parabat. 
A DS “¡lle 


- 


$2. De REGA ET REGIS INSTIT. 
jile, quoniam prolécarebát, fororio Henrico Vin= 
domienfiregnum relinquere, quamuis áteneta e=. 


tate prauis de religione e inionibusinfeto,eoque 
Le »COque 


tempore diris deuoto 4 Pontificibus Romanis, iu- 


reque fucceflionis fpoliaro :nunc,quod laudandum 

inptimis, mente mutata, Chriftianiflimo Gallia 
Regi. Coníilio indicaro magna pars procerum re 
cum aliis Principibus cómunicata, tum Gallistun: 
externis,pro lalute patriz,pro religiore fumuúntar= 
ma,vndique auxilia conquitunt. Princeps Guilins)! 
in cuius 8< familiz virtute [pes $2 formnx Galliz 

hactempeltate (ita erant. Regum vóluntates in eo” 
quod propofuerunt invite lunt. Proceruí cona= 
tus Henricus vindicare parans» Guilium periímen=: 
dicercus Lutetianraduocat: 8 cum confilium non” 
proce Mier furente populo arquead arma concita-! 
toex eavrbe raptim diftedens haud magno inter- 


“uallo,fimulat (e ad meliora confilia tradudtum pu- 


blice de commiuni falute deliberare velle.  Blefisy' 
que vrbs Ligerialluirur, cunétis ordioibus cius ac- 
cituconuenientibus, Guiltum € Cardinalem cius 
frartem fecuros per fidemconuentus in regia peri-, 
mit: confiétistamen poltcadem maieftatis Crimi=! 
nibus , veiurefadtum videretur accufati nullo des 
fe ndente,decretimque velege maieltatis punirén=" 
tur.capit alios, in his Borbonium Cardinalem,ear 
inaffeóta quamuis xtate, proximaimperandi (pes: 
polt Henncum deftinabatur Jure langninis. Com=: 
mouit <a resmagnze Galli partíis animos: multi- 
que ciuitares Henrico abdícato, procomimuni la=: 
lute publice rebellarunt.  Princeps Luteria, cui o-: 
pibus , amplitudine fapientiz ftudiis nulla in Eu- 
ropa comparatur.. Verubn motus plebis adinftar, 

torren-: 


LIDERA MON. $.. 53 
Correntis cf, ad breue tempus inflatur. Relidente 
multicudinis impetu , aque Henrico ad quartum 
ab vrbe lapidem caftra habente non line fpe elus 
yrbis vindicande , res propemodum deploratas, 
ynius iuuenis zadacia adtempus breue terte recre- 
auic. lacobus Clemens nomine, in Heduis natus 
pago ignobili Serbona, in fui ordinis Dominicano 
colegio Theologiz operamodabar : cum cognito a 
Theologis,quos erat (cifcitacus, tyrannumiurein- 
terimipolle , tum acceptis licteris abiis ,. quos ab 
Henrizo voto in vrbe aut palam ftare odoratus erat 
fupprello confilio, certus Regis perimendi in ca- 
tra abiit pridie Kalend. Auguíti (alutis anno mille- 
fimo quingentelimo oGtogefimo nono. Necmo-s. 
ra, qualiarcana ciuipm communicaturos ad Ke- 
gemcontinuo admiflus,redditís quas affercbar, lit- 
teris jadiemproximum (uftentareiubetur. Ergo 
iplis Auguíti Kal, quidies Petri Apoftoli vinculis 
facer eft, facris operatus ad Kegem ¿ledto furgen- 
tem nondum plane velticum eo aduocante ingre- 
ditur. Sérmonibus vitro citrog;habitis, CUM pto- 
peaccellifler, Speciealias litteras in manus traden- 
di, cultro , quem herbis noxiis medicatumn manu 
tegebar, fupra velicam altum vulnus inflixic: inÍt- 
guem animi confidentiam , facinus memorabile.. 
DoloreRexpercitus » 'eodem cultro interfeÉtoris 
oculum $ pectus ferit, proditorem, parricidam in 
clamans. — Irrampunr aulici re infolta commoti: 
_ proftrato atq; exanimi pleraque vulnera feritate 62 | 
feviciaimponunt, nihil elocuro ac lato potius, yri 
sex vultu apparebar,quod re patrata cruciatus alios 
cuaderer, quibus vt par efler veritas erat, fimul fue 
languine patriz communis $2 gentis libertatem re- 

| DS dem- 


Ss 


$4 MODE, REGEETOREGIS INSPITO: 


demptam,inter ¡ótus 8 vulnera impente letabarur 
¿ 4cilicer. Celo Regeingens fibi momen fecit. cade. 


cedes expiata, ac DS Guifti Ducis perfide; per=. 


empti regio fanguine eft parentarum. — Sic Cle- 


O 


mensille periit, viginti quatuor natus annos, lim-- 
pliciiuuenis ingenio, neque robufto corpore : fed 
maior vis vires Sí animum confrmabar, Rex no= 
Éte proximain magna (pe faluris, coque nullis facris * 
procuratus, fecunda hora poft mediam nodtemi in. 
lila Dauidis verba, E cceenimin iniquitatibas con- 
ceptus Ílum, $cin peccatis concepitme mater mea, | 
extremum (picituon edidit : felix futurus,( cum pri= . 
mis vlcima contexui ¡Her,talemque lePrincipem pre 
Abicifle er,qualis lub Carolo fratre Rege fuille crede= 


batur adueríus perduelliopes copíarum bellique 


dux : qui ¡il gradus ad regnum Poloniz fuit pro- 0 
certm elus gentis luffragio. Sed ceflerunt prima 
poltremis,bonaquejuuente maior etas flagitio Ob= 
literauit,  Defunéto fratrereuocatus in patriama - 


Rexque Galliz pedo ar y Omnia in ludibrium 


Ñ 


errit : vt non alía caula 2 videaturad rerum faftigi- 4 
um (ublacus, nili vt grauiori calu precipitarer.. Sic, Ñ 


fortuna feu vis maior luditin rebus humanis. De! 


falto monachi non ynaopinio fuit. multis laudan- | 


tibus atque immortalitate dignum iudicantibus: vi- 3 


—Fuperant do a 8 eruditionis laude pre-" 


itantes,fas elle negantes cuiquarm priyata auétori- 


tateRegem confentu populi renunciatum,(actoque . 


po 


A 


oleo de more delibutum fanétumque adeo peri 
mere, Ífitille quamuisperditis moribus , atquein 


tyrannidem degenerarit. Quod mulcis argumen- 


lu tn a? 


Us exemplisque confirmant. Quanta, inquiunt, 
Saulis Regis ludxorym pl antiquis temporibus pra= : 


Suras 


IA A E Sa 
viras fuit,vitzque morum conditio quam profli- 
gara? culys mens malisincurfibus ogitata, Ícelerum- 
peenis agentibus Ícilicer per interualla ritubabat: 
eoque abdicato, Deoauétore, ¡ura regni cum my- 
ftica vnétionein Dauidem translata erant. Iniuria 
tamen regnantem atque ad amentiam prolaplum 
8z (celera, Dauid emulus redadtumin poteftatem 
femeléz iterum,violare aufús non eft:cum iure pol- 
le facerevideretur five vtimpertum vindicaret, Í1- 
ne yttueretur, lalutem : quam is nullis provocatus. 
iniuriis EC vicam auferre modis omnibus molieba- 
tur, veltigils innocentis infiftensin quamcumgue 
artemn le daret. Nequeiple tantum nimico pepet» 
cit, l£d Armalechitem adolefcentem, quiviétumin 
prelio e gladio proprio incumbentem, ejus ¡uffu 
“quamuis, petem ¡fe nunciauit, ferro interfecit qua- 
f1impium 8 temerario : qui Principerm DeoÍla- 
crum (id enim inundtionis ceremonia fgnifi- 
cat ) violare aufus eflet. Imperatorum Roma» 
norum,tempore nalcentis eccleliz immanitatem, 
cum exagitanda piorum natione fruam catnifici> 
-pamper pronincias exercerent, ompnelque crucia- 
tusin eorum corporibus con fumerentur, quis vn= 
¿quam ferro vindicandam coercendamgue fore 
judicauit : ac non potius parientia cum crudeli- 
tate, oblequio cum maleficio cerrandum? praler- 
tim cum Paulus admonerer, Dei voluntati refi- 
ftere , quicumque magiftratai refiftit.. Quod íi 
¿Pretori quamuis fBiquo temereque 1h aliquemir- 
fuentl, manus afferre non licear , quando minus 
Reges violare, fint quamuis perditis moribus: 
quos Deus 82 refpublica in rerum faftigio collo- 
¿Mo € "NED 04 1 cauih 


F 


56 Dr REG E ET REGIS INSTITA | 
| £auit, ye numinisinftara fa bditis haberentur, ma- 


jores condítione mortali. Deiode qui Princtpes 


y 


A ' 


mútare tentapt, mágnun Lepe molum reipnblica | 
acceríunt: neque euertigur prnciparus Íme preíl 


motu, 1ipús plerumque opprellis auCtoribus. Ble- 


hz fant Ya mplis mítoriz, referta yita cómimunis 


Quid enim Sichbimius profuit facta in Abijncle | 


chum coniurstio ftudio vindicandi 7 vtvideri ple- 


baut, leptuaginta fratres, quosisimpie Simmaoi > 


rerperemeratex jimpari quamuismatre natos, im- 
pteundiambitione mala induétus, qua nullum ef | 


tetriusmalum? nifiytvibe zternum cuería (quod 


falí féminatus fignificabar) cunétivnoimpera per- 


irent. Et ve antiquiíllima miccantur,quid 1 Domitio z 


Nerone fublato ciues Rome profeceruar, ni ve 


Othonetín de Vicellium attraherent non minores 
reipublice peltes? nam vt minores fbrages ellent, 
-breuitateimperi faétum eft. late co ninianes L- 


quem anque miguum Principem ferendum elle, 


obleguio *; mitdgandum Imperia. -Regum du- 


cumque dlementiam nen ia iplorum modo , led. 


eriato in fubditofum ingenis fitam ee. Quod: non. 


au ci exiftimant Petro Caítelle Rege contigille, 


Crudelisg. cognomentum vulgo fi Cum non tam 


plus cuipa , Car quod proteres Intemperanteg 
asque auidivindicandiiniurias, CO 


ju omine fas ne 
ercendiandaciam, necellitatem impolu: ¡ent Sed 
ea ef conditio rerum humasarum, Virtus modo 
infelix in vicio ponitur, ex cuentis confilia ponde- 
famus. Quiaurem reuerentia erga Principos (fine 
qua guid cibimperiom 2) conftabir, (1 fuerirpopu- 


Gatas 


e > 


. 


lis perfaafuma fas elle fubdiris Principum peccata 


_yindicare £ yeris Cepa ahimular ris caídas reipu- 


de 


blica : | 


CEI PARA Ys 
blicz tranquillitas,qu a'nihil eft preftantios, turba- 
bitur.. Omnesque calamirares feditione factain= 
furrent parte populiin partemarmata. que mala 
guinon exiftimabit e (le omniratione yitanda, fer- 
reus fic, communi aligrom hominom fentu defe- 
Etos. Sicdifpurant qui tyranni partes tuentur. Po- 
puli parroni non pauciora neque minora prafidia 
habent. Certe 4 republica, ynde ortum habet re- 
ia poreftas rebus exigentibus Regem in ius vocaz 
ri poffe, etíi fanitarem relpuat principaty ipoliari, 
nequeitain Principe fura poreftatistranftulir, yt 
non (ibi maioremreferuarit poteltatem: quod ve- 
| £tigalibus imperandis A legibus in omne tcimpus 
conftirnendis confideramus , rempublicam lem- 
per retínuille, vt nifi cius voluntate mutariabán- 
tiquo nibil poflit. de confenfu, qualis elle debe- 
ar non dilpuramus : fed populis tamen volentibus 
tributa noua imperantur , leges conftituuntur: 
8 quodelt amplius, populi facramento, ¡ura Impe- 
randi quamuis hereditaria fuccellori coffirman. 
tur. Preterea ab omni memoria confideramus» 
lin magna laude fuifle quicamque tyraonos peri- 
| mere agorefhi (funt. Quid enim Thrafibulinomen 
gloria ad coslum euexit, nif graui triginta tyran- 
noram dominatu parrjam liperafle? Quid Har= 
¡modium $2 Ariltogitanem dicam £ quid vtrum- 
[que Brurum ? quorum laus ratiflima memoria 
polteritaris inclufa, 87 publica auétoritate reltata 
Left. Mulriin Domitigm Neronera confpiraruñt 
conaru 1nfelici, finerepsrehenfionetamen, ac po= 
rius cum laude omnium feculorurn, Sic Caius Che- 
rex coniurarione perii¿ monftrum horrendum é£ 
| graue; Domitianus Stephani; Caracalla Martahs 
A : Di 8 


» 


$8 Du rror ETREGIS INSTET. | 
ferro occubuit. Pretoriani Heliogabalum peremes. 

runt, prodigium dí dedecusimperii ipfiuílmet fan- 
guine expiatum piaculum. Quorum andaciam. 
uis vhquam vítuperauit , ac non potius fummis 
laudibus dignam duxit 2 Er eft communis feníus 
qual: quedam nature vox mentibus noftris indi- * 
ta,auribus infonans lex , quaaturpi honeítum fe= 
cernimus. Addaslicceryrannumbeltizinftar elle: 
ferocis 8z immanis, qui quamcúqg; in parté ledede-. 
ric,omnia vaftar,diripit, tacédir, milerabiles ftrages * 
edirvnguibus.dentibus,cornu. Án diflimulandun 
judices?8c nó potius laudes, (1 quis yite luz pericu=' 

lo publicamincolumitaré redimar ? Omnium telis 
exagicandú ftaruas quali crudele monftrú rerris im=. 
cubans, neg; lanienz modú, dumyixerit, féturazh 
Miatrem carillimá aur yxorem fiin cólpeétu vexari', 
videas,neq; fuccurras cú poltis,crudelis isignaniz-. 
que $2 impietatis reprehenfionemincurras: parrig 
cculamplius quam parentibus debemus,vexandam» 
exagitandam pro libidine tyrannorelinquas? Ápa-: 
e tantum nefas, tantaqueignaula. Sivita, ilaus,' 
41 fortune periclicande fint , patriam tamen peri=, 
culo, patriam exitioliberabimus. HecÍunt vtri=. 
ulque partis prelidía, quibus atrente confideratis, 
quid de propofita queftione ftatuendum lit, ex-' 
plicare nó erit dificile.Equidéineo confentire tuna! 
philofophos tum Theologos video,eum Principem | 
qui vi 82 armis rempublica occupautt, nullo prater- 
eaiure, nullo publico ciuiú confenfu,perimia quo= 
cumgq;» vita 82 principatu (poliari polle. cum hoftis: 
publicus fit, malisq; omnibus patriá opprimat, ve= 
req; $ proprie tyranninomen Scingenium induat: 
amoucatur quacumg; ratione , exuatque quam vi2 

Ma : olenter 


A AN 
olenter occupanir poteftatem. Quo merito Aicd: 
muneribus in Eglonis Moabitarum Regis gracia 
jolfinuatus cum peremitpug¡onein ventre confixos 
popularesque luos dura feruitute expuit, qualam 
d:cemécoéto annispremebantur. Nam li prin= 
ceps populi confeníu autiure hereditario ¡mperium 
tener , eins vitia 8 libidines ferenda Íunt eatenus, 
quoad cas leges honeftatis$ pudiciba , quibus et 
altrictus, negligar. Neque enim facile Principes 
mutandi funtne in maiora mala incurratur; gras 
uesque motusexiftant,vti inicio difputationis pone. 
batur. Si verorempublicam pellundat, publicas pri 
vatalque fortunas prada haber, leges publicas 8cía- 
crofanétam religionem contemptui : virtutemin 
fuperbia ponit in audacia atque aduerfus fuperos 
impietatesdifimulandum non eft. Attente tamen 
cogitandum que ratio ejus Principis abdicandi te- 

neridebeat, ne malum malo cumuletur, [celos via+ 
dicerurícelere. Átqueea expedita maxime X tuta 
vía eft, (1 publici conuentus faculras detur,commu- 
niconfentu quid ftatuendum fitdeliberare : fixum 
ratumque habere quod communi fententia ftete= 
rit. Inquo his gradibus procedatur. Monendus 
1n primis Princeps eritatque ad fanitatem reuocan- 
dus.quifimorem gelferit, Gi reipublica lanisfecerito > 
| peccataque correxerit vite fuperioris,reliftendum 
arbitror,nequeacerbiora remediatentanda.Siines. 
dicinam ref puat,neqi/pes vila fanitatis relinquatúr, 
-fententia pronunciata licebit reipublica eiusimpe-' 
-rium detrcótare primum. $ quoniam bellum ne- 
cellario concirabitur, ejus defendendi confilia ex. 
plicare, expedire arma, pecunias in belli fumprus 
imperare populis ; ctíres ferer, neque aliter e 
o SCA Pdo PEÍp 


60 De REGE ET.REGIS INSTIT. 
reípública tueri poflir , eodem defenfonis iureac 
vero potiori auétoritare propria. Principem pu- 
'blicumhofté declararam ferro perimere. Eadem- 
quie facultas efto cuicumg; prinato, qui pe impu-. 
nitatis abieéta, neglecta lalate inconatum inpandi. 
rempublicamingredi volueric.. Roges quid faci- 
endum, fi publici conuentusfaculcas erar fublata; 
quod [zpe poteft contingere. Par profeéto, mea 
quidemfententia , iudicium erit , cur Principis 
tyrannide oppre/la republica ; lublata ciuibus in- 
ter le conueniendi facultate voluntas non defit 
_delendz tyrannidis , fcelera Principis manifelta 
modo 8cintoleranda vindicandi, exitiales conatus 
comprimendi: ve lifacra patria pelfunder , publi: 
cosque hoftes in prouinciam atrrahat :qui votis pu-. 
blicis fauens cum perimeretentarit,haudquaguam | 
inique eum fecifle exiftimabo. Quod faris jisargu- 
mentis confirmatur, quz pofteriori loco adueríus 
tyrannumin hac difputatione funt polita. Ita fi; 
queltioin comtroucrlia cft, quismerito tyrannus 
habearur: iurisinaperto , ore tyrannum peri-, 
mere. Neque eff periculm yemulci eo ex emploin. 
Principum vita fulgor qual tyra0n1 (int. neque. 
enimid in cuiufquam privari arbitrio ponimus:non. 
in multorum ,- ni publica vox papuliad(1t, viri e= 
rudici 8c grauesin confilium adhibeantur. Precla-= 
re cum rebus lyumanis ageretur , fi multi homines 
forti peétore inuentrentur pro libertate parriz , vi- 
te contemprares 82 faluris : fed plerosqueincolu- 
miraris cupidicas retiner magnis (pe conaribus ad=' 
uería. lraqueextanto numero tyT3BNOTHIM, QUA- | 
les antiquis temporibus extiterunt, paucos quolda 
numerare licet ferro fnorum perjifle : in Hifpania 
| ( - BIX 


Lisrer Primvs 

vix vnumn aut alterum. quamuis id fubditorum fis 
dei tribuidebet, Principum clementiz, quí impe- 
rjum optimo iure acceptum imodefte arque huma- 
niter exercuerunt, Eltramen (alutaris cogitatio”, vt 
fit Principibus perlualum 5 rempublicam opprel 
ferint,( viciis 82 foeditate intolerandi erant,ea con 
ditioñe vitere ve ñoniure tantum > fed.cum laude 
Si gloria perimi poflint. Fortaflisis “metas aliquena 
retatdabir, ne le penitus vitiis arque adulatoribus 
cortumpéndum tradat: frenos inticiet furoriQuod 
caputeft, fir Principi perfualom totius reipublica 
maijorein, quamipítas vnius autoritatem elle: ne- 
que pellimis h ominibis credar diunerfum afiriman= 
tibus gratificandi ftudio? que magna periricies cit, 
Dauidi (quod obiiciebatur ) interficiendi Saulemx 
Regemidonea fatis cauía non erat, Cum fuga meri 
falúté poller:qua ratione Regem prefertimá Deo 
-conftitutam fi perimerer caula tuendi le, impietas 
non reipublice amor fuifler.Neque enión tanta Mo- 
rism prauitate Saul fuir, ve fubditos tyrannide cp- 
primierer ; diuinas 6 humanas legesintertefet, cis 
tres prede haberec.lura regniin Dauidem translata 
funtquidem, vt defuntiofuccederet, non tamen: 
viviuo imperium vitarmque erfperet. Quid pra 
terca ; quod Anguítinus contra Adiman. cap. les 
ptiiodecimo noluifle ait occidere Saulem , lic 1á- 
feramen: De Imperatoribus Romanis laboráre 
noneftnece(fe.piorúm fanguine $2 patienta eccles 
ie amplicudinis fundamenta ponebañtur ip hs or- 
bisterraram finibus delcripra :co maiori miraculo" . 
quod opptella crefcebát;imminuta numero maño 
racapiebatindiesificrementa. neque vero ciusta= 
rionibus eo témpore expediebat , nekocguideny 
¿mail 


62 Dz REGE¡ET, REGIS INSTET. A 


omnia facere que jure de legibus erant conce Ta, 
, Jtaque nobilis hiftoricus Soda dib. lexco, cap. (ez 
cundo, militem, ú quis forte lulianum limpera 210! 
rem occidiller, vrico te mpote quidam ace: alaban] 
jure 8ecumlaude fecille air. eñio quemotus rei 
publica vitandos iudicamus. ne leritia ob depa 
fumtyraanumbreui laxurier vanaque euadar, , PEO 
—mideodum:ar q; omniarémedia ad lanandum Pri a- 
cipemtentanda, priuíquam ad extremumillud ez 


graióli mum peraéniatur. Quod 11 omnis HeoS Me 


fublaca, ia pericalam (alus publica, religious Gn 
Étitas vocatur: quis ecit ram mops confililyc ] io. 
confiteaturtyrannidem excutere fasf fote,1 Hire edo 
.gibus, 82 armis ? Moucarforrallisad extrer 2067 
quod a Patribus concilii Conftantienás (eioné 
quintadecima reprobatum ell, Tyran? e pojje des 


bereoccidi a quocuna, fabditomon yupi riada fed 
¿etiamper: mfidias, 5 frande. VerumiddecreramkK o= 
mano Pontifici Martino quinto probatum nonin-=! 
ucnio,non Eugenio aut luéce Tori ¿DusS, quorúm cO= 
fenfi conciliorum ecclelialticoram fanéticas ftara 
.elus prelertim quednon fine ecclefiz motu, rric' a 
-piti Pontificuim ditdidio defummo pontificata con=" 
.tendentium celebratum fut Ícimos. - Eterar Pas! 
tribus propofitum Haditarum licentiain frenares! 
_reprobar eplacita exiftimantinon, quocunque Prin-Í 
cipescriminea admillo,principata cadere: polleque 
poteftare,quam iniuria occupabant ; aquocunque 
impune l(pokari. Ac propricloannis Parul Parifi= 
-«enfis Theologi vanitatem improbare animys eratz? 
Ludouici Aucelianenliscedem á loanne Burgun= 
do Lutetia fiótam, ee commentoexcufantis, quás 
fi tyrannum opprimere fas lit prinaca audtoriratés 


A 


AS 


"Dina Poa tm y sl 63 
Quod non licet prafertim violato iyratacnto, vel 
ile fecit.neque expeétata lententia fuperioris; ( fa - 
cultas luppetar videlicer: fic enim patres loquuntur. 
Hecnoftra fententia elta fyncero animo certe pro. 
feéta, in qua eum falli pollim vt humanus ,Liquis 
meliora attulerit , gratias habeam. Quam difputa- 
tionem verbis concludere placer Tribuni F lauli,quí 
confpirationis conuiótus adueríus Domitium Ne- 
ronem,interrogatusg; cur lacramenti ad obliuioné 
procefliller, Oderam ie inguitynec quiequam tibi fide- 
lior milicumfurt dem amarimerniti.Odijecopspoft. 
quam parricida matris ES vxorts, auriga ES hiftrio e 
encendiarims extitifhio Ánimum milicarem $ validú, 
auétor Tacituslibro quintodecimo. 


An liceat tyraniuso veneno occidere. 


T_T Abet mens frelerata, nefcio quos internos 
L Acarnifices : aut ipía [ibi confcientia tyranni 
tamificinactt. eciam li nullus exterius aduerfariús 
accedat acerbam ormnem iucunditatem él vita lis 
centiam efe, ipía vita 6 morum prauitas facit. 
Que enim vite conditio 8 quam milera, barbam 
8: capillun carbonibus incenfis adurere tonforis 
imetu, quod Dionyhus tyrannus faciebar? Que 
olupta: erat ei qui ferpentis in morem in arca : 
le condebat quictis $ fomni tempore, vti Clear- 
has Ponticus tyrannus facere confueuit?  Quis 
fruétus impérir Argiuo Ariltodemo : qui peníili 
orta (cclis addiris derradtisq; feabdebar in coena- 
ulam ? An maior infelicitas Me pefbtquam peli 
e : ) Y ; fidiure 


1 


32 NN 


64) [DERERE ET REGÍS.INSTIT. ; 
fidere,ne amicis quidemi 8 fanailiaribus? ad quema 
vis ftrepicam vmbramque pauere, qual ¡tumolra: 
'concitaro omniumg; animis in eum irritatis ? Mi2 
feran: plane vitam, cuíus ea coriditio eft yt qui oc 
-cidetié, irt magna tum gratia, tum laude futuras fica 
Hocomne genus peltitecum de ¿ exitiale ex hominú. 
comimanirateexterminafe gloriofum. et Enímuez 
ro mentbra quedan Í ecantur Í1 putrida (uñt, nereW 
liquam corpus inficiane: fic ifta in hominis (pecie: 
beftiz iméanitas, á republica tanquam á corpord] 
amoneri deber, fertoq; exfcindi. “Diñirear videliced 

ecells eft, qui terrer : neque maior Ítterror incula 
Luís quien metus (ulceptus. Nohtadrum pra dit in 
vicibus,armis Sé copits eE, quantum periculi inin= 
¡Bidia pop: alari, vnde exitiumimminer. teterrimis. 
hiequiriz arque ignauiz fordibus nobilepor EOS 
cuacti ordines o cagunt: anctisque indie 
odiisantinapertam vim prorumpitur feditione faz 
éta,armiíque publica Campris (Ípiritum quemnas 
tur debemus patria: redderé preclarum, quomos 
donon pauci tyranni perieruntaperta vi, ant mas 
jori cautione, fraude XK ex infidiis peteunt, vho auf 
paucisin cius caput occulte coniuratis, fuoque pe 
riculoreipublica incolumitate redimerc faragen 
sibus. QuodÉá eualerintyinftarmagnorum Hero 
ARTÍN-OMAL vita futesplungur: li fecusaccidat, ¡grat 
fuperis , grata hominibus hoftía cadunt, nobili cos 
hatu ad omnen pofteritatis memoriam illuftrarí 
Traque aperta vi ¡Scarmis polfe occidi tyrannum, Í1 
ucimperuain regiam facto, fiue commifla pugna in 

+ confello eft. Sed dolo atque infidiis exceptu 
quod fecit Aiod datis muneribus conuiétoque di: 
uino relponlo propias accedens, remotis arbirr 


Eg 


A E ES TR E AS 
Eglonem Moabitarum Regem peremit. Elt quidé 
maioris vircutis 8% animi fimultatem aperteexerce- 
re,palamin hoftem reipublicairruere: ied non mi- 
noris prudentiz, fraudi € infidiis locum captare, 
quod line motu contingat minori certe periculo 
publicoatque privato. Laudoque Lacedemonam 
inftitutum Marti bellorum pra idi (vridelufaanti- 
quitas exiftimabat ) gallo candido facrificantium 
quidem , cum collarís vexillis victoria parta crar. 
cum autem exinfidiis autaltu hoftes vincebantnr, 
opimum tauruni maétabant, quaf prudentia 82 
ratione , qua homines fumus, hoftes vincere, exer- 
cicum incolamem feruafle preltantius (it, quam 
viribus 8 robore,quibusá beltiis fuperamur: mul= 
to preterea effulo fuorum languine. Queftionem 
tamen haber, an par facalras lt veneno herbisque 
lerhalibus hoftem publicum tyrannumque (idem 
enim ¡udiciumi eft) occidendt. quod. ex me aunís 
fuperioribus Princeps quidara in ¡Sicilta roganit 
quo tempóre in ea inlula Theologix icholas ex- 
plicuimus. Et [xpefiótum fcimus:. neque puta- 
mus forte aliquem , qui certusperimendi, oblaram 
cius cadis facultarem negligens rheologorum id 
arbitrio permitrat , 8 ferro graflar: malit :pre- 
ferrim miinori periculo, maiori Ípe impunitatis: 
quo nihil de publica larcicia minuatur hofte pererm- 
pto, conferuatoque auctore 8zarchitecto publica 
liberratis. Nostamen non quid faéturi im homi- 
nes,fed quid per nature leges concellum fit, defpi- 
cimus. $7 lane quid interelt ferro aur veneno peri- 
mas? -prelertim concella dolo d fraude agendi fa- 
cultare. exrantq; mulca exempla antiqua Borecen- 
ti mempria holtium peremptorum eo mortis y:- 
F ACcIc. 


pa 
1) 


66 DE REGE ET REGIS INSTIT. | 
 nete. Eltquidem difhicile Principivenenum teme 

- perare,aulx minifteriis fepto, praterea epulas ex- 
plorare guítu folito.regiz fortuna molém arcemgp 


perrumperearduum. Sed lioccalio opporruna ofa 
feratur: quis erictamacuto ingenio, farm perípicas 
ci, vtinterverumque genus mortis difcreparecon . 
tendat? Equidem non negabo bis argumentis mas 
_goam viminelle: foreque quí iisinduéti rationibus 
1d genus mortis approbent qual invi 8% equitatl 
- confonum,iis que dióta funt confentaneum: fuma 
'miffo non modo licario, fed eriamvenenario tyran- 
núm feu publicum hoftemiure opprimi. Nos tas 
 mende noftris moribus fublatum videmus, quod 

. - Athenis arqueRomze frequens antiquis tempori= 
bus fuit, reram capitalium conuiétos noxio mediz 
camento tollere. Nimirum crudele exiltimacang 

+ atqueá Chriftianis moribus alienum, quantumuis 
flagitiis coopertí có adigere hominem, vt fibiiptk 
manus afferar poglonein vilcereadacto, aut lechal 
“veneno in cibo aut potu temperato. perinde enifK 
eft, nequeminns humanitatis legibus. iurique na 
turz contrarium : quo in vita fiam izuire veta! 
turomnibus. Negamus ergo holtem, quem frau 

+ de dedimus perimi pole , veneno interfici ture 
Quid enim refert prudenti an ignaro propinetul 
cum interfeétor non poflit ignorare quo motr$ 
senere vracur nimicam natura legibus contrarios 
ad auétorem redit [celeris per ignorantiam com- 
- mifliculpa. Quid Labano profuit lacobo genera 
ro Rachele , quam duxerat , Liam ignaro quam: 
us fubítituile 2 quid aliisadinnocentiam imprus 
dentia eorum qui ipíorum fraude dece pti peccas 
—runt ? Et eft naturx vox communis hominu 

| ; us denlusi 


AN 


— 


"¡070 = A 


e la 


AX 


veneno grallerur.quo nomine Carolus Valconum 
Rex cognormento Crudelis paffim acculavar qual 
veneno multorurmPrincipúfaluré apperiuiller fum- 


Et 18 Es J .. r . : 1 a os EE ¿ 
milis adeovenenariis, Regis Gall, Ducú Durgua-. 


di,Bituricenfisque,atqs FuxenfisCómiis:Que fine 


vera me himulata, .magis credereiuuar, ia yalgus. 

ladtatainianú, quantá li apud veramog; genté Gal- 
AO 7 y he La A 4 al 

los atq, Hiípanosindia conflaruar, quaniam inf 


aiam?Apud icriprores Romanos reperio Tyberio 


impeticárcledtasin fenaru listeras AdgádeftuPra:. 
cipis Chatrorum,quibus morté Arminnholtis pro=. 


ps 


mittebablipatráda necivenenú mittererurire/pó-. 
fumg; non fraude neg; occultisarribas, fed palá 82 .* 


fenfos vituperáciom fi quis in alios quátúuis hoftes 


armatum populú om. hoítesSuos vicifci. la quo . 


gloria prifcitéporis eguatúr cum vencaúsn Pyerbú 
+ es Ep ¿de gq ] É y p: 


Regé vetuerúr, pdiderúro; Tacir” andtor.Ergo me. 
auctore neq; noxíú medicamécum hofti detur nequ. 


3 á EA , + A JNE . . > 
lethalevenenú in cibo 8 pora téperurio cius pni- 


cié.Hoc taméeperamenro,v:iin hac adé difpurati. 


dus clk. nimirú com tanta vis elt yeneni, vrtellaco 
aut velte delibuta viminterficiendibabear. Quaar- 


im (his donis vefte pretiola, linteis,armis; ephippiis 
fuillcopprellos:famag; freguenti vulgatú eít Hen» 
aselegantesáduce quodá Mauro donó obíaras. Ex 
eN m p AS, A A ; » a * e 
quo enim cas induit,pedíbus veneno infeétis icilía 


a Phuteníi Rege weltis milla purpura auroque ti- 


po, Pr do ye NE "necom 


y 4 
A e 


onelicebit,Íinon iple q pimiturvenenú haurirecos 
gitur, quo intimis medullis cócepto peat: fedexte=. 
riusab alio adhibeaturnibiladiunante eo q perimé-- * 


te 4 Mauris Regibas inueñio lape alios Principes 
rico Caltclle Regi Valetudinario,malo fue ocre= 


cet,jad finé vita aduería valerudineaMlitas ef. uSics 


2 


enslucepho Granate Regi, intra trigelimun> dió - 


68. DE REcÉ EX REGIS INSTIT.. 1 
necem attulic, fides confiímata noxio veneno ve- | 
ftem eam fuifle infe£tam , cum membra prelanie ' 


- dilapía carne difiluerent. Quod Mahomadi Gui- 
dixenfifcilicer, Regi Grañatení1, tempote Henrici 


tertii Caftellx Regis contigifle fama tenuit:inte= 
rula medicata periille.  Ferdinandus Garfía abiu- * 
rata fuperftitione Maurica nólter omniahac ad 
| FerdinandumPrincipem confcripl1r,cum quí poft- > 
modum Aragonius Rex fuir, literis admonens in Ñ 
donis Mauricis magni prerii a lucepho Granatenít 
Regeadeú miffis,caucreriniidias , metuerer Man- h 
ros (pecic amiciriz plerumque fallaces. Malefaci- * 
unt profecto qui (peciebensuolentiz fallunt, per- 3 
niciemque cosnparant nullo maleficio protiocati, 
aut poftinimicitias reconciliata gratia, fosdete fyn- ] 
cere facto. Sed tyrannus tamen ciues niál mutanti 
reconciliatos [perare non deber, metuere etiam fe= 
rentes dona: in eius vitam graflari quacunquearte 
conceflum, necogatur tantum lciens aut impru- 
dens ibi confcire mortem : quod efle nefas iudica- Y 
mus veneno ln potu aut cibo quod hauriar qui il 
imendus et, aut fimili alía re temperato. de quo 


erat fulegpra difputatio» 


| CORA LLAS 
Republica an Regrs maior poteffas 102 
(7 Rauis difputatio fequitur multiplex, impedi-. 
ta; eo matoris laboris 8 moleftiz, quod nullis. 
veftigiistritam ingredimur viam. Ea elt, Regis ne | 
maior auctoritas Í1t, quam vnitueríz reipublice cui 
-, preficicur. - Locuslubricus 8 periculum ne affen- 


rari Principibus voluiffe,aur oftendere non elle ve=" 
1 O ad + EOS! 


Ñ 


MOE IRE RRA A a MAN E 
ricos videamur, eospeñes quos vita ée necis pote- 
ftas ell: pari verumque vitio pro alrerutra parte len- 
tentia pronunciata, exigua [pes proficiendi. Frat= 
gas enin citius quam corrigas que rempore indu- 
ruerunt.nauosnoftros X cicatrices amamus , ama= 
reque alios cupimus. Leuis animi 8 ambiticlk 
alterumeller :in altero nora temeritatis 6% demen= 
tix. Tentandum elt tamen, quontam nulla re gra= 
viusin sempublicam peccatur, quam agenda mi- 
nuendaue Principis audtoritate. Maximam quí- ' 
dem partem conftituenda republica , legibus pro- 
mulgandis qual fuo iure fortuna fibivendicat:po- 
pulus (=pe non deleétu aliquo $ (pientia duci- 
tur, fedimperuanimorum Sí quadaim temeritate 
quocirca lapientes ea que populus fecillorferenda, 
non fzpelaudanda,tudicarunt. Me tamen autto- 
|re,quando Regiapoteftas, legitima eft, ¿ciuibus 
''orcumhaber, 1iscócedentibus primi Regésin qua- 
| querepublica inrerum faftigio collocau funt:cam 
legibas S lanétionibus circumícribent ne fefe ni- 
| mia efferat, luxuriecin (abditorum perniciem , de-. 
generetque in tyrannidem Quod inter Grzacos 
olim Lacedemones fecerunt Kegifrantummodo 
| dantes belli curam,atque facrorum procuration£em. 
laudtor Ariftoteles. Idem recentiori memorlaia 
| Hilpania Aragonil preftiterunt, (tudio tuendz li- 
| berratis acres Kincirati,nequeignarl áparuis iniciis 
| multumimminul fura libertatis.. Medium itaque 
magiltratum crearunt, tribunitiz poteftatis ad in- 
Star (vulgo hocrempore Aragoniz luftitia dicitur ) 
“quilegibus , auctoritate 8 populi ftadiisarmatus 
regiam poteftater certis haítenus finibus incluz 
| fam tenuít. ac proceribus pralertim erat datum vt 

vaN | ddr JET ASA fraudi 


70 "De REGMETOREGUS INSTITO 
fraudi voneflét, Íí quando jnter fe confilio tom. 
- municara per caulam ruendarum legum, defendé- 
de libertaris, infcio Rege conuentus haberent. ln 
lisgentibus $2 fi que funt fimiles , majorem reipu= 
blica quam Regam auctoritatem elle nemo dubi=. 
tabit. alioquiguomodo nili maior eléc, frenare 
—eorum potentiam pollet, obliftere voluntaci? ln 
altis prouinciis , vb: minor populi auétoriras elt,. 
Regum maior: an idemiudiciom fit, 8 an rebus: 
communibus 1d expediar, confiderandum elt. Ple=' 
riqueomnes Regemrectorem reipublice 82 caput 
elle concédunt, rebus gerendis (upremam $ maxi- | 
| 

| 

| 


- mam auctoritatem habere, fiue bellum hoftibus | 
indicendum fc, fine jura fubditis in pace-danda, | 
nequedubitant maiotem vnius quam fingulorum 
tum cioium tum.populorum imperandi poteftará 
elle. lidem tamen (1 refpublica yniuería aut quí 
elus partes gerunt, viriprimarilex omnibus ordini=- 
bus deledti in vnumlocum fententiamqie conue= 
niant, negant pari lubendi auttoritate Regem fo=- 
re, quod experimento comprobatur in Hifpania,, 
veótigalia imperare Regem non polle populo dif. 
fentiente. Vretur quidemille arte, premía ciuibus: 
oftentabit, nónuunquam terrores pertrahendis: 
ceterisinluam fententjam : folicitabit yerbis, (pes, 
promiflis f quodan recte fiarnon diíputamus) led 
frreltiterintramen,corum potius iudicio quamRe- 
“gis voluntati ftabitur. Idem delegumfanctione: 
iudiciam efto : que auétore Auguítino.d. quarta; 
c.iniftis,tunc inftítuuntur cum promulgatur, fit= 
mantur,cum moribus vrentium approbantur. Ne= 
que aliud fortaflis lentiendum , cum fucceflor or- 
dinura lacramento defignandus cít : prefertim (a: 
E O | nulig, 


REN 


e e OA "mn 
o A A E - "5 
A AE y y 
y 


END Y E RS PR A vos. 7 


nulla Principis prole, nullisque cognatis, exaliafa- 


ámilia famendus fit, ciujumez partes erunt , non 


+ AR y E. - h 
Principistantum.  Preterea Regem pravis mort 


Bus rempublicam vexantem, atquejn apertam ty. 
rinnidem degenerantem comprimere eadem rel= 


f 


publica qui poller,principatu 8z vita; [ropus fir, [po=*.' 


liare,pió matlorl poreítate penes lererenta, co kRegi 


fas parres deleganir? ¿Neque fit verilimilefua le ct- 


ues vuiuerlos penitus audtoritate (poliare voluifle, 
transforre in alium fine exceptione, Íine coníilio, 
raátiónieque: quod necelle non erat, eftecille , ve 
Princdps cotruptioni obnoxius pranitatl , MalO0- 


PR 


remo vnivertis baberel poreltarem:. foetus parente, 


+ 


runs origine cer preltanuor. Et quis fentiar rel”. 


publica cui malores vires (únt, maioresque copiz 
quam Principis qua ntauis poteftate nitatur, nó Et- 
jaca maioremíi diflentiar, auCtoritaremfore, Vi= 
deo támen non deelle viros eruditionis opinione 


irsagalia , qui fecus (taruant: Regemnon lingu= 
ismodociuibus, fed eciam vniyeríis maiorem elle, 


mp s 3 | ¡teol 1ncl 
his argamentis. Quoniam alioquiregius principa- 


mee 


penes mulcos atq;adeo penes omnes ciuesmanet. 


Quod ea (ententía fuícepta, licerera K egis fenten- 
“ta adrempublicamprouocare. que hbertasá ful- 
cipitur , magna ellet rerum omiam confulio, 
magna iudiciorum perturbario. neque clt exifti- 
mandum minorem habere Regem in prouincia 
—poteftatemm, quam habeat paterfamilias in domo, 
Regisadinftar vniueríz fmiliz prepofitus,vt Ari- 


ftoteles ait. Idem fentiendum de fingulis regalis li 
cum fubdiis fibi populis comparentur: de Epifco- 


pis no fingulisin dicecela, led vniueríis praftare au- 
Es - dicho | Sab e 
Ae 


7 : E 


- 


'tus popularis porius ellet ; quando fumma rerumn 


WI L 


72 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
Etoritate, viribus, maieftate. licerque mulris exem= 
plis aliis rem banc illuftrare quamlibet copiole: fed 
genus iplum apparer. Praterea cum negare nemo | 
pollic quin refpublica fupremam dí maximam po-' 
teltatem poflit line exceptione Principi deferre: 
quid prob:ber id faltum concedere, quo maior el. * 
ler auétoritas imperandi, maior populis obfequii- 
-necellitas, minor rebellandi facultas ; qua refalus 
 omnium écrranquillitas publica continerur 2 Ma- 
jeltasimperii quid aliud quam falutis vniuerforum 
tutela eft? Sicdifputant quiregiam poteltarem am- 
plificare volunt ; neque vllis Anibus circomitribi 
permirtunt.  Eftautem perfpicuum, idinftitutun 
10 quibuÍdam centibus vigere, ybinullus eft publi- 
cusconfeníus, numquam populus aut proceresde 
republica deliberaruri conuentuntt ; obtemperán=; 
“di tantum neceflitas yrget, fiue 2quum fiueiniquú 
Regis imperium lit. poreltas nimia proculdubio, 
proximeque ad tyrannidem vergens, qualem inter 
- gentes barbarasvigete Ariftoteles afirmatum reli-. 
quit. Necmirum cumrobore corporis fine conli=+ | 
lio, fine prudentia ad lernitutem nati fint quidam; 
Principomimperium quamuis graue volentes no= ¿| 
lentes ferunt, Nos hocloco non debarbaris,fed de 
principatu quiin noftra gente viget 6 yigere xquú 
eft,deque optima SX loba imperandi forma 
difputamus, Ac primum libenter dabo, regiam poz 
teftatem lupremam in regno efe iis rebus omnibus 
que more gentis ,inftituto, ac certalege Principis ' 
- arbitrio lunt permilTx : ue bellum gerendum lic, Y 
ue ius dicendum fubditis, fine duces magiftrarule > 
- quecreandi :maiorem non fingulis modo, fed vni- 
uerfis habebit poreltatem, nullo quireliftar autfa- 


¿tiran 


J 


! 


EJUBR.P RIM ys. de a 


Grirationemexigat. Quod moribus popúlorum 


ferme omnium fixum videmus, ne 4 Rege confti- 
tutaretractare cuiquam licear , aut deillisdifcepta- 
re.Credam tamen,in diuerfo quamuis genere, ma- 
joremreipublice quam Principis elle auctoritaté, 
modo vniueríz in vnam confpirantis lententiam. 


ac prelercim que de fucceflione in regno funt, mu- 
tandas, reliftente multirudineimpar vnius Princi- 
pisauctoricas fic. Sc fiquz alía gentis moribus vni- 
ueríitaci referuata haudquaquam Principis in aybi- 
trio polita Íunt. Poftremo,quod caput eft, Princi- 
"pisimalo coercendi poteftaremin republica refide- 
re:f1 yitiis SC improbitateinfeétus fit, ignoranfque 
«yerumiter gloriz ,metuia ciuibus quam amari ma- 
lit: metuque pauentibus 8 perculfisimperare,in- 
| Juriam facere pergar factus tyrannus. Appellatio 
¡ad rempublicam tublata elt (quod tamenius ab A- 
¡ragoniisretinetur) duplici decaufla. quod Regis 
luprema poteftas fit privaris litibus diiudicandis: 
¡ratioque excogitanda erar, Íceleribus vindicandis, 


I 
l 


¡derentur, Quisvero populare imperium cfici di- 
¡car republica preelara , cum ad res gerendas nulla 
|potellas populo relicta (ir, aulla proceribus? De 
parrefamilias, regulis, Epilcopis laborare non atti- 


¡tu delpotico preeft. Rex ciuibas civili ¿rque libe- 
ro principatu. duosalios fubditis praferre vniner- 
is nibil impedit, cum major poteftasin republica, 
¡nempe Regis aur Pontificis Romanilit: qua li quid 
illi peccauerint.melioriceníura corrigatur. Regem 
fanarequis pollet , Á relpublica penitus in ordinem 
| | PA dl redi- 


¡finiendis litibus. ne fine modo immeníum progre= 


Certe ad tribura imperanda , abrogandalue leges, 


Xx 


¡net.de primo, quoniam fubditis vtferuis principa= 


+5. DE REGE ET REGIS INST To Ñ 
redigatur. Et quoniam de Romano Pontificemens ' 
- toincidit, ne eius quidem auctoritas quamuis di- | 
ninz proxima (quo aliiargumento viuntur) mo- 
usar, ve R egibusin vniueríam rempublicam aucto- 
Titas maxima fine exceptionederur. multi enim yi- 
- Yiprudentes 6 graucs eruditione maxima, Pontifi- 
ces Romanos ecclefixz vniueríe fubiiciuntia con- 4 
nentu generalt de religione 8£ moribus deliberanti” 
certé, jure aut iniuria non diíputo, fed fubiiciune 
tamen,tegiz poteftatis ad inftar.quifecus faciunt 8. 
iudicant, pontificiam poteftatem yniuerfis prafe=. 
rentes,corum fententia cum e regiz poreftatis con= 
dicioneimpugaatur reip.f(ubledte,fadto difcrimine * 
euadunt: regiam poteltatemá republica ortam Hlli 
jure fubdi:pontificiam Deo,quem vnum auétorem | 
habetá Chrifto , dum eller interris , Petro $e fuc- 
- celloribus delegara facra iarifditione intorumor- 
¿bem terrarutn: fiue mores populorum caftigaridi 
finr, fue ftacuendum quid dercligione rebusq; di- 
uinis fentiamus. Ex quarelfponfione efficitur plane. 
in Pontificum auttoritare diffidentes in regía COn= 1 
fpirare,minoremn reip. poteftate efe. Quod hper- 
gas curiofe rogare, fit neín arbitrio reip.plenamá- 
ne exceptione poteftatem, de qua difceptatio eft, 
fibiauferre, Principidare? Equidem nóu magno-. 
pere contendam, neque in magno ponam dilcri- 
¿mine vtrouis modo fentiatur: modoilludconce: * 
datar imprudenter fadturam rempubl, fi dederit:.. 
Principem temerarie accepturum,per quod fubditi 
Eliberis lerui cuadant,principatus ad filutemdatus, 
degeneretintyrannidem. Quitum demumregius 
- lb fintramodeftiz 8 mediocritaris fines fe conti- 
- acar: excell poreltatis, quamimprudentesindies | 
pe | 2 | augera 


8 
4 " hy 


E A RIA 
augere fatagunt minuitur penitusq; corrumpitur, 
Nos ftulti maloris potentiz Ípecie decepti dilabi- 
'murin contrarium, nó farisconfiderantes cam de- 
mum tútam elle potentiam, que viribus modunz. 
imponir. Meque enimin diuicis-quo amplins au= 
gentur,colocupleriores euadimus, itainregio prin= 
ciparí contingitiled contrarium. cum Princepsvo=. 
dentibus debear imperare, ciuium bepeuolentiam 
colligere , corn commodis feruire: imperio exa- 
cerbaro Regis benenolentiamexuet S poteltas 
térmbecillitare murabir. Reóte8z fapienter Theo-: 
«pompus Lacedemonum Rex recens ad frenandá 
“Regum licentia Ephorisconítitutisin ea yrbe Tri- 
'bunorum adinttar , domúurm inter populi plaufus 
reductus vxori conuicio expoftulanti, dicentique, 
Tuofalloimninstan imperia fil as relinques; Mdinmsy 
snguer fediagu ftabile.Principes enim felicicati frg- 
nosimponentesfe, illam, fubditos facilius regunt, 
 obliti humanitatis 8 modeftiz, quo alrios confeé- 
dunt graulori caí precipitant. Hocmaiores noftel 
prouidentes vir prudentes periculum , vt Reges 
¡continerentintra modeltiz $ mediocritatis.Énes, 
"nefe nimia poteftare cfferrent, vnde publica pernj- 
“clesexilterer multa lapienter lankenant atque prt- 
claro. - Tn his quam prudenter, guod nihil maioris 
rei fine voluntate procerum de populi fanttum ell 
yoluerunt:coque confilio deledtos exomnib.ordi- 
nibusad conuentusregni. Pontificestora ditione, * 
¡proceres, % procuratores ciuitatum enocare moris 
£rat gp hocremporcin Aragoniaaltisqueprotinciis 
"Tetentú,vellem noftriPrincipes reponerent.Cur.n, 
malori ex parte antiquatumin noftra gente eftex- 
elufis procerib. $ Epilcopis,nifivt fublato cómuni 
ER e Col - 


YA 


3 


+6 (DE REGE ET REGIS INSTIT. 
. confenfu, quo falus publica continetur , Regisad 
arbitciam , $cad paucorum libidinem res publica: 
8 privata vertantur ? -Homines pritatos, quales | 
'procuratores vrbiumfunt, qui foli hac tempeltate 
fuperfune, donis [peque corrumpere conquetitur 
populus paliim :> prelertim noniudicio-delectos. 
fed lortistemeritare delignatos, quenoua corru- 
ptela ct argamentum reip. perturbatz. quod pru- 
dentiores dolent, mutire nemo auder. Sed rebus 
tranquillis de tempeftate cogitandum, ne incautos 
.procella opprimat, vt mirum non fit conuullistan= 


tis rcipubl. prefidiis gemere prouinciales : multas. 


calamitates 6% graues quah faéto agmine indies in= 
currere : nequeamplitudini imperii lucceflus re= 
ípondere bello paceg;, multisimplicati malis. De- 
indereip. auCtoritas ne line viribus inanisítc, non 
minori prudentía prouifum eftvt reipublica capi- 
ta magnas opes magnamque potentiama haberenr, 
ampla ditione data multis oppidis 3 arcibus, non. 
modo regni proceribus » (ed etiam Epilcopis 8 tas 
cerdotibus quaít cuftodibus publica lalutis, viirel=: 
publica amor Sordo facratus exigit : quodrerum. 
cuentas comprobauit iufticiz eos cultores reli- 
gionis parriz vindices fepe extitillo ; futuros terro. 
ri fperandum merito , he quis fe audearin publicam. 
perniciern commouere. Errantóc grauifliime er- 
-rantquicumg; viris facratis ftatuunt ditiones Y op- 
pida auferenda, quals pondus inutile 8 lacrato or= 
“diniminimeconuenientem curam : non confide= 
rantes videlicet , Lalutem reip. conftarenon polle: 
nobiliflima eius parcedebilitara ; Epifcopos nom 
ecclefiarum modo capita led primas reip. partes el- 
fe,Principesq;. Quod infticutum qui mutare con 
¿ie dl tendunty, 


DIDBERIPRIM Vs: 70 077 
tendunt, fundamenta omnia conuellunt liberta- 
tis, lalutis, principatus 86€ credam potius, (1 faluiete 
fevélimus, addendum ad auctoritatem , ampliori 
ditione augendos , firmiflimaas arces credendas. 
Quid enim an in vnocapite lalus publica, religio- 
nis lanéticas,cunétorum fortune periclitentar, in- 
tercontinuos aulze plaulus, aflentatorum turbam, 
immodicas voluptates vix fyi compote , certe ob- 
noxio periculis multis ne cortumpatur vitiis atque 
rauitate 2 An facrato ordine debilitato profanis 
e iiBresquales in aula Principis viuunt, rerum, 
religionis,reipublica arbitrió permittemus ? Hor- 
reranimús quanta impendeant mala ex hoc fonte” 
cogitare.Sapieñter Ariftoteles yt multa, reip. non 
tantum maiorem auctoritatem cfle voluir, fed vi- 
res etiamfirmiores. cuius verba ex Grecis Latina 
tada adícribere placuit. Ora/fionis e: illedeSt,an ha- 
bereRex debear circa fe vires,gúibus malo copcreinobe- 
dientes Valeat,ant quo pacto exercebit impersn251 enn 
habearpoteftatem legibus confirittam,vt nsbil ex volñ- 
tato fuafaciat fed ex preferipro legim ¿mece /Jaria fibi e- 
Ventvires,quibrs leges tneriqucat forjan conenial hu- 
1ufmodi Regevires habere, fed tantas quibus fingulis q 
compluribis potentiór fit multitudine uniner/a 1mpote= 
tior.Sic antiqui cuftodias temperabant, cum aligue ci- 
uitar prefeciffent quem Acfyimnetam vocitabant , vel 
tprannum. Et cum Diony fins peteret fatellites cuflodia 
caúfa,quidano Syratufanis tor effe cufiodes dandos c0/s- 
last. Hac Ariltotoles. Quanra vero ellerreipub, 
Inaiorum tempore auctoritás, quanta nobiliratis, 
vnjus rei exemplo (i norauerd, finem faciam. Ob- 
lidebar Alfonfus Caftelle RéX eo nomine oétavus 
in Celtiberis Concham locis preruptis fitam vrbé, 
AAA firmifl1- 


Le 


dE > A AN 3 


e D> REGE ETIREGIS INS TIT. 
ficmilimum ea patte Maurice ditionis propugnaá 


ate 
e 
$ 3 


E A 
5d E 


culurn. Pecuniain ftipendium non erat,eoqscom- 
-Imeatus inopía. Rex Burgos feftinat. In gentiscon= 


uentibus petit.» ve quóniam poplus veótigall busy 
fellus eller , bello fuftentando ingenua conditione ' 


homínes per capita quinos ma arauedinos aureosini 
% 'regium erarium inferrent. Delendinominis Mau= * 
Til opporrunitarem non elle pretermirtendami > 


Auétor coníilir Dieghus Harus Cantabriz regalas: Ñ 
lis conatibus Perrus Larz Comes obáiftit: c contr a 


se étaque nobilium manu é conuentu difcedir armis 1 


tuerl paratus partam armis 62 virtato An aloribust Ñ 


immunitatem: neque pañaram afarmans is nobiliz] 
tatis opprimende at; nouis vectigalibus vexande 
ab eo adituinicium eri. Mauros bpprimerenom " 


elle tant ve grauiori (ermitnte rép. mplicari Gdl 


o ¿1E n reip. faluciconfulere , Priocipum auttorita:l 
É quí regium principarumin ordive retinent certis* 


LS 


¿que quicunque fine modo votunt e'ferri vaniloqui 
“allentarores, fallaces : quoramia aulis Principum' 
cmaghus numerus vilrarsopibus, gratia 82 autori 


Rex periculo pernrotus “ab ea COYHAatione.: defticit. 4 4 


“Petrum nobiles confilio commúnicato quorannisi 


“conultilo accipete decreuerunt, ip! um 8 pole OS, Y 
niuare opere mercedem,reigclta bone polteritadíi 
ti monimentum, documentan o; nequanis OCCA= 
chidas libendris immintl panantar.: Sit ergo He 


bas cancellisque defeript um labefaltare vrra= 


rare pollens. Quiz ba lemper acculabaue, Se MS 
femper eric. 
LO 


Pripegon 12052 $ Saa Legibas 


8 


3 


Magna 


OT RA da Y Si a O 


| [ie arque excellenti Principes poteftate - 
LV A ¡ntra modeltiz fines continete ardua res eft: 
-fuadere difficile, ne bonotumafiluentia corrupti 
8 yvanis aulicorum fermonibus inflart, ad dignita= - 
-tisfuz Itaturia,majeftaris amplificajoném pertiné- 
,Tepurentaugere opés 8 potentiam,nequelmperio 
culufquam obnoxiosfe elle videri. Cum contrares | 
“habear. nihil enim regias opes magis confirmat. 
quam modeltia: Gi fixum fuerit animo atque inti- 
mismedullis impreflum, ira Principes imperare vt. 
feruiant, conúiliorum $ vita pofitur] ratiobem, 
- primum Deo, cuiusnptu lola terrarum gubernan- 
-turqimperia ftabiliuntúr caduntque:deinde pudor 
arque honeftatiquibus bonis < divirum pra fidiá 
promeremur, 6 hominuam benenoleptia conti- 
liaturiis, penes quos rerum arbicrium eft.populari . 
etiam ciujum opinioni feruiendum eft, ac frequen- 
ter cogitandum, quiafama poft fexcentos nempe 
annos locutura fit. $ eftmagni animi fecundum 
cocleftia adimmortalitatem noininis afpirare. Góo=-" 
temptufamzecontembuntur virrutes: optimaque 
ingeula altifimacupiunt : homilihomines animo, 
- quía difiidunt, prerlentibus contenti defuruto non 
curant.Quod inteligentes primi mortales, Princi- 
pes fato fundtos, quorum preclarainremp. merita 
extabant, coelo adícribere foliti erant,dicare téplis. 
Ítulte,inquis, 6% inaniter. quisid negar? prafertim 
¿cura id inftituti non ab infanoinitio fufceptú in eá 
samentia degenerarir, vt perditis lux SY vitis Prin- 
cipib.diuinitaréér darentmortuis,vinentibus.fedin. 
. €atameé prauitate Íatis elucer,ad excitádos ad virtu- 
té polteros,laudes priori valere malcú:amere fame 
-virtutes ali, 2quitatis ftudió. Poftremo li Principi. 
j ? a a | 4 7 s : Í pet 


- 


Mi) Í A : 4 - OP 
30 DE REGE ET REGIS INSTIT. | 

períualum , leges lacrofanétas, quibus publica las: 
lus ftar,turn demum fore ftabiles, (1 fuo ¡ple eas ex-"" 
emplo fanciar. Ita ergo vitam inítituat , vt neque 
quemquam aliam plus legibus valere patlator. CúN 
enim fas iufque legibus contineatur in omni vita | 
-parte,quileges violar ab equitate difcedar,% a pro=: 


ve 


bitate necelle elt.quod nulliconceditur, Regi mul- 
- tomínus: cuius cura Sz poteltas aquirate fancien=" 
“da, vindicanda prauitate conlumitur : eoquecura! 
imperandi 8c cogitationes referende fúnt. Licebit 
quidem Regibus, rebis exigentibus , nonas leges 
rogare,interpretarl veteres arque emollire: fupple . 
re [1 quis cuentus lege comprehenfus non eft. pro 
fuo tamen arbitratu leges inuertere, ad fuam libi- 
dinem 8 commodum referrequa agit om nía, nul- 
la moris patrii infticutoramue reuerentía, propril | 
tyrannorum elle vitium credar: nequein legitimosA 
Principes cadete ita fe gerere , vt legibus folntamy 
poteftatem obtinere X exercere videantur. lam 
quantum illud eft, fubditos vélle oblequentes has 
bere; probitate confpicuos: ipfum vita lícentia im= 
pudicitiam improbitarema; lancire: credunt enim 
homines magís exemplis quam legibus, 6% genus 
obfequii putatur Principum (tudia imitari,(ue pras 


úailla Gor, Guelalararía. Loeptus Princeps quí edi- 
Eta lua maiorum leges verbis figit modo, vitiorum 
licentia deftruic,funditusque conuellir. Quid vero 
quod Princeps non maiorem poteltatem habet 
quam vniuerlus populus o principatus popularis 
eller,, aut quam vici primartl, fi poreftas vniuería ad 
eos eller denoluta:. quam principatus formam A. 
* riltocratiam Greci dixére. non ergo fe magis libes 
tum puteta fuis legibus, quam finguli populares 
: < 4 - au 


A 


e 
- 


LTDA RRE MV 
_autproceres abiis ellent exem pri. quas pro jure ar 
repte poteftatisipl lanxiflent. Prelertim cum plu- 
res legesnona Principe lata lime, led vniperÍx resp. 
voluntate conftitute : cuius Maior auctoritasiu= 
bendi vitandig; elt maius imperium quam Pringi- 
pis > [1 veralunt qua (uperióri difputatione polui- 
mus. Atqueiislegibusnon modo obedire Prin- 
ceps deber, fed néque cas mutare licebir, nili yoi-. 
tierlicatis conifénfa certaque fententias quales fune 
leges de fucceflione inter Principes; de veétigali- 
bus,de religionisforma: Non fe Zaleucus Locren= 
fis, non Chafondas Tyrius legibus folutos puta- 
| bant. quorum prior quidem adulterio á filio patra- 
¡to,remittentibas quámuis pezoar ciuibus, qua ad- 
alteri luminibus privabantur, fuo prius y deinde f1- 
lii oculo eruto 3 nobili temperamento humanirati 
¡Sc procetibus fatisfaciens, legumn aúuétoritarem lan- 
¡xit. Charondasautem cum legem tuliller , ne quís 
¡cum ferroin conuentum ingrederetur, cumque ex / 
¡agro veniens repente concione adúocata gladium 
¡non depofuiller , legis admonitus in diftriétam fer- 
¡rum'incubuit.> His precepris 8 exemplis imbutus 
Princeps, omnibus prelter probitatis 8 modeftiae 
(pecimen: ec quama fubditis obedientiam exigit, 
¡legibus iple éxhibeat: patri mores amer 8 infti- 
¡tuta: haudquaquam in externos ritus 8 infolentes 
¡degenerer, patrio cultu, veftitug; 8 vocibus dele- 
Cterur: quodeltrégia granitatis 8 conftantiz, de- 
linde amorisin parriam certiflimúum argumentum. 
¡Meque fibilicere quidquam putet , quodíi popula- 
|Tesimitarentur, legurn de patriz confequeretur in- 
|teritus,  Aulicorum voces certillimam peltem ár- 
| bitretar, qui placendi ftudio Regem pradicantle- 
"+ | P gibus 


JN id 
A 


4 pe 


€2 DE REGE ET REGIS INSTIT. , 
gibus 82 patria maiorem poteftatem habero: qu - 2 
cumque publice 8% privarim á fubditis poffidentur 
vnúum eorum dominum elle: ex cius arbitratu pen- 
derevniuería, in eoq;1us omne verfari, ve Principis 
voluntati feruiatur.. Quod Thrafymachus Chalce- 

-donius affirmabar Principum wrilicate 6% libidines 
jus xquitatemque definiens. Magorum pudendá 
vanitatem auerferur,eoram qui Cambyli Perle fo 
rorem, quam perdite amabac, (ibi cónubioiungere 

' yolenti, querentiq; ex els, VIFUm legibusid facere 

liceret : negarunt primum comuni apud Perías 
efleiureconceffum:*extare tamen legem que des 

cerneret, Regibus licere quicquid liberet: calege 

matrimonitillius licentiam Regipermitti, que erat E 
aliis omnino precia. O homines ad feruitutem na 
tos. Ne Anaxarchum quidem audiat, Alexandrumy: 
cum interfeíto Clito in fummo luétu iacerer, his. 

verbis erigentem. 'Numignoras o Rex, Themim”: 

atque ¡uítiticm allidere Loul¿ vt quidquidilli cordi 

- fueritseonfeltim Anciant.nimirum Regibus, inter= 

| pretabatur , ius Ó fas efe quod facere collibuillers 

nequealio Romanus fenatus populusque relpexit, 

cum Auguítum decreto Anciuic legibas folutum 4 

fore. Nam armis 8% potentia Cxfaris opprellarelps 

 nihil aliud quam timere, diffimulare, affentarivas 
lens, quid. nimirú Gomnis multitudo infolico me- - 
tu pre(lain vníus adularionem concellit ? Seditá - 
tamenlegibus Principem foluit, vteodem decreto 
tyrannum efe decerneret. Fuitille quidem natura 

. clemensatq¿benignus: quitamen tyrTabahDRA fuille 
negauerit,mente careat necefle eft, Tyrannus efte= 
nim qui imperatinuitis, quiarmisrelp. libertaten 
opprimir, qui non populi vtilitati precipue feruit, 


= 


€ 


3 


MO A a os 1 
ledfuum emolumentum $2 arreptiimperiiampli- 
ficacionemre picit:que lo Caelarem, Auguítum- 

e conuen:re omnia, quis erictam cacus quiñon 
intelligar? Arridiculumelfeais,quiopibus Sí poz 

-tentiacareris praítar , cuna legibus velle fubiicere, 

lureexaquare aljís :» namiex erqualitatem fañcie: 

quid entmaliud ell equiras ? intercosergo qui y- 
mniex parte lantinecquales habere locura non po- 

telt. Quam ob caúlam Achenis luícéptum erat, ve. 

_viros pre certeris excellentes exilio mulétarent, 

quem Qftracifmum dixére. lniguom nimirum exi- 

ftimabantlegibus eos cum ceteris exárquare ; exi- 
tialercip-(1ciléntin ea, qui plus privatim quem DUl=- 
blice legespollent. Deindeinepruin videriais, ¡lí 
garelegibus quem meta lupplicii 8 indiciorá coer=. 
| Cere non pollis,arma nimirurm tenentera, onmmib, 
pre úidiis lepcnm fruítra cojm léges int, ñifimaro - 
1is poteftaris meru. ftabiliantur. Poltremo multz 
luntleges que ita multitudinem conltringunt, vt / 
1n Principemnon conueniant:cette gue flumpebus 
modum ponunt,cuitus modeltiam, veltium genus 
prefcribunt, arma derrabtnt popularibus. V crum 
Id cítinequeitaamentes (umus, vt Regesín falti- 
gio collocatos de gradu deñicere , in turbaimque 
mittere conémur. Non ea noltramens el? legibus 
omuaibus fine dilcrimine Principem elle fubie- 
átum, fed que line maieltatis fugillatione fernen- 
tur, neque fundtionem Principis impediant £nts 
miram de iis vice officiis lata , quibus á populo 

Princeps nihil differe, yt quededolo malo , de vi, 

deadulteriis, de vice modeltia promúlgautur. Fa- 

ciet prudenter Princeps Íi leges fumpruarias fue 
virz exemplo Lanciat. né ciues ad contemptum 
| O JN alia- 


> 


84 DE KEGE ET KEGIS INST IT. 
aliarum legum inducat: necea opinio vulgo acci- 
piatur non elle € dignitate legibus parere. [itamen 
cas pretermiferit haudquaqualm morabor,héquein 


magna culpa ponam, modo cxteras preftantifiue | 


dininas fine humanas. Omnino qui cateris excel- 


lentior eft, deber nihilominusfe hominem dutrei= 
publica partem arbitrarl. Atherienfuminftitu= 


tum viros Principes 4 republica pellentium pafim 
wvituperatur : quos á prima zratepraftitifler aflue- 
facere 2quo cum ceteris iure viuere: ac meminifle 
vniuerlos,maiores , mINOLES» mediosineademre- 
- publ. verlari, coque iure quodam focietatis conítri- 
ctosteneri. PrincipemAlegenon coercert inuitum 


malo, led dirigi precepto magniphilofophiaiunt E 


ja qua cum daplex vis infitiubendi cdoercendique 


inobedientes, Princi pem altera tantum ex partele=" 
oi fubiiciuncin religionem vertentes, (fabelus pre”. 


(cripto recedat : cateros vrraque ex parte legi ob= 
noxios elle predicant. que mibiratio non difplicer: 


fortallis criam ¡is legibus quas relpub. fanxit, cuius 


maiorem elle poreftarem quam Principis diximuús. 
teneri Principem fupplicioque > fi opus etitcogi 
po/lle concedam. namimperlo delicere,morte ple- 
¿tere rebus exigentibus (uperius clfetdamm. Alio= 
quiiis léegibus,quas ¡ple tulerit ¿fi morem fua fpon- 
regerar Íatis habeam, inuicum ne quis cogal > fup= 


ES 


plicione cocrceat ¿abo. Inculcerar tantum Prin- 
cipisanimo átenera atatesfitque perfualum ¿iplum 
multo magis efle legibus alligatun quam corteros 


qui cius imperia parent : graul [ereligione impli- 
care firepugnet. ellelegumcuftodemá vindicem: 


quodexemplo magis facier, qua merú, quí ofh-- 


LA se 


0 


y ciidiuturnus magilter non eft. Si felegibusaftri= 
¿tum 


. 


a 


y" ] 


da La BE BIS er SS 
¿tum profitebirur.remp. facillime gubernabit , fe- 
licemque preltabit. procerum infolentiam frena- 


bit: ne putentad dignitatem pertinere Mores pa- 


trios contemnere > legibus le folutos monftrare. 
At Principismaieftas ca modeftia imminuetur, I- 
moaugebituramen tia,libertate violandi leges có- 
cella. Praui, inquis, 8 obnoxiianimi: elt vererile- 
ges. Imoprofligatiatque contumacis eas defpice- 


- re. Beatum eftfacere que velis. Imo miferum vel- 


le facere quod nonlicer , miferrimum pofle facere 
quod inhoneftum eft. futor armatus ferro f1bi 82 
aliisconciliabir peftem.  Sitergo fixum , Principis 
modeftiam qua pra fe fert quod veram, elt ,quod 
decer,legibus a elle: ipf honeftam, ciui- 


¿bus falutarem fore: regniftatum yniueríi valido at- 


que firmo prelidio munire:fauftum, felix, propri- 
umque ve fir imperium facere, > 


ata YE Xao 
Dereligione nihil Princeps ffatuat. 
Veliverafunt, Principem nequefuislegibus, 


EY 


KUaequereip. folutum elle : facrorum ritus 62 


cerentonias mouendi, leges ecclefiafticas mutan- 


di,de rebusdiuinis ftatuendi, quisilli concedatfa- 


cultatem ? aut qui poller inter omnes prouincias 


concordia arq; confentus ita conftare, vt non aliud 


Germanus, aliud Hilpanus de Deo immortali- 


tate lfentiar :vna Gir Francis Icali,vna Angli 8Siculi 


derebus divinis fententia , eadem omnium mens 
8toratio : fiquilibet Princepsin lua pronincia ad 


fuum aut fuorum arbitrium renocet, quid de reli» 
gione fentiarur? An non breuifuturum credimus, 
e O y ON o APE EOL 


E 


» j o > E 
88 DE REGE ET REGIS INSTIT.. 
vrrot fint dereligione opiniones per orbem fulas 
tam varif ritus facroram, colorque facrati ordinis,, 
¿quam funt varía hbominum iudicia? Ea fuit necefli- 
tas vnius capitis conftiruendi, cui facrorum cura 
ellér, crremoniarum tutela, legumquelacrarum : 
quibus, alii per otbem Principes obtemperarent 
cuinsimperium cunéti refpicerent, miniftrifacro- 
rum maxime , hacde caulaab imperio aliorú prin» 
cipum liberi decreto maiorum diuinis legibus có- 
fentaneo. Antiquiflimis quidem temportbus fatis * 
conítata principibus profanis facra tractata: penes 
eoldem reipubl. 82 lacrorum curam fuiflé. quod ex 
divinislibrisconfideramus, Noam , Melchilede- 
chum', Tobum facrificafle fuis manibus ; facerdo- 
HIM voce proceres fignificari.IpXenophontevide- 
- mus Cyrum Perfam mactaffe Diis hoftias. Arhenis 
atqueinter Romanos facerdotum munere funge- 
bantur Reges : lublatoque Athenis Codro Rege, 
facrorum Rexeftcreatus. Rome exactis Kegibus, 
lacrificiis inftaurandis, que Reges faétitare erant 
foliri,necvbi Regum deliderium cfler , Regem $ i. 
pltlacrorum feu lacrificulum crearant Pontificitas 
men fobietam : ne additus nominihonos libertati” 
officerer cuius prima cura erat, Quodinftirutum * 
eriam Romanoruín Imperatorum tempore reuo= 
catum elt. Auguítisque datum vriidem pontifices. 
ellent : recens creatis lacerdotali ftolaa Pontificiz 
“ busmirticonfuepit, qual eos in collegium ado- 
prarent. Quam primusinter Chriftianos Impera- 
tores Honorius Auguítus religioniid habens (cili 
-cet,repudiauit : yti Zozimus elt auctor. Multa ad- 
“ duci slía poflent,quz neceflario funt refecáda. Sed 
£o tamen id inftitucum pertinebat , vrreligionis 
| cultus 


AAA 


Liser Primvs 3 
cultusin rejp. 8: Principum patrocinio effer: cum 
magiftratibus,facrorum miniftri, coniútifime vi- 
uerent,yno vtriuíq; nationiscapite. Primus Moles 


eo more mutato Aaronifratri fuo ex Dei voluntate 


lacroruró procuratione delegata, ipte fibiregendi 
populicuram retinuit,neq;immerito; prouidebar 
enim in tanto facrorum apparatu tam diligenti 82 
mulriplici ceremoniarum procuratione » vniushe 
vires pares eflent y trig; adminiftrarioni.Qued ma- 


oridecauía, poftquam e Chriftus in carne mon» 


y 
a 


- 


Sftrauit, fecreta vtraque poteftare,cum Petro sz fuc= 
cefloribus lacroram curam commendauit, Regib. 
8: Principibus cam poteftarem religuit, qui ama- 
joribusacceperant, non Ítatamen yt lacrorum an- 


ríftices acreliquos lacerdotes, quod quidam nefarii 


homineslemperaccularunt,copiis de principatibus 
quel ineptos penitusarcerer ; fi qui pleni Deo vel. 
Jenteo etiam Iplendore religionis majeltatem aus 

“re8c amplificare, Quodialticatum in omnibus 
¿onabus yfuspatum, quamlare pertiner Chriftia- 
porum nomen, quis jure vituperet? Proríus diuul- 
la viraque poteftatecurandum diligenter, vE VEe£= 
que ordo beneuolentia $2 mutuis inter le ofáciis 
conftringantur. Quod commodillime fiat, Í1 v- 
triíquead vtrofque honores $2 procurationes lita- 
ditus, fic enim coniunctis animís 6 lacrati yiri rel 
publica incolumitatem procorabunt, vir Princi- 
pes X primaril maiori conatu in curam tuende fuÉ- 


«ceptereligionisincumbent: vnde certalpesolten= 
diturfefuosque honoribus $ copiis augendi. Ergo 


eaptima Principi cura fit vtrumque ordinem con- 
ciliandi, in paceque ponendi, ne malo publico dif 
fentiant:coque ftudío 8cad curam reipublice viros 

| e qe lacra- 


* 


e 


1-10 


$8: De REGE ET REGIS INSTIT. y. 


ms 


facratos admittet : quod video 4 maioribus fadhi=. 


- Eaturá ¿cum ad rega! comuentas Epifcopi vocaban= 


tur: neque quidpiam majoris rei fixum elle vole- 
banr, nit coran conlenía e voluntate efercom= 
probatum : quoduelcio curnoftris temporibusan- 
Fíquacum fit. Aninyníns Principis capite, tot pre- 


fertim deprauaroribus circumfuíis , reipublica la=. 


lutem éc religionis patriz incolumitarem pericliz 


Tari zquum (ic? An aulicorum és magiftraruum. 


profanorum arbitrio permirratur quid de cere= 
moníís , de factis legibus écinttivuris lentiatur? As 


pagepericulum grande, quod qui nonwidetcacus 


elt,quiremedium adhibere non cupit,contem ptor | 
falutís publicearque private. Corruptis moribus 


relpublica a viris facratis commodius, and privatis 
hominibus 82 profavis , quales (unt yrbium procu=. 


bus prouidentius medeantur? Deinde facrati ordi» 


_Tatores,femediam expeétabit > ytritantis vulneri- > 


nisimmunitates Sciuraintacta vt fine, curare Prin- 


y. 


eps debet. Neminemex lacraro ordine fur plicio. 
¡CbEt, ] ) Pl 


«quamuis merito fubiiciar. Adrempla quali ad aly» 
_lum confugientes concella 4 maioribus libertate 


non (poliet.preftar (celeraimpunira relinqui,quam 
refigi leges ipía veruítate lacrolandias. Ac illud 
confideret,impiosanfushaudimpunecadere. Ár= 
cadio Imperatore fcimus Eutropio malo fume fua- 


forem exvitille legis detemplorum immunitate có y 


traria lege abrogande. confilium auétori exicíale - 
inprimis : extemplo enim extractus , ad quod in 


ira Imperatoris quali ad prafidium confugerat, cas 
pite poenasluit paulo ante beatas 82 magnus , Im- 
peratoris cubiculo prefeétus 8 contul , quihonos 
cunuchorum primo habicus erar, Siquiexordine 

Sa | - fagrato 


A 


LAU Pt Vis 89 
facrato peflilentes homines 82 nefariiextiterint; A. 
remplorum prefidio ad flagitia populares abuten-- 
tur, Pontificibus ytremedium afferant, audtorim- 
pullorg; fit: iple haudguaquam fuaaudtoritate arg; 
pro imperio fura facrofanéta violabit: queadau- 
gendum amplificandumg; religionis cultumatque 
maicftaré lunt a maiorib,conftituta praclare. Quo 
plura religioni iple dederit , maiora ceelo accipiet * 
opes, honores, poteftatem. Ad hxc ne vnquamn ' 
Princeps oppida K arces templis 8 Epilcopis daras 
auferri pariatar : ordine enim lacrato viribus 8 au= 
_Etoritate debilitato , quis pranorumhominum:co- 
'hatustetundet remp. innerrentiam, religionemue 
habentiumludibrio,:quod Íepe contingar ? di pru> 
dentiflime faciunt qui tranquila republ. de tem= 
¡peftatecogitant. Finge Principema patre in minos. 
rnarqueadeaimbecilla etate reliétum : qua occa= 
'fione turbulenti homines-abuti ad exagitandam 
rempubl.confueuére. Finge (quid enim prohibet, 
cum fieri poflit?). pranis moribus efle, nonisde re- 
ligione opinionibus contaminatum, patriginítitu- 
1a8c ceremonias mouere. Finge a proceribuscon- 
iuratione facta bellum inreftinum excitari : an.or? 
dinem lacratumconueniar pre lidiis carere ? an ve» 
ro viribus, copiis $ potentia augeri, qua pranitati 
refiftant, lantiflimam religionemtucaptur 2 Ego 
paruum quiddam inftar eorum que animo conci- 
pio, prefentia mala putabam: acvellem potius non 
fantam que a maioribus dara fant, Epifcopis non 
auferri,fed etiam firmiflimas arces coramin fidem ' 
tradi: yt qualiinieftiscompedibus prauitas $ im- 
piletas arque que le locis omnibus oftentat, nouan- 
gi libido ne le commoucar , conftricta teneatur. 
| Else Pollunt, 


go DEREGE E T REGIS INSTIT. 
Pollunt quidem viri facrati deprauari, fedid mul- 
«torarius cótingar. 8c icimus in Germania atq; Gal 
dia, ( binidinaóllie manetintanta licentia nouan- 
di, intanta atrocitate temporis , Epifcoporum viri- 
bus8zpotentiztotum fereacceptum ferri.. In Hi- 
fpania Alfonío Legionenli Rege defundto Ferdi= 
nandum ejus filium,cuivite probitassancticogno- 
men adiunxic, dillentientibus proceribus atque ad 
arma confternatis, non alioprafidio quam Epifco=. 
potum fteriflé: quibus iniquum videbatar filium á 
paterna hereditate excludi. Epifcoporum enim 
partes (unt, vti Rodericus Prefulair, non lacra tra=" 
Etare modo, fed eriamremp. preftare, fue enim 9 
—muheris 9 perlona ratio poftular, 2quitatem mas 
joriftudiotuentur: fiueingraucícente etate , fedas 
tisqueanimiaffectibus, minus percurbantur : fue: 
quod iconiugio feiunéri, 8 de filiis haudquaquam 
foliciti, quod magnos fepe homines tranfueríos e- 
git omnem curam dl folicitudinem ad publicam 
multorum falutem referunt. Quade cauía inue- 
nio á Regibus Perfarum aliisq; Principibus homi- 
nes caltratos ad aule miniflteria antiquis temporí= 
bus fuifle adhibitos: quoniam prole deftitutos pu- 
tabant maiori erga Principes luos caritate, malori 
fide futuros:á qua beneuolentia ipfam eunuchi vo» 
cem derinafe quidam putant. Poftremo fit perfia- 
fum,templorurn,diuitias, hue vala lintauroó ar- 
gento graula,(ue annulreditus, agrorum decumzx, 
| pradia,reipublica eflein primis falutares. Eft qui- 
dem huius reimodus ficut 8creliquarum , que - 
damin omni genere mediocritas: [ed ex copiz ta= 
men ad augendam maieltatem religionis , qua con= 
cineturíalus publica , continendos ln oficia facra= 
, tos 


A 


- 


DES , + Ñ is 
EBRO MAR MIA 91 
tosviros, nonoblant tantum , fedetiam profune 
guam plurimum.Itaque videmus vbicumo; gentió 
templorum cultas propterinopiam negligitur, vbi- 
cumqueviri facrati auguítia rei familiaris premun= 
turis 10 locis teligionem vilem efle,maioriquefus- 
¿ditate mores facráti ordinis deprauari. nam homi- 
nesfenfu ducimur, Iplendbre $e-apparatu externo 
lurimum capimur. multumque perfonz grauitas 
conferr, vr li mores inculpati non Íunt, certe mas 
joripudore peccetur, Nequetemere Deusingen= 
te ludaica oltro 82 aura redundare tabernaculum, 
templumque voluir, viris facratis agrorum decu= 
¿asateribuir.ne Chriltas quidé aut Apoftolienm 
mortem yituperarunt aut antiquarunt quel 4 no=. 
ftris intituris abhorrentem.  Preclare nobiltum 
ageretur, i morum fanétitate nobis « teligioni. 
audtoriratem concilisremus;, externo apparata nil 
opuseller: fed quando tantum decus noftra tem= 
poranon recipidar: qui templa copiis/poliare,rem- 
plorumiminiítrs diurtias detrabere dontendunr, id 
aguntvemaior contemptos fit, minor modeltia,” - 
exiguo periculo, iadturalegi, nullo pudore. Dein= 


, 
de lacerdotum copiis raagna inopurm multitudo 
alicur: qua pocifhimuri cávls á maicribus funt da= 
ta. Vellem quidem vt maior modeltia, 8 maio- 
ri cumtruétu confumercatur, negue negare pof- 
fur non paticosiis coptis abuti ad prauitatem:idem 
ramen contendo;, A cum profanis opibus conferan=. 
tur, multo maiorem affecre publico veilitarem, Az 
lioqui prócerum ingentesreditús anmnosanteocu- 
lospone: non negabisin cultem corporis fuperua= 
caneum,canes venaticos, otiofam famulorú Orba, 
xiguo preterca fruótu confumi,quodintemplorú 

( | copiis 


y 


; x : sn 
92 DEREGE ETRE GIS INSTIT. 
copiisnon contingir : vbi enim peíiime infumun- 
vary ibi plures aluntut pauperes : inde pluraio rem- 
publ.beneficiabello paceque exiftunt. Confidera 
mibimonafteriorum reditus non ingentes , ls vl- 
PracaNOA numero ali ,honeftis arg; adeo plerum- 
quenobilibus parentibus natos ; qui paruo conten- 
u vilicultuyviétuque vicam láftentare fatis habgnt: 
yt externipauperes mitrantar, quibusiis.exopibus 
fuccutricur magno fepenumero. Quireditus fi yni 
cuipiam profano hominidarentur , miferabile dis 
¿Etu eft,quam facile exiguog; fruétu petirent, ventri 
8clibidini feruientes : certein paucos famulos fili- 
osque dí cultumiexpenh,Qui ergo tem plorum.co= 
pias Sz reditus otiofos elle diíputant , 6 debere có- 
tenduntin meliores víusconuerti, neliopinione 
fua falá magúum reipubl, malum , li fideshabea- 
tur, parant. 6 credam potíus non fubrrahendisiis. 
diuitiis queri lalutem, fed potius cura, vt ad prifti- 
nos víus alendosque pauperes conuertantur. quod 
corte fuille maioribus noftris propofitum hemo: 
dubitare porerit , qui memoriam antiquitatis €x- 
plicatáam habuerit planeque perípectam.. Ad hxc 
templorum ornamenta , “reditus annul, auruln at= 
gentumque fatum fignatumque, qual in quodam, 
facto xrarío feruantur ad fupremos reipublicarca- 
(as: cum holtis bellolaceflit viótoria ferox formi= 
dabilisque , aut dereligione fanétiflima certamen, 
elk, nonarbitrorincommodumfore, fiiscopiis 
reípubl, ad tuendam publicam falutem vtatur.qué 
legamfepe aurea 6£ argentea templorúm vala ad 
sedimendos .captiuos conflata olim fuille a. viris; 
£an Cif mis A lsafics Cyrillo Hierofolymitano» 
arquealiis. Ferdinando etiam Catholico recenti 
| memos 


NA 


ae a e PrIMvos  . 93 
memortia adueríus Alfonfi Lufitani conatus $ ar- 
ma, Medinz Campeltris anno millefimo quadrin= - 
gentefimo feptuagefimo feptimo conceflum imie- 
nio ordinum conleníú, veremplorum aurgm dismi- 
dia ex parte mutuum lometer, rebus tranquillis n- 
regrum fideintegra redditurus. Nequeenim reli- 
gionis maicftas oblcuratur detradtoauro , fedau- 
gétur potius víulalutari + homines etiam vt plura 
certatim offerancinuitantur, vnde vident fubíidia 
cettillima rebus afperis conftare. Templi Toletañt 
facerdotes $ reditus non alía ratione in eamam- 
plitudinem creuerunt , qualem hodie cernimus,' 
cui compararinullatoto orbe poteft,“quam vín la- 
Jutari divitiarum. Ac nomihatininuenio,comín 
Íuprema annonz carirate acráta, venegledto agro= 
rum cultu oppidapaflim defererentar,, Rodericus 
Semenis Tolétanus Antiftes fuis opibus, aliosque 
facris concionibusadhortando, multum contulit- 
feriri opibus fubleuandis: Alfonfum Caltellz Re- 
gem pro eo.merito templum Tolerannín,quoniam 
apud illad tanquamin publico xrario oprime de 
ponithelauros cogitabar , nova multorum oppi- 
dórum ditione auxifle : Toleranuin Prefulemiure 
perperuo, legequein omne tempos lata regni Can 
cellarium fore fanxille: quo magiftratu fopteina 62. 
maxima anétoritas lecundum regiam olim contis 
nebatur.Ergo neque maicftas minuitur neqicopia, 
fed vfirpotius falrariveruinqueaugerar: Iratamen 
Princeps ytatur, (1 anguítia grauiflima (1t,neque te- 
mediis omnibus tenratis fuppetar aliunde ivbfidi- 
um, hieque enimiñraétis popularibus > nobilicm 
immunitare confernata, in thefauros facres. inuo- 
lare primú debet: quod nefas eft. cum Deo fácrati 

0 rar ' lint, 


- 


9 y 


094 DE REGEETREGIS INSTIT/ 
£inc,tum datia maioribus, quorum mouereteftas. 
“menta nemo deber. Quod iménunes maximefemo 
“per funthabici. an equum Íitin eos primuminices. 
re manus?Omnino (1 eas opes vereres dominire= 
tinerent, Princeps non contingerer : esídem tem=. 
plis datas, eaque lanétitate munitas anferre quan. 
tacllirprauitas ? Preterea viduarum 82 pupillo- 
-rum fubíidia quisaudeat tamen contredtare, quí. 
fumpras de “Heliodoro ea cauía peñas animo re. 
- púrarico? Eteritaliquis tanta confidenta qui inuo- 
lare in facros rbefauros inducat inenimumn , ino= 
pum,pupilloram, Seviduararo dupliciter,corum. 
vhibusaddiétos:$% quoniamtempla virique facrati. 
in pupillorymnumero lunt, quaí aliena rusela; 821 
prafercim Principisprelidio opus habeant. Simul 
fermonis vitandi cauía abítinendym cenico; mas" 
gnum rebus beneaut perperam gerendís momen= 
tum.populusenim qualiimpiura auerfacur, fiqué 
videt Deo lacra contingere, iplumguearque adeo 
rempubl. inexpiabili religione co facto conttiringi- 
putat : (1 quid aduerfi accidac, m orcedem Sulcepri 
fcelerisinterpretatur. Qua cavía Ferdivandus Ca 
ftelle Rexcognomento Sanérus , Hipali oblea 
in magna atque adeo fuprema inoria luadentibus | 
quibuldam,vritemploru dosis cara inopiam le- 


 uaret, neinceptoablcedere ct. árerur cum gral 
dedecore nominis Chriítia praecite fadturum 


negauít, maius te prelidivoo nonére diétirans in 
precibus lacerdotum, quam 1 omnibus corum 
copiisóc auro. Madeftiz Él pietatis merces fuit 
vrbsampliflima proximo die ad deditionis condi= 
tiones redactas Contra loannem Caltellz Re- 
gem eo nomine primum viétum ad Alubarrotam | 

| opinio 


. - 


Il: E RI Ns SE 19 
epinio fuit,a multo minori hoftium numero, non 
alía cauía q Guadalupei tem pli donariis, que inde 
“mouerenefas erat, in cius belli vívs conflatis. Virs, 
¿ginem fas fedes fumpra vindicta turatam. Ácce=, 
dat pratereaad inopiam Principis atq; ad Romani, 
Pontificis voluntatem facrati ordinis confeníus: q. 
nelcio cur negligarur antiquis Ízpe temporibus v- 
Surpatum. Sed neque Epifcopidebentnimium dif- 
ficiles le exhibere: led pro virili parte remp.éx Prin= 
| cipem fuis- 8 templorum opibus iuuare. namózia. 
“cum víim oprime facrata opes collocantur : $ 
quaotum elt commune periculum velle alienis tan- 
“tum opibus auerrere, neq; de fuo conferre aliquid? 
¡8c conftar Ambrokii tempore templorum predia : 
| cribucum Im peratoribus Chriftianisreprz lentalles 
"Prouidendam etiam eft ¿ ne iplis onus reculanti- 
'busad extremumillud recurratur, vr iplorum con=:. 
'fenfs non requiratur:iplsinuitis auferantur,quod 
'multo grauius (1t. Jllud caueri diligenter debet, ne 
fublidiam lemel conceflum perpetuum Git.Led pre- 
fentiinopia fublenatapericulo procurato lus (uun 
8zlibertas ecclefiis integra fir diuitiz ad alios víus 
conuertantor; milite aut clallemuentin ftruéta luis: 
fumpribus,córbeatum fuppeditér. cómodiusid erit 
quam lipecuniá repralentarecogantur, quam pace ' 
partain alios víus conuertat Princeps, nouamque 
'deindeimperet nouis enatisdifficultaribus , neque 
'fitexactionis finis. Hacmihi confideranda Princi= 
pi,confideranda virisfacratis videbantur atque pres, 
ftanda. que li negligantur, nz fero lacratus ordo 
ereptam libertatem gemat,imminutas opes: fru - 
ftra Princeps neceffitudinen+exculer,calamitatem 
[zrarii, Multi quidem graues calus afferri pollunt; 
P | | ¿Mp pléna 


a 


EJ A y : AE | Y 


96 De REGE ET REGIS INSTIT. | 
plena eftexemplis hiftotiacoram Principum,quos 
contatti facri thelauri egére precipites. fitto eos 
qui fua auttoritate fecerunt, tum á noltra religios 
- ne alienos M. Crallum, Ghe. Pompeium, Ántio-- 
-Chum, Heliodorum, Nabuchodonolorem: tum 
ex noftra gente, Vraca Regina Alfonf fexti filiain. 
-limine templi quod expilarat, occifá rupris vilceris. 
bus, Carolus Martellus regiz Francorum magifter,' 
Aftialphus Longobardorum Rex, Fridericus lm=: 
- perator , alitq; innumeti infelices exitus confecuti 
- oboccuparoseceleftarum thelauros. Petro Ara-" 
¿gonix Kegi eo nomine quarto Teclam virginem: 
alapam infregille lethalem feilicer, fexto poít die 
morte confecuta, fama elt: Tarraconeníis eccleli 
jura, quzille violarat, eo fupplicio vindicata. San=: 

ctius Aragonius Rex iñ templorum dt lacerdotum 
«bona licenter inualerar. «erarii tenuitas ingentes. 

bellorun fumptus exculáte videbantur, data pre= 
_tereaa Gregorio feprimo Pontifice maximo facul+ 
tasdecumas Sí vectigaliatemplorum, que extruéta 
recens aut Maaris crepra elent, pro arbitratu per= 
mutandi,inuertendiacrribuendique quibus mallet. 
Muttri iple modeltiz 8: Chriftianx pietatis éxem= 
-plo,conceptam ex co religionem inuidiamquepro=* 
curauit, Rora in Diui Viltorianiad-afambD. Vin=" 
entii bumillimo corpóris habitu cum gemitu 86 
lacrymispublice venióprecatos. Affuic Raymun=- 
dus Dalmatios cias vrbis Epifcopus ; cui que abla= 
ta fuerant omnia reponi integra ide mandauit. Et. 
mirornoftra 2tate quoldam viros Principes, quo= 
rum cxempla imicantur , templorum bonis occu + 
opatis, ems neque lacryimis moueri, neque perhor= 
relcere exitum. In Ocenfi enim A 
pro= 


—_ 


ALA RO DPOR MY OS. 01097 
propiusmuro fuccedic, fagitra fub ala confixa peré- 
tus eft : vir alioqui magnis animi 6% corporis doti- 
nl led vno eo auiditatis crimíne fama minori.Po- 
-pulus enim infault* cedis caulíam tem plorúbona 
occupata interpretabatur. Huius tamen filio Petro 
Regi 8% polterisab Vrbano fecúdo Romano Pon- 
tifice datú eft, vt remplorum, que recés extrueré ur 
Aur de Mauris caperentur , decumas S$creditus ipl 
perciperét,exceptis rantú lis tem plis,vbiEpifcoporú 
ledes erant. Tánta erar cu piditasimpiz gétis extir- 
pandz, ve quid incómodi eaindulgentiain polterú 
allatura eller,nó cóliderarér. Ea frerus pontificia in= 
dulgentia Alfontus Perri frater Vrraca maritus:có- 
«Lilio prererea Lulitami Regis, in bellifam ptustéplo- 
rumthofauros occupauit, quos inde mouere religio 
erár. lidorus alijg; Diui grauibus infiCtis poenisac 
Alfonto dotali Caltellza regno, vxoreac vita tandé 
ad Fraga lpoliato,caminiuriá vindicarác. odiumg; 
populare vocesq;impiú facinus acculantium grauia 
violatores manero pericula, Alfonfo Sapienti Regi 
téplorú decumas dedit Gregorlus decimus Pótifex 
Maximus. ereptiimperii Romani eacópélario fuit, 
leuis videlicet 82 noxia: vti rerú euéros declarauit, 
-regnoablato filifarmisinops defertusque dece(Íit: 
Princeps paulo ante cú magnis Regib. cóparandus. 
acillud certe quanti eft q regi patrimonii, prefeéti 
regii queltores fatétur, $ res ipla docet, haudquag 
1nopiz (i1ccurfumtéplorú reditibus,fed maior po- 
tiusinopia laborari, quafi contactu rerú lacratarum 
"cófumprtis ctiá regis veétigalibus. Vtnonimmerito 
q depennis aquilz Plinins refert: ab ¡is mixtas alia- 
rúalicú pennas deuorari: 8 de lupinisfidibus me- 
-morantalii, fi cú ouillisin yna che! y intendátur eas 
la G arrodcro 


98 De REGE ET REGIS INSTI T. 
arrodere occulca quadam nature ví: idem credamus 
inre prefenti contigille. Omnino miramur doles 
musq; auctis immenfum vectigalibus regiis,ingenti 
gaza adueíta Indico commercio, nauigationibus 
anniuerfariis:preterea templorum decumis magna 

“ex parte occupatis, cunétisq; ordinibus fubimpoli- 


to oneregementibus, haud par operxpretium exte 


ftere bello paceque grauiflima inopia remp. premi. 
minoresq;multo quam ante mari terrag; viCrorias 
exiltere,miramur dolemusg;. V ulgus fed $ primo- 
res gentis contaótum rerú (acrarum interpretantur: 


uo vires debilirantur,minuuntur opes alig 8 vedtl. 


alía. Vala certe Hierofolymitanitempli ¿Tito Ve- 
- ipaliano capta, 07 iGenferico Vandalo Romz inter 
alía fpolia in Africam delata , % per multas Roma- 
noram és Vandalorum Principum familias vagatas 
omnibus pollefloribus vindicatis euerfisque, non 


ante quieuetunt,quam Vandalorum imperio dele=. 


to Belilarii duétu, caprog; Gilimere poftremo eius 


gentis Rege luftinianiAuguíti iuflu Hierofolymam 


fimerelata,nobiliffimo triumpho pofttoratates de 
religionis hoítibus, Íuilque violaroribus parto. Ve= 
ram de regta pote (tate hagtenus. Principem deinde 
debemus preceptisatque difciplina, lubricamque 
cius etatem fránare, ne deliciis luxurier, copiis de- 
acneretin ryrannidem:fed eam potius beneuolen= 
tiem ciuibus, eam modeftiam in omni vite parte 


exhibear,cam legibus 3% religion! reuerentiam,que 


Deo grata, ipíi honeíta, reipubl. vniuerle lalutaris 


- contingar. Quem omnes ament,admirentur % cos 
lant, non qual ex terrena labe concretum, led ex 


diuina progenie ceelo datum clariffimum orbis 
A pS 


fidus. pos 
LIBE R 


mo 


. 0 


"A 
Y 
A 
py 
- 
X 


] 


es IA bl 


ES 


e y A 


LIBER SECVNDVS. 
A OO DIT 
| Depuerorumtnflitutione. ] 
VLTA funt ad recte con fticuendá 
remp.alegislaroribus viris proden- 
tibus excogirata,atque lanctra pre=- 
clare: tum pracepta de puerosum 
 Etate ad omnermn VIECUEIS parió na. 
maloremn quam catera vim babenr. 
 Preclara opinio gentium oraniuin Ármara confenz 
Lu, ex iplis vature duéta principiis , (1 lalur elle velt-: 
mus,precipuam $ maximam curar liberis eflé um . 
pendenda. Quid enim eftin hominas vita vel ad 
 fructú luauius, velad dignitatem honeltius, vel víu 
falugarius, G cines optimos exiítere ? Quid tníbus 
acwero exitialios contingar, quem 4 Dernorione 
atque operibus alienisorania li cleribus ac hbidini- 
¡bus polluant feroces Se rapidi?guz autem gens ran. 
"ta humabnitate culta, ant tam agreftis « barba ra, que 
hon fatearur , non ntelligacía primis annis reli 
á quam vitam pendere:ellcque Cum pírmis rudimeon- 
-tisaptaconnexaquecatera, poltrema cum medis, 
cum initiis vtraque fereconientice? Vreniminte> 
mente polira pes mellis elt :ita tocias elique vita . 
expeétatio ab educatione pueritiz pendet.alras 14- 
dicesaguntferpunto; late, vtíin noualibus, quibus 
¿Pptimisanais lemina committantar. ¡tague mira- 
"ridelinamomnia mala, graues calamira: es qual 
faóto agmine per vrbes 8 oppida incurrerc ea 
cura negleéta paílim , que vel maxime comibeñ- 
dara omnibus elle debuis publice prinatimque 
OI ds: QU filio= 


1% dl 
eb 34 


Co 


" bd y A «nn 
! > z SIA de 


loo ¡DE REGE ET.REGIS INSTIT. 


Filioruminfantiá deliciis 82 voluptate corrúpimus, | 


corpusotio,animum libidincimminuimus. Oftro, 

urpura, Sí auro,gemmarum fuigore luperbiam fa- 

- Stig alimus:cupediís irricacur palatú , nerul omnes 

corporis$canimi eliduntur: domi audiunt yident- 

- que,que pudet pigetque referre exemplatorpitudi- 
num, vitiorumimagines. Ól credimus ex lis pueris 
aut ftrenuos milites,aut moderatos ciu.es eualuros? 
quos potius credi par eft lenatores faétos,magiftra- 
tus adeptos maiori vitiorú licentia milerabiles (tra- 
gesfore quamprimum edituros: Non facile clu- 

“untur colores quibus natinus lanarú candor mu- 
tarur: retilietg) tela odorem, quo eft primo tem-= 

poreimbuta. prudenterg; Virgilis yt multa dixit: 

Vjg, ádeo a teneris alfuefceremultumejt. 

Rerum imaginesáa primis annis lulceptz, exempla 
preceptaque quantopere hxreant, quantam vi; 

fue ad corrumpendos Mores» five ad caltigandos 
hibeanr,vixcredipoffir. Quod quidam praclara 
facinora per totam vitam fufcipiur , prauós animi 
rifórus coercent: alii libidine 62 jguania Mancipan-. 
tur, tere ex prima inftitutione totun pendet. Ca- 
ein cu ibi venaticú dum eftrener, iviftituas odo- 
re perléqui feram,mon(trare predam riétu contra- | 

: Lo, fublaraue manu : equuín inurilem putes no- 

xiuinque, nia primo tempore domitus , tergo lef= * 

foreimadmitrere, pedes Mouere adnumerú, ferno 

eccalcaribus regi virgag; fit ed oCtus. mires acbores | 

dim funt renerá adminiculs erigas; circúcidendo | 

-caftiges teiluris vicio laborantibus muteslocim: * 

necacura negledta fyluefcant , fivftráque d sitide] 
omnislabor fit. Frangas enjm citis y fichas que 
1 


5d 


j 
femelinduruerant.Sz erit aliquis tam alienus A tó-. 
muni 


y 
SE 


5] 


IO MESA OLEO VON Dv" S. 1O1 


munifenía,cam oblitus publica faluris,qui non pu- 


tetomnem curam tenera puerorum xtati Impen=- 
dendam : formandosadiultitiam, exemplis pre-. 


ceptisque ad innocentiam vite erudiendos :quoté- 
pore molliscerz ad inftar ducétis manum fequun- 
tur, in quemcunque velis habitum formamq, mu- 
tare?durati iguranyexternam nó recipient, neque 
yllhs preceptis caftigacimurabunt. Ridicolum eft 
rem familiarem augere:agros diligenter colere, vt 
mulciplicarus puentus labori relpondeat : amplas 
extpuere des magnis cementis 82'molibus multis. 
(ublatas tabularis fornicibusue adculmen vtq; per- 


“ducere: addere ameenitates hortorum, velte pre- 


tio(a,fignis,varia luppelleCtile ornare , pecuniz ca- 


- mulos conftruere; filioram educationem Inftitu- 


tionemque negligere : quibushacómnia cedere 


'debentinftrumenta lalutis 8 digniratis (1 probis, 


id 


(iiniquis profuturaad perniciem , breuiquetem- 
porepericura  Quod quid aliud elt,yri cleganter 


Pluracchus dixit , quam calcci vt int elegantes , di- 


ligentes curaro, pedem cul calceus paratur, negli-. 
gereprorfus?An vila polfefito, vllum ornamentum 


cum filiisconferatur,fed probis 8í modeftis: praue 
- educartis nulla triftior peltis. Reéte Cornelía Grac- > 


chorum mater mulieri ornatumoftentanti gemmas 
aurum,veltes, filiosi pla écholaredeuntes monftra- 
uit: quosilla oprimis moribus ¡nformaucrat: mul- 
cum étiamiuuitad cloquentiz laudem,que lumma 
inillis fuic,comparandam. Domusprocuratorem 


viram Áidelem pra fcimos :jianuz curam non credi- 
musimprobo homini : acyeroreliquos miniítros 


8 famulos,vemoribus compofiti fint, prouidendúi 
ducimus: filiiscoacedimus, ve fo viuant arbitratu. 
| G 3 Niími- 


> 
¿ 


JO? De _REGE ET REGIS'INMSTIT, Mi 
Nimirum liberorum noftrorum mores nosipliina 
dulgóhaa corrumpimus: que indulgentia procul+ 
- dubio dolore parentum , filioram exitio mutabis 
- tur fenúm,quibus folatio eledebebant, carnifices 
fa Ct1,reifamiliari voiacríz, familizque calamita= > 
tem comparabunt : eoque amplius quo amplio- - 
res divotra luppetent maiorum Indultria parte, vis 
¡tx fuperioris licentia nullis Anibús refilter:grauios 
Ta jndiesapperent omni ¿lia cura feiecta, pre libi- 
dive tele vol praubus qual cozuo ingurgitandi: 
¿ quanro carn dedecoredicere non attiner. Maio- 
ram gloria pofteris quati lumen «ft, nequebona eo- 
rumaeque malaín acculto elle parirur : quantoq; 
párenturo 86 auorum vita clarior, tanto filiorum 
vacordia Hagiriolior. Proh-magoam 8 lublimem 
¿puends infirrutionis poteltatern.  Sedopponunt 
 qtidam , fermonibus Xx preceptis iuuenes ad vit» 
tutem incitari quidem», lanari vix vnquam : idque 
ex co colligunt quod fepillime conringat , vt qui 
optimeloquuntur, pellime viuant, fuas difputati-- 
ones moribus deftruentes , vel mores luis difputa- 
tionibus atguentes , ipli aduerías legraves'cento-' 
res,diíputatoresaccerrimi. Nos vero li diceremus E 
cam in difputationibos $2 preceptis philofopho- 
sum inelle yim,ve exaudientium aninms vivia euel- 
lero, virrutesingenerare femper valeant , merito 
menciritudicemur. Obftar ingenium : exempla. * 
. moresimpediunt , libertas voluntatis omnia do= 
Etrine 8 prudentiz pre cepta vincere lolita. Mul- * 
tas magnalque mercedes, vrait Theogonis, ferrent 
phiofopht , fi quemadmodum Circe herbis 82 
cancibus homines ftatim conuertebatin feras , ita 
ipí1luis fermonibas ex feris homines facerent , id. 
10 


3 
A 
1] 


e! 


k INAP TE E O EEC OVINO VS. 103", 
et, homines ferarum fimillimos ad virtuté a vitio, 
ad rationé Ai furore,ad humanitaté ad immanitaté 

- feuocarenr. Erramé aliquid le aliquando ciulmodi 
effecille philofophiz gloriarilicet. Producer enim 
Polemoné abinfami vita moribuíq; profligatis ad 
(eneritaré vna Xenocrartis difputatione perduétum: 
multos alios abimprobitate ad lanitatemn diligentia 
preceprornin renocatos numerabit:atq; concluder, 
ranti virrurem elle, vt vel paucis lanandis omnia 1e- 
media tentari debeant: tenera puerorum «tati ma= 
¡ori fruéta, certiori fpelaborem diligentiam im- 

¿pendi.  Rurlusque grauior luétatio eft, ingenio- 
rumá prima etaretantam quibufdá inelle prauitaré 
accutabunr alii, nullis vt falutaribusfuccis lanari pol. 

fir:mon i Hippocrares medicorum princepsaut Á- 
pollo ipíe ad-mediciná faciendam omnia artis prz- 

¿ cepra,omnem operá cindultria conlumar.Nature 
fere quilgs (ua femina dudumg fequitur, fimode- 
rate ad laluré virtutesq, capellendas, bh turbide ad lu. 

- amé aliorum perniciem. fubrilsargumentatio 62 
validas non expedita relpontio. Equidem profliga- 
tam quorundam naturam corrigi aliquando arque” . 
- immucari non polle,facile dabo: quod $ in ceteris 

- animantibus cófideramus, genera aliqua nullaarte 
polle cicnrari.quis enim viperam aut(corpium,quis - 
pantheras poíiza feritare manluefacere aggredia- 
turgquis illis fidar?nam leonibus forían de elephan- 

-tis proptergenerofitaté aliquando cicuratis creda- 
mus. aliaqúedamanimalia manfueta natura lunr, ' 

 wvemanutradiari poflint,pecora,Jumenta, £ quada 

caujum genera: fiue narurz inftindtu hominib. ami- 

cas fuefrequenti vín feritarem manfuerudine mu- 

sarunt, Ita inter homines plurimum ad vitam in- 

La TOS G 4 - ftituen= 


104 DEREGE ET REGISINSTIT. 
ftituendam, moreíque conformandos ingenium 


poteít caelo datum : fed fecundumindolemreéta 


—autpraua infticútio multum valet á prima etate ful- 


cepta , annis confequentibus confirmata. Neque 
negabo(quí enim pollim? Jnafci quoldam tantain- 
geniorum prauitate, ve fanitatera relpuant, lisiniti- 
tuendis langueícat omnisinduftria.contendo tamé 


praua inftitutione naturá optimá indolemq; virtu- 


. tum deprauari: non fecus atqueagri fertiles cultura 


-  Lublara, fentibus , dumetis 8 herbis inutilibus va= 


teftantur. Quodá vitiain natura infita mediocria * 


ftantur. adhíbita inftitutione cultug; reCtaingenia 
indolefq; iuuantur, arq; cum admirabili fruGu ful 
ceptolaborirelpondent. Prudenter Nicias roganti 
cuidam, quibus artib. $: qua induftriatalis vir ena- 
fiflecac rátus; Naturz,inquit,bonú induftria quo- 
queipfcinui.Sicarbitror yiros pmnes precipuosí< * 
excellentes,quos antiquitas celebrauit laudibufque, 


«ad coelum euexitr, fiueinludaica vente populoque 


Chriftiano, fiue inter Grecos8 Romanos,adna= 
turam excellentem, difciplinam accuraram éX dili- 
gentem adhibuiíle, ac nominatim quod Sufanna 
pulcherrima puella lanttillimaque, ve pudicitiam 
tueretur adueríus petulantes Íenes libidinis cftufu- 
rentes, fcignominiz arq; mortis haud dubia peri- 
culo obiecit, metus numinis preftitic parentumin- 
ftitutione á primis annis fulceptus, vti diuini libri 
funt, neg; delperate curatjonis, recta Ízpe infticu- 
tione fanantur arq; in contratium mutantur: que 
maior interhomines multitudo eft. nam 8cferrum 
frequétiatractudeteritur, ferruginéque fplendore 
mutat: 6 paltoritios baculos videmus, cumreéti. 
natura lintyinflcdti arte, curuolquereddi. Certefi. 
| A A E 


á 


' 


LIPBIE ES CETC VINFDIVW SS. AO 
-mutariprorlusingenium non poterit, mineoravitia 
erunt perinftitutionem caftigata. Quod leones 
alizque beltizimmites 82 immanes polita feritate 
, manfueícunt : quis hominem defperer proríus la= 
nati polle,confilii participem, rationeguearmatum 
adueríus nature imperus quamuis vehementes 8% 
depravatos ? Nunquam profeéto contingat vt 
ex rubo colligantur vuzx, ex arbuto ficus aut ma- 
lo granata: fed mitiores certe $£Ccommodiores , vt 
ex quaquearbore fruétus proueniant, diligeris cul- 
tura facier teimpore adhibita. que fruftra quidem 
Lt, A folum fterile, faxisimpeditum, arenis gtacile 
- contingat, (1 femen inaneatque corruptuia mitta- 
tur. Sed mplla parseltrerrz, vnde percipialiquid 
Mnon polfit: 8< hxcipla incommóda cultura mitiga- 
bit. Omnino ad folifeminifque nobilirarem, Íi dis 
¡ligentia acceflerit , eximium quiddam $ preaítans 
extabit, Quod Galtinsire per naturam non datut, 
minpres profectus neglicendi non funt. multa e- 
nim que corrigi pollent comodioraue reddi,pre- 
lumpra delperatio corrumpit : ac fere nulla alía 
caulla a parentibus filitomni tempore degenerant, 
ex Dauice Abíalon nafcitur , ex Salomone Roboz- 
mus. 8 vtclivinos libros mitramus optimi plerum- 
que Principes ab omni memoria profligatos fuc- 
cellores habuere : quam quod molli: educatione 
indoles corrupraeft, yitieque auítaque in natura 
- abdita erant, modeftis parentibus fepe minori di- 
Jigentía filios caftigantibus.  Etvt quifque vt opti- 
mas elt, ita alios pralertimin plena Apientiz do- 
moeducatos, l1bi límiles fore auguratur, minorem 
induftriamadbiber. Quantum eniminftitutio va- 
leat duorum catuloram exemplo Lycurgus decla- 
| ME: raui 


Mo6 De Rrcrt ET REGIS INSTIT. 
«rauit. liídem enim parentibus vnoque partu ortos, 
“alterum venationi alluefecit, alterum offr.deinde 

vtroque in conuentum produéto cam proieétum 
«cibum alter confeCtatus eller, neglexiflecalrer pre 
ftudio infequenti leporem obieítum: quantum 
<oníuetudo valear á teneris fulcepta ciuibus mon- 

-£trauit, eamque plerumg; natura elle potentiorem 

'docuit. Verum ad naturam depravatillimam, vnde 
huc defuxit oratio reuertamur. Hominum Íepe vi- 

- tium eft, quod deprauata indole pueti nalcuntur, 
- nullo coniugum deleétu confñubio iungimus , qui- 
bus preter formam nibil pracipuum ett, aurquos 
vna ceníus 8 pecuniz magnitudo commendat: fe- 
cus quam iniumentis , pecoribus, ftirpibus, in qui-. 
bus ad propagationemmaior adhibetur cura. vn dl 
:«quodg; infuo genere vt fit maxime generofum cu- 
ramus:ciuium propagatio negligitur. Vt ciues pro. 
¿batis moribus, ingenio excellenti, precipua indole 
matrimonialungant, quis curauit vnquam latis pro 
rei magnitudine ? Contugio adolefcentes Aríftore= 
les arcet eo argumento , quodprater alisincom- 
moda apud quofcamque lulcepcum elt, yc minor: 
etate iungant connubia, puíilla ftatura y imbecillo 
corporehominesfiunt. ltaq;virostriginta lexan=. 
Rorum iungivule, vxores annorum dscem $ odto. 

¡Plato his viginti annos dat, illis triginta nibilomi- 
«nas. Adhzecgenerandi tempus $2 horas, in quibus + 

tantum momeati e(t , quis vhquam medicorum - 
confilio captauit? quis viétum temperatum Se lalu- 
«rarem eadem de caulfa adh;buit 2 hyeme Boreaque 
flante, quibus temporibas cotpota vegetiora lunt,/ 
filiorum procreationi dare opetam idem Ariftote- 
les fancir. Quis hac aliag; obféruanit omnia: que 
, - TCccónda % 


y 008 5) ¿N 


LIBER SECYONDVS moy 


"recenfere orarionelongum eller 2an non potius ar- 


doreconcitato lineiúudicio fineratione in libidinem 


pleriquerapiuntur feroces effrenesqueiumentorú 


adinitar: quod fuo 8 prelis luatar malo.Ergo fon 


> AA Ye y a 
resrepurgentar, yt riuifynceri decurrant ; arbor in 
radiceianetur: parte pomum $ cofruptum tefor- 


metur ex lemíne, SZad priftinum decorem, fublata 
per cum modum putredine nitoremque referatur. 
Hoc remedium eft eogrote ac lacentl reip. corru= 
ptisque noftrismoribus maltorum vitio % turpitu- 


«dine:aut G ne bacquidem procedimus, profeéto 


nulla vnquam medicina tantis malis tantisque in- 


Ccommodisidonea reperiatur ea cura neglecta, in 


Ge ; > 2 > ; A 
quilalus publica vecticur,micuro bon elt, Ni maior 


'indies fagitiorum collimies exiltit:omnesque reip. 


partes libido (purcitia fozdar : crudeliras lu pplicio, 


auaritia farcis, luperbia contumeliis afligic. Expa- 


rentibus non modo prauis, led etiam mode/tis 82 
probitate confpicuis (quanquam que probitas clle 
potétt filioram infticacione negleéta? ) pueri pro- 
creantur,adolcfcentes crefcunt agreftiferocique in 


“genio, vicibus confirmatis, exitio parta familizg; 


futurí,  Ániis (anandis vlla difciplina deindefatis 
fit, vlleleges Mfficiant quamuis lupplicio fáncite, 
armarz pritcipis audtoritare? Ligentia a primis ad- 


is lufcepra diflimularione parentum, quoduis di- * 
¿tum factumque infantum quamuis turpe “rifu 8£ 


oículo excipientium, in annos (ingulos confitma- 
bitur: crelcerqueimmenfum , ve frenatinalla arte 


y pollir. quis.n, affeétus indomitos lilbero campo va- 


garialluecos vi frangar feétatve in contrarium? res 
ellercóparanda miraculo. Contiogac portas depra- 


Bari, qui optimis difciplinis inltivuay erantyabrepcos 


Nature 
Mie 


2108 DE REGE ET REGIS INSTIT: 
naturz impetu ex lead mala procliujs : qui prauis 
- abinfautía moribus imbuti maiori «tate mutaue- 
rint, pauciflimosinuenias. Repete veteres bifto- 
rias , euolue antiqua fcriptorum monumenta, re» 
' moca in memoriam antigua improbitatis exempla: 
, nobiléstcelere Principes priuatofque, ex prauigini- 
tiis concellaque vitiorum licentia videbis in illa 
mala abiifle precipites, Hoc maiores periculum 
prouidentes virifapientiflimi, prudentes legislato-. 
res, ad precipuam fuz prouidentiz partem perti 
- nereiudicarunt , quibus moribus prima xtasim- 
bueterar: plurimumqus opere pofuerunt in“pue- 
rorum inftitutione commendanda. Sic Lycurgus 
Lacedemone ex numero principum ei cúriz vi- 
rum prefecit prudentia próbirateque preftantem 
quem Pedonomum dixic, fublatis feruis , quibus | 
pueros inftituendos credere antea ii ciues foliti e- : 
- Tant.ne frequenti cumiis vín videlicet feruiles mo=' 
“Yesimbuerent,providebatur. Id lecncus Ariftote= 
lesé pluribus magiftratibus vnum ei curz,in qua 
o falas publica yerticur , preficiendum cum ampla 
poteftate jubendi vetandique conftituit. Melius 
Perfx (vii Xenophon (cribit ) divifa multitudine in 
quatuor parces,puerisinftiruendis viros principes” 
prefecerunt ex fenioribus feledtos probitate excel. 
lentes, vi vberior prouentus exifteret, duodecim. 
numero, que partita inter multos cura ,minor la" 
bor,maior diligentia elle. Quam indultriam vel | 
lem ex parte noftri Principes ciuitatesque imita- 
rencur, virís eximiis cicute ex vtroque ordine Ía- 
crato € populari prefedtis cum poteftare de pre. 
ceptorum moribus , docendique dexteritate ( in: 
quo grauiflime peccatur multis modis) iudicandi, 
publiz. 


y 
E 
y 


4 


ECT PER. SACVN.DV So. 109 
publice. Qui enim calceos veltesye non conficiat, 
nifi quiartis peritiam ante probarit : filiosfinede- 
leGtu cuicunquele obtrudenti erudiendos trada- 
“mus ? Medicum nemo morbo curando nifi peri- 
tun artis quamuis rogatus accerlat:amicorum pre- 
cibus cedamus filiorutn magiítro inftitutoreque 
aduocandó. Apagedédecus ignaulaqué grauis. ne- 
gueenimtanel amiciefle debent, Yt propterta gra- 
—vifimap:guora ln pesiculuth vocentur, Sed iib 
'demius fir, mequidematittore, inquirendiin ci- 
biuin mores centorum ad inftaf!, accoercendima» 
¿lo priuatim patres in hliorum inftitutione negli- 
gentes,puetos caltigandi, includendi ctiam lí opus 
fic rebelles, ingenio prafrafto,preferum quí de- 
funds parencibus aut domo profugi fine lare fa- 
“imiliari incercis fedibus vagantur pueti puellcque: 
vndeítelerum dicentia exiítit: animi depranantur, 
inúltorum <orpora libidinum tabe contatiinan- 
tur.A maioribus noftris noñ alia cauía litreras tra- 
'¡dendicura facrato ordiniá primis temporibús de- 
mañdata eft, quam quod plurimi teferre haberent 
perfualum, (li pueri cum litreris pietatem fenbimin- 
ftillatam, auribus oculisqueimbiberent, apud vi- 
ros lacratos veríantes. Quo faÉtum tito, vt quilit- 
teris dantoperam lacrati ordinis vefte 5 pileo 3po- 
pulo fecretifint , vtiin publicis Kcholis feri vide- 
mus, prefercimin Hifpania. In Gallía eriam quí- 
cunque litreris 6 eruditione confpicui font, ma- 
gnos clericos vulgus vocat. Eam curam Pontifici- 
bus haud fatis pro dignitate traltantibus as vero 
negligentibus, viti pre cateris pietatis fbudiis pre- 
ftantes,quos monachos dicimus, % in ftudivm im- 
pulí iunandi rempubl, (zpearripuernar, div/num 
de Mo | le nu- 


310 DE REGE RT REGIS 1MSTIT > 
- fefitimen promererico labore procufationeque 
perfual : inquo tantum momenti elle videbant: 
Antiqua Benediétorá prafertimmonalteria ícho= 
le publicx eránt ad iuuentutem erudiendam á yi 
ris (20 tiflimisconftitute. V nde haud leuis publice 
«vúilitas exticitiph magnis dinitiis aque ingentibus 
- creuerint, omnibus certatim pios eorum conatus 
/iudantibus re , opera, confilio.' Exiis rmonalteriis, 
velur exarce fapientiz innumeri viri prodierunt, 
virinfque Philofophiz cognitione pra flantes , dis 
vinz aque humane. vi edttico tempore ab esque 
natione nominum libri multi 8 excellentes iniuo- 
quifque genete mirandi argumento fant. 


std Denntricibus, E 
¡ S Equitur diíputatio de nutricibus quali ingenio; 
QU quibos moribas efledebeano, $anomnino ad> 
hibende fint infandibus educandis + quonam earú 
fepevitidingenia poerotumomorcígac depravanW 
| tur, nulla ve deimcops difcipliha 5 nulla.cura lanari 
point peccata in ladtelulcépta. Esxpediva prece=! 
puio, difiicilis obleruario.* -Nibil ramen negligen= 
dam, quod maioris tel momentum efhciarur: 
Cenleo :guur múllas mutrices prester marres ipías 
elle debere:centeo, idintegruna nomúfit, optimis 
moribus fedato ingenio adbibendas:  Saluberri= 
mum profetto infticurá efet, editosin lucem: fee- 
tusámatribus nutfiri, yr óciple omni exparte tuo. 
f officio fungerentur Elis educaris: fastus quali con» 
tinuaro alimento vegetiores robultioresq; corpora: 


Rh. di “eur 


( / 


mm 


$ 
DN 


DOES AO ANDA ML 
evaderent: fyncerior animus efe: nulla alieni lucek: 
languinilo mixtura. Alioqui corpus motrbis obno=. 
xiumexiftar,varium ingenium,mores turbidi: que 

'fere corporis,cui eltanimus deuinétus,naturam le- 
¿quuntur. Quid eftenim lacnifi fanguis,quo fcetus 
in vtero alebatur,coloretantum murato? cur pro- 
uida natura effecit., vt foetu in lucem edito vbera 
fia [ponte diftenta alimencum lactis miniltrarenté. 
-Cur geminis voluit mammis peétas intumefcere? he 
=niái ve maiori laétis copia facultas nutriendi magis 
Lefler expedita: integrumque marris officium partu 


¡educationequeipíe parentes im plerent,precipuum 
82 maximummotue caritatis vinculam. Nequeas 
lia cauíla crediderim matribas erga filios ardentio= 
rem amorem elle, quam quod in ortu educationes 
“que majores quam patres dolores moleltiasq; ¡pee 
fulcipiant.  Sicdimidato onere imminui magna ex 
parte eum ardorem arque cum nutricibus com- 
'Imunicari,neque que pepererunt integras matres 
elle, fed ex parte dimidiara, necelle eft. prelertim 
“infante ab oculis ablegato oblinio fequitur , mu- 
ituaque ¡lla 82 ardens animi affectio inter parentes 
Sí liberos extinguitur magna ex parte : vtiin expo- 
'fitis infantibus videmus , neque fenfum vllum ma- 
tris neque deliderium cios que peperit, remanere. 
vequidquid amoris filiis erga parentes,parentibus 
erga liberos apparet, totum frequensconfverudo 
$ opinio ab ortu lufcepra parentes eos 8 liberos 
elle, fibivindicare videatur. Sinamus ergo foemi= 
nas integras elle matres , neque caritarem conce» 
damus partito onere imminui: quod rebus publi- 
cis 86€ prinatis perniciolum fir. Ventris forditate 
¿ NO N 2nño- 


. e pa E Ni , 
/ | | | 
12 De REGE ET REGIS INSTIT. 


amouenda herbisnoxiis, fi que mulier fostum abi- 
gar, fcelas faciat quod publico odio luatur, fuppli- 
ciovindicezur : infantes editos abs le dimitrereim- 
punefic? Quantum enim intereft elicias ex vrero. 
dum conditorismanu formatur, an editum filium 


- COgnato fibialimento priues nutrice aduocata ? A 


per. 


parentibus magnos viros enutritos proprio ladte 


- erediderim, qui ab omni merporia flornerunt: ac 


prelercim fanctifimos Parriarchas auctores ludai- 
cx gentis diduéto coniugio toto ab ortu infantis 
triennio: quo decurfo, ablaCtaroque filio,inftaura- 
to conaiuio ad complexusredibatar. Non minori 
tempore neque alía cura Samuel propheta creuit, 


vcdiuinilibrreftantur. Verum quante lintdelio. 


'cienobilium feeminarum non ignoramus. Quis 


perínadear ve ad dolores partus nutritionis gra-, 
uemacdiuturnam moleftiam addant? faciliustan-. 
guinem haulerint , quam vt pracepta falutaria ad 

auresadmitrant.Ea cauíía, 8z quoniam contingit vt: 
defunéra matre aur vberibus cafu aliquo arcfactis 

nutrix neceflario aduocanda fit : cenfeo ingentua. 
eius elle confiderandum vt mite fit, compol1tus de 
nimus, vniuerlaqueconititurio corporís xquabi-. 
lis, ac quoad fieri porerit materna confentanea. 


-"Nequeatra bilis vexer,neque redunder pituira:non 


Íiciracandia facili,metu deleéta. Omniadenique 
conueniant aptaque in natura, inmoríbus fint (e. 


—data:vtminima immurtatio rin faetu,ne ladte mu- 


tato vires animi 6% corporis debilitentur, prouis. 
dendum. — Infrugibuspecudibulque, ac omnino* 
cunctis animantium generibus non tantum femi-. 
ha ad fernandam indolem valent, quantum terra 


proprietas , coclique fub quo alantur, mutat «gene. 


rolius 


/ 
LIBER SecvNDvSs 13 


Tofius in fua quidque fede gignitur.cinfitum alie- 
—hzterre, in quo alitur, natura vertente le degene- 


rat. fic filiorum corpora minúuntur tape inter 
Principes viros Sclocupletes : agricolatum filii ro- 


- buftiores féuadunt hon: modo labore confequen- 


tis vita exerciti (quantulum enim id eft ? ) fed quia 
ab infantia confentaneo alimento matetnis ex va 


beribus crevére.  Germanos, Tacitus ait,ineosar. 


tus,ea corpora,que miramur,excrefcere, quoniam 
lua quemque marer vberibus aleret, nequeancil- 
lisaut nutricibus eam curam delegaret. Contra 


-hobilium inter nos filii parentibus difimiles lxpe 


cuadunt, puíilla ftarura, motibus, ingenio, vitibus. 


Cum nono enim late ceteta, vepar elt, magnope-. 


re etíam immnutantur. Quod im aliis animantibus 


-Ccernitur: fi ouislacte hoedus,aut agnus caprino la- 


éte nutriantur, eñenier proculdubio agni lanam 
alperiorem efe, heedi capillum molliorem exifte- 
re. Scimusin Italia Gorthisimperantibusladteca- 


pre nucritum 4Agiftum ex eo nominesadmirabi- ' 


lipedumvelocitatefuifle.anétor Procopias. Alte 
rius , canis lacte educati tecenti memoria víque 
adeo cerebrum atuille, vt nodtu fugato lomno 
per plateas miferabiles vlulatus ederet latrantis in 
morem. —Auditum ex eo qui vidit oppidieiusre- 
gulo teftamur. Vtmirer Habidem primis tEMPO + 
ribus Curetum in Hifpania Regema Gargori auo 
feris obiectum , Cyrum eciam fimili cala laéteca- 


nino, Romulum % Remum Romzx vrbis con- 


ditores primos a lupa educatos. fi vera funt que ' 


magni auditores afhirmant , 8 non potius com- 
menta fabularum. Reéte clegans Poeta 8z pru- 
denter cuius impietatem accufabar , decoaddidir. 

8. 0 H. Byrca- 


1 ( 


/ e - 
14 DEeR?PGE ET REGÍS INSTIT, 
Hyrcaneque admorunt vbera tygres.  Magni enins, 
refert multumque in vtramque parterm valet, quo; 
alimento foetus nutriatur, Cenleo preterea nutri- 
cis mores diligenter confiderandos, ac eius rei pres 
 cipuam S.maximám curam elle debere, quanta 
modeftia (it, pudorequanto. Eamenim primum 
-audiet puer, eiusmores efinger, diétaimitabitur. 
82 herent tenacilime que primis annis fuícepi- 
mus. —Sapientes Cryfippus nutrices optanit,certe. 
quantum res pateretur optimas. Ego ingenio; 
" prudentia , probirate commendatas : vt catum 
virtutum femina cum lacteia alomnuía tranímit- 
“tar: actionibus verbisque confentaneis puer eru- 
diatur. Addic Plarosquoniaminfantes propter xs 
" tatis imbecillitatem fictis narrationibus deleótan- 
tur, confiderandum quas fabulas nutrices lis nar 
“rent. ne obícana,improba, velana contineant (cú 
fermeinania queque 6% deridicula in nutricum cu- 
nas ablegare confueuerimus:) fed que fitmulacra Se 
imagines fintcarum virtutun, quibus reliqua vita 
exornatur. ¿Efopi fabulas pra(ertim feleétas 8 ele» 
ganti carmine explicaras , quod Faernus noftra2= 
tate Latine pra fticit, infantum auribus de fenfibus 
confentaneas fore putabam. Cantiones promifcu- 
as 8 ex compiris deflumprasvfurpare debere nutris 
cesinfantibus obleétandis, conciliando loporeve= 
rumnon eft: fed que probitatem pieratemque re- 
doleant, quibus in memoria relictis vireruturo le- 
men exiftat. Curandum denique,vt domi pueri ni- 
hilaudiant, mihil videantá prima ertate, quodnor 
fit ex probgriflimis moribus 8£ fanétifima difci- 
plina.  Ariftoteles ne figna quidem éz tabulasobz 
Icoenas obiiciinfantiim oculis vult. cofdema theas 
) tro 


e 


LiBeR Secvno dd 
troarceromalumturpitudinum foéda oficina: cu- 
ius precepta vellem noftrihomines fequerentur. 
_Hanc adhibendam diligentiam putabamus feeri- 
bus nutriendis: que (uperfticiola forrallis videatur, 
K noltros mores 8z ignaulam coníideres , pro rei 
matura haud latis magna. Nosineptiquiagris,vi- 
neis, oliuetis magnam curam impendimas = filios 
feruis erudiendos permiccimus , quorum confte= 
- tudine catere potias per ormnsm vicam deberent, 
- nepeltilentimoram afBaro cotrumpantuer, uti 
ces adhibentur e promitcua turba arrepte= nullo 
iudicio,modo copiolo ladte pectusredunder, cum 
quo tamentetrum pirituin ducant, quocorpus 82 
' animusinficiatur: contagione inorum, verbis,ex= 
emplisque corrumpantur. Mentior niñ pueros 
peruerús moribus exiftere miratus fratribus €: Pan 
rencibus dilfimiles nutricum vicio, tantam m oran. 
€ ingenioram labemn contigille caulam feifcitatus 
[zpe deprehendi. Acduas prelertim forores mori- 
bus, ingenio, forma difcrepantes nominare pof- 
fem alteram modeftiflimam matris laéte creuille, 
alteram agreltinutrici arquetemulente commen- 
atam,prauolade ingeniumcommutalfle, eualitio 
ferocem. CADA | 


1 


Carta TL: 


Deprizi Principrs inflitrtiope, 
y E fingulis difputauimus, núrritione difcipli- 
naque liberorúsdefuteroPrinc: pe dicere nihil 
arrinet,res iplaindicar,exq uiíica 8 maxima dil gen- 
cia opus elleznelene intitio peceatum, pubilce dein- 
hh 1 2 derei- 


nó DE REGE ET REGIS INSTIT. 
dereipubl. malo luantur. In faftigio enimrernm 
collocatur Princeps,vt numinis inftar fit, qual he- 
ros de coelolapíss maior condirione mortali. Au- 
- genda maieftate, reuerentía concilianda in fubdi- 
 torumanimis,regius apparatus adiungitur, trabea, 
gemmz, veltes auro St purpurarigentes, fuperba 
aulz ftruétura , aulicorumingens numerus,/atel- 
litum ordo, vt eo fplendore perftriétis mortales o- 
culisin oficio fe contineant. Reétehec 8 pruden- 


ter. Adiungantur tamen viccutum omniumorna= 


menta,prudentix,humanitatis, fortitudinis , infti- 
ctiesliteraram é ingenii cultus 'adiungatur, quibus 
plebciietiam hominesvenerandi efticiantur , cz- 
leftibus fimiles. colatur diligenter ager, vnde vni» 
uerío populo anhona fippeditanda ell y Principis 


-animus. Profpiciatur oculo ex alcíflima [peculain , 


omnesreípubl. partes contemplanri, cunctis pro- 


fpicienti maioribus, mediis,infimis.  Curetutca- 


put netetra defluxionereliquum corpus inficiat. 
Eft enim grauillimus morbus, vt in hominibus 
itainrepubl.qui diffanditurá capite. Optandum 


quidem efler, vt Princeps omnibus abimi $ cor- 


- poris dotibus pra cterisémineret. $ quofortuna: 


locusquealtior eft, eo maiora ornamenra haberet 
quibus popularium beneuolentiam conciliaret, 
que metu preftantior elt. cuius in ipfo'nutu plu- 


rimumauttoritatisinfic, cuius e vulcu iplo atque. 


oculis eluceat grauitas humanitatecondita. Vel. 
Jem eximia forme dignitate efler , procero corpo-= ' 
re,perípicaciingenio , ad omnium animos denin- 
ciendosipfisgratiaram manibus factus. Sed votum 


id eft, 82 rara felicitas coelo data potius quam homi- 
num prudentia quefita : prefertim principatu he- 


/ -Tedi- 


y 


 nerús 8 fingulis. Quod noftrum tamen eft,cate-. 


TI EJ. SMC Y N DV Ss. 117 


reditario, profeítoque eo quem Princeps pater 
quamuis infeliciter genuit. Tametíi ad id pericu- 


lam vitandum non parum contulerir , coniugem 


delegifle maguis animi 3 corporis dotibus, nobi- 
lem ¡pulchram , modeftam, Squoad res patietur, 
locupletem: vt nibil humile aut fordidurn ín mo- 
ribus exiftat: corporis venuftati malorum Virtutio 
busrelpondeat maguitudo animi. nimirumn ma- 
trem futuram ejus qui ceteris omnibus eft impe- 
raturus, exitium aut falutem állacurus ciuibusvni- 


ra. omnia comparanda adiiciendaque lunt ; quibus 
virtutesin natura infite augeantur , minuantur Á 


que exiftunt vitia , ¡lluftrecur vita futuri Principis 


8corentur. Seruetur nature inftitutum , que 
non minus Reginis , quam aliis mulieribus duas 
mammas attribuit , easque lacteícere voluit par- 
tu maturo ; vt Áilii nimicuin ladtis vbertate mater= 
ni luftentari,meliores vegetioresque fierent. Sed 
quando tantum ifter nos deliciz creuerunt , vt 


nulla ferme paulo honeltior mater nutriendila- 


borem ferat : quodreliquum eltcerte 6 impetra- 
redebemus:, nutrix deligatut cantione maxima: 
non ad cuiufquam gratiam in regiam irrumpat, 
quodeít nefariam 8 turpe. vti fuperiori fecu- 
lo in Lufitania Principem ¡uuentutis. educan, 
dum amica Epiftopi, qui mulcum ¿in prouin- 
ciapoterat , co agente lulcepitcareris difimulan- 
tibus, proh grauem turpitudinem de pudendam. 
Qualis fuccellus fuerit , dicere non elt necelle, 
(pe melior , nequemomina prodere eorum qui 
peccarunteo falto. Sednoftratamen etatefre- 
quenti fama vulgatum eft , vero an fallo haud 

ye AUR os 00 facile 


- 


18  DeERrcek 21 REGIS INSTITÍ 
facile dixerim, fed faraa tamen percrebuit, - Prin= 
cipem akerum in Ípem barum ampliflimi regni 
noxía tabe viceribusque > primis annis laboral 
hutricis virio tetra conragioneinfeóte. Pudendam, 
.“rque detelftandam incuriam , ni” multa effenc 
que humano confilio prouideti non poflent. 
Cuod confequens elt, ne a nutricis ore verbum 
vilam petulans autobícesnúm excidat : ne perpe= 
tuornfantis animo infixam permanear , pudoris 
a9 eo tritio fequaturintericas, quanta cum perni- 
ciedicerenon eltnecefle : totum enim ftadium di- 
emnitatis $ honeltaris excnguicar,libidinifrena la- 
xabtur ac valuería vita corrumpicur, turpitudine 
Sefeditare fulcepraab eo adiru. Preterea confio" 
- tatore crelcar puer ¡ts preceptis , quibus in ma= 
£num deinde Principe euadac; parimperio con< 
tingar auétoricas. Deligatur ex omnibus. magi- 
Ater morum, magilter litteracam futuras pruden= 
tía confpicuus , eruditionis opinione praltans, 
disque virtutibus, quibusalumnus Princepsinfor= 
inetur ad omnem probitatis partem. Quodca= 
puteft, nullo vitio fitinfectus > quod frequenti y-- 
lu traduétum in puerum atque infixum ad reli. | 
“quam xtatem hereat : vti Alexandro Macedoni' 
contingit, Leonidis inftituroris, que hauferat vi- 
tia, eluipenitus atque fanariinomni vitanonpo= 
tuille. Sednonvnus,, inquis, magilter fitíatis.: 
Multa a principe preftanda funt que niíi a pri- 
mis annis cradentur , fruftra deindelaborfir, iu= 
12 danda populis, magiltratus creandi, belli pacil= 
que coníilia: funt adminiftranda , de mulris que 
frequenter incidant loquendum ac indicandúm, 
Omnibus difci plinis,vnde hecpetenda funt, vhum 
escola 
Ñ 


» 


: ; A ad q 

NE AOS EV NDVS. 10 
excellere non contingat : fingula deliballe arquein 
mediocritate quadam confiftere exigua laus , ne- 
—queidonea Principis magiftro futuro. In quaque 
- arte vel prima precepta rudimentague meliustra - 
det , qui ejus artis fuerit peritiffimus: vti in traden- 
da Latina lingua, difciplinis aliis ingenuis contin- 
gar. Verum iaétis latinitatis fundamentis, atq; de- 
enltaris quibuldam aliis confentaneis arcibus , de 
rcbus adminiftrandis bello paceque audire viros 
peritos quid vetat?opeque eorum Princeps quam- 
is excultus lirteris, quantouis ingenio preditus O- 
pus habebit. alieno confilio vti falutare. Et placer 
nihilominus Perfarum infticutum,qui quatuor vi» 
Tis primariis Principem inftituendum commenda- 
 bant:vtín qua quifque arte excellerer, cam maiori 
dexteritate traderer, primus literas doceret , alter 
leges parrias, 4 tertio ceremoniz religionis trade- 
bantur ritusque lacrorum, a poltremo artes mili- 
tores, in quibustantum pra fidii eftreipub. confti- 
- tutum. Internos Principi inftituendo duo modo 
 viri primarii prudentia probitate principes de- 
 fignanturá patre Rege:alterlirreraram magifter e- 
suditionis opinione xtateque grauis , alter a- 
Etionum “moderator 82 dexteritatis , moris 'Q- 
mnis haud ignarus. Verum” quocunque nume- 
ro fint, quibus tenera xtas Principis formanda cre- 
ditar , ii precipuam 3% maximam procurationem 
fibi demandatam putent : yt muneri fatisfaciant, 
dies noétesque vigilare debent. Polycletum no- 
bilem ftatuarium tradune líbram de artificio fuo 
edidifle, quem canona,ideft, regulam infcripíit. 
uo libro omnia que in ftatua hominis Ángenda 
ebleruare conyeniret, que fingularum parcium 
A ALA y E NA 


' "y 


120 DE REGÉE ET REGIS INSTIT, 


if 


- figura efler, quis fitos, quis habitus diligenter ex- 


- plícuit. codem autem tempore (tatuam ale fatam 
- publice propofuit,, in qua quoniam omnia artis 
precepta conflumpferat, Iplam quoque canona no- 
minauit, Vellem hanc rationem Principisinfticu-= 
toresimitarentur, ve fi minus libro [eripto prelta- 
rent, certevitaipl omnia precepta vircutum $e la- 
pientix 4 magnis Philolophis tradita, ad ea Princi- 
pis animum fingendum ,atque in eo exprimenda 
_vniuería putarent. Quodretainftitutionis caput 

eft, ¡is prima cura elle debetarcenda ab aula turpi- 
Tudinis €: improbitatis prafertim: (ed Se vitiorum 
_aliorum omnes aditus lepiant atque ferruginent. 
Iuuenibus inuerecundis 82 petulantibus locus a- 
pud Principem non fit ¿ne obicéta libidinumima- 


- gine peltilenti oris afílatu corrumpant euertant> 


que penitus atque momento, que longo tempo- 


ren Principisanimo coaluerunt virtutes , ex infan 


ni gratia captantes honores éz copias (quorum 


£l£ magnus numerus ) aflentatores vaniloqui, far 


Juti publica: jnfidiantes : que pelfima ars multo- 
rum nimium profperis lucceffibus creuir, Scimus 
Ingentes inter nos opes fundatas, nobiles principaz 


- fus conftitutos multis locis abiis, qui abiecto pu- 


dore, foelerum adméniftos fe Principi variis tem- 
poribus prebuerunr. quorum namiña ne memo- 


tiz prodantur pofteris eorú $ necellariistribuen= 


dum puro, Ettamen fezpius multoque plures euer- 


Los breui confideramus, fubeunte videlicer Regis 


anímum pornitentia aut fatietate minori in gratia, 


quali corruptores $£ 


* jifunt, deinde odio :qui: lead exprobratores alpi= 


ciuntur a Principe, ab 


« Leeles 


4 
o 


E A Y N D IS + Y 
= fcelerati. Proxima cura fitexcolendi Principis verís 
- virturibus atque erudiendi, blando fermone quidé 

fepius, qua precipiendi rario commodior multo 
_eft: fed cum opus erit feueritas adiungatur, verbís - 
- caltigerur, plage nonnunquam addantur: ne in- 
dulgendo indoles preclara deprauetur ,' aut vitia, 
que funtin natura iníita, roburaccipiant. Leones, 
ferum animal $cimmane, neg; verberibus caden- 
di lunt,neg; demulcendi blandiriis frequenter: fed 
popilmisminz permiltendx. ea ratione eog; tem= 
| peramento facile cicurañitur. alioqui plagis ne fes 
titas recrudeícar, blanditiz Iuperbos faciant, ex v=.. 
 Traque parte intractabiles eyadant, verendum eft. 
- Ingenium quidem Principis difpiciendum elt, 82 
quibus rebys maxime mouceatur , lis inftiturores | 
ytantur, (1 freno retineriamar , ficalcaribus concí- 
tati, pudor fubrufticus amoueatur : impudentiz 
medeantur Íradíit ; eoque vela conuertant, vbi ad- 
uerlariivitium conliderabunt. moncant, precipi- 
ant ,obiurgent, coerceant aliquando malo, info-- 
lentes cupiditates frangant: omnemg; diligentiam 
 adhíbeant, ne alumnus prefraéto ingenio lit petu- 
lantiue:ynde perniciesip( 83 fubdiris comparetur. 
-Jraq; Theodofium Magnum inuenio Arfenio, qué 
R. omaaccerfitum filiis erudiendis prafecerar, edi- 
xille, yt quoties ei videretur, eos verberibus ce- 
- deret , neque vnquam in eorum erratis connine- 
ret. Virum magnum orbis imperio digoiflimum. 
In quo abomni memoria multos Principum infti-. 
tutores peccalle inuenio , aut metu exacerbandi 
Principem , aut cupiditare coram gratiam iniqua 
¿ndulgentia promerendi. IniisRomz Seneca fim- 
mus quamuis philofophus erudiédo Nerone Prin- 
E (> cipe: 


Ue 


2% k 
112 Dr REGE ET REGIS INSTIT. | 
_cipe: in Caftella Alfonfus Alburquerquias Petra 
KR egeinftiruendo, cui Crudeli cognomen fuir, ac- 
culari fortaflis poflint praua inftitúrione natura 
vitia auxifle : acceflifle aliz, Indicio ef veriufque 
lis Principibus precipua gratia, rebus omnibus au- 
étoritas,opes immenfznon fine inuidia atg; obtre- 
Etatione aliorum, fufpicantium malo publico pri 
Baras raciones augereindulgédo voluifl : qua nulla 
grauior peltis,non modo reip.fed auctoribús. opes 
enim flagitio parte diuturna proprizque non funt. 
Scimus quidemSenecamá Nerone peremptum(ea 
metces difcíipling fuit ) impie, dices, %% immaniter. 
quisidnegar ? quis non videar * fed gratiaramen 
. molli educatione coleéta odio muratur.. Albur- 
querquium fuga compullum faluti confulere con- 
ftar,hoc maiori felicitate, quod communicatis cum 
aliis proceribus armis in iplo vindiét conatu de- 
fancétus,non ante quieuir,tamen fepulturadaca, vii 
¡ple teftamento mandauerar, quam Petro Regead 
Taurum vrbem partium diligenria capro, netantas 
ftrages darer filicet prouidebatur. Ad extremum 
infticuatur Princeps,nequelibidini,avaricie, inma, 
nitati feruire, neque leges [pernere, neque formi=- 
dine fubditos rerrere, neque vitiorum fordibus 8€ 
libidinum licentia vit 8 imperii fruétum arbitra- 
1 + ftupra 82 comeflátiones: quarum rerum libi- 
do 8 voluptas penes ipíum fit, roburac dedecug 
penes omnes. Sedvt regias porius virtutes perlés 
quatur monendus eft:atque Regis munus éX partes 
identidem explicandx. Rex enim (fimodo eo no- 
mine dignus elt Jdiuinz legi paret, rationis duétum 
fequitur, iuris aquabilitatem tenet, coercetlibidi- 
nom, maliciam fraudemque odio habet, acceptami 
pote 


A 


LIBER SecyvnDyvs. 123 
¿ poteftatem vrilitate publica 8% commodis non li- 
- centia definic: tantamque reliquis hominibus hos 
=neÑatis opibus 82 ornamentis antecellere conatur, 
E guantum opibuys E dignitate maior ipíe eft.nullunm 
¿yite pericaluy, nullura laborem pro patriz lalute 
-recufac, imbello acer; in pace moderatus, nihilque 
magis cordi habens,quam vrpopulos fibi commil 
los beatos faciar, omnibusque bonis afluentes, Sic 
diuino prefidio cinCras 8z veriffimis honeltatis lau- 
dibus circumfluens,ciuium ad (é voluntares allicir, 
ablolutifimum exemplar faGas prifca maiéftatis, 
-quali ex annalium memoria aut etiam € colo divi, 
.Hnoshomo. quabeneuolentia opintoque a ciuibus - 
fufcepta, multo amplius quam vilis viribus $2 ate 
mis imperiumaá maioribus acceptum erermun Cós 
firmabit,fauftum fubditis ptopriumque pofteris fas 
ciet: nulla vt yiexterna euerti,nullis inteftinis frau- 
—dibusinfidiisque opprimi poflit.Hec de regia inftiz 
—tucionein genere diéta [unt: deinde de (imgulis ejus 
¿partibus clt dicendum. des o 
E A E q 
De victias cultusque ratione >. 


| E Edie multorum' indolem públice prina= 
timque Lepe conturbauit copia volapratum, 
¡viétas immoderaras , culcus delicatior gentem ' 
'Hifpanoram adarma natam, vetreot formúuns trio 
¡buic: atqueita vee faltigiorerum, vbicollaii er: 


in varias calamitates 82 magnas prados abiss 


qlo ey 
SL 3%) É 


rint. Ingentes animos atqueintuttos, l2oecis 8 
inedix patientiflima corpota , quib: 1 ; 
magog diéficultaces mari terraque Lo 000000, 


124 DE REGE ET REGIS INSTIT+ : 
imperium viera folis vias y iplosque Oceani limites 
propagatú peregrina voluprares fregerunt Roma- 
norú exemplo, hand minoripericulo.. Vixcredac 
aliquis quod elt verifimum. Plus hodie cupedia- 
rumin vna yrbe infumitur, tragemata, dulciaria, 
Lachari amplios, quam parentum xtatein vuiuer- 
ía Hiilpania. bombycinz veftis quantum Deus im- 
-mortalis ? elegantius hodielanii, farcor , fabri ve- 
ftiuntur,quam ante noftram xtatem ciuitátú prin= 
cipes, viri nobiles 8: primarii. quod ad felicitatem 
horum temporum pertinere vulgo homines inter- 

- pretanturyinde maius periculumimminer. lam 
priuatis hoc contingit, quid putemusin regia feri: 
vbi tanta voluptatum copia eft, delitiis omnibus ex: 
omnibus locisinvnumlocum collatis 2 Profeíto 

- nifi magna diligentia adhibeatur,periculum eft,ne | 
Princeps á tenera atate molli educatione corru- ' 

ptus,faginagrauis, morbisoppreflus, neque bello 
nequepace bonus fic, quantacum calamitate relp». 
dicere nonattinet,quiuis per (eintelligit. Sic Prin- 
cipes videmus nernis fepe laborare , abdomine' 
multo graues ele, admultam diemfomnoindul.- 
gere, magnam vita partem medicis 8% curationi 
corporisdare, ac denique ante tempus extingui. 
quod non laboribus, curis, folicitudini tribuatur : 
fedinertiz, luxui, voluptatibus. Quienimcibo $ - 
potu , quibus feingurgitare (ine modo confueue- 
runt,concoquendaidonei Íint: ve non noxiz mor- 
borum caufze exiftane, tetri humores $ corrupti? 
Et cuin omnis educatio referridebear, vt virescor- 
* poris 82 animi maiores firmioresque euadant : cu- 
raaulicorumin eo confumividetur, eo [pectare, vt 
verifg; viribus fraétis inutilis Princepsadres nd: : 
as 


y 


LTEBR SE CYNDV A 12 
das reddatur. —Primum enim corpus mulieribus 
 effceminandum tradunt , cauentes nefolem afpi- 
 ciat,autaura paulo vehementior! affletur, labores 
omnes fugiat 8c vit moleltias :aulz parictibus in- 
clolus quafi infolitudine puellxe ad inftartenerz: at- 
" quedelicara tetineatar,slpedtum frequentiamque 
fugiens, ne lermonis quidem commercio cum e= 
qualibus dato, ludendi exercendique corpus facul- 
tatefiblara. Mulieres, quafi vna cura fit Principis 
faginádi, ganezéz ventris Cura cibi, vtegregíaqua- 
dam arte conditi palatum excitent, coplatenera z- 
"tasobtundatur,vrgent vt comedat, él fingulis pro- 
| pehoriscibos ingerunt intruduntque importune 
“atque graues : 82 qual id tantum operis litda- 
'tum,vt Regem epulis onerent, nefeloco commo- 
“neat, itaconatum omnem in hoc vnum ftudium 
conferunt : vtquoties minus aliquanto cibilumit 
quam ipíz volunt, idindigniflime patiantur. , Ad- 
-dearomata, odorum fuanitatem, vhguentorum 
| fragrantizm , gemimaram fplendorem , totius or= 
natus 8 cultus mollitiem' reliquasillecebras, qui- 
bus robulti etiam 8 confirmata xtáte eneruantur, 
- AnPrinceps ne falía illa dulcedine corrumpatur. 
8 2 mentis ftatu defleétat , quis praftare policia 
tantis deliciis tam effceminata vita ? neque enim 
molli 82 eneruato corpori animusingens $ fortis 
deuinétus elle poteft. vna opera vtriuíque vigor $2 
fortitudo corrumpitur , quaíi cera (En calore li- 
quefacta. Voluptatibus enim alluefadto corpote, 
qui laborem 8 moleftiam forti anio ampleéta- 
tar, virrutem confeéterur, queinarduo pofira eft: 
8 non potiusin vitia dif nar,que funtin prxcipiti 
An xgro corpore, inerti, ignauo bellum prompto 
a animo 


t6 Dx REGE ET REGIS INSTIT; 


animo lufcipiar,ductorj ple.copiarum íi opus fit, in 


labore princes. imperandi curas moleftas quam= 


ais Ec graues libenti animo (uftinear? Rempub. in 


luerti potius permittet, quam vt laborem 8 mole- 
¿tiam lufcipiac.  Inotio 8 vmbra educatus, Dego- 
tinen fugiar necelfecft: voluptatibus hauriendis fi- 
tienterincumbat,eum vite Scimperiifruétum pra» 
cipuum racus > (1 nulla cura interpeller, nullam ho- 


Tam vaciamiucunditate patiatur elabi. Multa ex= 


-E€mpla calamitatum aferri poflent, que mollis 8é 


vmbratilis educatio Principum, reipublica attulic 


. Sed vixvilo rem pore Hifpania res magis perturba- 
| tefuerunt quam loanne fecundo Caítelle Regoin 
' quomulta bona inerant, corpusprocerum éX can 


didum, ingenium mite : venationeé%z ludicris cera 
taminibus obleétabatur, neque á litceris abhorrus 
it,veríus iple fermonevulgari noninepte pangens:. 
quas virtutes vmbratilis 82 mollis ¿ducatio corru- 


pit. In primis ánnis mortuo parre Henrico tertio 


neaproceribus fubtraheretur, occalioqne exifterer 
rerum nouandarum , VallifoleriD. Pauli vicinis 
dibusfex amplius annis, nempead matris; js cua 


Aus tutela eratjobitum limine retentas ef. esepta. 


libertate exeundi, quen quamue preter mimitros 
aulead leadmitrendi:  Mileram e. aná dixerim an 
Regis conditionemirtótorem omriura publico ca: 
TCrO, VEDEPprOceres quidonnaroicerets loquendi 
audiendique commercioro ato eri Principi, Lolis 


taria vmbratili vica pruseiccto.  Indigoum faci- 
us, qualialtileminaro; o pullam m bj lagines, 


qui ad ladoremyér pulueren maras el ? in vmbra 
Scinter mulieres crefcar, cuicoreas deber elfepo= 
tius labore $ viótumoderato duracam s Vtadres 

AA, A 


ITA SEO V. NB Y s. 117 
gerendas idoneum morborum cauflis reliftat, im 
bello frigus zltumqueiuxta patiacur ? publicofub= 

'trahas qui debet potinsá puero afluelcerein maxis 
.macelebrirate,ó in mediarepubl. viuere, nonte= 
"formidarehomines: cuius excitanda mens éz attols 
“lenda lemper , queinrecefíulanguelcit XX quem- 
dam velutinymbra fitumducit , aut contraintu= 
melcir, inani perfiiafione bi plus infto tribuens, 
quippe cum nemiñe comparatus ? Voluptatibus 
frangas animum,qui dies noótesque quafiin fpecus 
laprafidere 8% inomnesreipubl. partes debetpro= 
picere? Nz eamollitiesmagno Principis dedecos 
“Te, magno fubditorum damno conftabit:pueritiz- 
¡que 8% adolelcentiz maior xtas fimilis erit,imbecil 
la, lubricá, deditalibidiviac cereris volu ptatibuss 
'Quodin hoc Principe perfpicimas. defunéta enim 
matre,ó< rerum cura (ulcepta,qualiex tenebris 8zex 
materno vtero in hanclucem denuo repenteque 
produétus, perpetuo hallucinatus eft. magnitudi- 
ne ñegotii obruebatur anirmus, aulicorum fempet 
obnoxiusimperio,quax maxima pernicies elt: vñi- 
¡de continui motus extiterubt % graues. Verum. 
"hxc vitia acculare facile elt, emendare quis poffit? 
“quis quod veriflimum eft Principiperltadere,mus 
lieribus munditias , Principibuslaborem conueni- 
réériamih tenera xtate > Mollem 8 delicatam vis 
tarn certáam peftem afferre , afhirmare quis audeát; 


í 


apud eos quí imperii maieftatem mollitie, libidine. 
voluptatibusque definiunt : veotri 8% tarpifimé 
corporis pate feruire premia vel maxima impes 
1) fuícepti, fupra ,commeflationes arbitrantur ? 
Principum cupiditatibus indulgere obfequij gra- 
tilimum genus putant, ad honores 6 amplas opes 

| certiili- 


S 


128 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
certiflimum aditum? Arq; hecomnia non co perti= 
nct, yt puero Principi que ad viétum cultumg; lunt 
maligne fuppeditentur:quod eft noftris Hifpanorú 
legibus de educatione Principis aduetfum. Serue- 
turnaturz inftiturum: quo cundte animantes pro- 
ereandis fastibus laétis alimentique copiam inge- 
- Funtquam polluntmaximam. Adaugendum cor- 
pora , conftrmandas vires nulla commodior ratio. 
Adde puerum pre fenti copia contentum non de ci- 
bo aut veftibus,quod faciunt egenotum filii, fed de 
rebus maioribus cogitate,atque adillas contendere, 
“alía omoi cura fublata :ynde magnus animos  ex- 
cells exiftat. V erum id eft.fedillud cutandum ma- 
xime,vt victus copiofus,culcus elegans magis quam 
mollis 8z delicarus exiltat : quibus rebus non vires 
confirmentur, fed corpus voluptate mollelcar, lan- 
guefcar viciis 8 libidine animus. ex vtraq; parte vi- 
vorum omnium exiftat feminarium. Verum hac 
mittantur: 8 de corporis exercitatione pauca lubii- - 


clamus. a 
| e Á Pp . v. 
Deexercitatione COXports. 


N | Olli educatione fublata ; vmbratilí vira ab 

aulis Principuri reicéta, confequens eft , vt 
labore frequenti corpus exerceafit, frmum robu- 
ftumque reddanthonelta exercitatione:animúlm-= 
pigrum él audacem $ ad ftudium bellica gloria 
-concitatum efliciant: quibus ftudiis corporis vale= 
tudo proculdubio confirmatur, animus ad omnia. 
otlicia modeftiz $ humanitatis € pudoris erudi- 
tur. Principe otiofo X a nihil ell exitialius. 


Que 


A x 

LR ER ISE E YN DP V sí. 129 
Que res Solonem virum lapientem € prouidum 
impulir,vt Arhenienfium filios paleftra 8d litteris 82 
mulica diligenter inftituendos curaret, lege in o- 
'innetempus lancita..  Viditvir Greciz laprentifli- 
mus elle cinibús vires corporis $% animi comparan- 
das. Vidic Humanitatis 8% modeftiz laudem con- 
leótandam, fi vellent elfe felices; libertatem 8 re- 
¿liquasopestueri : que bona ignauia 8 mollitic a- 
mittuntur, veltemeritate 8 audacia pereunt, Vr 
igitur ciues fuos robuftos corpore, animo fortes' | 

| efficerer,paleftram inftituit : vt autem ad buma- 
itacem erudirer , liteeris $ mufica mitigandos 
"ceníuit. Hoc ipíum Lycurgus Lacedamone 
“non admodunm dillimili ratione preaíticit.. Nam. 
cum nufquam ftudiam extiterit exercendi corpo - 
ra €£ corroborandi; rumi in nulla vnquain gente 

- maiorlaus pudorisenituic. Mira lunt que de Spar- 
tan juuentutis modeftia € honeftate comme- 
-morantur.  Sicadolelcentesinftitntos, ve neque 
oculos ín publico atrollerent, neque faciem verla 
rent, neque aliquod ignum inftantia praberent: 


bl 
p 


tamodo que ante pedes crant, conÍpícere,manus. 
iplasinducta veltecontegere,tenibus loco cedere 
nullum verbum perulans aur obkenum proferre, 
in choreis $e canticís nihil lafcinum aut molle y- 
furpate , aut audire Á primis annis edocebantut. 
'Confentanea Soloni lummus philofophus Arifto- 
teles pueris ioltituendis prefcriplit ad litreras gy- 
mnalticam $ mulicam, que ille pretcriplerar, de 
fo ipíe figuratidam artem adiiciens; non com- 
merciitantum caulla; necomparandisinftrumen- 
tus 8 varia luppellectile fallatur (pecie: ¡quid enim 
minus vito probo ac prelertim Principi conucni- 
: 20626 


ide 
L 


i 


¡E 


LES 


130 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
at, quam ftudia vite ad luum commodumreferre,' 


+ compendii caulla nobiles artes ulcipere ? led vtar= 
- tificio aliquo conflandimetalla, pingendi, fingen= 


diue occupetur etil tempore,. vitiorum emnium 
lfemente facienda in primis apto. . Preterea vt o» 
pera plena artis, plena ingenii figna, tabulas, vas, 
la ex argento 82 auro calata , ingentes edificio- 
rum Ltruéturas , moleíque virium- humanarum 
modum fuperantes dignolcere poflir ,atque deillis: 
ftatuere omniúm elegantiarum peticus, non tan=: 
cum aliarum artium, quibus humaña vita infteuis 


- tur 8 ornatur srefpubl. belli 8 pacistempore regi=: 


tur. Verum hec mittamus. ac nedelitreris quidem ; 
Sc mufica difputamus, que feparatam tradtatio-: 
nem requirunt... Quodloci pre[entis ell, Princi-. 
pem iubeo certamina omne genusinftituercinter-: 


- zzquales , quibus ipfeinterlir, non:modo Ípeétatot:: 


ceteros accendat, fed [zpe etiam particeps quod : 


" finemaieltatis fugillarione contingat. . Ergo:con +: 
- —currantinter fe juuenes exaula 8 reliqua nobilira=> 
- te feleóti ludrico, certamine in juíte pugne mo: 


dum: cum fingulis Ánguli aur facto agmine Íadi.> 
busgladiisqueequires peditelue pugnent, .. Curfu.: 
develocitate.pedum aut regendi.equos reéto cur: 


fu, aut vacios orbes implicandi explicandiq;dex=., 


teritare contendant, premiis etiam viéroribus pro»: 


- politis ad accendendum certamen, interfe exequis + 


taculentur Maurice pugne genere» quo: altetius ; 
agminis pars facto impera primumprocurtlt, Mibr+: 
lisque in aduerfarios arundinibus: iaculorum ima- 
gine, pedem referunt ceduntque prementibus ad, 
uerlariis: quos excipicpats altera agminis qual in : 
fubáidiis relióta: hanc ex aduería parte alii ad lu=; 
a pr —dum 


/ k 
“” 


r 


AI ESE E 
' dumcontinuandum.  Dilcantin equose terrain 
- flireinermes ferroque tecti :defiltorierartis peris 
Dia: quodrebús adueríis in bello): vidtisia pugna 
"non priuatis militibus , fed Principibas etiam 82 

magnisducibus falutare fuit. Certe Ferdinandus 

iunior Neapolitanus Rex, cum viétis fugatilque - 
- fis cópiis ab hofte, 'equus etiam: quo vehebatut 
Confoffuseffer ¿> in obláatum equern vt erat armas 
tosinfluir y: feqtie periculo enpuir.quiequum de- 

dit virhobilis pro fuo Regegrara fuperis; grataho» 
minibus victima cecidit. Vera fiorimemoria os 
'Hiñino anño millefimo'ducontelimoeétauo , Pes 
“ríús Aragonios Rex in Valenti fines contra Maus 
TóSintcyrric. púguanti cón foflussequus : veniflet- 

queha úddubiumiopoteltate vr hottiunr; ni Dies 
"gus Haras", quiá Mauris ftabat,humanitatismes 
—MmOROblitusiniitdarión, que ab'Aragonio 87 aliis 
-ChriftianisRegibts Caftelle prefertim Sz Legio- 
¿his extiterant y “pericalo eripaiflotequio prebiro 
cbf noWignorabarinmaghanvleeo faóto inuidiam 
“apad Maurosventurtim. Neque minus vtileeritde 
' A ittandi peritia cerrámen-inktituere, etobisueé 


treb tabo flammdvelúérante eiaculatis in:mo= 
duna fulnsidós y gain «Propobitum petere pres 
mio deligñat9 74 4uis primuscollimatueric.: Lada 
innéxisinesolebrschiis; laóraque vires oltendents 
¡mois Princpis ¿iploquelandatore,n eque ignas 
aña cuio(quem oque petitialatebicí Quefintos 
annia bellorú imitatió nes Bzimagines"ad vites corW 
poris exercendasidótidayexcicondamaudacia, pel. 
ledUriiiorem,dexteritatemgs comparandá in pri= 
mís veilia, “Senfivelegáns poeta quanti ea certamie 
na referanty quando pueros Lavinotanfnxic ante 
E d pl z wrbem 


, 


k- 4 E. 
> PR k en 


27 : 
132 De RECGE ET REGIS:-INSTIT. 


'vrbemeiexercitationivacare,quatuor verfibusre= 
- Eteinftiturziuuentutisrepralentansimaginem. 
Ante urbempuers ES primano flore inuentus 
Exercentur equis domitantg,1n puluere currus. 
Aunt acrestendant arcus,aut lenta lacertes 
Spicula contorquent,cubfug,iclag, laceffunt. 
Ludicris certaminibus adiiciantur venationes. per- 
fequendoferas patenti campo decurrere, montes 
Íuperare difcant : corpusinedia, (ati, labore fatigas 
re. Addantur.tripudia more Hifpanico tibix foni- 
tum pedum pulíu modulante. . Ludanr pila. oci 
alii,rifus obledtationes:concedantur :ita tamenyt 
nihil obícaenum fits quo libido itritecrur, nihil cru- 
delequod 4 Chriftianapictareac moribus abhor- 
reat. fiétistantum ac ludicris ad feria 6£ vera certar, 
' minainftruantur. Arqueilludin primis caueatur 
ne pueri ac Princeps prálertim).exercendó corpus 
vires frangant.frequentes magis extrcitationes quá 
graues eledebent:vecxreris vice partibusitáin la-, 
dicriscerraminibus 82 reliquo labore modus it. q» 
Ariftoteles precipit diligenterobleruandum ¿ atm 
firmarque, quí violenter corpusintenera Ltate ex 
“ercuerusir, in teliqua vita fraétis vitibus debilirara: 
valeditúidiné parum profeciíle. argumento quod, 
qui intra adoleléenti/annos Olympica Yicerunt: 
vixvnus áutalter ex eo niimeto potuiteonfirimata: 
ztate fimilem in 1is certaminibús palmam opor; 
tare. ¿Exhis ludorum generibus-eá dibi Ptinceps: 
deligat,quibuscorpus exerceat; vide décus Y lau+» 
demreferat, prefteraqualibus; certeinterior alús, 
non fit: prelercim li ludijn oculis multotum exbixi 
beantur.committere non debet, vea quoquamiu-: 


recontemnatur , habcatur imbecillisaurignanus:: 
quod 


LIRA SEC y Ni DOvs. 133 


quod ineiniuria maieftatis non contingat. Mul- 
' tum ergo meditatus ad certamen ludumque 'acce= 
«dat : caueatq; ne pro laude contemptionem apud 
fubditos paríat. Ad extremum fit Principi,fit cius 
infticatoribus perfuafum , non omnesludos maie- 
ftariconuenire. certe non luétabitur cum «quali- 
-bus,nequecorpus quod finótum haberi debet,con, 
treCtarid quoquam finer, contorqueri, adterram- 
queaffigi : quod nefas eflet quamulis ioco vÍurpa= 
tum. Tripudii particeps in publico non erit ctiam 
laruateétus. nam faéta principum latere non pof- 
func,membra bacchantium in morem agitaro Prin- 
cipinan conuenit,multo minusin Ícenam predire, 
_Agere fabulas, pulfare citharam:que libertasin Do- 
mitii Neronis maribus vel maxime acculata elk, ip 
exitium maturault cunctis eum imperio ineptum 
iudicantibus, quiin hiftrionis habitum degeneral- 
fet. Acne (pectandis quidem publicis hiftrionibus 
éz venalibus aperam dabit,ne tempus tam male col- 
-locatum perdatperloneg gericoblitus videatur,au- 
-Etoritarem conciliare arti turpiflime exitialique: 
-yndevitiorum ampla leges exiltit. Sintergo exet- 
“citaciones Principis honeltz,fint frequentes potius 
quam violentz: atqueica valetudiniconfulatur, ita 
yiribus animi 8¿corporis confirmandis detur ope- 
ra,venihil de mateltate decedar : velipli ludi ad fplé- 
dorem principatus 62 decorem comparentur. 


/ 


A 
Delitterisa. | 
La tamen oxerceatur, vires 87 valetudo 


frequenti labore confirmentur, alator for titu o: 
E ] 3 X iu- 


SS 


134 DÍ REGE ET:REGIS INSFIT. 
'Scaudacia,periculorum metus variis certaminibas, 
remoueatut,, vranimi interim cultus minime ner 
gligatur: cuiuseo maior.cura elledeber, quopre- 
ftantiori conditioñe animus ell, namáéc lis infti- 
tuendis maiorem quan feruis diligentiam impen+ 
dimus.equos generofos, bóues aratores,quam can 
nes demelticos curambs diligentius. Cuique rei 
pretium cius nobilitas aut veilitas conftiruit, in ho= 
mine,menteexcellencius nibile(hs pluraque $ ma- 
lora confilioquam viribus praltamus. Ergo puero, 
Principiabipía infantia pieratis % fandtibima re- 
ligionis preceprafenliiminftillencur non infundan- 
tur: ne vt yala otis angulti infulium liquoris.copi- 
amreiiciant,eatamen videatexem pla vircutamin= 
ter domelticos Ec familiares , ea audiat precepta, 
viuendi, que per totam vitam tenaci memoriahze= 

¿  Eeant. - Blancam Galliz Reginam fosminam Hi- 
Ipanam ferunt , 'ápueroita flium Ludouicum in- 
fticuile,vtinanimú inducerer malle mori quá Íce=, 

- lus concipere,vesmirum non fittali inftitutione fo- 
bolem lánótam fuille. 1d ipfum Duci Mompeníe» 
rio ante nonmulrosannos in Gallia fuperftiti, no- 
biliffimo Principiin primis annis inculcabat mater. 
omnibus fermonibus. Auditúrm ex iplomer. Erga 
intelligat puerrudi quamuis ingenio , elle numen 
Ja cocios ad ctius nucum fola terrarum gubernan-. 
tur :cum quo KR eges Imperatoresque maximi cor. 
parari non pollunt viribus $ potentia.cius volun- 
tati elle obremperandum. precepta que homini- 
bus dedit, audiar difcarque memotiter, Excitentur 
in animo igniculi glori non inanis , led folidae 
¿Quantus lit virtutis Iplendor, quantaán vitiis defor- 
micas, doceatur. De vírrutis pulchritudine, vitiorú 

o A O focditas 


EA ASE E NIN DVI. das 
feeditate eo audiente diffleratur: de futura vita,im- 

' mortalitate, preemiis 62 fuppliciis que pro condi 
tione vitz hominibus comparantur. Decurfis pri- 
¿mis annis infici debeciis artibus , quas fi dum cftte 
mer, combiberit, ad maiora confirinata xtate para- 
rior veniet. ac ferme feprennio elapto accedat lit- 
terarum magiíter, quem vellem lummis philofo- 
phis parem. nam vr Princeps vitra eruditionis me- 
dioctitatem non procedar, preceptor accedere 
debet excellenti doétrinz opinione. Sic multo có-. 
'modius quod cupimus, 8: quod elt necelle confe-= 
quemur. Compendii breuiflimi ad inftarid eric. 
- Certe dodtus 82 delertus preceptor fir, moribus 
" compolitis, ve puerum optimis artibus atque difci- 
-plinis inftruar, 82 ad omnia officia optimi Princí- 
 pisSz gubernatoris erudiat. Laudo Philippum Ma- 
cedonem, qui Alexandro filio' nato tantum fudió 
poluireoinftituendo, vt ad Ariftotelem feriplerir, 
qualem ac quantú ea etate philofophum 2n6 tan= 
tas le Diis immortalibus gracias agere pro filio ex. 
- yxore Olympia nato, quam quod eo terhpore Mí": 
" cepillet, quo poflerab illo erudiri oprimisartibus. 
necfolum (cripíit, fed re etiam praftitit. Ex Arilto- 
telis chola tantos vir Alexander euafit, quátus cre- 
di debet, qui orbi terrarum jugum imperilimpo- 
fuit, multisatqueadeo innumeris gentibus leges éz 
magiftratus dedir :easd; fublata feritaread hurna- 
nitatis cultum traduxit. Ácrem atque vehemen- 
cém naturá, 80 ftudio gloria mirabilicer incenfam 
tantiviri difciplinamitigauit. Sic quod orbemtet- 
rarum fui nominis fama compleuit, doétoris pru- 
dentia tribuatur : quod multa furoris 8% amentiz 

- figna dedit femper bello quam poft viétoriam cla» 
74 Ñ | 1 2 rjOr, 


mn 
M 


136 DE REGE ET REGIÍS INSTIT. 

rior , ingenii acrimonix adícribi deber : que nií 
modeftia adíit, furor non virtus nominanda eft. 
Ad frenandam libidinem > que cupiditas proximis 
adolelcentiz annis excitatur , magnum a litreris 
pre idium parabitur. tanta liquidenreltobleétatio 


cognitione rerum (ele palcentisanimi, vt neque la- 


boristediam, neg; anocancium voluptatumillece- 
bra lentiantur. Icaq; fapienter poctze cum ceteros 
/ AA Nr a o cade o lo Y 
omines Deos V enerisimperio fubdidiflent, in Mi - 
neruam modo $ in ftudiorum prefides Mulas ni- 


- hil ci,nibal Cupidini iuris ele volueruñt, Longum 


— 


eltire per fingula.led temeritarí, auaritiz, ambitio- 


ni,quz tandem aliz res frenos ¡niicere atque vair 


uería turpitadini prerer litrerarum teadtarionem 


,porelt? Vnde exempla auditu frequenti leótioneg; 


fuppetent ad animum yeris virtutibus informan- 
dú. Ergo prima eruditionis fundamenta diligenter 
poni debenr. Difcat puer expedité legere.quoduis . 
fcripturegenus non elegantistantú, led etiá diftor- 


- Ex atqueyacillacis.iplos litterarú nexus cópendia 


cognofcar, ne opus alieno pre úidio:ad legendaslit- 
teras 8 actionú formulas, que exomnibus partib, 
afterantur,femper habear, quedarcanis cótinendis 
lalutare fepe (ic, Doceatur cribere noninaccurate, 
vtplerig; nobilium filii facere confueuerunt, fed e- 


leganter 82 Ícice : quo libentius id faciar % minori 


labore, vtiopus habebit per totam vitam. atquein 
cam rem, etf1 minuta videatur, multú opera, mul- 
túindultria 4 preceptore ponatur;con lio, £ opus 


- erít,comunicato cum peritis ejus artis.aliena etiam 


ope nonnunquam implorata, quo labori prouétus 
relpondeat , neq; (pes de Principis eruditiane con= 
cepta in ciuid animis fallarur. Grammatica: prima 
RON UA O alimen 


PLA RAE O AV IN DS) 3, 


rudimenta non ineptis fubrilitaribus grammati- 
corum onerentur(Íic faftidiumamouebitúr % mo- 
ra) led luperuacaneis preceptisreicétislaborinuti- 
lisremoueatur, necellarius leuetur laudis dulcedi- 
ne 8 docentis vrbanitate. Plurimorum ergo ope- 
re in explicandis auétoribus poni debet, in Ícri- 
bendo atqueloquéndo : vevíu quodam quotidia- 
no Latina lingua familiaris natiuz ad inftar effi- 
ciatur, hisexercitationibus magis quam pracepto- 
rum copia. Interauétores ex hiftoricis Cafarem, 
Saluftium, Livium deligendos arbieror, qui puero 
esplicentur: quippein rerum geftarum explicatio- 
ne prudentes $e Romani fermonis elegantiam, 
multis fententiarum luminibus illuftrantes. Con- 
firmatis ftudiis 8% peritia maiori Tacitus adiunga- 
tur, horridaoratione atque fpinoÍa, fed arguta in» 
primis magnum rerum thefaurum tegens, confilia 
Principum,artes,fraudesqueaule. Inalienis peri- 
culis 82 malis, qual in fpeculo, noftrarum rerum 
imaginem contemplari licebit. Idoneus auétor 
quem aunquam Principes; nunquam aulici depo- 
- nantdemanibus,dienoétuque yerfent.  Nequeá 
poetisabhorrebir. Virgilitingenium,orationis gra= 
nitatem $c elegantiam admirari difcar , Horatii 
| lententias, vrbanitaten, argucias admirabiles. illi 
tancum repellantur 4 Principis adiru, oculis , auri- 
bus, qui purpiflimarum rem commemoratione 
mores corrumpunt, perulances, obícaeni, molles 
quantauis elegantia 82 fuauitate. quorum elt ma- 
ghus numerus,cerra pernicies fiauresillis prebean- 
tur.LaÍciui carmipis venenaminanimosinfuit, $e 
elegantiz fuapitate condisum prius intericum af- 
fert, quam remedium adhiberipollit, Quod fi pi- 
A Il 5  Éturae 


z 


Pr 


| 


138. DE REGE “ET REGIS INSTIT.. > 
- étarz omnes fua foeditate libidinem infamman= 
res funtab oculisiuuentútis $ alpedtu. remouédz, 
-yti magai philofophi precipiunt: quid:d carmini»/ 
bus laíciuis ftatuamas ? Eftenim pocma viua que- 
dampiétura multo magis impellens quam omoes. 
+ excellécium piótoram tabulx=. Omnes igitur poe= 
—teturpitudinem exprimentes non ab.aula tantum, 
me quidem auctorey [ed átocius patri finibus ex- 
- terminencur qual potes certifima ad corrum-. 
.. .pendos.mores, de prauandosanimos comparate. 
De Ciceronis feripris.dicere non attiher: res ipía 
Indicar, nonfolú R¡omanz copiz parenté extitifle, 
led etiam reipubl. moderandz (alutaria precepta 
pofterisroliquifle. libri eius de rep.perierunt : mul- 
tatamen in (criptisaliis precepta faluberrima con= 
tinentar rebus gerendis: ac nominatim epiftola e- 
jus ad Quintum fraerem, cuius inicium elt, Esf 
non dsbitabam., in hoc genere eft admirabilis ma- 
gol inftar commentarii. Horumauítorum elegan» 
tiam 6 grauitatem puer imitari contendat. atque 
veín omni vite parte, itain ftudiis ad fumma con- 
» tendat. altius enim ibit, quam li delperatione afte- 
quendiconcepta, in quadam laudis mediocrita- 
te conliftar. Multuum ergo Ícribar ac multa, epifto- 
las, orationes: fivingenium $ otium fuppetar, et- 
iam carm'na. fingula colo $: commate diftingue- 
refcia. lirceras maiuículas (uis locis adhibere. ni- 
hil erím in ea taco negligendum eft, quodconfe= 
quentibus annis emendari non pollit. Ex Latinis 
“Hilpana, ex Hifpanis Latina faciat: que exercita-. 
io multum valebit. ad augendam vtriufque lia- 
guz facultarem. formam orationis exprimet, in 
qua penitusverfabicur. abundabit copia verborum 
"+ Sptimo- 


x 


CLEAR SA ey Nodo si 8 

> optimorum,compofitioneac figuris non quefitisy 
¡ fed Íponte ex mentisthelauro manantibus: feque 
totum ad. exemplar. veteris elegantiz 8% grquitatis 
Icribendo dicendoque conformabit.. Volo+<nim 
wi non fola fcriptione contentas, Latine ctiamlo= 
'quéntes coram audiarglibenterque interíit eruditis 
fermenibus. cum«qualibus nó parum fepeloquas 
tur. vnde facultas certecomparabicur hiftorias vez 
teres euoluendi, oratores externos qui Latine plu-- 
rimum-loquuntur intelligendi, refponía: red 
dendi paucis verbis concepta, led lelectis « grati. 
bus. Nolímas equidern Principem ftudiisimmo.» 
ri: (édhoctamen prelidiumfacile comparabitur, fi 
: curabit magilter yr frequenti víu lingua Latina fas 
miliaris acquaúi nativa efficiatur. In cam ié comi- 
tes ftudiorum haud exiguo numero dari volo : ne 
que enim probo vt foluslitreras dilcar , aut cum 
paucis. afluefcar potius a prima etare verfari cum 
multis, iudicia hominum non reformidare : he é 
tenebrís in publicum produétus caligare 8c offen= 
 derenecefle habear.Sifolus docebitur,ea difcerque 
¿precipienturi pl: f1in fchola, criam que aliis. Audi- 
ñ ar multa quotidie probari, multa carrigi. proderít 
alicuías obiurgara delidia : proderis laudata indu- 
- ftria. Excitabitur laude emulatio. rurpe ducet ce» 
dere pari, pulchrum fuperalle maiores. accendunt 
omníabzcanimos, 8% licetipía vitium fit ambitio, 


BR 
++ 


y ER 


e 


- turumeft.. Verrius Flaccusab Auguíto neporibus 
deleétus preceptor cum. vnjuería hola rranfiicin, 
palatjum. auétor: Suetonins. Cadi Principem 
yixconuenit , guia deforme 8 feruile elt : fed eo 
audiente verbis caftigari alios , plagis > £ opus 
ey | | erit, 


vei Fabius eleganter ait.frequenter tamen cauía vita 


40 DE REGE ET REGIS-I1NSTIT. 
etit, aliquando etiam impoftis vtile erit. in alieno 
errato cautior ipleatqueperitior euadet. Ex his co- 
mitibus vnum 8 alterum exiftere multum ¡uuerit 
maiori pericia Latine loquendi. id fi facerein omni 
fermonefamiliari jiubeantur , magni momentilo- 
cum obtinebit, ve lingua Latine puero fumiliaris 
$ propria maternz adinítar reddatur.  Infanum 
quantum eainduftria iunerit. Denique perlualum 
'Principem lirteras non dedecere :acverarebusad- 
miniltrandis magnum prefidium non leue fubíi- 
dium, vitareliqua ex virtute tranfigenda ab ftudiis 
litterarumin prima xtate (ufceptis comparari. Sci- 
mus quidem in Hilpania prafercim Principes ma- 
gnos extitifle exiguo aut nullo litterarum cultu in 
minori etate : qualisrecenti memoria Ferdinandus 
fuit, cognomento Catholicus, pullis ex vniuerla 
Hifpania Mauris, fubditisque imperio multis gen- 
tibusimmortali Princeps laude. idem tamen (1 ad 
eximiamindolem literas addidiffer, multo maior 
« preftantior exvitifler.R eóte Kprudenter cius pa- 
truas Alfonfus Aragonius € Neapolitanus Rex 
- Hilpanz gentis lumen decusque perperuum, cum! 
¿Rege quodam Hilpano diétum andilter, litteras 
Principe non decere «gam vocemnon Regis, di- 
xit, elle, (ed bouis.iplelitreras in pretio habuit,vi- 
rifquecrudicione preftantibus tantumtribuit, vt 
dis le inclinata quamuis xtate recoquendum pre- 
beret. Laurentio Valla familiariter víus, Antonio 
Panhormita , Georgio Trapezuntio immortali 
' laudeviris: Bartholemeum Facciom, cujas extant 
de rebusAlfonfi commentarii, importuna 
morte excinótum tulir, ' 
zgerrime. | 
Carvr 


LIBER SBCOYyNDNS: 141 
WMESASIPV IRA IN 
- Demufica. 
Im praterea magnam mufici concentus ha= 
ben. tum ad oblectandos animos , tum ad 


affeítus animi in vtramgue partem concitandos. 
- qui enim numeris naturaconftatnus ¿ quod arte- 


ríz pulíus fdsrus in vtero forimatio, partusque  a- 
lia multa declaránc,numeris mirifice capimur. Si 
uerecitenturcarmina ; oratio mifla per numeros 


aures incredibili fhauitate deítulcer: inflar acris 
z peranguítias biz comprelh 5 mentis lenfuslege 


+ carminis explicantur cunivoluptate. Siuemodu- 
latis vocibus cuin Varil ahimi affeótus motus €X=, 
'primantutsincredibili dulcedine perfunditurani-, 


Mex iislaboribús prouenientem, mulicamedis-mí-. 
—tigalle : eoque nonfolum pueros, verum etiama-, 


“mus: caqúie obledtationenon modo cura miigan- 


inftariguisralore vii, Quod Polybiuslibro quar-, 
tohiltoriz Romanzreftatur, Arcades, que gensin: 


tur , fed feriagreftesque motes. emolliuntur ferrí, 


—Peloponneto erar . cui propter coeli rigorem, $e, 


e 


triftician aeris,magDos labores 1n Agrorum, cultu= 
rá tolerant;, duritiam atque alperitatem.morum. 


dolelcentes varque juuenes ,víque ad trigelimum. 
annum diligenterin ea exercéndos curalic: Cyne-, 
thenlesque, que pars Arcadiz elt, eo more priva». 
tim coptempto ex morum feritate in varia Ícelera, 


Sc multas calamitates precipires abiille, Eam yim 


antiquiffimi poetarum figoificare voluerunt,"Or- 
pheicantu feras manfuefactas, Amphionis cithara 
lapides vltro ad, ftruéturam Thebanimuri con» 

NO e ho: + currifle 


ARA 


LS 
4 


142 DEREGCE ET KEGIS INSTIT 
- currille afirmantes. ¿Sed prerer obleétationem ad 
affeétus animi varie concitandos multuin mulica 
valet : proditumque memoria legimus Timotheo 
ad Alexandri menfam Orthium canente, Regera 
_Infutorériadum, répente armainclamantemeé. 
liGris cpnlis profiliTe. continuó tamén mútatis 
_modis reuotartim ad fobrictatem. que (vt confi- 
Cratépudiamus, cerce in maids and toral 
- bof : modo 4 Plutarcho libro de miúficiékrremo 
eminetimús affirmátun y feditionés motbofqué 
¿rallantes non femel fuiflé fedatos mafice prefidi O 
- Ex diúimis libris Dauide pullfante cicharamn Saulis 
-  Regismentém malisincuríibas furiacita | rédito 
ad lanitarem conftac. Nimirum inricaterdaa 
mulicá dulcedine, minor cacodiémóhi poteftas 
relinquebaturad Sa ulem vexandum, Negfmitdm 
aftectauto edim imagines vátiis mulica modis do h= 
tlnertur, 00H qules picture mute, imrhobiles, in 
entes éxprimuñi Hegúénim tar holbinis ago 
ib rábula'depiéta'ad tradi diam infammat, quod 
defignis alits 87 tabulis a Hirmáre ter, quantauis' 
dexteritate ad vitlirri exprellis + modís antémmul 
GI mcusica exprimuúticur, veeofdem if animis” 
audientidii ingettredt 2dmirabili quadám pote=" 
fráte:VHGUE de caula úlicam etiam Principi ada" 
 diftendamcenteo, inipretioquehabendió. * Ni 
foltcilla'AtezS SERRA Regis feritas: probatur) 
quí ineniam ad epulas taniére iu ion Percetis Cum” 
voluptate! audientibdg peritismque laudihtibus,” 
(ibi múlto ¡ucundiórem “ee hinnitam eqhtaffir- 
miauit ómn bus lfmente caotibus + “quo declariss 
nit,quam fero de ¿greffi animo ipíe effér. Neq;im=" 
'merico magal phi ofophi ferum publicarum Cconi= 
sa y ditores 


= 


A E BER  SrEjO YN DVS 143 
.ditores y in:ea arte exerceni voluerunt iuentutenás 
fed vtillius dulcedine-emollitis moribus ad huma», 
niratem reuocarentur. Ergo Reges voluptatis pri4 
“mum aula, mulica opus habent: quorum alfiduk 
labores aliqua fiauitate arque;iucunditate lenieng' 
di funt,leriis mifcendaludicra, yt durare pollint.Siz 
mul animus curis grauis, venationi item 8 bellis; 
allucrus »agreltis 8 immanis-euaderet, ni mulci, 
-concentus ad maníuctudinem $2 benignitatemte-, 
uocent: quavirtute nibil elt aprins ad benéuolen=, . 
-tíam ciuium adiungendam+ Deindein cantibus di, 
car quantavisficinlegibus, quanta in ordine vita, g 
“commoditas,inanimimoderátione fuauitas. Vt6r 
"nim exacuto 8 grauifono mediisinteruallis aprifi,; 
'marádone coniundtis, mulica fuauitas exiftic, Ox. 
"fine modo profala audiendi fentum vulnerar: ita 0: 
mnibus animi affectibus ad vnum concentum re-. 
uocatis, veneg: remióli prerermodum Áint, neque, 
—contentiamplius quam.epotter, mirabilisconcétus, 
exiftir,guiicunétorum animos ad lerapir. Omnino: 
in vniuería republica 8 legum conftitutione cQA+> 
fideramus, partes interfeconfentiane, mirabilem, 
¿harmoniam exiftere, fuantorem ea que ex vOcunX; 
dulcedine saiodique muficis rehperazur.. No igis) 
tur folumR egi colendamulica elt,vranimum ála= 
borerecreetyantiarmrz vehementiam leniar, com», 
| ponaraficátus: fed eriamyrexmulica modisintela, 
ligat, forentem atque bearimarcios farumán me- 
deltia 8: sequabilitacoconbiltere. Tria tameninhoc., 
vitiafugien da diligenterfunt«/primmum ne dun xo”, 
luptatem. perfequitar, animi concentum; diloluar., 
curpitudine verborum «modifve ia lalciuianr Se: 
perulantiam fradtis: quod fere noftra gtere-con=: 


a ti gt 


E SE 
le Se 2 


o Ey ; 
144 De REG EJIRE CIS ANSTIT. 
tingirpulcherrimam artgm ita elle rurpitudinefae- 
datam-, vixvthonefte aures pati autinterelle de- 
beant.: Corrompunt animos fermones la(ciui 82 
-mólles ,ptzfertim (i numeris adítricta orario ad- 

júngatur, potentiusinfuitrurpitudo. quod ái fua- 
vis etiam concentus accellerit, ranta vis eritmali ve 
-fuftinerinon pollit. Oratio'enim contorra nume- 
.ris , 8 mulice viribus adiuta 82 aculeata, qual vi 
bratumcelum vehementius adherefcit. Sapienter 
igitur Plato Ariftoteles lege fanxerunt, ne quís 
quo vellet genere cautionis vteretur , fed que ad 
pietátem prouocaret, virilis conftanfqueeller. me- 
ritoque Alexander Him delatus, vt tortiumviro-= 
ruin monimenta notaret,oblatam citharam Pari- 
dis tepudiavit, a 4chilles ingriens,citharam mallem. 
Preclaravox Alexandroque digna:qua fignificauit, 
—nibillanguidum $ effosminatum neincantu qui- 
dem 8% fidibus Regemdecere, quod maioris mali 
momentum fiat. Lafciuaergo 82 dagitiola mulica 
ron folum ab aula Principum remouenda eft, led 
 erfám a regni finibus'deturbanda, fi mores faluos 
ellecúpimous, in ciaium peCtoribus conftantiam $2 
fortitadinem alere. > Er quantum -eft ín populo 
Chriftiano Venerislaudes 8% fraudes vbique cele- 
brari cantu fidibulque , partes omnes iplaque ad- 
cotemplaturpitudine perfonare? Deinde non tan- 
ta opera Principiit mulica ponendumelt, vta- 
ltaram artium oblitus videatur , quibus rempubl. 
adminiltraredebet. Sunt quidem omnesartesmo- 
do vtiles in Principis tutela 8% patrocinio, fed exiis 
quaídam ne artingat quidem-quippe fordidas Se 
leruiles': 'nifi forte aliquo artificio honefto otium 
fugere docédus (it, vitis lerendis omnibus aptum, 


Que- 


mn 


j DUOBAE RN DA VS 145 
-Quedam moderate traétande , honeltam oble- 
"Crationém afferentes Ícilicer $ cogitationem no- 
“bilicate dignam : non ita tamen yt omnes curas 86€ 
' cogitationes, tempusreip. debitum in ¡llis coníu- 
“mat: que magna perueríitas cller, nequecontingar 
“fine reip: calamitate, Alix poftremo fent artes, In 
quibus omne Regis ftudium confumidebet: que 
ad remp.tuendam 8 bonis omnibus cumulandam 
comparantur. Muficaneg; fordida eft, fed liberalis 
«ingenua difciplina: neque rurfus ita Iplendida, ve 
inilla lalus publica 8 dignitas collocanda fit. De- 
'turergoillitempus, fed ve obledtationi, qua labo- 
Tres 8% curz condiantur, non qualtrei feria. Po= 
“ftremo Principiconfidétandum,quam muficz par- 
“temaudirerantum, quaín 6 an omnino vllam per 
“fetraótarcipledebear. Medorumfancaut Perla- 
rum morenitenere placer : apud quos Reges altis 
canentibus aut pulfaotibus obleltarionem capiunt: 
¡ph eius artis majori vín peritiauc abítinent. Énim- 
utero inter Deosiniploque mufarú choro luppiter 
fummus núnquam cantare fingitur , aut Chelyn 


e 


pleótro manuve pulfare argumento Principeá non 
debereeamartem per fe exercere. Equidemnonín 
“magno dilcrimine povam vtro modo fentiatur, 
Sed multcz partem paulo inhoneftiorem Principi 
¡traCtare non concedam. nequecnim tibias infla- 
bic: quas, que inuénit Minerua perlpécta forte oris 
deformitate abiecille dicitur : atqué totumiillud 
inftrumentorum genus repudiabir oris (piritu lo- 
hantiúm. Acnecanet ps a iple , Prelertimco- 
ramaliis ; quod vixcontingat Gíne mateftatis lugil- 
latione, remotis arbitris autinter paucos dometti- 
tos non putarim ablonum adeo fore , ingenio 

UR K Pria- 


.”” E , VA 


1% 


, ' L 
h' Ñ 
' Bl , y? ' E 


e D Ecurlis primis xtatis fpatiis, ¡aCrifque oppofz 


e 


off endit A : A l + 


146 DE REGA ET REGIS INSTIT 


d] 


—Principem indulgere aliquid in hac parte. Nam fi= 


dibus ladere, 8 omnino manu pleéttoue arguto Í1- 
ue cicharam pulíare fiue teftudinem 3 non dede- 
cere Principem arbitror : modo neque multun 
tempus in ea exercitatione confumat , neque dé 
peritia le ¡adter quauis tandem dexteritate pullan= 
di. Pulchre cantor nobilis Philippo Macedoni de 
folertiffima mulices ratione difputanti, N4n234am 
Diivinquit.dRex,t9bi tantum mal faciát, vt te meca= 
mendi arte vincas: Qua voce Regis inepram ambi= 
tionem frégit, ad alienam laudem é£ prepolteram 
alpirantis: De Alexandro Seuero quali ac quanto. 


| Imperatote, Lampridios: Geometriam, inquit,fectts 


inxit mire,cantanit nobiliter.fedmunqua alvo confeio, 
nifi pueris fmis teftibus, Et mox: Lyra, tibia, organo, 
cecinir:tuba étiam: quod quidem Imperator nunquans. 
| ye de 

Coaim WTA 


De aliis artibrs: 


tune Latinitatis fundamentis , cogirandu 
erit de reliquis ingenuis diftiplinis, Regis nobilis 
tati maxime congruentibús. lisomnibus aut plé: 
rifque infticui puerum Prin cipern conueniet, f10=' 


-tjum fuppetat, vires corporis ingenii adíint coda 


lodate, optimaque ab ipfantia educatione Cons 
firmatz. Quolocusaltior eft, lis copiis ornamet= 
tisque magis inftruétus ad rempublicam accedáta 
curandum eft: numinis inftarvea fubditis habeas 
cut maior conditione mortali. Nolumus equis 

e ' 


HR y + 
q > 


¡¿LUBERIOSECUND Ys. oO dy 
dem Principem fophiftarum in morem queltios 


nemiaconueñtúpoícere , $e dere quauis propo- 
«fica diíputare : neque vero decer multum tempor 
risinvmbrá 8 otiolitrerato confumere, cuilalus 


¿publica commillaelt, 8zcaius humeris tantarum- 


terum moles incumbit. Sed fi orbemiltarumdil 


ciplinarumita confecerit, vtin Angulis pretermo=.. 


¿dum non immoretur, lummatantum rerum ca- 
pita deliber, eximiúm aliguid * praclatum pro- 


o 


caldubio exiltet. Perinde igicur arqueli quí,vt 


multos hominnía mores 8 infticura cognoícant 
percgreproficifcuntur , tantám io qualibet vrbe 
moraacur , quantum ad pradentiam exmultarum 
terum víu 8 coghitione colligendam fatis elt: non 
fecus Priacipi tancum elt ex vnaq:1aque arte (u- 
Mmendum , quantum ad yirtutis via: S regis fa- 
pientiz difciplinam conferreporerit.  Sienimo- 
mes minucias fubtilitaresque perlequetur, neque 
finisneque modás difciplin e erit a vero cogni- 


tiónem vrilitate terminauerit , non mediocris 7 


ea tractatione fructus exilter : reliquis,quibus eft 
¿maiús ocium , curam exadiorem cas addifcendi 
tradtandique ablegabir. Non emulerar Chryfippi 
laudem , qui (zpe Ítudio intentus tanta voluptate 
perfundebatur, ve quali extra fe politum cibi 8 po- 
tus caperer Oblinio. ne Archimedis quidem Syra- 
culani, quiita defixus animo erar lineis in puluecre 
delcribendis,vr prius hoftilem gladium corpote ex. 
ceperit quam nobiliflimam vrbem diripiab ho- 
ftibus Scyaltari fenírer, Orem omnium (ecu- 


lorum predicationé dign:flimam,fed prinatis:Prin= - 


cipifimile ftadiam failler tarpilim um. Nequeo- 

E A A pS 
amnta omnibus confentanea funt. Ne Alfonfi quidé 
y A MES Regis 


E e 
148 DE REG EN RECEÍS INSTIT, 
“Regis lapientis nomine vecordiam imitabitur y 
quem faptentizx opinione tumidum, diuinam pro= 
uidentiam, corporis humani fabricam acculafic fa- 
maelt : vocis ftolidicarem numen vindicalle perpe=, 
tuisad mortem calamitatibus. Henrici etiam Vil- 
lenii rationem auerfabitur, eruditionis víque eo 
(tudioproucéti, vtnea magicis lacris temperatie= 
“rits quod hominum infamia 8 divino fupplicio 
«vindicaretur. Ita cum vtérque videretur Íapere, 
neurer fibi latis cauit. Principi ergo ngenux difci= 
plinzautomnes aut plerequevia, fatione SK com= 
pendio quodam tradantur, vitetur prolixicás. Ac 
primum in arte difcendi, quam rhetoricam dici- 
mus mulcum ftudii 82 diligentix ponatur ¿in qua. 
tantum ornamenticÍt , tantumque pizfidiiado= 
mnem reip.partem. — Preclarum enúta eftquibus; 
bonis 4 ceteris animantibus difcrepamus ratione 
8z orasione, carum dignicate alíis hominibuspre-= 
ftare plurimum' , magnorum Principum propría 
lus. Quo pacto enim ferenduim elt , vi Reges; 
h ¿quortim vita nihil clarias 82 illuftrius clledeber, im. 
quorum aula nihil niá purum 8 clegans vilitur, 
iideminculte 8 inornate loquantar ? Anel vilus 
purpura nitor , auri 6 gemmarum Iplendorcum? 
eloquentiz decore conferendus $ Quid enim elle . 
potelt oratione verbis fplendidis 82 lententiarum” 
laminibus inftruéta elegantius $ Omnibus tebus 
fplendeatopuseft, qui fplendorem vniuerfis after- 
redeber. Animus cultu difciplinz lit ornatus $ 
virmtibus oportet. . Exanimolis opibus inftrutto 
¡llnftris etiam effluat oratio. ¿Quod preterea adal= 
liciendas voluntates fubditoram> $ ánimos im-- 
-pellendos in quamcunque velit partem, incredi- 
| | id a bilem 
ys 4 m7 7 


me 


E 


; 
A 
! 
8 
$ 


CLIBER SEC€VNDVS. 149 
bilermn vim habet. Sine eo prefidio quid elletimpe- 
rium ? non enim lubditis Princeps vi feruisimpe- 
rar,(ed vt liberis : qui non,tam minis $2¿metu CO- 
gendi lunt, quam explicatione ad, E vtilita- 
tisinflammandi : vt quod facto opus elt,maioriim- 

etu 8 ardoreanimorum faciant , neque abaliis 
ledulitate atque diligentia le vinci patiantur. Prin-- 
cepsinfantiaimpeditus, qua ratione aur milires ad 
inuadendam pugnam oratione aceendere poflit. 
guz magnorum ducum partes funt , autciuibus 
perfuaderein pace,vrinvnam curam juuandirem-. 
publican incumbant > concordia 82 focierate in- 
ter fe coniungantur f “Scimus mulris Principibus. 
falurarem eloquentiam exticiíle : contra infan-= 
“tiam non paucis exitio fuiflc. ld antiqui fignifi- 
carevoluerunt , Herculem Celticam mulcrudi- 
'ném ad le nexam rrahere Ángentes > quibuldam 
carenis , qua ex iphims ore ad fingulorum aures, 
pertinerent,hoc eft, orationis vi 8% copia, Et yr ex- 
terna mitrantur , quid loannem Caítelle R egem 
eo nomine primum vertenti fortune tribuit , 6 
mulris calamiraribusimplicuit, niá fermonis ino- 
pia ciuibus magna ex parte alienatis, Lufitanis o£2. 
“fenífis, ad quorum imperium afpirabat , ex tardi- 
tate quidemingenii orta, led que potuiller in te- 
¡nera xtate magna ex parte emendari? cumrebus, 
verborum 8% fermonis copia accedit.  Principes 
omnibus beneficia praftare non pofÍunt publice 
aut prinatim, ne erario quidem penitus exhaulto. 
danda eft opera ve comitate verborum, culus rel 
tantam facultatem voluit efe natura, voluntates 
fubditorum concilientar , 82 in ftudium Principi 
gratificandi promerendiqueinfammentur. Que 
! A NE o pentia 


1 


110 De ntor ET REGÍS INSTIT. 
peritia paucis praceptis frequenti exercitatione 
mearbitro parabicur, Eloquentia enim res elfe.. 
mibi viderya facultate preclara, atte non maxima. 
Velim deibde in ea fe arte Princeps exerceat, que ' 
rem defiaiendo explicar, in partes eribuit, argu- 
mento confirmat;atquein omni difputatione quid 
- Verumy quid fallum, quid probabile fir, quid ab- 
lonum acute perípicir, Dialeética eo diéta, quod * 
difputandi fuppediter facultarem. Non vt impor- 
tunam loquacitatem fopbiftarum imitetur, clamer 
inter quales : quod elletregia dignitati, candori 
atque limplicitaricontrariany : fed vt indelibera- 


tionibus verumá fallo difcernere, lucemrebus ob. 


Ícurisafferre, confula modo é£ ordine collocare 
mendacium 8c vanitatem refellere , fententiam 
validis argumentis confirmare , aduer(arii ratio 
nes eludere difcat :quod critimprimis falutare, Re- 
- gls muneri, cuius elt odio mendacium. perfequi, 
veritarem fummo ftudio 82 contentione cucri, 
quid magis confentaneam ficiilla difciplina, que. 


obíiftic fraudibus $8 mendacio , $e in omni vita 


parte veritatem diligenter inquirit? Ad hxoRe- 
gideber elle propolitum,, vequiliubillius imperio 
vitient , beati libc:acomnis vitae beate ratio veris 
- Bonis continetur : imprudentia bonorum [pecie 
e mileria deluditur. Dialecticam ergo ampleéta= 
turScolat, que fallam veritatis imaginem á ve- 
ritare lecernere folet : omnem fermonis fallaciam 
fraud emqueretegere, fophiftarum inlidiisire ob- 
ulam , Sin omni difpuratione ftopum collima- 
rc. Preterea dialedtica eft eloquentiz fundamen- 
Fura. Recteenim dicendi finis elt fidem facere.fi- 


- 


x 


.«%, 


Lirer SeovNDVS 15H 


des autem vi argumentorum , él copia exemplo- 
rum fit: quorum fontes 6% ledes dialeérica mon- 
ftrat: qua ratione exempla tradtanda, affgumenta 
neétenda, concludenda que int. vt Íine eo prz- 
fidio ambis plerumque oratio languida eneruata- 


queñir. Sublernit eadem omnibus difciplinis,que- 


yia 8cratione procedunt, fue de rerú nattira quera- 


tur fine de Deo rebusque carleltibus fic futura di- > 


Ípurario. Poftremo acuitingenium , atque excitat 


ad res omnes difpiciendas fubtiliter, ditudicandaf- 
que: fiveartesaliz tradtandz, finerelpublica con» 
ftituendaf1t, atque prudenter regenda. Inter ma- 
thematicas difciplinas, que ¡plx inferingenuas 
“artes numerantur, nobilitate 6 certitudine pre ce- 
teris preftant Geometria $e Arithmctica: quarum 
'víus latilfime patet. Dimetiendis agris,conftituen- 
dis in quincuncem arboribus, extruendis =dibus, 


in bello pontibus fubitario opere iungere fumi- 


* na, vineas pluteosque extruere , bellica tormenta 


1 


> 


cónflare,quis fine eius artis prefidio potuit? Pre- 


reipulchre partes omnesadvnam menfurameon- 
“centa quodam reuocantur, foediras á fc ipla difcre- 
pattotaque diflentit. Artificum quidem elt opus 
heecomnia praftare: eorum induftria Priliceps, vt 


“yes fedederine, vratur: á camé de fingulis diludicare 
“iple poterit, magnum prefidium , tum ad obleéta- 


tíonem animi,tum ad ftatuendum, quod in rem. 
fit,compararum habebit.Ira tamen,ne tempus reip. 
«debitum his elegantiis confumat: fed int otilargue 
0 A - negotil 


. 


o 


1 


e 


muniendis ex difciplinaarcibus Geometria feruit, | 


o 


.terea in omni artificio elegantiaque vitz domina-. 
tur piétura ftatuaria,aurificina. neque enim pulch- 
“rumá deformialia ratione fecernitur , quam quod 


152, DE RES Y ETIRECIS INÍTITO 0% 
negotiidiícrera tempora. Sine numerandi fcientia. 
- quomodo exercitum in bello'recenfebit? quo or-, 
«dins caftrlocabir?. aut qua ratione pro numero: 
milicum 2cies inftruer,fublidiifque firmabit?, pre- 
mia quomodo pro meritis dabit, arque diftribuer? 
quitas enim E 1ufticia in premiis rata portione ó€ 
numeto tribuendismagna ex parte continetur.ne- 
que iuris conttantia porelt line numeris cónferua-- 
ri. lam vero in pace, quam rationem ye étigalium 
habebitis, qui numerandiartem proríns ignorat? 
- vtenim paterfamilias ofticio fungi non potelt, 1i- 
ÍTin re familiari fueritarrentus , quani reditusfup- 
perant,intelligar, quantis flumpribus opus babcar, 
- fationes accepti expenfique conferre nouerit : ita 
Rex nil veótigalium rationem $2 magnitudinem 
exploratam habuerit, páffim offender, in medio 
apparatu deficiet pecuniz obinopiam, maiorame- 
ritisdabit,que concedipotcrant, denegabit. Neg; 
enim par ett, vtquodin reipublice cuftodiam im- 
pendendum eft, io privatos víts aut inutilem ma- 
nificentiarn conferatur, 8 reb.ludicris lerular: aut 
reip.lub fidiaad augendam paucorum porentiam 8% 
 opesreferantar.O porter ergo Regera efle in yeéti- 
 galiumratione 6 intuendo zrario vigilantem : n=. 
telligar pecuniam publicam non efleíuam , fede. * 
jus fidei credicam, ve in populi falute confumatur, 
Quam prudenter 8 pie Ludouicus fanétus Galliz: 
Rex Roberto Sorbona, quieierara confeliioni- 
¿bus in ftruÉturam collegiiSarbonici, quod defuo 
nomine Lutetizinftituitroro orbe celeberrimym, 
lumpruum partem aliquam oranti,cófiderareprius 
jnílicac ftatrnere , re cumaliis viris doétis commur- 
picara, quantum fibi erogareinidopus perdiuinas | 


. 


] leges 


LAB AS po v NDS 159 
leges liceret.. Modeftiam immortali preconio. 
dignam. Quiinpios ylus erogaretemere 8 line 
judicio non aufus, quam cautlonem adhjibuifle cre- 
ditis,cum in profanos aulici aliquid flagifabant?an 

-effudille palfim,illufile operibus $ pecuniz? Po=' 
'ftremo de illa difciplina dicendum elt, que altra 
contemplatur. An patiemuúr Principemtam pree-' 
clara cognitione ele deftitutum ? neq; enim medi- - 
ocris vtilitas ex coeli contemplatione capitur: qua 
fitanimus ereCtior, moderatior ; 8% in omni vitz 
ratione fibi.conftat. Quienimrerum coeleftium 
amplitudiner animo luítrac, quecunquein terris . 
“videntur magna, contemnit: dl quidefinitos fide= 
-rum curíus atrente contemplatur, addiuinz (api=' 
entiz cognitionem facile affurgit. Quanta Dé po- 
“tentia fir, vnde tanta moles efíluxir, quanta beni=- 
gnitate generi humano profpexerit,cumn noftris v- 
tilicatibus omnia, que in ceclofunt, leruire videa- 
mus. Sic piétas cultusque fulcipitur animo , religío- 
cnislanctiflime: confirmatur perfiialio elle namen, 
quo omnis natura conftituta elt 8z gubernatur. O- 
culos in ccelum tolle, coslum vide, quam late ten- 
Sditar , qualiconuerfione, quam rarain omni xter- 
'pitateverfatur.annum folis ambitus facit, menfem 
lanz, lucis 8zrenebrarum viciflitudines confidera,. 
tempus omne 8c in omnibus partibus ex quo di- 
uidere; operis S quieris alcernareparatio. Verum 
non erat hoc loco propofitum dere tanta difputa- 
re, prolixior aftrologis de ftellis oratio relinquature: 
que nauigationi ferniant,que arandi, ferendi, me- 
tendi tempora inducant. Jllad (iadiecero latis ha=. 
beam : prima cios difciplinse rudimenta earenus ne- 
cellaria videri, ve Principi coeli plaga nota fintpro-. 
CO AN uincia- 


f 


114 DE REGE ET REGIS INSTIT. - 
ninciaram interuálla perípedta ex rationibus geo= 
 graphicis, 8c deferiprionibusregionum : quod re= 
| bus gerendis imperio yvíqueadeo fufo imprimis eft. 
necellarium. turpiflime fape eius rei ignorationg” 
offendatur, quod mulcisexemplisilluftrare prom- 
ptume/ller. Acprelerrim ad cognofcenda ex hifto- 
ria maiorum gelta multum contulerit, ad defcripti= 
onesregionum, rationem temporúm per interual- 

la quedam difcretam adiungere , quam Chrono- 
graphiam vocamus : yt eo prefidio qual locis $£ 
- imaginibus adiyta memoria, lingula exempla 8 re- 

- ym euentus facilius contineantur. Inquo quan: 
tum prelidium ad prudentiam comparandam fit, 
dicere non attiner. EST enim biftoria teftistemporra, 
lux verttatts,uita memoria, magilbra Vita, BUNCIA VE- 
en/flarís, vti eleganter Cicero att. Etconftat paucos. 
ex ratione tantú honefta a deterioribus, vrilia a no- 
xjis difcernere: multo maiorem hominum partem 
rerum euentis, aliorum exemplis admonitam dil- 
cere que faciendafint, que vitandain omni vita 
parte: quod hiftoria luppeditat. Confenefcat er- 
- goinlcétione hiftorjarum Princeps. externos no- 
Átrosque annales diu multumque euoluat: inqui- 
bus mulrainuenier, que imitari velit, bonorú Prin- 
cipum gelta: multa econtrario yitanda. Tyranno- : 
ruminitia perfpicier,media,exitus,cafus quegranes. 
paucis enim annis addiícer, quetotfeculorum cx-=. 
perimentis comprobara , fapientum litreris eter- 
nifque monimentis confignatafu nt.yindocilem víns 
difciplinam confequetur: ac perfpiciet, actionibus 
$e vite confentaneum exitum elle. fcelera iimpu= + 
ne cadant in prefenti, odio deinde pofteritatis $£ 
perpetua infamia lui; ftultumque ele cogitare aa S 
| | pardo ARAS 


RO BEBER SE CY NWDIVoS.. 14 
fenti potentia confequentis «ui memoriam oppri. 
Im: pole. cum aulici loquanturad gratiam, aliine 
mucire quidem audeant , eoamplius multa leétio= 
ne opus habebicr. in luperiorum Principum vita, 
luos moresquaft in fpeculo contemplabirur , lat 
datos aliquando,caftigatos lepius. Ea vnaratio eft 
Principis morbis 4imperitiz medendi, hicfruétus 
vel maximus hiftoriz cognite efto. Tibicen quidá 
difcipulis mandabat non oprimos “tibicines ledab- 
fonos eriam audire,quo ab vtraqueaudicione quid 
fequiopus clter,dilcerent,quid Vitares A 

e A IX 

A De comitibra. 
(7 Omites ftudiorum , miniftri aule dentur ex 
¡ vniuería nobilitate feleéti, in quibusindoles 
yircutú elucearrecta inltitutione confirmata. Nuf 
quamenim grauius peccatur, quam ea cura negle- 
£ta,qualesadoleícentes Sc inuenes ad pueri Prin- 
cipis familiaritarem 8 omniaiura domeftica ad- 
mittendifint. Neque fagiciam Princeps cogitabir 
fieri polle, nifi admonitus ex aliena perulantía eo- 
rum,qui cum eo yivunt: nequefacier ni fcclerum 
$ improbitatis miniftros domelticos nadtus : qui 
omnes vias fraudis norint , nullumque dedecus 
lubrerfugient (tudio fe in graciam Principis infi- 
juandi,ynde certa peftis exiftar.  Delectuhábito 
non paúci,led magno numero admitrendifiane, vi- 
troque etiam aduocandi. Plerique procerum filii 
cum fno Principe ingenuis difciplinis, vt cuiulque 
ingenium eric, 82 probis moribus vniuerf inítitu- 
antur ; adolefcant crefcantque virtuse pariter Sí 
: Tate. yade mutuus ' amor exiftal inter ipfos SE 

EA cum 


16 Dre REGE ET REGIS INSTIT. 

cum Príncipe , quo nullum certius prelidium ad 
reip. falutem comparari poteric. Sitaula Principis 
ducum fortiflimorun , magiftracuum lapientum 


Screótorum copiofumab hoc inicio feminatium: 
wade velut ex probitatis, 82 eruditionis, $e pruden- 


tiggymnafto viri prodeant inomnigenete yirtutú 


bello paceque clariflimi, Princepslongo ylu difcat 


- quantum cuíque credere debear, nequealienisau- 


e 


mbus 8 oculis deligere magiltratus, duces creare 


opus habear,corum qui ad graciam commendant, 


autex odio vituperant , quos minime oportebat, 
vaniloquiaflentatores, fallaces : quorum magnus 


numetrus Principum auribus infidiantur.Exiisado- . 


lelcentibus qual: pretoriacohorte confeéta, prz- 


' f « pa o ll ¿ . 
clara facinora nobili inter eos contentigne excita- 
ta, nobilis de hoftibus viétoriz lépecorum virtu- 


te 8 dexteritate exiftent. Quidenimnon audeant 
iuuenes excelío animo inftruéti, claris maioribus 
nati oprimis difciplinisinfticati ? quid non poffint 


animisa prima «rate coniundi, periculorum con- ' 
'temptoresin ferrum fammamg; Irruentes feroces, 


formidabiles,torrentis adinítar obuia querquepro. 


fternentes ?(1c Benadadus Syrix Rexab obíidione 
Samariz pulíus eft, multis fuorum amills virtute 


iuuenum , qui principibus prouinciarun nati, in. 


aula Regis Achab educati fuerant videlicet. In pri= 
mo enim agmineconftiruti numero ducenti trigin= 
ta, fadto inhoftes impetu viétoriam pepererunt:. 


patciam ab extremo periculo leruituris,excidiique, 
yiteute liberarunt y immortali laude digni, facinus 


preclaram diuinarum litterarum monimentis ia | 


omne tempuscó(ignatum.tantum fzperebuspre- 
fidiumin vno aut paucise[t. P. Cornelius Scipio 


y cui. 


y 


| EUBER SECUNDIVS “157 
cui ab exciía Carthagine Africani cognomen fuit, 
cum Conful fadtus contra Numantinos mitteretur | 
in Hifpaniam, ex ñobilitate Romana $ciis , quia 
-Regibus mifli erant magno numero cohortemin- 
ftituit,quam Philonida dixitmutuz coniunétionis 
joíñen. validifiimum rebús gerendis inter milites 
Amutuaamicitia prefidium £eilicer lanxit.SicGot- 
thisin Hifpania rerum potientibus in more poli. 
-tumerac, vt principum liberi in aula regia educa- 
rentur.  Filiiquidem ad cuftodiam regu corporis 
- Ec pritiaraoblequia adhibebantur «inter epulas mi- 
niftrierant  venantem Régem, quibus per xratem 
"licebat,comitabantur: 87 ad bellum profequeban. 
Aturarmátl magnorum preferorum ée ducum hzc 
tudimenta incrementag; erant. Filizautemingy- 
'nécéo Reging minifltrabant : vbi Mineruz artes; 
plallere e falcare, quantum necefle erat, fceminis 
docebantur, morisomniscum xtate ghnare viris 
,principibus connubio iungebántur. Hismoribus 
Gotthiopibus Z potentia auéti latiflime propaga 
- Tuntimperium, Romanis retum dominis eripue- 
funt Hilpaniam. Eo inftituto publice fufcepto vix 
Ñ crediporeft ; quantum beñeuolentia erga Princi- 
perio (ubditorum animis accendatur. Proceribus 
“ prelertiinin ofkicio retinendislaluberrima ea tatio' 
“ell nemorus perprouincias concitentur ftudio re= 
“tum nóouarum , fidei oblidibus honoris fpecic in 
- Principis poteftatem cótraditis filiis cariffimis. Ne- 
¿queenin ex vna tantum prouincia comites Prin= 
cipiécalleclas dari volumus, fed ex omnibus na- 
tionibus, quam late imperiúm patet. quo nimirum 
intelligant vninerúi in pretio fe haberi , 62 pari ca- 
ritate. 'rincipem compleétentes ¿vtiimperio ita añi- 
de O AE | mis 


A A 


id 


» 


O 


4 E 
A, E ) Í / 


ES O : L 


a] y ra 4 ; / 
dE h e z 


158 De REGE ET.REGIS INSTIT. 

ds PEA Ea . en ¡ 
mis conftriéti amplius teneantur: do beneficio de= 
uincti pro communi falute, Principis dignitate 
nollum laborem, nullum vitae periculum lubire 

_reculent. Vnde preterea multe Se Magazr com- 

7 moditates exiftene. Princeps frequenti vít,ormni- 
um gentium inftituta moresque penitus habebit 

- explorata. que vittutes (ingulis infnt, que vitia, 

- familiari termone, nullo labore cundroram lin- 

- guasintelliger, familiaresque ibi cÉicier: ne opus 

hit perinterpretem lemper iurá dare,refponía red- 
dere: quod fubditis nationibus molefte accidar, 

«Neque enim pueros externos Principis lingua lo= | 
quí volo,(ed quemque materna pralercin corami 
Principe: v nde fingularumlinguarum copia facul- 
tasque exiftar. Liceretmpltis exemiplis ex noltra 
gente petitishoc preceptum quanti (itconfirma- 
re: fedin magna copia externa afteram.quatrot- 
que Reges commemoraborlarifíimos in fa qué- 
que gente, ex hac difciplina hisque precepris in 
tantos actales Regos cualille, quales panciffimos 
exomni memorialicearlaudare. Acprimum Se- 
foftre Agyptio Rege nato, qu qualisacquantus. 
fuerit notum ef, preclaro conítlio pirerextota | 
/Egypto omnes infantes eodern die quo filius,ná- 

' tos, inregiam congregari juílic, vevnacducati at 
queinftituci maíori benenolentia cóftriérizin bel- 4 
lo ellent promptiores. Sic Diodorus libr: fecundo 
cap. primo teftatur, Deleétum mallem.quid enim 
fortuna temeritare comuitrerer,quales ellentfa- 
turifilii Priocipis miniftri,qualiingento naturaque 

¿prediti 2 Sedinerrore tamen Regis barbari la= > 
men veritaris elucers expedire rebus communibus. 
vt cum puero Principe ex omni ditione equales E 

| o ducea= 


A X O 


A E O AS 159 
- ducentur inftituáturque ad omnerh probitatis pat 
sem, bellicam virrutem,prudentiam cinilern,vt cú- 
" ¡ufqueingenium erit captusq; natutzx. Sed E Cyrúl 
confidero; qui Perfarumimperiutn códidit primus, 
cú zqualibús educatú, cum iisq; quo iure vixille, 
illorum virtute pares imperio opes dc gloriá fuille 
-«confecutú. Multuni equalibus deferre conftenit. 
dona identider daré, comiis multus efe: confilía 
communicare, fyluas venatione fatigare, corpora 
- vtexercerent curare ludicfis ad vera certamina ad 
-animorú iríter cos fecumq; beneuolentiam conciz 
E lane prudentiflime comparatuin.  Sicfaltum 
2 nibil ve preftantius finguli fui Principis gratia elle 
2 judicarent:ad cam omni conatu contenderent. Te- 
- Ltis Xenophoniis libris,quos de Cyri vita « educa- 
' tioneconfctiplit Giead vetitatem hiftorie, fiuead 
effigien optimi Principis, dignos profedto quas 
nunquaín Principes de manibus deponant:nullum 
eft enim in lis pratermilldm ofhcitm prudentis 82 
moderati Principis. Inquo fubitanimum admitati 
/ imperium Cyri virtute partum , Cambilis filiibreni 
 interuallo,culpa labefatátum. Sed nimiri vei Pla 
 tolib tertio delegibus affirmar,non eadetn led pla- 
¿ he diuería educationisratio fuit. commuratainíti- 
- tutione, velut ex fonte tetro diuerfi proríus mores 
- 8cratioimpérandimanarunt, exicus contrarii, Cp 
Tus inalperaregione natus,atg: plurimum inter pas 
 Storesviétu friugali educatus, dutato corpore, anta 
de. imo magno holtes [xpe externos, vitia domefticá ft. 
—perauit.Idem bello quam poft viétoriam clatiof,he, ' 
que conliderans quanta mala ex molli educatione 
incurrant : 8£ alioqui bellis, que alía ex aliis apta 
nexaque gerebar, diftriótus y filium mulieribus Se 
A AS | cun 


"e ; : ¿ 
ee, Ed 


Le A il 


¡60 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
- eunuchis educandum tradidit. Sic ex copia volu= 
“ ptatum mollis vita, indole ipíe deprauatain fubdi- 
- rosinfolens extitit, aducrfus hoftesignauus. que 
res inuidiam popularium accendit, exinuidia con= 
Ñ temprum.  Quoexemplo calamitatis Darius, qui 
illud imperiumá Cambie labefaétatum , occupa- 
tum a Magis, virtute éc indultria refticuit, non latis, 
caltigarus , cum ¡ple alpera educatione nutritus els 
fer(negueenión Regibus natos erat) Xerxem hliim 
in minori etate deliciis eneraari 67 iple permilit: 
quibus exitialius nitileft. Magna eftenim poteftas 
voluptatis vires incredibiles, eo acriores quod le 
nis Sc blanda privs animum occipat, arque de ftatu 
_Mments evertit quem ferme prouiderl pollit: animi 
Sccorporis viroseneruar , rationisimperium euer-. 


tinomniapelllandar larronibus perfimilisiis, quos 


eypeil Philiflas vocabant > ampledtentes quos 
ftrangularovolebanr.Neque aliunde malus pericu=. 
lum vrecr Principibus, quodfzperepetendum eft, 
quam a circumfuls vadique voluptatibus. in tanta 
enim rerom omnium copla, corum cupiditatibus 
nemine contradicente, li quis non corrumpatur; 
viciis arqueimpuritati non cedat miraculiinftar ha- 
beridebet. vix vr ccedam imperium aliquod ftare 
¿pofle, Principes bonos 8% prudentes cuadere nili 
ciccumcifis diligenter volupratibus. Alioquiex 
otio 8 deliciis,impudicicia,auaricia, fre mentes in 
| lurizrextabunr peculatus,larrocinia. Principes prl- 
uatique parum de rep. aut communt periculo co- 
gitantes, augendis fine modo opibus incumbent 
ne defit videlicet vade gule 8 veneri turpiliime 
corporis parri feruiarur, cuius le obfequiis manci= 
parunt. 1s erar rerum (tarus in Hifpania quo tem- 
| E 


és 


'/ á 


TARRO ab 607 No Dv (Ss: 161 
pore Rodericus poltremus Gorrhorum Rex im- 
pirium fuícepit, ye neq;pace coaleícere, neg; bel- 
lom defendere prouinciales pollent, vitiorum al- 
luetudine enernáti, accubantes in conniuiis, cibo 
atque vino debilitati. corrupti (tupris vicam infa- 
mem Principum exemplo erudirt populares rranfe 
Iigebant. animorumn vigoremvitiorum licentia ex- 
tinxerar : nibil ve Hifpaniz moribus corruptius el 
fet. Neque reltiterunt, donec vniuería reípubl.in 
preceps abit, Virtute partum3:mperium opúletta per- 
didit; €S opulentia affecte voluprares, Verum ynde 
egtella elt,eocouuertarur óratio. Mos erat Princi- 
pibus Macedonum adultos Lbcros Regibustrade- 
fe ad oblequía haud multum teruilibus minifteriis 
abhorrentia.Excubabant pra foribusadis,vbi Rex 
dormiebat: acceptos ab agalonibus equos, cum 
Rex alcenfurus efler, admovebant: comitabantur 
'venantemy cin bello: omnibus artibus ftudiorum 
liberalium excolebantur. Precipuus honor habe- 
'batur, quod licebarfedentibus vefcicú Rege:ca(ti- 
gandi verberibus eos nulli poteftas prater iplum 
sefat. Heccohorsvelut leminariom ducum, pra fe- 
¡Crorumque apud: Mecedones fuit. 'Q. Curtiusau= 
¡Etor libr. oétauo de geftis Alexandri. Sedéz filio 
¡Regis filios Principum inrenera xtate fuifle datos, 
vt omni difciplina liberal: cum eo inftituerentur, 
er is auctor Íilear, resiplaindicar: Alexandrú eo- 
rum virtute beneuolentiaque leptum, cum quibus 
fuerar educatus , deuictis late hoftibus, imperium 
orbisterraram finibus terminalle. Har ergo noftra 
fententia et, veinam tam grata prudentibus, quam 
lalutaris reip.cum Principe futuro debere procerum 
liberos magno numero ex om nibus imperti pro= 
10 IO E -  uiuciis 


Ma 


A el EN 
O AS 2 


o 


161 DE REGE ET REGIS INSTIY. 
uinciis feleótos á tenera etateali crefcere, bonisar= 


tibus 8z virtutibus iofticui. Tludcauendumneali- 


¿quis arte , aut ingenil limilitudine , aut vitiorum 
communione(quod peius eft )le pre cererisin gra- 
tiam pueri Principisinfinuet: omnium arcanorum 
particeps 3% arbiter fiatmulto cumillo lermone re» 
motis arbitris, quod non Íineinuidia offenlione 
contingar, Ab tisinitiis (ufcepta familiaritas, con- 
firmata accedente xtate quas non turbas excitare 


folet? prafertim Á Princeps contingar ob ingeni] 
p | pe gen): 


imbecillitatem curis grauioribus impar , deditus 
voluptatibus , aulicorum potentia crelcet: ac etus 
maxime, qui prz cxteris gratía poller, arbitrio cun= 
Eta belli 6% pacis confilia procedent , contemptis 


melioribus : quanta cum calamitate rerum com- 
munium multa funefta exempla declarant. Omni- 


no in Caftella memoria non admodum vetuítas 
Aluarus Luna in regíaita dominatus cft, venecibi 


'quidem genus, non veftes, non minifteria Rex nift 


ex elus voluntate mutarer.miferam Regis an regni, 


an veriulque conditionem. malumiplus Aluarica= 


pite tandem expiatum. Quod futuram Regina ma. 


iu 


- terprouidens ab aula pulfumá filioque Regein te- 
nera etate diftragtum in Aragoniam, vnde vene= , 


rar, amandarar.Deftinata prudenter atque perfecta 


visáltior difcuffit. Regina'importuña morte fub=.; 


lata Aluarus ad pucrl Regis conuiétum continuo > 
10 dulamque rediit, atquepra ceteris gratio(us eft 


faétus breui: vade graues motus extiterunt , diu-= 


tarnz calamitates : quas hocloco explicare figilla=. 


tim opere non elt./llud modo Principis inffitutore- > 


bus commendatum efe debet,ne qu0 adres ferent , una 


alizúerm gratia pra cateriscrefcere patiantur:ac porus 
 preruaa 
, ¿ 7. y 


Vidas EA 


Pa Y —, 
5 a 


A LIBRE RES ME CGVON Dv S. . 163 
> puerum affuefaciant monéajta,, ut comites omnes 
ajjeclas pari benenolentia compleclatar.. 


asma io XO 


Demendació. 


A 
- 


"Y Agnoé excellenti ingenio viri , prudentiz 
porel multitudinem, alta diflimulatione opusha- 
ere perluadenr.. Cxreros mortales Iimplicivia ad 
 honeltaris ftudia aut veilicatis cóntendere : Princi- 
pum non candem elle rarionem, quibas lalus mul- 
titudinis crédita eftovarie, mulriplicis,inconftan - 
Ctis , nequecluídem léemper voluntatis aut judicií, 
"Y ertatíeinomnes formas Prorei adinítar , varías 
perlonas allimat Ízpe contrarias, gui omnibus 
placere debet,cunétis diéta omnia Se fadta proba- 
Te. Íraque reétorem mulcitudinis ftatuunt, modo. 
- pre leferat xquitatis (tudium, benignumfe 82 tra- 
 Ctabilem ciuibus prebear, fingulari humanitate fe 
adeuntes complectatur : pollein animo ingentes 
¡fraudes lulcipere > ,Vitia 8 probra, quecumque ex 
-víu fore iudicabit continendiin oficio fubditos, 
' aduerlariosterrendi.  Itaque hi Principem ex do- 
¡Jo,fraude $ mendacio componunt : fronte pro- 
“bitatem oftentare inbent;: libidinem-, feuitiam, 
auaritiam., ve reserunt, fulcipereconcedunt. que 
tes priuatis probro ellent, Princi piafferre laudem. 
"Non ergo his quidem auctoribus vnam fermpetvi- 
amagendiinfltar, led negotiís, temporibus, per- 
fonis feruiar,omnia ad publicum commodum refe- 
ratimperii ftabilicacem UN ac mendacii nullo 
ds POS E UA difcri- 


EN e - E 
A e Ad esa a > e p 


ny”, 


an Y y y 
y, EA = 


o 


ne 


opinionemaxima, Principem ad regendam 


164 Dr REGE ET REGIS INSTIT. 
diícrimine. Quodfabule integumento antiquis | 
temporibus indicatum putant: cum Achillem fa- 
bulantur Chironi Centauro in difciplinam tradi- 
tum monftro horrendo atq;immani: quiin huma- 
na facie,equi media ex parte auttauri corpus Bufe- 
titatem reprelentarer.Nimirum fignificantesPrin- 
cipem multitudine regenda humanitatem fronte 
- ofltentaredebere : mores, vtres poftulauerint,in 
“ yariasatque infolentes formas mutare. Tumre- 
“ centi memoria Ludouicus vndecimus Galliz Rex 
Carolum filium , quem Ambafiz educandum cu- 
rauic, ne facta quidem potéftate cuiquam eum ad- 
eundi : accedentibus annisaliberalibus difciplinis 
arcuitarque álitreris. afirmans hanc vnam fenten= 
tiaminftaromnium preceptorum fore. Qi nefcit 
fimularemefcit regnare. Neque dubium elt m ultos 
Principies cam rationem tenuifle,acceptamque po- 
teltatem ad vita exitum magis dextetitate ingenils 
vam yeris virtutibus conferuafle. Ineonumero 
Tiberins Angajti fucceffor fallendo fimulandoz, votis 
> penituscontraria,ex fuís virtutibusnulld aque ac ari 
<mulationem diligebat:co agríms accipiebat recluds que 
_premererauétor Tacitus. Hac multorum fenten=" 
tia elt,verbis raro(pudor retinet Jrebus leepe 5 ex- 
emplis vite reltara,Regem vitia vírtutesq; ex equo 
cebere colere; omniavtilitate metiri nulla hone= 
flat s cura, fi ab ca dillentire videatur. Modeftius 
alii Principi equitatis Se virtutum prefidium ad=' 
¡ungunt: neque concedunt vt [ponte peccet, ab x*- 
quitate difcedar: coaCtum tamen neceffitate pef- 
iittunt mendacio fallere, fraudem fufcipere:ne 
fi nimium iuftitenax fit,fe periculo, rempub. mul- 
tiscalamitatibusinuoluar, Sic Herculemaffirimar, | 
9 quia 
da 


a NS A O O 
quia totum corpus leonispellis non tegebat , vul- 
pinz parremalluiffe. QuarelponlioneLylander 
Lacedemonum Rex eos elufit , quiin eius mori- 
bus éz ftudiis maiorem requirebant fimplicita- 
tem», dolus vituperabant. Vreturergo Princeps ' 
excommodo > fraude 82 mendacio , ledraro 6t_. 
quali medicamento :quod Plato etriam conceden- 
dum iudicanit- Principibus $2 magiftratibus du- 
cenda multitudine ad id quod oportet: quoniam 
ad lucemfzpe veriratis caligatr , él leui opinione 
- quali vmbra terretur.  Cuius rei divinis libris ex- 
tant exempla eorum qui fraude $ mendacio pre- 
=clarafacinorafine vituperatione perfecerunt. Ve- 
'rum non erat hoc loco propofitum de fraude 82 
'mendacio difpurare an licearaliquandorebus ex- 
“igentibusyti. illud contendo Principiá primis an- 
nis efleinculcandum amorem veritatis, mendacil 
odium: nibil vt turpius eafoeditate arbitretyr, ni- 
hil regiz dignitati magis contrarium,  Eft enim 
veritas bonum ffabile, Deo gratum, ad benenolen- 
tiam conciliandam aptiflimum, prefidiaque com= 
—paranda. Quis enim ei fe 6 fua non permittat, 
quem creduntne fidem violet,vite, fortunarum, 
8c principatus quodlibet periculum potius fubitu- 
.rum ?£ Nequetemere Romani in capitolio dem 
prope lonem facrauére : ledvrindicarentrationes 
imperandi fide maxime éx veritate niti. Quam tur- 
peautem mendacium , quam indignum hominis 
preftantia(it,exeo perÍpicitur, quodiietiam qui 
Ízpe mentiuntur , magnum laborem (fufcipiunt, 
vtfraudem tegant : eareclufavehementer erube- 
Ícunt. - Atque ita cum alía crimina fint maío- 
Ya , paucamajorem ignominiam perpetrantibus 
, ; : 3 afte- 


id * N de y> 
166 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
afferant: vluquereceptum eltvr contumelizinftar - 
grauiflima fit morte vindicanda iniuria, noo li quis 
ayarus, adulcer, aut homicida vocetur, led fi men=. 
tiriobiiciatur.  Eft quidem vituperanda vindiéta 
- quali diuinis legibus. vetita, que nulli concedunt. 
quamuis malo prouocatum malum repeñdere. 
Sed ea tamen opinio mendacis appellatione gotas" 
viíflimum contineri conuitium , Bunquam nifi ex 
-Imendacii foeditate eflerorta arque fufcepta. Quid 
entmturplus mendacio * quid magis alienum ab 
hominis nobilitate atque preltantia ? que in luce 
atque in omnium oculis collocari gaudet :men- 
dacíum tenebras amat, latebras caprat, vbieius tur=- 
pitudo abícondatur. quidindigoius generofis ani- 
mis atque preftantibus > Mentiri enim nihilaliud 
cogit, nifi metas verberum , obiurgationis,infa- 
mix. at metus animi fradti Sc abicótiturpiterque 
feruientis egritudo elt, neque cadicinanimos libe= 
ros 8 excellos, fedin leruos metu verberum fací- 
entes quecunque faciunt. Adhzc, cumin vita hu- 
mana tibilpreltancios irfide, qua commercia fta- 
¿biliuntur , 8% focietas inter homines ftar : hiic di 
uinobono n:hil elt magis contrariam quam fraus 
SK mendaciúm.nihil enim ftabile effeporelt, quod - 
_nonelt fidelitate vallarum , neque fides obligari ni- 
fi Aide poteft.Poftremo omnis beatz vite ratio ve= 
ritate continetur, verifque bonis gaudet: mileria 
inanitate conficitur , 82 [pecie veritatis decepta, 
mala pro bonis amplexatur , qui ergo mendacem 
aliquem dicir, vna voce omnia in eum probra con=-. 
rorquet,tenebris oppletum elle vitiisomnibus fa-- : 
datum, feruilis ingenii, dignumque, vt cui nihil 
magnz rel a quoquamian visa credarur, Sed ais reia 
A 


ez y. 
- , »4 * 


LE ROS. Xx CV NDS. 167 
public rationes interdum poftulare , vt Prin- 
cepsfallar, mentiaturque: veritate fimplicitateque 

in magnajncommoda incurratur. Quain obicóti- 

one, Deus immorralis, quanta vitia infunt ?. pri- 

¿“mum enim nulla vtilitas et, que com turpitudine, 
cóniungitur; cum mulro magís noceat quam pro= . 
lic. dignitatem enim labefactar 82 honeftatem, 
quibus nihil eft preftantins, nihil ftuluus quam au- 
rumferromutare, Deinde mendacioaffuetus pet- 
fidi 8 inulti fama fuícepta, omnes rationes publi-' 
cas 8 privatas labefacter necelfe eft. quis enim le 


silli focium adiungat?quis illi creder? Poftremo que | 


 commoditas elle potelt, ei de cuíus fide dubitatur? 
cum nemo promillis credat, quamuis facramenti 
religione vallatis:cunÍrorum odia incurrat,vt enim 
mercator qui [pecie vtilitatis decipit, neque quod" 
miulte quafiuit perfraudem retinere poteft, 8z ali- 
osauerticá commercio : ita Princeps fraudulentus 
8c quod fraude paranit,diuretinere non poterir , 8 
hominum volantates , quo nullum majus prafidi- 
um elt, a le penitus alienabit: cunétique delerent 
eum, culus idem fulpeétam habent: 82 ad cius no- 
“men, quem fidelem elle vident, fe libenter adiun- 
gent.Neque latendifpes fallar. fraus enim 82 fiétio 
íple le produnt: neque numen permittit hominem 
fallacem diu felicitate frui, quam mendacio para- 
uic. At mulros mentiendi artificio difpuras fuifle 
'nomen fapientiz confecutos, verum id quidem eft. 
fedquam falla efler illa opinio, rerum exitus Com= 
probauit. ¡lle namque opes, que erant nixx men- 
“dacio, perierunt : ¡lle econtrario firmz permanfe- 
runt / que vericate fuerant fabilite. Preterea de- 
secta fraude cadenteque errore mulutudinis, qui 
de OS UE tantife 


9 


ó | 4h 
Did 
e : ; pS 
q FU 


168 _DEREGE ET RECIS INSTIT. 
tantiíper laude celebres eranr, ab omnibus vitupe- 


rancur. At Lylandri diétum ye argutum atque. 


feítiuum riderur.  Verum,ledintra breue tempus 
illam dicri feltinitatem $ rifum multe lacrymnz 
confecute lunt : multis circum ciuitaribus Lace- 


demones alienatis in multas calamitates incide- 


.runtinegue poft Leudtricam pugham ad priftinas 
opes S imperii amplitudinem relurgere potue- 


runt.  Principes, quirecenti memoria mendaciis, 


8 fraudibus ví lunt, quantam nomini luo $ po- 
pulis commiflis calamitatem acrulerint , dicere 
non elt necelle. . Nequeenim felicicasautleritia 
fyncera elle potuit, que mendacii radicibus nite- 
barur,. Achillis educatio mouere nondebet, ac 
-potiuscredere par elt gemina centaurinatura, Prin- 
cipis tum prudentiam-, tum forcitudinem anti= 
quos indicare voluille.  Quaratione remplorum 
aditu, quafi Dei efigiem vereres [phingem fole- 


bant fingere.  Agyptii prudentius , quaíi juue=. 
nem feni affidentem Dei imaginemexprimebanr, ' 


Preterea multa yeteres poete fapienter dixére, 


multa fine iudicio mentiti lunt motibus luz etatis: 


feruientes. Ne nosquidem cantione Principem 


opus habere negamus, quam populus vocat calli- 
ditatem 82 fraudem, virtuti, vt lolet, vitiivicinum 
- nomenafiingens. lidemcerte poctz Achillé Phee- 
hici inftituendum tradicum affirmant, prudenti 
homini,atquein arre dicendiexercitato,. Quibus 
yirtutibusinitruétus accedat, vii fuperius elt diétú, 
qui multitudinisreétor, parriz defenfor, copiarum 
dux confticuitur. Sicigitur alfuelcar áteneris annis 


Princeps, vt mendacium peius quauis turpitudi=" 
nedereltcrur. E pre le ferar forelemper vanis hos 


PEA 


mini. 


LIBER SECVNDVS-, 169. 


minibus S< fraudulentis infeftum. Quod fi fecerito 
adularorum artes opprimet perperuam malum 
- Regum:quorum opesfzpius allentatio quam ho- 
ftis eucrtit.eo amoto periculo, vitato Ícopulo dini- 
hum patrocinium fibi veritatis 82 fimplicitatis a- 
more yel maxime adjunget. Obíidione igitur $e 
inlidiis perdicorum hominum liberatus, 82 yittu- 
tum choro feptus,honeftatis munitus pralidio res 
publicas 82 privaras feliciter adminiftrabir. Verum 
de adulatoribus alio ex principio dicendum ef... 
Quod ad rem prelenté attiner, itainftitutor Prin- 
- cipislecomparet, vt mendacii odium, yeritatis a- 
¡morem identidem inculcet ; nullum erratum pue- 
-rileacrius obiurger,quam mendacii licentiam:; cz- 
teris peccatis veniam facilis dabit confitenti modo, 
neque negantiquod verym eft. Plagis etiamimpo- 
litis € acri obiurgatione miniltrorum mendacia 
caltigabir,vt alienoexemplo difcar,nihil efle magis. 
ea perpiciidi deteftandum. $2 quoniam cedere 
Principem faro aut vix conuenit feruorum in mo- 
- tembin alieno dolore éx lachrymis officiiipleadmo- 
heatur: cuius per totam vitam memoria in ani- 
mo atque in intimis feníibus fixa atque ftabilis 
. Permancats AAN 


¿E a» XI 


De adulatoribas, 


"Agnacft pulchritudo veritatis tota ibi con= 
EVA (entiens , omnibys parribus ad vnum con- 
centum mirabiliter reuocatis ; yires candoris 8: 
Iimplicicaris incredibiles,médacio Se fraudibus ni- 

a L 5 hil. 


É 


IE 


“uso. DE REGE ET REGIS INSTIT.. 
-—hilfoedios, Nilalieníos ab hominis dignitare atque 
 preftantia, quam aliud fronte oftendere 6 verbis, 

— aliudinpedtorealtioneque verlare. Licebit Prin- y 
cipi diffimulare aliquando,con hilia tegere,que cum 
occaltantur vim habent,profella debilirantur : ne- 
que ftulte cum omnibus,quidagere velit,commu- 

“nicabit:Confus ( Neptunus idem) fubrerra Rome 
- incirco colebatur, ve quomiam fo numineregere 
confilia credebatur, ex loci conditione intellges 
retur,occulta ea efle,pedtore claufadebere. 1d (e- 
cutus Petrus Aragonius cum fpei occupandz Si- 
- ciliz ciuium coniuratione imminerer, cialle com=_ 
parata arque inftruéta per fpeciem litrora Africana: 
“¿nuadendi,a Pontifice Romano, quorflumilappa= 
rarus Ípedtarent ) fcifcitatum legari cum percon- 
tandi inem non facerent , Rexin iram concitatus, 
- Comburam,inquitintimam tunicam, fiinmeorum con 
fliorum gnaram eje putaremo. Prudens refponlura, 
digna magno Principe vox. vrenimob(curianimi 
eft,8z abieéti mentiri Se fallere: ita fufcepta confilia 
tegerenon polle,anguíti pettoris. Neg; poteftrem, 
magnam (ultinere,cuitacere graue fir, quod homi- 
ni facillimom voluit efe natura. Apud Perías lin= 

- guam graulus quan: vllum probrum caftigare mo- 
riserar.filentium lancire capite. Quod fimendacii 

ferditare nihileltturpius , nibil veritatis [pecieho- 

neftius allentarores, quorum eft magnus numetrus 

- in aula Principurm, exitiales im primis elle fareamur 

necelle eft: arqueita nulla vi peftis grauior, nulla 

belua truculentior , nullam immanius monftrum 

fingi pollitnon fi tigres, pantherx,8cleonesin v- 
num locum conferantur, Chimaras , Harpias,. 
>phinges animo fubiiciamus , cum adulatorum ; 

| pra 


Se 


y 


GIA SECVNDVS 19. 

- prauitate comparari poflunt. Non enim lucem fo- 
. liseripiuint , fed quod eft multo funeltius, veritatis 
lumen extinguereatque opprimere conantur: cee 
citareminducerereip. moderatoribus, quos Deus 
-inrerurm faltigio,vtin perpetua vigilia eflent, cate» 
ris omnibus profpicerent ,collocauir. fontes tetra 
tabcinficere, vade vniuerfus populus baurit a- 
quam, exitíale. Non exfuccos homines ¡itenuele 
queconfeétantur , fedbonis omnibus 8z viriditas 
te florencibus infidias faciunt. horreaformice ad 
Inanianunquam tendunt : erugo non in aridis 
fedin viridibusarboribus verlatur. Pediculis fimis 
lesid genus homines lunt,extindto, quo aleban- 
. tur langnine,defunéta corpora deferunt. Quanta 
- etgo pernicies ell, reip capita Principes petere , illis 
- exitium parate , per quos publica falus 8 felicitas 
tar? eltecim grauiffimus morbus quia capite deri- 
uatur. Deindecum invitahumana nihil Gir fynce» 
raamicitia, neque pulchritudine honeftius, neque 
o vtilitate commodius, neque fruétu iucundins: fi- 
*mulacioneamicitiz, quemulto grauior peftis elt, 
"hominesfallunt. Seergoamicos fingunt, amico» 
| rum officia Ginulant $e animum, obledtando qui» 
bus allentari volunt, Aliquando etiam monendo 
falutariain [peciem , renoxia. quo diffitilius vitari 
hxc peftis arquedignofci poteft. Neque de minu= 
tis adulatoribus 82 paralitis circumforaneis difpu= 
tamus : qui quamuisin fluo genere flagitiofi int $e 
"infames , non tamentastam ingenio valent , aut 
tantis opibus inftruéti funt, vemultuim nocer: pol 
fint. Deillis fermo eft,qui honeltatis Ipecie eccti ad 
gratiam Principum omni ratione contendane. id 
modo aflequantur, nullumelt Bagicinio, nullum 
| A - dede 


Y 


172 De REGE SET REGIS INSTIT.. 
dedecus, quod non fufcipere certum habeant. Sed 
quoaditu aggrediantur,co nfidetandum ett. Nimi- 
- rumamor ille,quo le quilqueamat, libiadulatur a 
natura inditus omnibus, 'primus ad amentiam gra- 
dus eft.Quisenim eftranta prudentia,qui ibi non 
placear,(1bi plaudat fe multis anteponat? Inhoca-. 
mote totius temetitatis 6 infolentiz principium 
-eltconfticutum. que labes eo in principibus maior 
et, quodabinfantiajo purpura educatiauro ful- 
gentes,accedente erate quoties per vebem vehun- 
turmagno peditum $ equitum numero ftipati, 
plebem certatim confluere , fauftis acclamationi- 
bus profequi, quocumque vertant oculos confide- 
rantes, inflantur fuperbia, alios defpiciunt,fe pro- 
ximos celeftium conditioni arbicrantur. Potus: 
ergo amor, quo fibiplacent , auétus educatione 
- molli, aulz XK miniftrorum apparatu, popularium 
plauluyaffentatoris inftar eft,animum de ftatu delí- 
ciens. Huicadulatori primario, hocelt,Regiís cu 
piditati$tamentiz , externus adulatoradiunétus 
miferabiles ftrages facit,ornnia peruertit. ima (um-a 
- misconfundit, Principem ex ftulto amentem facit- 
2ucftolidam. Primum enim totum le adillius nu- 
tum accormmodar. quafi canisvenaticus odoratur 
magna lagacitate quibus rebus ille , cuiferuit , $2 
quemin calles inducere Pee , maximedeledte- 
tur.  Idvbi exploratum habet, naturam fuam ad. 
- tempus deferit, alienam perlonaminduit, Simular 
quidquid illilibet , torumque lead eius cupidita- 
temefiingit,cuius gratiam aucupatur. Siyenatio- 
ne obleétatur,canes alic:(i amoribusindulger 8cle- 
uitari,fe amore perditum elle profitetur , querimo- ? 
niis omnia complet. Et ne omnia perlequi Mena 
celo. 


Ñ 


mí .— 
J 


LIBER SECVNDYS: 173 


cefle,chamaleontis ad inftarin omnes colores pra 


tercandidum vertitur: in quamcumque faciem fe 
facilemurtar ; vnahoneftatislaudeexcepta. Siar- 
dentiingenio Princeps eft, ad bellum fulcipien= 
dum accurara oratiohe 82 magnis argutnentishor- 
tatirr,quañito cum reip. periculo dicerenon eftne- 
celle ; grauia enimeributa in bellicos fumptus im- 
perabitytenitesexhaurier ¿ milicibus omniaconce- 


detntlla equicatiscura. Siin lofiuiam fertur, va= 
-tiaslibidines exculabit, quafi Principi opus fitla= 


boresimperandi, curafquegrauesiis voluptatibus 


temperare. Vitputibus vetis vicina vitiofum nomi= -' 


naaffinget : ficut econtrario elenabit laudabitque 
ovitia,que vittutes imitantur,crudelem feuerum di- 
censzauatuna frugalem,luxuriolum feftiuum, timi- 
¿dim $2 diffolutum cautum ac prudentem vocabit; 
-fiex vit erit, fortitudini temeritatis nomeh impo- 
net prudentizignauiz $ timidiraris: in omni fer-, 
_mone itafecomponet,vt placeat, nulla honeftatis: 


accedentalia. Nam vt eftin genium hominis,pau= 
cisapprobaroribus amplius credet, quam confcien- 


licorum voces diétafittag; Principis admirantiam 
ad coclum ferentium laudibus, non decipi Mmiram 


¡carminibus iniecto furore. Quid enim aliud más. 
¡guos Principes ab omnimemoria dementauit, qua 
'adulatorum plaufusad gratiam loquentiutn, eaque 


quoquerrominein hominibus prana,quod libenter 
affentientes fauentesque audit : rebiftentes auerfa- 
tur,ineptofqueiudicar? Quid Neronein ea por étia 

| hiítrio- 


J 
» 


áut faluris cura: Sic vitia Principis confirmabuntur, 
tiz,aliifqueomnibus.Interadulatorum plaufes a+ 


elt , led miraculipotius inftarneniníanite, qualt 


impenfe laudantium , adque natura ferebar, hoc: 


y 


174 [DE REGCE ET REGIS INSTIT. 
hiltrionem agere,$infienam prodireimpulit ni. 
fiadulatorum preconia vocem, ingenium,; peri- 
tiam admirantium? víqueeo vt multas fraudifue- 
Tit Priñcipem agentem fabulas, pullantem fidibus 
non laudafle : verbis aut nutu geltuve corporisac- 
eufalle. Mileramm reip. an Principis dixerim condi- 
tionem. Quid Alexandro Macedoni'cam menti' 
va cordiam niecit : ve fe loue genitum ferrer, divi- 
noshonores haberi fibi veller , Califthenemrefi- 
ftentera crudeli mortis genere inaudita cauía pere= 
 merit:niá multorum adulatio laudibus ad temeri= 
tatem quotidiz aliquid addentium? Longum efler: 
omnia exempla vefaniz fimilis recenfereoratio: 
ne, Caligulam, Domirianum. Sedvradnoltros 
- Principes deueniamus , an credis alio itinere Pes. 
trum,atque Henricum Quartum, aliosque Caftel- 
le Reges imperii Hifpanici lordes 8 dedecora, ad 
cuertendam remp. contendifle, quam fiótorum a-. 
<micorumfraude faóta, diéta, confiliaque laudan-. 
tium qualircipub. faluraria? eo maiori exitio quod 
prauo ingenio Principes puíillo animo , acriores 
imperus habent , neque infidias profpicere fatis 
polfunt acutorum bominum és ¿multo víu ver(ú.- 
rtorutn; Magno enim 8 ardentiingenio fit necef: 
fe elt,quicunque Principigrátificari ftuder. Neque 
enim omnia probare deber, ne manifeftus allenta- 
tor elle deprehendatur. Quocirca monet aliguan- 
do,obiurgat etiam, vequoniam calibertas veta a- 
micitiz propria elle viderur, (ub eafpecie cautius 
fallat: fed ita ve facile hmulationis vefbigia exprella 
in obiu rgatione cernantur extentque. Sicutecon= 
trario non omnesin alfentarorum número pontn= 
difunt, quicenque cum Principibus viuentes eo» 
Tuna 


El IE O EY IN DO VS 17, 
rum fadta, fermones, coníilia laudant: fzpe etiam 
diffimulant in iis, que (tulre:auz improbe admittt 
vident. Sunt enim multi imbecillo animo , quima- 
gis peccari nolunt, quam quod fatis animi habeant 
aduerfus peccata. Suntqui defperatione pralum- 
pra proficiendi, ethipranitas diípliceat,irritare fe 
non audent, penes quos rerum poteftas eft. Ergo 


vr 2 veris amicis, 4 cautis aut timidis aule miniftris . 
noxius adulator dignófcatar, quam rationem a 


gendi teneat,quo tendat explicandum eft. Primum 


igitur conftafeun immeñía auaritia elle, nullis ve: 


copiis cupiditas. poffht latiari. Ambitio deinde fic 
'exagitar, yr coníiftere non finat. id vt allequatur 


¿quod cupit,$ quo contendit divitias,honores,po- 


tentiam,ingenio quo efl verfarili, demittl animum 
minimeo; in principio de vila decoris ant dignita= 
tispraftantia cogirar: lele ad poténtium pedes ab- 
licic:omnes, quos Regiellecaros incelligit, offciis 


omnibus dz fedulitate affeCtatur: nullum labore 


¡recuíar ; nullam indignitatem fubire reformidat, 
quo fibi aditum ¡is conciliatis atque deuinétis ad 
Principem patefaciat. Quod li contingat votis 
Luccellus parítum demum artes depromir, Prin- 
cipemque apertis machinarioniBls inuadit, aut 
cuniculos ócculteagir, vix ve malitia deprehendi 


lo , repenre piioris fortune oblitus humilitatem 
Laftu Sc fuperbia mutat, ingentes opes conftruits. 
honores 8: magiftratus ambit : quos vbiconfecu- 
tuseft, homines mulro fe meliores delpicit, atque 
de teltanda perfidia ipíos, per quos fuitad Princi- 
pem intromifus , oppugnar. Ergo vt in princi- 
pio nihil eft humilins adulatore , ita poltquim 

| ñ -Opes 


al ¡EN 4 
E 7 S 


ON : > ' k e 1 


pollit... Principe expugnato prauis artibus delu=. 


¿ 


0 At Abd 2. ; 4 ñ 
176 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
-Opes fuas firmauic,nibil eftin eoinfolentius.ac tum 
-demum fi quam probitatis 82 honeftatis fpeciem 
ad fallendós homines afumplírt, fublato metu de= 
-ponit, atquein omnia vitiorum genera delabitur. 
Diu ignorus repente nobilis Sí magnus accenías 
longa egeftate humilitaréque cupidines feenare, lis 
big; impetare nefcit. Ardet libidinezeftuar cupidiz 
tacibus, feuiciam oftentat, opes publicas é% priva- 
tas domum auertic, vefolas in omnium fortanis 
-dominari, folusque alieno homine regnarevidea- 
tur. omnia denique ad fuum commodum réfert, 
nulla cura publica (alutis, Ex his moribus adula- 
torem dignofcere facile eft, arque iveroamico le- 
- cernere.prefertim inadmonitionibas é£ obiurgas 
tionibus,-quibus tantopete fimplicitarem verám- 
que amicitiam affimulare conatur, iniis vel maxt- 
me fe prodir. neq;-n.ita fraus vetitatern imitatur, vt 
nonfimulationisindicia relinquantur. ra cum ex 
uo commodo omnia vite fudia metiarúr, atque 
in animo habeatgratiam Principis quacumque ta- 
tlorie aticupari, admonendo, acculandoque vitia, 
caner titaxime ne dolorem faciat: acitalermonem 
totum componit ¿vtreprehentio inlaudem potius 
vertatur. Artificiofx alfentacionis multa exempla 
proferri potient. fedinter Romanostamen Impe- 
ratores nullus máiori limulatione quam Tiberius 
Auguíti fucceflor fuic, nallo etiam tempore fre- 
quentiorturpiorque adulatio. Fraus fraude,men= 
dacium videlicer Principis fimulatione compenía- 
barur. Accidit aliquando vt eoin curiamingrello 
adulatoram vnus exurgeret, ac palam profiteretur 
bberos libertatem decere: neque quod ex publica 
falute foret difliimulare. Ádea yerba falto Íilentio, 


0 E lulpen- 


A E RO OS O O O Y 
falpeníisq; omnium animis, qual dere magha di- 
¿turus efler, Audi Calar inquitan quote CHIP: 
cuncli,nequeaccufare palam quisquam, auder. te cu4- 
rislaboribusconficiss neque confideras perire quod al- 
ternarequiecarezs + Inbanc (ententiam cum malta 
“Hidicule declamalfer, Calfius Seuerus vanitate of2 
feníus addidic ¿+ WTec homiinmem perimerntibertas. au= 
EtorPlurarchos.. Ennium equiteía Romanum, 
quodeffigiem Principisargenteaim con falfer, ma= 
ieltaris poltulari infenata Tiberíns vetuit. Areius 
¿Capitofpecie libertatis , atque publica laluris cura 
fimulara, Nos debereeripiParribusuim ffatuends 
disputabat,neque sant maleficrem impune haben= 
damos filenrus infuo dolore Cajarej]ebsrez, entitrias ne 
largiretar. pudendam hominis vaniratem placen= 
«dique ftudiumn quam Yacitus libro terio comme- 
morauir.  Sedaudiex civldem hiftorici lib, primo 
-multo turpiorein adulationem. —K eferebatur in 
fenatude Auguíti recens defunéti funere. meaximi 
aca decernebantur. m.nirum luccellorepre- 
Lente: yt porta triumphal: cite returylegúm lararum 
titali, viétaram ab eo genunm noma precede- 
Fent: Mefala Valeriusaddidit renovandum peran- 
'nos lacramentúm lonomen Tiberil.. Tuminter 
rogarusa Tiberio, 14m fe reandanteeam [ententiama 
prompjijes"/ponte dixuJere/pondit.neque 172.323, que ad 
rempub.pertinerentconfiico mi fuo vjernam velcums 
pericnlo offenfiosis. Lalola (pecies adulandi lupera- 
ret videlicer, veinonere, oblurgateue cum videre= 
tur) laudarer potius, gratiamque capta: et prono 
«in leruitutem animo. de fant vanillimoram bo- 
'minum artes. facile deprehendi polluar, neque 
M fallent 


ví bis ¡ j 
| 


178 Dz rEcE BT REGÍS INSTIT. | 
fallentni(i volenté le (póte ineorú laqueos induce= 
_re:przlertim confirmata rtate Princeps eas fraudes 
continuo dignoÍcet. quem prauis moribus videt els 
Je, femper ad graciamloqui, ettam cum vitiaincre= 
par,cum le 8 fuos opibus $e honoribus immeníim 
augere cupit, nemo eun credat fimpliciingenio eL 
fe,de Principis dignitate, de publica falute efle foli- 
citum : fed fimulare potius vt fallat incautos, 
cum dolos $ fraudes verfetin animo callidus,men+ 
-— dax,verfutus, limulacor. V na medicine faciéde ratio 
elt, in aulam admittentar viri [peétata probitaté 
8 innocentia , ceteris omnibus exclulis : neiisad 
Principis familiaricatem aditus pateat , quamuis in- 
“genio maximo, prudentia 6 dexteritate alios vin» 
cere videantur. A tenera ztate Principi odium in 
1d genus hominum inftilletur,etiam paralitos auete 
-fetur,quía nomine videntur cum adularoribus cons 
uenire,neque corum feftivitatibus capiatur.F irmil 
que argumentis, 8 exemplis 8: frequenti fermone 
inftituatur : fibique perfvadear, eos homines certile 
fimam reipublicz peltem elle , morum perniciemy 
patriz turbinem atque procellam : fanctiffimas le- 
es, pacis ornamenta, omniaque vita de probiraris 
ftudia peruertere. monítrum horrendum, ingen; 
omni piaculo procurandum,pellendum ab aula: n 
peftilenti oris afflatu corpus reipublicz vniuef- 
fum á capite ad imos pedes tetra 

-contagione conta- 
+ minet. 


CAPY! 


LIA Re ÍACIND AS 179 


GARA G A P. > 20A ed 

: Dealits Prizcipes virturibaó. 
"A Vz in commune de fingulissuribusá ma- 
anis philolophis preceptalunt , atque defa- 
tione officii fapiencifimi Theologjdifputant , ca 


ad fe omnia nihilominus Princeps pertinere tudi- 


cabir  Curabit diligenter,vrquofunt Opes malos. 


res , locasaltiors eoamplivs probitaris ftudiis 82 
'ornamentis ceteris omnibus vnus preíter. Ne- 
que enitn faseft, qui lucem ciaibus preferredeber 
quam fequantur, eum in fordibus dz in caeno vi- 
tiorum volutari' + led potius cum ferro 8 legio- 
'nibus cintas hoftes rerrear, fuorum beneuolen- 
tiam adiungat vircatum comitaras honeltatis pul- 
chritudime. —Iniis máius pralidium ponat, malus 
'ornamentum efle purevad omnem dignitatis pat= 
tem, quam in ficellirun numero ,: 6 reliquo au- 
lx appararu.  Sitin cibo'8 poto temperatus;-ne 
'jugluuiesin brucoruín animantiom condittonem 
traducar: ciborum copia diftebto ftomacho, cu- 
| Tationi corporis magnam, temporis partem da- 
recogar + morbis cormpta yaletudine caris ¡m- 
| perandi efhiciacuí impar. Fugtat bbidinem , ne- 


¡alienz pudicitiz ne infidias faciar; probrum pu- 
dendumn 3 graue, quod fine inuidia populari, $2 
l“multorum offer6one non contngar. cum deli- 
cis Sz obledtationibus vita, qual cum domefticis 
¡hoftibus fibiacriter pugnandom ftatuae, Et qui 
| deberalienam licentiam vindicare, legibus é<tup- 
| pliciocohibete, ari =quum lit, vriste fiupris poí- 
| SAL -M e 2 at 


¿que venerea voluptare fe corrompendum tradar. 


) 


180 De REGE ET REGIS INSTIT. he 
luar. labem caftis inferat? Cautionem pruden= 
tiamadhibeat, ne aulicorumfrandibus decipiatut) 
omnes occafiones captantium, “déluto Principe 
honores diuitiasque ¡cumulandi. , alienam in 102 
centiamludibrio habentes,abutentes aliorula iha- 
> plicitate. Nunquam ab equitatis legibus dimouerl 
fe lfinac.(ummos cum infmis,atque cum lis medi Ss 
coniundtospacetenerenon porerít , nií fitomals 
- busperlualsm plusapud eum «quitatis iura, quam 
. privatos affeóbus polle, aut cuiulquam gratiam. ¿Er 
alioqui publicus iulticiz vindex confticutus indi: 
enus regio nomine fir, [1 fe patiatuz quacumgquer 1- 
tioneab aquitate d:mioueri.Ánte omnia ficilli pers 


fialum, imperia ope diuina fundari, augeri, arque' 
bonis omnibus amplificari. Numineergo colendo' 
h puriflimoreligionis cultu, caftiflimis precibus 
¡propitiando detoperam:atque ira vta primis annis 
cam opinionem: fulcipiat , Dei pronidentiares hus 
manas , atque adeo imperia gubernari.in diving 
beneuolentia € pieraris officiis maius rebus (uis; 
-- prelidium,quamin armis, potentia, 8z calliditare: 
conftituars plurimumque ad auctoritatem concis 
liandam pertineres (1 intelligatur ipfum Deo caz 
rum elle 82 diuino prefidio vallari... Et quid eler! 
. pereutbatius atque calamitofius vita hominumy] 
- finulla prouidentia fortuito vetti credantur, que 
jncetris aguantar ?aut quidimmanias eflerhomine' 
-folutolegibus, meta numinis fublato ? quidnon* 
facerer,quas non ederer [trages? Porro ad cultum 


PO MEL 


d religionis amplificandun,. Principis al 


gnam vimhabent. , Exemplorectoris facilecuteriy 
magis quam vllis legibus aut feneritate in' cam o=. 
pinioneminducentur.. Cumenim videant rantis * 
z E opibus 

¿AD 


de: 


* 


METER, SEC VAN Dv $... 14 101, 
opibus fubnixum, divinam open nihilominusim- 
olorare, ad rempla concurrere, nixisad terram ge- 
nibus,paíis manibus, lacrymistoto ot£ mananti= 
busDei benignitatem propitiariidem ceterifibifa- 
ciendum rebus afperis ftatuunt. Verum dereligio= 
ne pluraalioloco dicenda funt. nuncad cas virtu= 
tes veniamus, que yere regiz funt, 62 quibus if O- 
mniyite parte Princeps feptus ornatusque elle de- 
ber. Acprimum curare diligenter deber, atque á 
prima etateinftimni, neiracundiz locus fit, que efe 
inimica contilio , 6£ mentem de poteftate exirelx= 
pecompellit: quod motus ipfi,geftusquedeclaraht 
"haud latis fobrii hominis ele, diftorquere labia, la- 
'¿tare brachia,or£ pallefcere , vocem contendere: 


¿quod faciunt quicunque ab iracundia fuperantur: : 
'Quod vitium cum in privata quotidianaque vira . 
levis eftanimi : tum vero nihil eft tam deforme, 

quam ad fummum imperium eriam acerbitatem 

natura adiungere. Eft quidem difficile prefer 

inrerum omnium licentia Mutare animam ; 00 

fiquideft natura inficam penttus euellere; fedin- 

duétione quadam $ preceptis acerbitas ingenil 
mitigari poteritin teneris annis maxime. Perfua= 
dear infticutor nullam efe argumebtum malus a- 
'nimi abieétí acque imbecilli, quam ab iracundia 
vinci,quod in pueris ,mulicribus, fenibus coníide- 
ramus huic perturbationi, maxime ele obnoxios» 
propter zraris nimirum, aut fexus imbecillitatens. 
Contra excell animi eft nunquam irritari inturía, 
sionfe fentireperculfum. Sicircitus ingenti Ícopu- 
lo futtusilliditur. nequeimmmanis $ oenerofafe- 


raad canislatratum mouetur. Vehementiores ani- 


mi concitationes, $e iurgia tum, A grauitare Pro” 
TOA VAS rum 


PD. 
E 


o 


182 DeRrct £T Rreors INÍTEE 3 
ram alienafúunt, tum contratla imperio 1074 digbita= 

tí ónato Á timplacabiles fint iracy adiz fúmma elb as 
cerbitas, lía aurem exorabiles; fumma leuitas: que 


_Tatnen, vtin malis acerbitati anteponendaelt. Vi- 


<tus3 primis annis ratio multurp vebementem 
Narutam remitter :confluetudo etiam m1 contrati= 


um fiecker, Profuitiracundis lzpecum fedatis ho- 


minibus comuerlari. celo Glubri vires $ yalerudo, 
, Corporis confirinancur, ma 'squam vilo medica= 
mento.fera,que diuin conurctu noltro, yerlantur, 
comimodiores fiant : hamanitatis aliquid ex ví 
quotidiano hauriunr. At ue illad precipaú, quod 
Inter bonos $ moderatos nulla ex'ftit occafio ex- 


alperandz iracundiz, A teneris alfuefactus, cupidi- 


Pates COMinotas voluntatemque frangere,haud fas 
q 


«Cile irritarur, pueritia Indomita,modeftia etiam in= 


genta deprauantur. lacobo primo Aragonio Regi 


malo furtin ica reginon potuill:, víque co, ve Ge- 


—rundenfi Epilcopo linguam coram abícindi fece- 


xit,quaí arcana reregiller,Therafiz Vidaure fidem 
de comugio ab eo fuperiori temporedatam. Quod 
impium facinus fuit diris ab Innocentio Pontifice 
*£ muléta graul vindicatum. Manfuetudini _cle- 


“mentia eftadiuncta. qua virtute nihil excellentius 
-elt, nihil quod magaos Principes Deo immottali 


magis fimiles faciat: cuius precipua 82 maxima laus 
-€(£, 1o hominum er: atis dillimulare. S' peccatis [mp - 


plura meta ar ap pridem genus bumanumn extinze= 


rit. Cogitet le hominen efe. Omnes homines ali - 
quo errore duci: hicinillo, inhoc fibi alius indul- 


get, Necrgo omnes fordes perfcrutetur : ne in an 
Jrenis peccatis feinexorabilem pruftert. reóteenim 


Hidam dixit; Qui peccata odit , homines odit, 
y 7 | Es clerpen 


Y 


“_ - 


MA E SECVNDVS. 185 
lementiz laus tam maior, cumirx can Txiuftifi- 
mz. -Prouidendum qu idem, ne benigoitas fi dif- 
folara fit, feueriracis nerui incidantur. falutaris a- 
nimaduerfio vincit Ízpe inanem fpeciem clemen- 
ti. Sedeft quidam ytriulque rel modus Íicutre- 
liquarum. commodo tamen teipublica femper 
Princeps ad exhibendam benignitarem próm- 
prior, appatear, fi opus erit ad vindicanda Ícelera, 
fanciendum metum » aliquod feueritatis excm- 
plum conftituere, fic omn:bus ceftarum, inulrum . 
ad lupplicia 8 vinditam traht ; 8 guoad res patie= 
tur eaim omnem curarionem, eaiudicia ¿[e remo» 
cuear, aliis magiftratibus demander. Plato Regem, 
Aa in morem, facerdorem elle vult, 
A ey 


heque cognitionibus inter: fe , quibus de exilio, 
'carcere,aut cede agitur. Afluefcar a primis annis 
"benignitatem xqualibus exhibere : neque cadar 
fuaiple manu quemquam, qu od turpe eller: quod 
LinPetro Caltellz, 8 Petro Luliraniz Regibus ac- 
¿culatar, llum Mahomedem Rufum Granatz Re- 
. gem peremille 0% quidem innoxium , addidifle 
impoliz plogz linguz petulantiam : hunc Por- 
a tuenfem Epiicopum lua manu pullafle, quamuis 
adultecii reum. Apagefadum carnificisminilte- 
rium. Acneinclementi quidem verbo compella». 
re deber. Sed potius (1 ex affeclis atque mini- 
- ftris quem vider-rapi ad verbera. non parum (2- 
- pe debito quamuis fupplicio eximat precibus au- 
" Etoritateque. talibus animum rudimentis ad ma-: 
¡ora comparabir. Clementiz Él manfuetudini li- . 
beralitas accedat, voluntas deftinata non omni- 
bus, certe quam plurimis benefaciendi, numinis 
adinftar, quod votis $e precibus omnisatas, Íexus, 
1 IE M 4 o conde 


184 De REE ETORECIS INSTIZA | 
conditio fatiger: fontis vbersimi 8cpublici, vnde 
opeminredus afperis,honorem:, diuitias hanrire 
, Cunéticontendant. Omnibus ve fatisfaciarimperii 
OpEs non fufficiant: led cam ope multos fuliena- 
Tit, feadountes íne difcrimine blandis verbis ap- 

. peller, magni beneficii loco eric Principis comi- 

tas, muner megñamgratiam adder quamuis exi- 
¿guo. Quorum precesirricaerunt, iiaur culpam. 
ln miniftros relicient, aut magis facultatem quam 

voluntatém defaile, ex tanea Denignirateconii- 
cient" Maltum proderit Principem á primis.an- 
nis dandis muneribus allueícere: ¡pecunia: hand » 
. maligncin cum víim luppeditanda: quam aut e-. 
-qualibus dono det, vt cuiiíque meritúm erit, aut 
ad lubleuandum ¡inopum indigentiam comuertat 
propria 'honnuhquam manu. Dandi dulcedine, 
prouocatas maiora,confirivata erace hibentius lar- 
'gletur.intell'gat nihil elle magis regium, quá pofle 
- Aubditis benefacere: imperandi curas moleltas 82 

. graueshoc vno,velut condimento mitigari Deum 
linitetor,quidies ac Hoces nuíquam cellacbenefi» 
cia conferre.berbas,fruges,poma terra fpontefun- 
dít. totarbores frugifera vbique cernuntur omni 
nature parte tributam pendente Ícilicer. Deiimiz. 
tatione nón in fruétum beneticii, fediniplaro be=. 
neficentiz pulehritudinem debe: refpicere. multa; 
: perdenda funtbeneficia dándaq; ingratis , vt vnum : 
£ollocctur bene. Occurrar aliquando antequam»; 
rogetur,neq; moras neétar:cum nibil carios cóltets 
quam quod precibus $ importunitate extorum. 
eft,Der tamécum judicio marora dignioribus, fre-' 
quentius quan magaa muntra/me fontem ¡plan 
Uberalitacis publicara ararinm exhaurire aluelcaty, 


¿ k NARA MINA " Blando 


A = ¿Kbs 


MI A A O dd A 
Blandofermone lempet, cujus facultas decffenon. 
_potelt, accipial OMnes s etiam cun donum hega= 
tur: ibuitó lic Principe negari credent, €u mlicuerit 
libenter daturum. Honores omnes aut OpesinY= 
¿num paucolue cumulare-noxium eft,ne confuma ' 
pta [pe fegnesilli ad oblequia reddantur, largiendi 
_aliis faculras non fir. Eatenus ergo largiatur vt ma= 
jorum femper donorum, f1 merita luppetent, (pem 
"faciar. His vircutibus magnitudo anirmi alitué Vila 

de $ ipía ortum habent, qua.maxime decepPrín= 

cipes. angufto $e pulilo animo nihiltetrius: Va- 

nos prafertim metus contemnere difcar, esq; Cura 
- cum aqualibus certáre, coram multirudinedicere, 
- nelucem fagiar 3 publicum, vmbrarili vita a(Mie= 
 tuse F eroces equos concitare nOuerit ad carfum 6£ 
- invariosorbes flectere. armatus concurrar fudibus. 
in iufte pugne moduwm. in arena tauruta, aprum 
in fyluis feriat. auribus tormentorum fragórem», 
- tympanorum atquetubarum fonitumferre diícat, 
. nequeconturbati animo. Sich quodeftin natura 
- yiciam , atraque bilis varias imagines commonct, 
- frequenti exercitatione cotrigerur. Sic Garfiam 


- RegemV (conum,cognomento Tremulum quod 
' initio pugnz toto corpore exhorrefcer€t,in tanta 


e 


virum eualifle credideriim , abietoque metu for- 
tem fe < ftrenuum in pralis emnibus prefbhrifíe, 
pancive conferricum eo poffint.  Eftenim metus 
animidegencris argumentam, atquea Priño pis di= 
| gnitatepenitus alienus, maieftariadneríts.. Ergo 
“ea fordirss amonenda eft : dedecoris % infamize 
Metus animo diligentetinfigendus, que metus me- 


tutrudarur.  Carripnisregulos Ícimus , cum Cidi 


filias Eluiram % Solem vxores (bi dari periiflent, 
o M5 ** nupuis 


e 


186 DE REGE ET MEGIS INSTIT. 
nuptiis regio apparatu Valentiz celebratis, ex tut- 
pimetu fulcepia ignominia ia crudelitatem deliif: 
fe, yti fere faciunt ignaui. Adolefcentes enim culei 
E magis mundiriis quam virilis ac militaris animi,- 
Hhaud (atis focero motes probarunt. Semelque leo- 
ne é cauca fotre an coníilio egteflo pre meta leia 
turpes latebras condideruor. irerumin pugna cum * 
Mauris certamen exhotrere fagamque refpicere vi- 
-fíunt,Ea ignauia atque timoris ignificationefadi 
dedecus , quod virtute procuraredebuillenr, turpi- 
ter vlti(uarconiugam (upplicio, quodiplisexitia - 
le fuic. Poftremo ne le Princeps apparatu princi" 
pali,winiltrorú oblequio cerlicumn ferme ritu 2d- 
orantium in Íuperbiam efferar , ciues contemnar, 
-, quod ellct non minus noxium. difcar cum +quali- 
bys =quo iure viuere, fiue res leriz tradtande, ue 
ladis remittendus animus, nihil (ibi pro imperzo 
arrogare. Itaque more Perlarum prolternentes hu» 
mi corpora, % honores maiores, quam pro condi- 
tione mortali deferentes auerfabitur penitus : neg; 
pacjerur, quamuis adulatoribus contra difputanu- 
bus , maieltatem imperii falutis ele rutelam, opti- 
mos quofquemortales alrillima cupere, degeneris 
animi elle oblatos honores repudiare. Meminerit 
nihileTe ca adulatione exicialius. Preclare Cyrus 
cum mersinítarer, filvisq; fuprema pracepta daret, 
parciis intticutis fe ira aMuefadtum afficmauit, ve na» 
ru majoribus non fratribus folum, fed ciuibus ce- 
dere via, fede, arqueíermone, Quod fi ellent filij 
elas praceptunitecurl, neque delicis 8 aflentatio- 
nibus corrampendos le prabuillen: y diutius im=> 
pecium [tetilleg. Quidvero Tbeodoljus Magnus? , 
Arfenium Roma euocarura vi filios fuos ingenuis 
| 0 A 


PA / : las ' > 
AMB ER SE OA NO a 
aríbus erudirer, cum forte vidiffer coram fil:is fta- 
re: commotusira filis ve furgerent, magiítro vt le. 
derer,imperauit ;fecitque poreltatem vt quorics vi-= 
.de.etur,eos verberibus cederer,nequeio carumer. 
-fatis conniveret.Cuias li ad preceptum Álii infticas s 
tífuiflene,haudquaquam Romanum imperiam eo. 
rom culpa,certe 1pfis. rerum potientibus fuifft ma- 
_gnoperelabefadratum. Tuebitur Princéps moicíftas 
tem d:ligenter,opinione magis quam viribus impe- 
ria ftareperfualus. Verum neque in externos ritus 
- degenerabit,me quidemindice. Sed quantum ob- 
fequium a minoribus exigít, tantam maioribus ipíe 
reugrentiam exhibebir. aciis prelercim, quifunté 
lactato ordine , nequ- manus deoÍculandas porris 
get, neque genibus nixos patigtur lecum agere. 
Quo amplius religioni dederit , eo divino magis 
- prelidio fulcietur, quo principatus Confirinantur, 
fubditoram beneuolentia accedit ; quorum animi 
nulla re,magis capiuniur , quam religionis Ípecie 
 obieéta, Dequaalioex principio diceadum elt, 8 
- quantopere fitPrincipibus necellaria explicandura; 
AN prius de soria diétam eric. : 


4 


EN LA PON CRETA, 


De gl0rta, 


Ny 'Vlraipfuntin hatura noftra, bona colo da» 
e taadíMurem ; nosftult %ingrari ts bonis 
ad confectandam prauitater ¿bunimur conterm- 
ptum numinis , noftram iplorum multorumque 
perniciens : quo quid indigntus, quid calami- 
 falluselle potelt 2 quidenimpcsttantins animo, 


DES quo 


138, | De, REGE ET REGIS INSTIT. 
que maxime ¿belnis difcrepamus , cosliterraque 
- fpatiametimur? nos ratione 6 libertate, qua ad 
- diginam naruram propius accedimus, ad [celera 
| comuertimus,, iplasque beluas nonnunquamim-+* 
amanitateluperamus. Datum eftcorpus preftanti 
- formz dignitate, omnibus partibus ad vnumcon-, 
centumn pulcherrime reuocatis,ad corlicontempla- 
- tionemercótam, quod ipía ftaturadeclarat, Pleri- 
«queillud ad terram abiiciune, haurjendis volupta- 
tribus incumbunt , atque in vitiorum turpitudine 
qualicasno dies noétesquevolutameur. Habemus 
anatara fenfum quendatn religionis, guo incitati 
dinínam naturam agnoícentes caftillimo pietatis 
cultu véeneremur. hominum amentia fadtum ell, 
wtabillo natura impetu tetra fuperftitiones exi- 
fterent, quefulz lareper orbem terrarumlongo 
'tempore innumeras gentes turpitudine $ cxcita- 
| te fosdarunt. Sic nullum eft bonum tam precla- 
som,nullum tam infigne munus, quod l=pe ad ex- 
irium 82 deformitarem humana prauitasnoncon= 
uerrar,temete faciat atque ftulte, qui de rebus+lin= 
- gulis ex noftro abuí 82non potius ex iplarerum. 
- patura ftatuar.In hocnumero affeótus omnes ani. 
minoftriponidebent,amor, cupiditas, ira, metus, 
fpes ámatura data ad profequendum lalutaria,con- 
fraria remouenda, confentaneis vita officiis natu- 
sz ftatum conferuandum.Nos ea prefidia plerum- 
quead flagiria, 8cyitz peltem eS amo- 
seesiftunelibidines noxiz, ex cupiditate opes fine 
modo, fine honeftatis cura coaceruandi ftudiom: 
“exirainiuriz,contumeliz, cedes promanant : me--. 
ruarque (pe aut frangitur animiimpetus adrespre.- 
claras fubeundas, aut fuperbiz feruimus $ imma- ; 
4 ME nitatL 


- 


E E *R VS rEryiND: y al 89 
nitati. Ineprirerum zftimatores , qui culpahorná- 
“numdeptauatos affeCtusaccufant, eosque penitus 
* comuellereex humana vita atque extirpareconan- 
“tar. Quidenim vitem fyluelcentem,ramis luxu- 
riante in omnes partes, €n ellas 8 non poriusfer- 
“ro coerceas 2 ferocem equemipérimas, quenyvirga 
r sefiznocompelcere polis > afluefacereque fellosé 
¿dmitrerezmembrúum ylcercaflitum prelcindas?. 
ineptos lis 5 mill omnia prius éxperiaris, confúmas-- 
queartis remedia. Sic'a vitiistes per fehoneltas8z 
+ falutares fecernerein omni vitz parte Opus eft. Sed 
nondere tantá hoc loco propofitúm erat difputa- 
re.quod rei prefentis eft,adinon wie iclatis, ami- 
'miimpetusregendos elle; ¿ primis annisad hone- 
ta 8clalurariacoñiierrendos,venon libidini8z pra- 
' uitaris (éd bonitatiac moderatióni ferniant. Alio=. 
quí lipenitos comuellantur, ne ftupgat $2 langue- 
7 fcátanimus atque indultria verendum ell, ques 
quaíli ftimulis $2 calcaribus concitátur. Erfanéfine 
'- 'amofis fyncetitare, fine amicorum prelidios quid 
2 calamitolius vita humana efler ? quis tamÉerrens, 
cuius fin oculispatria, parentesque vexentúr,non 
efetuelcatiras in vindidtamgue concitetur £mitto 
alias que longum elleracentara oratione explicares 
Acéedamus quo feltinar oratio. Gloriw.enpiditas 
* innaturaio fica lariffime patet : nullus enimel?, ne- 
quetára bumanitate cultos; neg; tam agreltis $ jn- 
 umanus, qui non flagrer inftnita quadam gloriz. 
l cupiditate. — Deindeita eftinnarurainfixa ve bulla 
“arteéuélli, nullalege aut metu lupplicii comprimi 
pollic:ipía prate, quacater affeítus minuuntur, 
maiores vires capit: Veprudenter mibi quidam di- 
xilleyidearur : L audis ftudium vltimam ce tuni- 
Mesa E pS cam 


os 1go DEREGE-ETR EGIS IN s TIT, 
+ camquam exuímus. Poftremo tam vehemens ell, 
¿yt animum nullo loco conáiftere patiatur,fedÍlem- 
— perinceníum rapiat ad maiora indies 8 altiora in 
- omnivitz parteconfcétanda. Dequa hocloco có- 
+ fticui difputares primam an inter vitianature Poni 
- debear, quibus ex animo pellendis noítraindultria 
o Sudare 2quum (ir, an interaffectus animinumera- 
ri, ad preclaras actiones obeundas 4 natura daros. 
multum enim interelt verouis modo loquamur. 
% Pleriquelaudis (tudium vituperant,E in rebus tur= 
- pillim:s ponunt, Íeneri videlicet graues judices, 
“excellenti pre cateris probitatis opinione , quali 
fallax, inane , inconftans, modeftixz Chriftianz 82 
diuinislegibus adueríum , fubducere ab oculis ho= 
minum iultitiz opera pracipientibus ne noxio pos 
pul: afpeétu conraminara tabelícant. Negancenim 
fapientis elle habere ex aura populari lutpenías yis 
-terationes, virrutum culcu laudes hominuin con. 
fectari: cum debear potiusin internis anime bonis 
que fun: honefta,conftantia, neq;inuitis eripi pol 
funt,vice prefidia collocare. popularis plaulus né= 
que veris virtutibus lepe, paratur : (ed dolp K frau- 
“de circumuenta multitudo lemmis pleramgne lan. 
dibus celebrar,quos confta: fagiiis S improbirate 
foedos.fuiffe Nibi forte parum conftar in ignes ty= 
-rannos, qui hellaex bellisterendo cladem tetris SE. 
valtitatem intulére, immortali fama laudibus ab 
| amenti plebe cel brari, quafiftrenuos, clementes, 
equitatis (tudio cobfpicuos.  Anmaiordemenria 
fit, quamin iudicio molocudinis leuilima fpem 
- aliquam ponere,¡lliquelidere ?que breu¡ momen. 
toin varias arque adeo contrarias partes MUratufe 
Euripiinftarinmodum venti, nuac huc nuncillue 
4 e. vetlo 


CAER SEC YN DOY $ 19 
verfó mari fefe deuóluentis, víque adeo vt leui de 
cana, quos paulo antea eximia laude afficiebat, 
coldem ignominia notare, bonis omnibus euerte- 

| remon dubites. Iniltaram mobili populi volun- 
' tate, quam in fingulas horas inaniflimi rumofis 
aura corpmutat, in tam precipicl temeritate ali- 
quidinelle ftatuemus, quod lic gravibus 8chone=' 
les hominibus experendum? Quid quelo elt gra- 
uitari 8 conftantiz magis aduerlum , quam ex vul- 
gitemeritate pendere ? quid miferius quam in po= 
puli infania partem aliquaro folicitaris conftituie- 
re? Suntenim omnes rumores vmbreq; metuefidi 
illis, qui ad glorizx copidiratem incumbunt : cuna 
animaduercrant quam facile populi ftudia in contra= 
rias partes vertantur. Neque verendum eft lublara 
gloria vt ftudia virtutum debilitentur, quodin (ttis 
dilputacionibus quidam ponuntyalioqui virtutisgo. 
“nus inducemus humile , fupplex, ambiciofum, 
intuens in omnes motus populi, iudiciam mul- 
titudinis captans:que lepe médacio fallicur 8 frati=:. 
de; nequeram bene cun rebus hamánis agicur, us” 
que Honcftifima funtzmulkis placeant. Quidpre- 
terea is faciar, quiin folitudine feceflum apud le 2- 
ensmultitudiois plaufu impelliad ho neftatemrió 
_ poteft ? necelle eft enim vt virtutis officiadrponat, 
li verum el reftingui vitutis (tudiú, nifi glorizighe: 
incendarut:verendumg; ne dam gloriam falíis lav. 
- dibus ornamus, virtutern propriis ornamentis (po- 
Y liemus: que fola libera s(t, neque feruir foma va- 
mitati, aliena ornamenta non requirit , fis atque 
adeo dininis dotibusilluftrara. Sicillidfputanalo E 
flatuunt , nimiram non fatis confiderantes, dum 
modeftiam ftabiliunr,fundamenta humanz vitxe ca 
( | | | dilpu- 


W] 2 Pi 


Xx 


ea 


, 


392, DEREGE ET REGIS INSTIT. 


yt 


- eXhoc fonte fortiílimos duces , prudentes legisla- 


ret? Glorieigitur ffudium non eltinvulytopinio- 


a 1 , he O e e la . 1 s j _ | 
"nesledin narra licúm : id Maxime declarar, quod 


i 
» 


+ 


Xx 
Ú 


vituperandam arbitretur , ac non potijus fummis 


laudibus exóornandam 2 Quid prarerea honeftios 
élteo ftudio, quo honos ipfe paratur ? Quidenim: 
aliud gloria eft 2. Quid víu falutarius, quamid per. 


quod rebus gerendis auctoritas, opes, honores, 


imperia parantur? Mirum enim eft quantopere yi-. 
ros virtutis opinione preltantes omnes obferuent, - 


LIBER:SECVNDySo 193, 
éx quateéta indoles ingeniorum diiudicari debet,. 


- 


víque adeo yt excellentis hominis confpeétu furor. 


Lepe popularis fedétu 
me defcriplit: 


Sedirio,fento, an :1m1s 100 bile VALGA) 


- Tumpretategratem acmeritos fi forte virum queno 
. Conspexere 'Jplentsarrecizsg, anribus adflant. 

_ Meregetdictes animos (5 pebtoramulcet. : 

Ex quibus verbisperfpicicur, quantam vim habeat 
ad ledandos populi motus perlpeéta prudentiz 8 
probitatis opinio, qua magis quam rebus aliís im- 

peria,regnaquegubernantor fundantufque. Prin- 
tipio enim cum nondum eflent homines certo jure 
deuinéti,nullius imperio conttriéti tenerentur, qui 
a potentioribus injuria premebantur, fugicbantad 


vim holtium impétumqué, reprimerent:  Cuius 
vero prelidiun falutaze in periculo fuille populus 


Ex egregia itaque iuíticiz fama Regum maicítas 


oblequium exiftit, cam intelligant: communém 
alutem,viri excellentis auctoritate SKindultriacó- 
ineri. Sic egrotimedicis parent, de quorum peritia 

NN integra 


r. quod Virgilius elegantifli- 
Magro, inquiens, imp:prlo cum fape coorrta est 


Jamg, facie, e faxauolant, furor arma minifirats | 


aliquem ¡ultitia ideque preftantenr, cuius vibtute. 


rta elt. inde fumma imperia nata: indé populis 


expeítus erat, ei rerum in periúm vltro deferebant. 


q 


po! | z . A 
7 se é = 


sus tE 


enim ab equalibus vinci turpe putant, nullumla= 
-borem [pevictoria reculanr. Sdum dedecas (un- 
mo ftudio vitant, honeftarera magno animo con-. 
fedrantur. Ltate progrediente quid eft, quodma> 
gis incendat,quam dedecoris metus, vt artes falu= 
raresexerceant, rempublicam regendam (ufcipi- 
“autin múlicari difciplina (6 exerceant? Vides igitr 
quam vtile fit inftum rurpicudinis odiuim : vides 
nibil elle in vita tetrius impudentía , ex qua o- 
mneseffranarglibidines, turpiflima quequo fas: 
gitia ExtituAr, Quod (i merus ignominiz atque' 
infimiz veilis ef, fame atgue laudis fodiom non 
“efe minus falutare, fateri necelle eft. Quid enim 
aliud cft pudor, quanr motus animi dedecus res 
| pa pe 


” r y 


| BO O EAN e ): E 7 E ' 
ES TER IRE ENCINAS DM Esa 1 
'pellentis, ad laudem é< gloriam afpirantis mo EX 
quo efficiar:ombeftudium honeftatis cupiditate 
Egloriz contineri... Er quis veller, li humana tantum 
Uípectes, vel labore luleipere, vel volupratem re- 
“cuíare, vel vitam ipíam Se falutem periculo obiices 
"cere,fi non elder laudis de gloriz fuanitate delioitas 
itaquod pre ceteris nationibusnoflra gens belli- 
calaude, deindeanimi magnitudine Horer, laudis 
ftudio , cuius fumus cupidiffimi, megnvex parte 
tribuatur.  Mihi.quidem momenta argumento- 
tam, queinvtramque partem allacalunt, 8 lau- 
¿dis óx glorix2 naturam conlideranti., arqueanimi , 
"humanimotus, qua rationeinter feconneancut: 
lealententia vera fapiens videri folgt,, quaibrer 
res humanas lecundum virrutem., gloriz ac laudi 
“principatum dat, modo legitimo, arque bonefta- 
ts ftadiis $0 preclaris ¿a rempubl. meriris petire 
atque haulte. Inanienim gloria, nimirum que ex 
prauis facinoribus aur rebus ludicris queritar, ni- 
Uhilefle vanius,nibil £allacius,nihilinconftantius ju- 
[dicamus. cam viri prudentes in luis difputationi- 
bus merito dc prudenter exagitát eo exicialjus ma- 


um,quod veram gloriam aliimulando invumeros 
0 


ladlecrahit, nacaralivera laudis cupiditate incita 
|tos,neque valentesinter vtrramquedifternere. Vr 
[enim quo quis púlcherrima forma capitur, eo fu- 
| cis ementita facilins decipitur , arque ad infamilh- 
ma Ícorta maiori impetu trabitur%- que vulgato 
Corpore infamem queltum exercet : ica pro veta 
¡laudeanimus facile mendacem ampledtirur. Ergor 
ausex flagitiopetita, reprobanda el, ac penita 
[reiicienda. Quicunque abomini memoria valtita- 
¡temterris intulernar, dinobiles magis quam clari, 
fharoxi fama quam gloría vixerunt.Fama enim inv- 


SS o EN Hamg; 


e 


Mid : TA 
| re, O E É CI 


196 DE REGE 5T REGIS INSTIT. 


—tramque partem accipitur , oloria 8z claritas no= 


X 


minis approbationem é beneuolentiam multo- 
rum, fed prelertim proborum hominum adiun- 
Etamhabet. 'Neque Domitius Nero tum extera 
prauitate, tum exercendis artibus (cenicis , cum hi- 
Ítrionis habituin ¿heatrum prodiret, arguta manu 
8 digitis fides impellerer , Íimul canoram vocem 
explicaret, Deorum nominibus 4 populo áfiétis, 
veram laudem 8cgloriamconfequébatur : fed ina: 


4 


pl « > , x . o aer? 
ni pocius in prxfent aMentarione telebratus ; ad 
pofteritatem omnium turpitudinum maculis de= 


formis eficiebatur: Inter aliorum prauorum Prin= 


cipum vitia yirtutum veltigia extabant , fortirudi- 
nis,magnitudinis animi, que poflteritacis prxcos 
nio predicantur: Ergo quod de populivanitate, le= 
uitate Sciriconftantia ab aduetlariis afferebarut,que 
de prapoftero itdicio diétafunr, 8z explicata ele= 
ganter, a (ufcepta lemel fentétia mousere nó devét. 


¡nequeenim verz gloria fruétum in popúli arbitrio, 
reling 


uimus ¿fed ab corum fententia prorfus ad la=. 
pientuni confenfirm és tribunal pronocandum iu- 
dicamus. quorumiadicióm uoniam verú elt,1plis 


¿natura principiis nixú, obfcurarialiquarido potelt, 
opp:imipenitusno poteft,vtnon aliquando emet- 


gar. foblata poltmorteminuidia ¿ cadente errore 


populari , qui tantifper laude celebrés erant qual 
viripreftantesato; preclarimona fapientibus mo= 
do, fed eriara ab voinesía multitudine vituperátur 


. Neojenimitam bene cun rebus humanis agitur,vt 


quee recta funtomnib.placeant, prauitas 4 cunctis 
reiiciatur : mequetam male ve deprauatun iudición 
SGurcenamát 8 non fepemulcitudo amore. pul- 
carttudinis alliciarur : vicia deteítetur > quorum 

| tanta 


sx 


COLA ER SECOND VS. 197 
tanta elt deformiras , vtvela feétatoribus odio ha-, 
beantur ¿tanta contra dignitas honeftatis, Vta pra- 
vis eviam bominibus laudem habeat. Neque vero 
¡nos cum-laudis ftudium quamuis inflammatum, 
vituperandum negamus, in eumquabín vlimum 
bonorum fínem actiones dirigendas iudicamus..p 
effet non minus turpe,quam contemptus laudis 82 
gloriz exitialis,arque ¡id eft quod diuinis legibus ve- 
ratur,cum opera re Cta ¿3 con/peátu hominum fub-= 
duciatqueá celebritate mandatur. Non ergo vlla 
cturpitudo fufcipienda eftlaudis colligendz ftudio, 
fed preclarisaltionibus ita laus quaienda eft, vt ad 
¡Deumauétoremomnium bonorum tandem refe. 
| ratur,ex quo omnes rationes noftras habere Ín/pé- 
'fascofuenit. Pretereacurandum,vt ea laude, at- 
|quecelebriopinione guali virtutun: inftrumento 
“ytamurad excitandum animum, ad obeundas pre- 
'ftantiores indies 82 excellentiores actiones. Sic 
“enim cum rerum patura animus confentiet atque 
ftudium, virrutem non laudis colligendecauía 1n- 
“flituente , fedecontrario laudis cupiditatem ad a- 
lendas virtutesin animis noftrisingenerante, Sa- 
pientiflimus enim artifex Deus actjonibus obeun- 
dis, quedam qual; condimenta excogitauit, qui- 
bus fuaues redderentur 82 faciles : prunum volu-, 
ptaté,qua delinirifeníus , ofhiciofuo fungerentur,. 
''comaioremindidit , quo aftiones tum dificilio- 

restum magis neceílariz futur erant. velin pro= 
'creatione filiorum conlideramus , ne genera defi- 
cerent, infinitam quandá voluptatem corporibus 
Animantiam elfeiníitam : cuius cupidirate feinui-, 
¡l cemappeterent,ómutua coniunctione gauderent. 

Sed quoniam volupratem cum carteris animanti- 
ANAL DO bus 


198. D E- REGE ET REGÉS INSTIT. "4 | 
bus commutem habemus, 62 corpore plurimun» | 
-defivitur,' preterea virtus in arduo pofira'eft,glo= 
riz cupiditate animos ratione vrentes ad culeum 
virtutum excitanio: vriutelligetemus handquaquí | 
3 vircutuor badium adlaudem referendum , led e> | 
contrarioquerendamlaudem virtutis colendz cau= 
la. Hiscamen gloriz frimulisadbane rationemca= 
fbgatis,curo aliorum omaium , tum virofum prin= 
cipum antmos: a prima atatequali admoris calcas 
ribus excitandos cogitabam, eo amplias quodcz= 
tera Principibos ftatim adlunt: vaum diligenter ca= 
uendam.quiddejpíis fama loquatur, vnum paran= 
dunomnicuta , grata ad polteritatem memoria; 
- famam Á contemnant élaudem., virtutes haud. 
_magnifacient. Nemo mequidem fuafore , nedum. 
Princeps,opinionivulgi conceder, nequeleuispo=. 
-pulirumoribusterga verter deferta honeftare, is li 
-milis, quosconcitatus temeremotu pecorum pula 
visin fogam precipitat,exuirque caftris: led potiis 
«contranitetur, neque ofhicium propterez deleret. 
Nequevana gloria, neque fallainfamia moueatur 
* Timiduw pro cauto,tardum proconíiderato, ¡mx 
¿bellem pro prudenti vocari magiwó. animo. ferat., 
Vulgilaudes qui/preuerit,veram confequetur lau- 
-dem.Ergoinanía contemnat. Honeftatemtamen. 
Jarque ex ea prouententem nominis celebritatem 
-S gloriam non inanem,(ed folidam toto pebtore 
confectabirur. «neque conteranat, quid de eo fama 
polft fara lr locuturasquod cflernó minus noxium. 
Prudenteriuxta 8 eleganter eloquentiz Roman z,. 
parens Nam ut lenitatzs,inquit,estinaner, aucuparé 
ramsorer, comas umbras erramfalfa gloria co fectaré 
- feleniseft aními,luce (plendoremo, fugrersiujtam glo: 
e. yA 11479 


A) 1 BE ed CA A A E > 
riarasquic frublus vera virtatis honetafimvs ,repts= 


- diare. Ergo Principisanimas ad gloriz cupiditatem 


erigatun, 1 uenifariam. Peimum enim certamina 
inftituantor, ade litreraria aur de pognandi dexterl> 
tatepropolito premio vidtorl, ca (pos 82 contentio 
puerilesanimos vehemcter inflammab'prefertim 
adiura prarceptoris laude, vituperacione eriam eo> 
rumó5 li qui fe ignanos 8 negligentes 1n certamine 
¿prebuerint. -Deindeiisandienubus lauderurindu> 
fria vicorum autinuenum in quauis laude preftan- 
viómyacculenraralioram fogicia, nimicura le non 
[cio porcítare exombi nor aro (olens in pecunia. 
“courras ¡llius.opes de eoPha non bonirati ac mode- 


rarioni faculrasemo Se maisriama Jediíle videntut, 


fisdíuperbiz+hbidiniarque Imimnanttatt. yiriufque 
"exiras A fama (conan ore: urymagniinftar mo> 


| 


] 


| 
| 


| 


p 


ment erit ad'ingenerandum: ts ptudinis odium; 
sa ORO exarandum Quidam fltum car 
digas bisverbisiocaio, 7 


UD] Onvr vida 04 bi vt male vinar flitia? vta | 


noBare imops, imag nm document e paltiam remo 


e : E po ! 
pp Ve dere quevelyt? q o Ruríus 
iS icteneros animos alena op: bri afape 


1104 ferrentudis. 


k Po. . 


- Hacarte igniculis frequenter admoris fammains 


gensarque diururna excitabirur. Poítremo a pue- 
ris ftudiorum camitibus caula Ate agantur quáta 
ficripoteritaCtionis venuftate % gratia ; ita tamcn: 
veneque grauitas faceriisminuatur, neque 10cus 
magaitudine rerum $e grauitate perfonaram ex- 
Hudarar,,.. Sic Xenophon memorat Cyro pueto 
prelente 8cdilceptante , caufasa pueris actitarás, 
quinó rectefe gellller aut perperam de que fhione 


t 


200, propo- 


Y 


A AN 


200 DE REGE ET REGIS INSTIT, 
propolita judicafler, eum yerbis caltigare, plagis 
_ Coercere moris erat. Ergo ea concertatio ad con= 

firmandam memoriam ¡nuerit , atque parandam 
rerum multarum cognitionem. Herent enimin 
inemoria tenacitér que a a primis. abnis (ulcepimus: 
| Argumentum de virtutum pra fantia, de vitiorum 
- feeditate, delegibus,de moribus inftitutisque gen= 
- tis bello 82 pace elle deber.Duo auttres pueri dice 
prentia vtramque partem: vbus qual ¡ iudex pto» 
pnunciatafenteriti aliteto dirimat. “Orationes (int 
yerbis (plendidis ornare,multis fententiarum lu- 
minibus diftintte, , vela puerigiplis compolirz, li 
periciá. adfic, vela praceptore diligenter calligate 
nein; puerorum: memoria hereataliquid,quodnon 
lic ex lanctiflimis moribus, eruditionig;confonum 
curare Opus! elt. Quodíi hecexercitatio frequens 
fic, Sc pro dignitate lifcipiarur, nullo recufato la= 
bore. > - nulla moleftia, haud facile diétu eft, quanti. 
prouentus Gnt breui futuri, quam copioli S ampli 
Induítriz fruétus exiftent.Mlud ad extremum iníti- 
tutori Príncipis Íi Í t perfualum, Caeteris mortalibus 
coñifi lia plurimum ad vtilitatem referri,quid cuique 
conducat: Principes dinerfa conditione agere:quo- 
rum adtiones precipue ad famam dirigende (unta 

Btquea ad celebritarem nominis : comparandam.. 


» Clap XIV. 
De religione_>: | 
Sis Vpereft religionis ftudium: de quo cum nonnul. 
la fint diéta', paulo plura adiicienda putabam. | 


Neque « enim pro dignitate Í fatis commendari ea 
: virtus 


CTUTIMIDASS TD NON» NUS. ZO! 
yirtus poterit: neque afferre fatietatem deber, 
-cuins vius eftyel maxime Principibus falutaris. ; Ac 
primumreligionem hoclocointelligimus : fynceri 

Dei culcum ex pietate 8 rerum diuinaram cogul- 
tione profectum.autreligio:eltaoltrz mentiscum 
«Deo vinculum. Placer enim religionis yocemma- 
gisareligando deduci, quod: Lactántius iudicanit, 
quam arecligendo, relegendo , vel etiam-telin= 
quendo.quz vocisnotationesmagnos fingule'au- 
étoreshabent. .Contra.fuperítitio eft cuitus vere 
religioni contrarius cun errore, amentia, 0 iñ1- 
- probitate 'coniunétus, fine fte nimia arqueimpor- 
tunacolendi Deum 'folicitudo, ex timotfe $ animi 
-anxietate nara, meritus admalidemonisauxilium 
inuocandum fuÍceptus: idquedupliciter,verbisex- 
¿preffis, quod impiumelt, petere vt feratopem, fu- 
amque prelentiam aliquo argumento declaret; 
aut cum ea copimus preltariad pellendos morbós. 
res faturas prefagiendas,+que virium noftrarum 
.modum excedunt,, tadhibiti remediifacultacem. 
«Necelle eltenim interpretari maioris arqueoccul- 
“ta poteltatis re ipía auxilium implorari.: Ne- 
"que :nunc de impio Deorum cultu difputamus, 
- quiperterras falus gentes innumeras dementauit, 
ve in<coelum 'reciperent aut prauos homines, aut 
caterasanimantes templis darent. et(i is etiarm cul- 
tus luperftitionis nomine 8 ambitu comprehen- 
; datur. Ergo cum Principi religionis ftudiurn com-. 
-mendatum elle cupimus , nolumus vt religionis 
“fpecie deceptus anili fuperftitione maicftatem pol. - 
luar, futuros enentus perfcrutando, aliqua diui- 
nandiarte ((1arseft, 8 non potius vaniflimorum 
hominum ludibrium ) ad pellendos morbos, vi- 
q ES Ni tandum 


Moe" Ñ 


,tandumpericoluni inéepris $ anilibus¡amuleris an? 
“magicis carminibusabutacurs quod niefas efe. Ine- 
*pteraucaimigreligionisgemina exemplafubiicere 
avis habeá Joanne fecundo Caltelle: Kegérdipro= 
 fcerumanimos lanatdos, Merdine Cammpeltgs yo vbi 
«CONUENTES :Cerant y ¿noto ¡fscramento:cuméti: ordi-. 
es in verba: Regis adaéti forreni, Shidelty: :Ope- 
Tata bello,quod ¡ in: Aragonios. initabafs navaruros, 
indicarurosg; li quicontía: molirentursaddite: cx0= 
xcrationes funt, fi idem: fallereno, expiatido: lcelere 
-Hierofolymam nudis pedibus. iturospiutifiurandi 
-gratiam petituros nunquam: ¡Nimía-eascaritio vid 
ideatar. ¡lud noxjum quod Martioús Barbuda: Alo 
reandariz 'Magifter:a a Eoanne'quodam.: ¡Sagodece= 
ptus3 quí din fecreramab hominibuswiram. egerary: 
-S quaír diniño: monitu'viétorianis »pollicebacur,, 
contra lótirecens fazdoris leges cum Mauris y cole 
.Etafpecie religionis.magna, led inconditahominú 
mulcitedine y inGranata fines incurrenshoftium: a 
accuríacircumuentus icúm fuis oranibus: perilta! 
“Diesque: Chriftivad vitam reducis metrofiao Yi 
-uus reque $2. nomine candíduscio arrúarorertas! 
«e lt-arque nobili documento «fancituín im:extoaor=| 
«dinaria (pecio fanétitatisinello fmpe frauderay No=! 
¿lamas ergo Principem is hominibus facilessaccó! 
«Inodareagres. Nolumus yerotos dies Senodtesin! 
precibus Sanimianxierate confamat: quod ellet! 
non minúsúoxium. Sed irafe.comparare deben; ve | 
aneque de futuris euentibus magnoperelaborer:1n 
diuino pralidio-8cpistate falutis (pem ponar sad 
-curandos morbos noñalios. quam medicz artis pe 
Cee eo o EnioS ot pesca ul 


302 .DE RECGCEJFETREGIS: INSTAT. el: 


NE! 5 p es 
. ; ¿ Pl 


CAL IUBDER.,S. E dVvoN Dv de pd 
ñatus, fed ad negotiam elle videatur. Alioquivera. 
religio,vel maximefalutaris cft,cum omnibus, tum 
Principibus,quippe rebusadueríis lolamen, fecun- 
distemperamentum,ne animys fe efferar, 6 rerum 

licentig abutatur ad perniciern. Maguz vndique e- 
rumoz premunt, graues circombitunt vitamno- 
Itram calamitates. nulla vite pars aut dolore libera. 
antmoleftiayacuaelt , aur exempracuris ¡$ atixie= 

Tate, Adolefcentiam libido exercer,iuuenturem te- 

- meritas,varizque cupiditares.fenetus morbis $c as 

uaricia fatigatur, Varii excriníecus metus, vrgent. 

Ízpe etiam nullo vento reflante feui in animo fu- 

Ctus concitantur :82 cadente externo malordmimo 

petu', internaacerbiorque moleltiaruna procella 
exurgít.: nulla certa cauía temere ape commoueg- 
mur perturbamurque. Longum ellecire per lingu- 
la: mulciplices moleftias oratione explicare Luper-- 
tacanenm.. Sed quoniam hec.mala vitare penitus 
non datar, nempein natarainíra; mitigare, finguli 
aliquo remedio conantar.. Abivoluprares conle- 

Ctantur: quidam agtione $ negotiis anim im cogi- 

ta:ione prohiben: fuzinfeliciratis:nonnulli excur- 

¡fu peragros viram tolerant E « plurimi ibamicorum 

¡Colloquio, ¿quo nihil fl dulcins, moleltias depo- 

nereconantar, auclibrorum lebione rempus fal. 

¡lunt.cundtiveluriardentem febrim (edare cúpien- 

res externa videlicerremedia cóquirunt, cun mor= 
bivisin vifceribus latear. Ejanzicrati intímis me- 
| dullisconcepta , Lola cera relisio aut maxtime me- 
pes potelt,hocelt,cognicio, merus,cultusque dinj- 

Binuminis. Dumeoim memotiamantdani fecles 

| risreuocat, vhdein hecmala 8 fapolicia PR. 

| tapimus, +quiori animo arumpas padrnur, él di 
e O A une 


E 
; 


y e p : AR] ' p 
204 De RIGE ET RE GIS INSTIT. 
_tinz prouidentiz cotifilio ,. que vrgent mala ín 
commodumn noltrum veilitaremque d:(penlari n= 
telligimus : nevite iucunditares alix Éne modo 
'fufcepra de mentis flatu, nature gradu, SCrationis 
dignitate deiliciant. Accedít vice futura Síbeatio- 
ris cogitatio,vatiz explationes, quibus animus fla- 
'gitioinfectas expiarur, incredibile afliétis homi- 
hibus folatiam. Et nimicum quiad rerum divina» 
| rum contemplationem fitilumus» quod corporis 
“facura declarat ad coelum ercéti,in ofhciis pietatis 
Creligionis, naturz vniuerfe contemplatione,di- 
uinrque maieltatis 82 fapientiz mirabiliter con- 
quiefcimus. NequetemereÉnos primusinter ho-. 
“mines celebralíe diuinas laudesmemoratur : fed vt 
exvocis Hebraicz interpretatione , qua homo fi- 
“gnificatur , hominis ofhiciam intelligeretur; nihil 
“nature humane (alutarios, nibiliacundius elle re- 
“Esionis tudio. Quod li recipitur eadem voce ho- 
minemaffiidum xrumna, malis contricum Agni- 
“ficari: quod paulo ante dicebamus , rebus alperis 
certius religione remedium excogitari non polle 
“ea fencentialudicabitur, Ad hxc relp.yniuería dua- 
“bus rebus continetur maxime , premio $cpona, 
“quodresipía declarat 82 magi viritelfantur. ¡ise- 
“nia velati fundamentis focietas inter homines $€ 
"coniunétio continetur, fepe metus fupplicii reti- 
“net,guos virtutis (plendor non frenarer. fepepre- 
mum propolitum excitat animos , ne torpore € 
-“defidia marcelcant. Verunfhec fundamenta lalu- 
“tis catenus vimhabent , fianticipata opinione de 
“dinina prouidentia , fuppliciis 82 premiis futuris 
“muriantar. Publicam aliquando vim cohibebit 
- “metusindicioram : occultz fraudes ne lulcipian- 
Fa / ; TU, 


Dimar SECVYNDY Ss 205 
SÓ e . a . . . . » 1 se E . Y 0 e z 
tur, quid efficiar, nifi diuinz maieftatis recordatio ? 


“aurvero fublata de rebus religione quid eflerdere- 


rus homine? quid efferacios ? quidimmanius? quo. 
le Gcelere non polluer ftupris parsicidiis ,¡mpunita- 
tepropolita 2 Hoccum legislatores intelligerent 


-viri prudentes vanam (ne religione omnem indu- 


ftríam fote,legibus lanciendis lacrorum ritus, reli- 
quumreligion:s apparatum $1 caremonias adiun= 
xcrunr: in eoque maxime laborarunt, vt populo 
perfuaderent penas fcelerum a 
ritas ele nunquam:leges quas ip ferrent , nonhu- 
imana prudentia excogitatas, fed acceptas diuinitus 
fuille commenti funt. Inde Minoiscum loue con- 
fabulatio in antro Creteníi, noéturni Numzcum 
Egeriacongrellus. Nimirum ciues ad parendum 
non modo imperio 5 led criam religione conftrin- 
gere (aragebant. Sertorius etiam ranci nominis dux 
imperio Hilpaniz occupato, ad fallendos barba- 
ros cefitato cibo antea aure  petere alluefadtam, 


iofulutrare diuinitus que facienda erant, fimala- 
_bar.Inepte hxc,inquisjomnia 6% aniliter. . Fateor, 


quis enim idnon videat ? fedineo fapienter quod 
—vniuerá nature impulíu excitati intéellexerunt, 
quod reserat, neque cóngregari homines finele- 


ge neque leges line religione conftare. Soler e 
mundo detraharnecelle elt , qui de rebus humanis 
religionem expuñget : nequeminot confulo erig. 
rerumque perrurbario, quam (1 ¡8 altifíimis tené- 


¿bris vita tranfigatur. Nam fi nullom numéa ef aut 
negotium neque haber neque exhibet aliis : quí. 


commnetciainter hómines, foedera, conuentaque 


fanciantur ? Cum enim ¿corpore $ animó confte= 


mus,corpori quidem yis adhiberi, vincula innedti 
) de póte- 


Ci 


LS o p 07 E y e DE: 
206 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
poterúnt: animus liber (ui arbirciónullis catenis re- 
tineatur niúi religione vinétus. 62 cum tant ecelías 
in pectore fint , facile effer polliceri, fallere oblara 
occalione > nili fit perluaflim ixumque Ícelera Sz 
fraudes corleftibus cura effe.Qutod confenfus gen- 
" iu omnium declarar , neque privata ferdera fir 
macredentióm , mil iutifiurandi religione valla 
ta; neque publicaconuenta, nili celis de more ho- 
ftiis. Nón alio fecialis olim pertinebat cum patre 
_parrato bellumindicens , caduceator celuíie pa- 
- cemcomponerefolirus. nonmatrimonitm, non 
«Tiberi, non denique quidquam aliud nifinbenti-" 
bus facris deligebatur. 1d des in capitolio prope 
Jonem confecrata $2 fúmma religione culta Ggni-. 
ficabat , fidem Deo imprimis elle care. nequeab 
ejus cultu Se focierate feparari. V erum his omifis, 
que minime dubialunt, religionis fuayitate vitae 
doloresleniri , religionis lanctitate leges publicas 
A faderainter homines coniflare + quod inftar Se 
cuñas caula omois difpuratio fulcepra eft, agamos. 
Aftiro nulla re magis imperia quam feligionis 
“ cultuconfirmari, ue rem iplam intueamur, fue 
opinioném hominum k que lt pe magis quam viria | 
bus A potentia conhiftunt. Res humanas 62 confi= 
lia, diulna mense gubernari nemini dubium et. 
onfequens ergo elt,vt eredamusillias numen bo- 
nis cíle propitium , improbos 3 (celeratos aucrías 
GAR implos prelertim aulis lempirernis fuppli=- 
«is vindicare, eos precipuo arñore compleéti, qui. 
caltifíimis precibus cultuque teligioío ejus opem 
implorant, fequé 8Cfuaillius arbitrio regenda per- 
omicttunt, Jure igitur primi vrbium conditores fe- 
licitatis fandamengúm in religione poluerunt,re- 
A | | ligionis 


+ 


as 


DIVERSA RDNS. ao 
Neionis contemptores.aun morte aut exilio mul»: 
étabañ.nec enimillamorempifelicem fore crede=> 
bant,in qua homines impiiSeíiele ariimpune vet=» 
farentur-peltilenti contagione: cies mácerentyim 
ram ouminispeflimis actionibus:rritarent Quad: 
non verbis docuerunt»>: led vic? magis exemplis, 
demonftraruar, frequentes:incemplis, facraluis: 
ipí manibustratantes: non domeéftica lolum, fed: 
eriam publica: víqueeo vtinplerilque gentibus. 
¡idem Reges Selacerdotes ellent, vri veterum mo-=. 
nimentaindicio funt. Omnino vt ludalca gentis 
reótores8z duces millos faciamus, Romanos Pria-!. 
cipéstiibilnifiaulpicato gofille conltar ,multos: 
féle imperio daroabdicafle, comiria inftauranda; * 
curalle religionciubente. Ineptedices. efto : quid. 
ico ibnetdepios elle poterat ? Sedineo: 
predenter, quod rerum euentus non fortunz te- | 
meritaci permitrebant, fed nutu Det regi creden.> 
tes;pacis belliqueconfilizad'ipfum referebant:bel=s 
do gerendo wragisfacrificiis, quamarmis expedietv 
E erantintenti. Inauo Numa exemplumfeque- 
'bantur:cuicumdicereraráquopiam, Hoftesó Na, 
má bolludn contra te comparant: 41 ego (inquitilleriss- 
dens) /acrifíco. hoftium viresindicans magis Det! 
pe quampropriisviribusdebilitari . Deusenimy 
robican fauer y Sceftimpiisintenías : viétoria» 
¡pla 8 vírtus'y qua pararurin diuinis beneficiós nu--; 
merantur. Sedi8crecentiori memoria in 'Hifpania; 
'mplum fitile proditena eft.. Cum refurgentis: 
veni noftrifundamenta aducrlus ¡Manos poz: 
nebanturFernabdus. Aorolinus Garfia Ferdáhdor 
Caflelle ¡Comite Mauris, *quiGormatium! vlgne:! 
proceferamc/obulantia repentino: metu profectos 
pS - | | rei 


208. DE REGE ETREGIS-INSTITí 
rei dininx procurandz. cauía, in templo ipto fub: 
conflitum refticit: Ea pietas quam grata numini 
- eflet, miraculo eft indicatum. eius enim fpecie 
quidam, genius fcilicerbonus, inter primostanta 
virrute dimicauit. ve eius diei victoria. Antolino 
- potiflimum tribueretur, recentes notz fanguinis, 
in equo ácia armis vil miracolum confirmarunt: 
neque omniprodita. Antoliniinnocentía, quido= 
mametu jgnominiz latitabar, « virtusillultrior e- 
ualir, pro ignominia, quamyerebatur, laudem re- 
tulit. is fulcepre pietatis fruétus extitit, Non fabu= 
lola compolitaque miraculi caufa,fed fcripta tefta- 
-faque a maloribus tradimus : quibus oftenditur 
- pioram hominum- jonocentiam éx religionem: 
Deo cure efle.. Veram quanti momenti religio (tt. 
ad conciliaodam Principi multitudinis beneuo- 
lentiam, ftudia excitanda dicendum elt,priulquam 
difputationi finis imponatur. Quem aliaram vir- 
tutum (plendore, fed8c religionis ftudiismaxime 
-vident homines excellere',- viribus humanis elle 
luperiorem neque iniuriz opportunum, autinfi= 
diis forecredunt. Quis enim ejus rationeslabefa= 
étare aggrediacur,quem ab eximia pietare, Deo el= 
fecurz firmiter haber perfualum ? perípedta potius: 
probitas omniun commonebit animos alliciet 
voluntates. fic diuino atque humano prelidio fe- 
ptus, excrafortunaraleampofitus quafcumque fu- 
perabit difficultates. Hoc: intelligentes magni 
Prinicipes non: religionis précipuam habuére cu- 
ram; fed lacra fuisipfi manibus peragebant: lacri= 
ficia (olenni rituinitaurabanr.  Sicinditinislegi- 
bus:8 humanis Piincipes legislatoresquetacerdo= 
tum 8 Pontificum momen habent+ Heltodus Re-" 


58 
5 


| LR BER Se CÉN. NOD S 2092 
ges á loue prognatos cecinit. Heroes Homerus 
quos immortali laude ornare volebar , cerris Diis- 
caros elle finxic, nempe quibus muxime addiéti.. 
fuerant, eoruamin tutela prafidioque delitelcere, 

Scipionem Ícimus, cui deuiéta Carthago Africani 
nomen fecit, confueuile Capitoliura 8 rempla 
Romana frequentare. Eoreligionis oficio feu fyn-. 
cero aninio lulcepto feu alfimuláro ad tempus, 0=. 
pinions in ciuium animis excitata de eius probiz 
rate, rebus praclare geftis nomenimmorrale con- 
fecutus cít. Poflemmulta exempla commemora- 

re eorum, qui idem veltigiis ingre ingentem 

'gloriam parelq; opes funt confecuti. Sed Áinis efto, 

Sitergor1b1,Princeps fuarii/Jime, confirm Jazz, 

religsonis tudio certiffimumrebas cótineri prefidwmm. 

JT anmmnéin externos rátss art 3pf: degeneres, ant ci- 
sos degenerare finas, quod publico malo Inatar. Nabil 
efbenim en Jpeciem pránarelgrone fallacino:niola- 

ss Joluendorempubiquar vbrnon patrio fed nono rita 

fac ificaturs «Arles fuperfirtrono desestarerum colo- 
firma periiam futuris predicendes cnentibrs vani/Ji- 
mamartem puta. tempora negotiadebita nera otso có 
rerume Contemplatione confumas. eAltog hortor có: 
moneo, vt caltrsimes precibus Der Japerofg, omnes. 
folrcites, prefertum locorum trtelares, mente ab ocu- 
lorumconfsetudine aroces Japo, atque sn dienarum, 
reram contemplatione defigas : multas ie temiples fis. fin 

dentro ,modejtra,tetog, corporis habeuacimsbis ad imi- 

tandizz exemplam eftomneyarraliate [trepant, ino 

cos ruag, folnanter, ac omuiño ne lafirmso aliquid 

extetrdiligenter elf curandurns:ne pro dimiño pa 'YOCERLO, 

adguod concurritar, E peramisra EXCILCIAT, Cum folrs 

8s remorsarbitris nunquimtibidefís fare temporibrs 
e 


Y > A El | O ' qi0- 


7 e , 1 


a 


É yA $ A 


210 DE REGE ET REGIS INSTIT. 


guotidie Deo e tibivaca.in conelani ESinletto, quan: 
¿um onvs humerss incmbat confidera, quiderratune. 
eodie,quid proximo fat corrigendar ailigenter difpices 
omúltumea cura tuner 11 omnem vita imperizo, par= 


-tem.Deniquettate comparare debes, vt omnes ntellis 


antreligioneprajtantimo nibile/]e: que adculivin ve=: 


ramaseftates ernditscuprasrates franat, molejtras dolo- 
esq mitigal, legestuerar focietatemaue inter homines 
G federum fanttitatem: Principes celo ds homiz 
) nibus gratos reddit, bones omnibus at= 


0 gee immortaligloria 
2" CaOMAMlALa 


¿10 
Sos A 
07 
Y 


AA 
2), 
(us 
Ke 
er 


NM 
de 
l 
(y 


y 
D 
) 


€ 


mM y ES 
e Safe AA 
AÁPULO po e 
, 
P- 


sí $ 0 7 
es OS 


a 1 


Ñ Y ” f * Na Íl » 
e da ME AS sd 
5 aa y CHAS 4 R es “ p F 
po ise 72 A EE Aaa E de ( e - A ” AA . 
, ah A 
- [2 > peer da Ay + > y Y añ ' 
NY. »S z - S E Y E 


A E 5 
A DA A A 
De magiftratibus, 


0 ERBEATI populi videntur efe > 


Te non polfint yt maximepecaniz, volupeiti, cu- 


uibús pars aliqhá rei p- demandatur, vniuerdbsan- 
dar, Proh miferam arq he grauem imperatrdicon- 
iditionem. Nath privata peccata vitare multisicon- 
tingar, non ell eñitn pofirum in labore áliguo fed 
in quidam induétione animi atque volúbiratis: a: 
116 pa Copiditates franare, intanto prelércm mi-" 
Oruhi Humero, ta ntag; labe, maioris' pruden- 
| a Dumainz et, coslo potius datún,. quam 
¡1 ana partial indultria.Traque ab omni memo- 
21m los PEtipes conbderamus. laude “con- 
cu "OS mob ta probitate; plorum, quam corum 
intégritate, quiBos adinihiflris (a poteftatis ví 
funt-cóntra, allorum Principúti noma omoian 
A: AO O 220 UU 


Wee 


212 DE REGE ET REGIS INSTIT. 


cuiuíq; vitam 8% mores,nil á prcuesApDe perlpecti 


1 
li 


TA Ts 2 
etit,ne ua pravicate quali pelte aulam inficiat: que 
inftar temmpli religiolifimi procul ab omniconta- 

.gione elle deber.arqueillud brenifimum eft , 8 fa- 

-cillimeteneri poteít, vt itafe ferui Principis gerant, 
quafi in oculis eius 82 confpectu in omniactione 
verlentur. Siquis ex aulicis egregie fidelis fuerit, 
litin domefticis rebus 82 privatis: que resad ofh- 
ciumimperii,atque ad aliquam parten reipublica 
pertiaebunt, dehis rébus ne quidattingat. multa 
enim que reótecommitti feruis fidelibus poflunt, 
tamen fermonis 8 vituperationis” vitandi caula 
commitrenda non lunt. Simul eorum arrogantiz 
confulendum, nelicentiainfolentes euadant, que 

maxima pernicies eft. Vnde Polycleti, Seiani, Pal- 
lantes Romanorum imperio, noltra $ paren- 

tum memoria inuidiofa multorum libertorum 

Romina prodierunt. Debent quidem in familia 

Principisii.yeríari, vndepreclariduces, incortu- 
pti magiftratus exiftant: fed dumreip.cura non de- 

—mandabitur > fibialienas partes arrogare non de-. 
bent , domefticis obfequiis 8% gratia Principis con. 
tenti. Quam ille,me auétore,inter plures commu- 

“nicabit : neque vllum aliquem aut paucosimmen- 

| lum crefcere permitter , quod fine pernicie fine 

motu non contingar : certe multorum inuidia 6% 

'fulpicionibus , non virtutibus fed vitiorum com- 

munioni aut minifterio eam familiariratem dart. 

Ne perípeéta quidemprobitate yiris dandum, vt 
E cateris Principis gratia fine fine crelcant. 

Guterrio Caftrio , qualiacquanto viro, Sanétius 

Caltellz Rex cognomento Delideratus, Alfon- 

(um filium infantulum educandum tutandumque 

moriens anno millefimo centelimo quinquagef- 

A EE OE mo oétauo 


/ de / ' 
Ly > Y / 


ADE DEE RTS A ÓN 
mo oétauo reliquic. Larz reguli quorum erat priz 
|. Imayox in regar conuentcibus auétoritas maxima, 
iniuriam inrerpretati eo prelato Ífibi, remp. vexa= 
rubtdín, vt fermeludibrio acpreda.eller. quod 
id contigit bonoséc quo Rex iple inftitutore creue- 
rat. quid putémas fore in prauis aut fufpedtis Prin- 
cipis familiaritate gratiaque: Miniftris imperii de- 
ligendis, creandis magiftratibus, ea diligentia ad= 
hibeatur,quam reimaguitudo exigir. ahoqui li te- 
mere rebus prefecti fuerint, rem pub. proculdubio: 
preade habebunt, inagnaludiciorum perturbatio 
exifter,magnalfceleram licentiainualido leguin au- 
xilio, que vi, gratia, ambitu, pecunia corrumpen- 
tur, luo illícomimodo, Principis infamia $£ perict=, 
lopeccabunr. Ergo rebus preficinih proclamatos 
veto. qúod Alexander Seuerus preclara Princeps 
indole Rome faciebat, more á Chriftianis transla= 
ro. Neéfas fitanofkris negligi, quod Princeps quí: 
vis probus noftris facris nondum imbutus imita= 
batur. Quod li proclamari non placet,ne calum nia. 
8 fraudes exiltant in tanta collunione yitierum»' 
tam effreni inuidia, certe diligenter in corum quí. 
preficiendi fune, vitam, mores 6< ingeniam inqui- 
- sratur, ne pro paltoribus, lupis prouincix commen= 
dentur, diligenter prouidendum. Quod caput eft, 
nunguam ad cuiufquam gratiam is honos defe- 
Tatur, qua grauifiima peltis elt. (1 enim medicum. 
curando ruo aut tuorum corpori non adhibeas, 
-quemamicus rogarit , led quem conftitericin me- 
dendi arte elle peritum , idemque faciendum in 
altisarcibus putes:quanta rerum peruerlio, in quo: 
falus publica vertitur , gratiz aut offeníz aliquid, 
dare deligendis magiltraibus. Neque veto relp.eff. 
» 4 | com- 


Í 
” 
a 


A ER TE RITA SLI 
'¿ommendandaiis tantam quí ambiunt , quod vi- 
deoinftirucum multis Principibus prepoftera ra= 
tione probari: fed potius quosidoneos efle confti- . 
terir,quos morum candor , $2 ex multo rerum ví 
colleéta prudentia commendabit , li fune vltroad 
gerendam rempublicim cuocandi , abítrahendi 
eviam afecéfla:nif forte vacatione qual emeritos 
milites rudeque donandos Princeps iudicabit, Qui 
corruptis funtmoribus,vita infami ,in pecunia-aut 
fraudibusípemponunt. Quifeingerunt, alieno 
patrocinio confiíí magis quam dexteritate, indu- 
ftria, vitainnocentia. Qui anguftia rei familiaris 
oppre(li,quali ex naufragio ad ca magiftratuuin fa- 
xaadherere, atque reip. difpendio emergendi cu> 
'piditatem explere laragunt, qua nulla grauior pe- 
Átis: liomnesfunt omnlicura repellendi. Nemo e- 
“nim poteftatem (celere quelirambonisartibus ex» 
'ercuic.(tuprais,rapinas, fcelerum licentiam 'volu- 
tabitanimo,nullafama memoria, nulla honefta= 
«+is.(ui fimilisftemper exilter.Eleganter quog; felti- 

us poeta: | a, ; 
 Virtute ambireoporternon fanttoribus. 
Sar funitoramhabet femper quireblefació. 
'Prerercaquiin re famliari impradens fuit , cum 
fperes inrep.procuranda fatis forecautum? aliena | 
curaturum diligenter , qui priuatas rationes ne- 
glexit ? Contingar venulla (ua culpa, led remporum, 
aut inimicorum iniuria in calamitatem quis inci- 
derit: conting** fuccefifle cum atato porntten- 
lam,more(que faniores factos efle: led dumid ex- 
Oratum non etic,dum alii (uppetent integra prox... 
batí fama, vnoquea prima xtate virtutum,te- 
note, li me auótore , ll falui elle volumus, a omni 
| 23 A 0 A pea 


1] 


de 


216 DE REGE ET REGIS:INSTIT. 
—procuratione preferantur.  Pauluscerte ecclefiig | 
-preficiendos Epiícopos fancit, qui domibus luis. 
recte 8 prudenter gubernatis infice pradentz [pe=. 
cien dederint. inuenioque memoriz prodicum. 
apud Milelios, que vrbs Añie elt, cum reipublica 
ftata commutato de eligendis magiftratibus dilce= 
praretur,' uítrato vniuería agro ab.is, quibus ea cu=. 
ra crat data, eos fuille pretectos, quorum predia 
diligenti cultura nitere pre ceterisoculisexplora= 
tunt.  Quidyero, an*quum (it hominum perdi- 
torumn aut egenorum inopiam , cupiditatesque 
lupplere publica calamitate > In qua placer Scipio- 
nis miliani ratio, quicum Serulus Sulpicins Gal- 
ba, 8 Aurelius Confules in lepáta contenderent,. 
vter adueríus Viriacum in Hilpaniam mitteretur; 
Parribus fulpeníis arque cius fententiam expe- 
Ctantibus, neutrum placererelpondit: «Alrermbil. 
baber,inquiens,altert ef? nl fat mor vernus pericu=. 
lab imopwa,quamab anaritia fubeffeindicans. Placer 
£tiam vt vpihominiyna tantum cura demanderyr; 
2 plures magiftratas in vnum hominení cue. 
mulandi videntur. la quo Carrhaginentes publiz. 
. ce peccafle accuíat Ariftoteles: nos etiam multo= 
tum Principym prapofteram in eorationem pole. 
femus accuíare. Neque enim vnias vires 8% pru= 
dentia multis procurationibus (it fatis. concidat 
prelfus onere;gematr ¡pte geníár lubditinecelle elt, 
rtemporis $e rei familiaris difpendiuoo, dum liti aur 
negotio finis aut nunquam aut pol! longas moras, 
ingentes lumptus imponicur, Et vtvnus ad multos 
- gerendos magiítratus laris ellet, id incommode 
accidit , quod ¡is honoríbus minilteriisque inter: 
Plures partiris, plarium beneuolenria Principicon= 
AN : | ciliaretury. 


4 e 


0 


RE PORN RITE NO E UVOS 10 OA 
ciliaretur, multis eius benefciis cohftrictis: pres 
terea occupatis negotio ciutbus minor nouarum 
rerum Simperii cupiditas efler,qui enim bonorum ) 
reipubl. participes nonexiftunt, ip auteorumne- * 
ceflarii, jiyroderintrerum ftatum necelleelt, mu- 
tarig; cupiant. quod miror Princi pesnon confide- 
rare (1ue cum magiftratus creantur , fue cum mini- 
ftri ad oblequia domeftica Saul procurationem 
adhibentur. Vrotiofi hominésannuis veCtigalibus 
delignatis tempub. arrodant,inania S£ imaginaria 
officiorum nomina, metatores, regis procurato= 
res, libellorúm fupplicum magiltri, quorum elle 
folet magnus numerus, prelercimrepub. perturba- 
ta,nunquamprobabo.quam reípub.labem Alexan- 
der etíam Seuerus optimus Princeps fuftulir. Ulud 
-contendo, yt magiítratunm nomina inania elle no 
-_debent:ita procurationes multas, magiftratus ue 
minifteriain aula Pri ncipis non elle vn demandan= 
da, quo nimirum pattito onere facilius fingula ex- 
_pediantur negotia, Principisbeneficiom latius pa- 
rear. Arquecum hecvera line, tum illud queftio- 
nem haber: debeant magiftrarus elle perpetui, an 
.adtempus mutari?  Afirmar Platoregix potelta- 
His ad inftar perpetuos fore, quo maior prudentia - 
ips, maiorreuerentia popularibus fit. negar Ári- 
hoteles, quod quemadmodum in corporibus, ita 
“in animis quedá leneétus eltad res gerédas inepta: 
¿praterea rebus communibus expedire , vt finguli 
¿rectores inrelligant, ira imperium datum yt red- 
Munt: aniis legibus datú ad quas renertendum Áir. 
-Platonis inftitutú Tiberio Imperarori placuit egre 
amouere folito prefeítos prouinciará, quodmu- , 
(cis fimiles ele diCtitarer, quo diutius viceri infe- 
Y 77D diflent, 


S 


» «218 ¿De REGE ET ¿REGIS ENSTIT.' 
-«diflent,fequefanie ingurgitallent minus moleftosy 
Plerig; Principes ; Screfpubl. diuerlum fequuntur' 
mutando frequenter magiftracus,ne vitiiscorrum= 


pantur 8zfocordia, nedegenerent in tyrannidem, 
exiftimantes ex interuallo affuefaciendos xzquo cúl. 
cxterisiure víuere. exigererationem adminiftrata 
reipubl.efleimprimis lalutare. In camrem video! 
antiquis temporibus ylitatum, legeg; CaroliMa= 
gnilmperatoris fancitum,vt certis temporib: rem 
publicam vniueríam delecti ex veroque ordine Epi 
fcopi é< viriprimariilultrarent, inquilitionemque 
¡n(tituerentde fingulorum iudicum vita, moribus. 
Integritate. que ratio fiin noÍtros mores renoca=. 
retur,non poller non elle imprimis falutaris. Nam 
queratio renctur, veluccelfor in prioris vitantin=, 
quirar inconmimodis eftobnoxia: acpericulum ne; 
lcueriinczterosinter le mutuo parcant, inerras 
- <tisque difimnlent.Mihi lane non placer, pralertin: 
cam noftri morés tantum lam ad nimiam leuita= 
temól ambitionem incubuerint , fcrutari Princi 
| pem omnes lordes, vindicareleuiílima étiamma=. 
- giftratuum peccata: fed fingúlorum mores explo= 
ratos habere conuenit, yt quanta fiin quoque fides 
¿Scinduftcia, tantum cuique commictacur, maiori. 
eN aliquanto cura futuri temporis quam preteriti: cu= 
-- Juseaconditio eft,vt mutarinon políir, Quod EX= 
tremum eft preceptum, riferit aliquis fortaile: ct. 
enim non tam acutum,quam necellarium, magisq; 
monitoris non fatui,q eruditi magiftri : ye finiendi 
lices neininfinicam progrediantur;ratio aliqua ex- 
cogitetar. Minorescontrouertas deleCti inidiu-' 
dices breni cognitione finiant nulla pelao 
facultate. Maioribus caufis cempus prealcribarur,: 
00 A! viera, 


” 


| 


MI d a 
. RE A ¡e A 
] p NS $ Ñ , 
la A » Us m IN 


A A ES e A 


vltra quod non procedant. quod fier tumaliis re- 


_mediis , turn teltes ex. remotis regionibus aduor 
candi lublarafpe, que viafraudis eft, extinéros pu- 
tent, quiintra breue rempusadelle non poterunt. 
Er quanta peruerfitas, cum his tergiuerfacionibus, 
prauaricarionibus , comperendinationibus, qua- 
11 ex aliena mileriainfnicus hominum numerus vi- 

“nant, aduocatorum , procuratorum, Icribarum. 
Poftremo,quoniam fepeintrer indices controyer- 
liz contingunt,ad quem cuiufg; litis cognitio fpe- 
éter ; optimaratio ea diflidia componendi eflet, 11 
confenfu corum quorum intereft , in fingulis vr- 
bibus ynus preficiatur cum ampla poreltate com- 
ponendi eas iudicum controuerfías. Porro quam 
Princepsiudicib. conftiruendis,creandis magiltrati- 
bus diligentiam adhibere zquum ell, cam ac vero 

_multo majorem Epilcopis preficiendis(quandoid 

-stiam negotii noftris Principibus acceflit ) vt rei 

magnitudo $ lalus publica poftulat. Neque e- 
nim religionis landtitas ,morum integritas, publi- 
ca lalusconftabit ea cura negleéta: coamplius quod 

-ybi lemel peccatum eft mutare non licer. leges ec- 

'clelialtica mouereloco facerdotem non facile pa- 
tiuntur, quamuis moribus deprauatum. Prefici> 


|¡tate graues, ac quoad fieri. poteric, a primis annis 


bamus vr ex profanis 8% populo , repente Chrifti 


Ambrofio,Nectario altifque paucis bene cecidir, in 


isa 


A SR ¿oa 
noftris moribus frequens ele deber. Quo am plius 


in AU aultorino controuerfía luréconfuld an 
Thec gipreficipotius eccleliisciebeót, cs mlocebar 
E j 'AUMen- 


antur ergo viri perípedta probitate 8; prudentia,m- 


¡gregis paltores ££ magi(tri cuadant: nequef idin 


< 


— 


AS 


functionibus eccleGafticis addicti,neque enimpro.- 


“220 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
fententia, in pati ingenio acprobitate Theologos 
Jurifperitis preferendos videri. quoniam hiin Ítre- 
pitu foreníi omneminduftriam confumunt, illi A 
profefhioni vita relpondeant, rerum facrarum co- 
gnitione éc víu preftant. De quatamen quzltione 
alio exprincipio difputandum co piofius eft, fillud 
adiecero, mirarime yehementer, neque tamen ad 
'meum arbitrium reuocare dere tantaludicium,cur 
yeteruminftitutum negligatur palfim, eccleftis o- 
lim preficientium cos maxime qui ex monachorum 
ordine ellent ? Sibi nimirum yeteres 87 merito per- 
fiadebanr, quiáteneris difciplinz ecclefialtica al- 
fueuiílent, moresintegrosimbuiffent, didiciflene 
frangereanimum , commodiores magiítros fore, 
quan Íi nulla difciplina certeleui, repente le Chri- 
ftianz probitatis, virtutum omniumduces prabe- 
rent. Itaque antiquis temporibus, qui ex mona- 
chis Epifcopiac lummi Pontifices extiterint nume- 
rare vixlicer , noftra etate vix vnumauralterumn : 
ds eosque non tam yite integritate, quam malis artí- 
bus ambitiofos ecclefiis elle prefedtos confidera- 
mus. Íneptos rebus gerendis monachos acculant- 
vulgo, e tenebris in lucem productos perpetuo ca- 

igare: imul aliorum ambirioni occurrendum dit | 
'puitant, ne vno prafeéto praua multorum cupidi- 
tas accendatur, que argumenta hoclocone- 

que refellere animus erat, neque pro- 
" bate. Nibil certee/fF in rebus huma- 
145,q 80d vitto penstnus ¡ 
cárcat. 


CLA ER yd ES US 

| Arpa IL 

: DEP RcUDeS: IN 

Eligionis ftudium , quo cultus cosleftium 82 
(acre ceremoniz continentur, rempub. tran» 
quillam preftare ac bonis omnibus afiluentem,lon- 
ga orationelicer explicare:cinibusinter fe conftrin- 
gendis 8% cum ftio capite fupremo reítore, vincult 
validiflimiinítar effe.motes patrios, legum fandti- 


communes perturbari atqueconci dere,confirmare 
multispollem. Atquein quo Laétantitinduftría la= 
'borauit effalis omnibus ingenii copiis, exequiquá- 
nis copiofe: infitam religionemin natura noltra el- 
fe,nulla vearte, nullis viribus enellipollit, non ma- 
£is quam cetera affedtiones animi, ridendi, admi- 
'fandi, deliberandi, quibusabortu fumas inftru-. 
Ei: (immumqueadeo hominis bona non inre 
alía elle poficum , quamin fyncero cultu divine 
maieftatis: nimitum,ve quod fadturifumasia caclo 
diuinuúm numen voce; mente, corpore colamus, 
dum vica prelens fuppeter, huiusamplilimi tem-= 
plilácerdotes conftituti dininis laudibús celebran= 
dis,rerum natura contemplanda: Que lenzentia, 
vel coargumentoprobabilis certaque elt.quodáni- 
munimoleftiaviétum, cúris 8c anxietare graiémn 
nuallare Sd leuari contitigat;quam Dei 8e nátu=. 
Ez contemplatione laudequenumiais Sc cultu. Ve- 
ram hc aliaq; multaid genus miffa facimas. Quod 
proprium noftre difpurationis elt 3% quo pralens 
difputatiorefertur,non noftto tempote tantu m,fed 
etiamab omni memoria fundtioni víqueadeo (alu- 


| tari 
¿ lo: e 


y 


tatem religionis incolumitate ftare. eacadenteres 


? 


' 


A ¿ 
E y E 


222 De REGE EF AO A 


tariminiftros peculiares delignatos. fuiíle conftaty. 
quos, facerdotes vocamus: ex quibus hoc tempo= 
realiiíque lacrorum miniftrisis ordo, eaque natio 
hominum' conflatur quam neclatia: vocare;z nos 
quideni conlueuimus , vocis amplitudine: ad pat- 
temecam Chriftiani populi fignificandam de cfexa, 
cui lacrorum procuratio.credita elt. Deinde cum 
- perípeótam cfr, non pole, irepubl. relígionem 
- diuelli ne vtriulque exicio, nonfecus quam acot= 
potesanimus: omni tempore atque apud omnes 
gehres curatum eft, vt miniltri religionis, quos la- 
cerdores dicimus , cum, cxteris magiftracibus, pez 
nes quos rerum: poteftas érat, coniunctiflime viue=: 
rént: arqueta ve vnius corporis qual gemina ele 
fent membra, non corpora diuería conflarent. O=, 
mino primis temporibus. lidem Reges: Sc lacerdo - 
tes eranc, vt alio loco diétum eft. inter Hebrego= 
rumplacita omnes maiores, natu filiosi in quauis 1 fan, 
'milia (acerdotes exticille fuíceptum vulgo elt. cog. 
jure .Efáu. lacobo fratri pulmenti permátarjone, 
vendito a a Paulo Apoftolo profanus vocatur,quip=, 
pe facrar poreltatem miniflerinmg; pretio, mutaz, 
vit: Mofesludeorum legislaror cum, morem a ¿pio 
_ mis quamuis tem poribus arquejinter OMNE o gentes! 
- fulceptumn, ¡primus,immutare agerellus elt: atque, 
 Aaroniflacrorum cura demandara , ¡pie fibi reipuba, 
adminiltrationem retínylt.. quod Iudicum $ Kie, 
guna noted ie tenult,vt pontificia pote= 
[tasa regia maieftare, dilcrera eller: nonitatameny, 
velacerdoribus gubernandi populi cura penirus de- 
 traberetur: cum vidcarmps lupe: coldé Pontifices 82 
Lummos gentis reftores extitifle. Eadem de caula' 
coque sp p populusChrillianus reliquos relía 
sl Ñ gionis 


9 bl 
1 LO br 


E 3 r , L $ E ; 1 


LE ER PER 
os nouaecclefia K fanétiore fúdatain terris co-=: 
Heltis exemplum;hxcduomunera feiundta clelan<: 
xit.teliétaque Regibus, 3 acceperantá maioribus * 
poteltateremp.regendi, Petro Se Komanis Ponti=* 
[ficibus,aliisque Apoftolis 8-Epifcopis,quiineorum 
|locum fuccelferunt, ynam religionis 8% lacrorá cu- 
ram delegauit.non ita tamen,vi feiundtos penitus 4 
|populigubernationevellet, ac prorfusadidineptos 
[facere. Videmus enim(q reperendum hocloco eft)> 


quistemporibus viris facrátisefle datos, magnas o-- 
pes,quibus fi ad inanemapparatum 8 populi plau- 

fumipíi abucátur, faciutat prapoftere, opesad fub= 

llcuandum egenorum miferiam,ad reip. prefidiumo 
datas,alio conuertentes. Ineptus fit qui ex homiz* 
¡hum prauitate de rerum natura flatuat. Preterea 
linregniconuentibus,: quibusdepublicafalútede=: 
lliberacio lufcipitur, in pletisg; gentibus prime par=. 
esEpilcopis dantur. Nimirum maioribus noftris. 
Viris prudétibus erat propofitum, ita partes reipub, * 
inter le comparare atg; conftringere, null vedifli>. 


ex ipfórumlibidine inuettere , mutarelacra. Sasi 
jeratis relp.cura credatur, honores; magiltratus có=> 
mendenteat: quo Spublicam falurem, veeumot= > 

jdinem decer,diligenter procurent :eccleliz ¡ura 82 : 
| Ib ertarer, lanctilime religionis incolumiratem,? 
vtiratio exigic, diligenter iplitueantur, neabaftu- 
[tishominibus $ profanis violari conti ngar. Quod 


[nes móuentur , Ícimus lalutare fuille, Epifcopis;: 
Iquorur iti ea potiffimum procella minabatur,; , 
lA , Mi PEE ; partem 
: E A > 2 ¡ 
5 E y) GAN 


¿ES ñ O e e A 


onis colendzftudio fuperaredebet, Chriftas Dei: 


¡Io multis prouinciis amplos principatus ab añti=: 


ium eller,neg; profanis hominibus liceret rempió 


224 DE REGE ET REGIS ANG TAI 
- parrem reipubl.fui [Te creditam , amplosque princi- 
parusactriburos. Eorumenim opera « diligentia 
fatum e(t,ve non penituscunéta corruerintintan- 
- tanouaudilibidine,tantaqueremporumlabe, Er- 
raot 6 graniflime falluntur,quicung; repetita pri- 
— ¡mitemporis memoria difpurant, e republ. arque 
communi falute fore , li Pontifices Apoftolorum 
exémplo opes omnes ¿ %% principatus » curamque 
reipubl. abdicarecompellantur.  Enimuero cect 
homines,his prelidiis fublatis in que mala incut= 
reretur, quanraque plebis licentia futura eller, fa= 
4 cerati ordinis contempeus quantus ¿non coníide- 
 rame. Sublaris opibus fivirtutes (uccederent, pro- 
¿banda eorum tatio eller fortallís. nunc dertactis 
opibús, ve funthominesé tempora, malor yitio= 
rumlicenria exiltat: quodin dis prouinciís confide- 
ramus, vbi ficrorum miniítri rerum 1nopia pre- 
muntuc , nihilo meliores elle : pafimque probris 
focdari, contemul a. populo, magno religionisde- 
decore.  Cenfeoecontrario populi principibus SE 
magiftraribus rcipubl.modo prudentia,$€ probira= 
te conípicuis , honores eccleftafticos tribuendos»,: 
Sclacratas opes participandas cumiplis, tum corum 
filiis 82 necellariis, vt cuiufque ingenium etit, Nam 
eailleRilpe premiisque propolitis , lacratumai or- 
dinem maioribeneuolentia compleétentar, eccle » 
ix jura opesque tuebuntur : alioqui certiflimam 
peltemdenuncio allaturos. Animis alienatis faci- 
le Principi perfuadebunt lacratas Opes, quas otio- 
fas elle dicent, ad reipublica inopiam fubleuan=, 
dam 8 in belli Cab dia, covuerci latius fore tanta 
prefecin erarii anguítia , tantis vectigalibas fello 
populo, nouis (ubinde enatis difhculracibus. n= 
E E HE 


N "3 » / 


Le 
A aer TER TI a 
épte ergo mea quidera fententia id genus bomi- 
hum, quidam aCuti videlicer Theologt SX precla- 
r1ab honoribus ecclefiafticis penitus arcent qual 
Inéptos,negue populum docere pro concione va- 
lentes , facrarum ceremoniarom eype:tes. Nam 
iodo reliqua fuppetant, cam muncris demandadi 
parremaliorum opera fuppiere facile erit, delega- 
Feque eas partes concionatoribus, quorum ell ma- 
gnus vbig; numerus,, Alioqui Valecrom Calarau» 
gultanum ¡Epifcopuna accolemas , quod propier 
tarditaterh hoguz docere populum pro concione 
non poterat. Valeri rem Hipponenfem Ibgille 
mus qui, quod Grecus natione eller Diuo Augu- 
(tino tum Presbyrero eas partos docendi populum 
proconcione delegunit. Preterca Pontifices Ko- 
manos crimimaridicebit, quali non latis fuo ofhicio 
fangantar,comá multás feculis vix quilquam repe- 
raturé carhedradocu:íle. Irgque non placetvtiue 
recontolt penitos ab eccle (iz bonoribus repellan= 
tur,doétrina: cértemerito: quad contentiófi ho- 
mes confirmare nituntut facratis fandtrionibus 
Ineptos prorius clíe: cum ombita prouinciarum 
mos contra habearslongo rempore de víu frequenti 
confirmatos,quétemcre reprobare non debemus., 
Et concilii Prid.decretis non tantum Theologí fed 
etiam lorifperivi digniccclelia prafcGura indican” 
tur. Quis ergo tanta cófidenua ex far vi hisandto- 


sx 


”. 


.eol 


il 


21216 De REGE ET RE 19 INSTIT 
putant, hereticis graflantibus ac vera de religione 
lacita nouis opiniovibus conuellentibus, Theo= 
lcás aptiores elle dant ex diuinis líbris, in quibus: 
dies nocteíque verfari debent, renincendis hares 
ticís opportunos: ata; idem conceduntiis locisfas 
ciendum quibus heretici vicinifunt:ne fi malumt 
ferpar peltis adinftar,incendiumque quel ex cons | 
tinentbus teétis in alia traiiciendo lare vagetur; | 
imparatos ciues offendat, idoneoque prefide des 
ftitutos. Que fi vera lunt, hocquider temporey. 
quo refpabl. Chriftiana multis hezefibus vexaturs. 
atqueitavepoft Ariitempora nunquam maiora dif. 
Iidiadereligione extiterint: atqueia Hilpania, cul | 
Gallia finitima eft , neque procul difíita Angliaz 
concedendum lit aduerlariorum etiam confgtlios: 
ne, Epiftopos e Theologorum numero videri pra -' 
ficiendos. Sero enim remedium parabitur inuales 
Ícente iam malo : acpreftar fingulos atque vniuer= 
fos religionern elle edodtos ,eccleliz obtemperare | 
quantilitadmonitos: quod proprium Theologos: 
ram munus et, atque ex diuinis líbris 8¿Theologo=. 
rum [criptis tum veterum tuntrecentium omnis. 
eainftitutio peti deber. Quodf Epifcopum dedi=. 
mus, docendi munus pofle aliquando aliis delega= 
- re,quis tamen dubicabie,alstbrdinelaS: inter a- 
lia muneraid cfle precipuum atque maiori cura á 
Chrifto Epilcopis commendatum, cum Apofto=. 
lis, in quorum locam Epifcopi fuccelfere , docere 
- omnes gentes mandanit:credito munericamcom=" 
modius fatisficere quifacra cura fultepta, docen - 
di populi munús ebire perÍe ftaruir?Qua de cau= 
. fafedes Epifcopi hequethronus, neq; tribunal vo+ 
catur fed cathedra: merito quídem vt admonearot 
A di E de 2 eN a? ad 


E 
mm po 


MA 
, 


oo 1 


de diuinis rebús difputantes; Scin (acris libris ver- 


” 


VIO" a 
y 4 a Y me 
e , A RAS 


Si a ; bd , 
228 DE REGE ETREGIS INSTIT. 


quod quanto cum periculo contingat dicere nom 
atciner. Bello imperator non pra ficiatur,quiho= 
ftem nunguam viderit. nauis clauum non regat. 
qui fe inarte nauigandi diunon exercuerit. ne ju= 
dices quidem repente ad lumma cuadant, fed qui- 
buídam gradibus a minoribus funCtionibus redte 
ad maiores transferantur : ecclefiam committamus 
hominirerum facrarum prorfus imperito ? virtutú 
8z pietatis Chriftiane fcbolis preficiarur eius artis! 
prorlusignarus ? Et erant olim virotum monafte- 
ria, quibus exaétiora virturum fudia exercentuty. 
Epifcopis quah magiltris8c primis doctoribus fub= 
dita :nunclacratuma virginuta hon pauca corum di- 
tione continentur. quibus inflituendis certe tem=: 
perandisq; (xpe Theologosineptos elle non negar: 
mus: fed multo tamen minus lureconfulti vniuer= 
fam eam dilcipliiam moremg; vinédi alfequanturz 
cul diuinis libris, «nde ea pracepta pen debenty: 

in cavíis Sciudiciis 82 foro xtarem verfantes.Quam: 
«yero imperiti (untad difpurandú conftituendamay 
deratione oftici.dignolcenda peccata fingula, at 5 
deiis fatuendum? de religionis dogmatibus quam: 
paucafciunt?De divina natura, Angelis, pradeftiz 
natione, auxilio divino, liberis voluntatibus , quis! 
ex eo ordine difputare aidear? An de virtutis digna 
rate , vitiorum feeditatediflerere Ita poflint, vt im 
auditoram animis pietatis Barmmaaccendacur; ima 
probitatis odium ? 8ccontendent tamen teligionis: 
praceptoresinftitui, quam nunquam exacte didi= 
cerunt, vis doctores» guam veftigisterere autoti= 
am aut voluntas non fui. Adbzcin curia Sinter 
Principes vitam agentes. externo: apparatu oble= 
Ctantur:longo famulorum ordine ftipati per plate- 
IA asias 

4 A 


¿Se a A 
Ñ ú 15 y h SÁ y 
E AA NS 


asincedunt : quodilliad augendam maieftatem 
pertinereinrerprerantur.faCti Epilcopt , auCctare= 
crelciteriarm inlania, quanta cum calamitate redi- 
tuumecclefafticoram, qui á maioribusin 1 eliores 
víus parari erabt,quantaque cum iniuria egenorum 
in quorum alimento ab antiquo deftinati erant,di- 
cerenoneltnecefle.Bernardi verbis infeCtari latis 
habcá epiltola quadrage(ima fecunda inhuncmo-. 
dum cam vanitasem acculantis. Clamantandi,clas 
mani famelciconquernatar (9 dicant Dicit Pontifi= 
cisinfranoquidfacit anrumeno oJerrrp efhquodeffundi- 
113: nobis crudeliter Sisbtrabitur,quod inantter expedi- 
rís ; vizanofiracedit vobisin fuperfluas copias :mofires 
ngceffitatsbus derralizurquidamid acceda! vanttata bus 
wefires. Summmaergo difputationis £t, tum Theolo- 
gis.cum Jureconfultis merito ecclefias commenda- 
[rio lleg;é repub.vtexvtroq; genere facrorú antilti- 
tes deligantur,quo mator nimirum inter eosó cum 
lecclefia animorum coninnétio (ir; ytex omni con- 
ditione hominum in ftudiuin doctrina ytriulque, 
¡multi (pepramioram inflammentur ; vi in con- 
'nentibus ecclefiafticis ex veroque prdiue vir! pra- 
ftantesinteríint: quod lit reipub. Sc ecclefiz lalura- 
re.Preterea lureconfulti probiratem, m odeftiamg; 
Iconfpicuam., quales multros efe nouimus, Theo-. 


integricas delit , praferendam certe cfle contendá. 
¡Innon difparitamen yite genere , neque diflimi- 
liprudentia , Theologos lacris regendis commo- 
diores luriíperitis elle ob easrationes, que paulo 
lante(unt polite, iudicabam. neque elt exifliman- 
¡dum/Theologiam tantopere rebus gerendis efe 
incptam, vt quidam videri volunt, Quod li veruna 
NBUiIO : pis id effce 


la 


logierudirioni, quantauis ea (ic, Avira 8% morum 


A e O 00 cd: de A A E A 


. 


230. DE-REGE ETREGIS INSTIT y 

1d offet, tamen pluris eapracidia fiar facienda, qui- 
bus maxime Epilcopus precipuas (uimuneris par= 
tesimplere poflit. Quod fi cúm iuris fcientia The= 
ologiz cogaitio coniungatur, autecontrario The- 
ologus ecclefialticas legos tenear, li maxime regen= 
diseceleltisidonei yidentur : vei Abbas Panormi- 
 Tanuscum aliisafhicmat, Sc resipla nullo monftran=* 
| teindicat, dear io co A 


A Ml e | 
Numvir flagitiofp arepublicagerenda 
rermonertpenttis debeant? 

EE lisquz duabus difputationibus fuperioribus 
— funt diéta , de viris fagitiofis 8zinfamiacoo=. 
-  pertisfacilequis ftaruat, ab'omni adminiftratione* 
reipub. eflé remouendos : nemorum contagione ; 
creditam prouinciam inficiant , eorum vecordia: 
publico mulrorum malo $ calamitateluatur. Quido 
enim agant? vbifuror reliftar 28c eftprauicas cum 
poteftateconiundta malam graue.  Acimprimis ; 
homines fordidiremonuecndi Íunt , quiauricapidi=* 
tateincitati, auri caula ingentes fraudes fufcipiunt, 
omnia divina $ humana ¡ura fubuertunt, Ergo: 
- hzcadifputationeremoucárur, quali minime das. 

¿bia.Illad queftionem habet,in minoribus probris, - 
- neg;tamlate vulgatis,que ratio tenenda fit: debe- 
antiis obnoxiiad aliquam reip. partem accedere, ' 
an excludi penitus ab ómni procuratione. Sienim.. 

rauís hominibusad magiftratus it adicusiacebút 
yvirtutum (tudia, multoque minor erirproború ho=. 
gninú numierys,quá nunc ef, Vircus enim in ardua + 


0 poll! 


Y 4 


A Ls. IAS Ge e Mi A O 
pofita elt, multifque adeoimpedita difficultatibus, 
ab humanis fenfibus abhorrens:nili honoreó pre- 
mio erigantur homines,ea delerta ferentur in pra- 
ceps fuanitate vitiorum 8z voluptate delinit]: Mma- 
gnag; malorum collunies exifter. Preferrim cum vi, 
ta Prefeótorum imitarigenus obfequii lit: fiueli- 
bidini feruiant, fiue auri cupiditate exxeftuent, aut 
quonis alio probro teneantur obítricti , fubditos 
populos in confortium prauitatis facile rapient,.. 
queí habicuri folacium de aliorum feeditate, IpÍt 
étiam luporum inftarin fortunas, famam, pudici - 
tíam ciuium nullo prohibente graflabuntur, Prin- 
cipelonginquo > aut aliis curis grauioribus 'diftri> 
éto, imbecillinm lacrimis obruratus auribus. Et 
quanro commodiis erat, tum ipíis tum popula 
prouiderene peccaretur, optimo vito prafectore- 
bus, quam poft faítum peccara magiftratuum le- 
ge vindicare? In quo legis Perfarum maxime ce- 
Jebrantar, quarum vis in eo cíat , vt delita non 
ellent , magís quam vt fufceptam foeditatem [up- 
plicio vindicarent. Hec funt in hanc partera ar- 
gúmenta fiemiflima haud dubium, quod diffiteri 
hemo audear.Sed3 magiltratus prauis lepe 6€ im- 
probis hominibus elle demandandos, curamque 
reipub. multa fuadent, Primum ad pacem tuen- 
dam, quocura potifimum Principis referri debec, 
nullacommodior litratio, Y, ¡promifcue exomni-. 
bus deligantur, qui reipub.prefint.alioquí prauis, 
guorum tantus eftnumerus, exclulis penitus> rerú 
turbatio exifter. eucríam cam remp. cupient, atq; 
cum Principem fublatum , quibus incolumibus 
yidene fablatam ipás emergendi facuitató. nam ví 
mutent, exigua (pes eft altisradicib, fixa prauitato» 

ds A OO Deinde 


A A S IN sT1 TÍ 
Deinde mulú in poreltatem contralpem autme” 
tu m agunt.excitantarquidanmagnirudine rerum:; 
hebefcúntali pulito hómincs ingenio, oppleti te: 
nebris, negotio quidam obrunntur, alúotio lubla= 

to multo commoudioresmoribis € vita enadunr, 

- Infalo humore de valgindicarur, confraótum Áitan 

 Apregtum.neg;facilecttde moribus éx ingenio,ni- 
Si dataporcltateflarucres Etalioqui Principiinau- 

meris caris diftridto hoc onerisaddere,vt io fingu= 


) 


lorum Preteétorumynores inquirar, graue (it me 
perio tam late fúfo : prefercio cum cssumore fta= 
tucte periculolumf1r, calumniis 8: delarionibus. 
aditus parefiar. Ambiriofilape horames fia lpe- 
cieprobitats Principis auribusin fidiantesaliis pro= 
firatis adhoberum:celmen evadent, quanta cum 
pernicie dicerenon attinet, Ideo legesin faéta £c= 
runtar y quía futuraincerta multiplicicor funtne= 
queyerum eft conicóruris ftare ; acfatis habeam 
li qui deliquerit., «Principe vindice, legs iubente, 
- tota plaudente provincia posnas dederit, Deni- 
que de lingulis melius conuenit [pergre, quamia 
luperiore difpuratione poncbatur. Sic diíputas 
tione.ancipiti € ia vtramque parten impeditay, 
veniebar in menieim admirariin re omnium gra- 
viflima afcholis Philolopborum:, diftreparcaus 
lasvel maxime,, coruin etiam Principam , quo. 
ram actiones pallim laudantnr.' Vidvo enim Phi, 
lofophisac Theologis Axum, neminem pi cogni- 
tum 6 probatum praticiendam rebusyideri, Se 
Principesconftatramen , non modo adaule minis 
lteria € obleg ula, quod excuíari póterar , fed ad Cl= 
bicates “próuincias gubernandas homines cligere, 
lxpe haudquaquam moribus probasis, Circumfep. 
> e mearig! 


» 
4 


UNE BR ER TVS. 133 


foentis oculos,atg; omnes provincias intuere:pre-. 
reriti e pra fentis remporis memoriam compl: éte- 
re animo: ex tanto Prefeétorum NUMCIO VIX pau- 
cosinuenies probro vacantes 8€ vitiis.  Hic yentri, 
8cgule feruir ¡le rapaces manusin aliorum fortu- 
 nasimicir : publicam alius pecuniam auertit do= 
mum : inhoc (biquidam indulger, aliusin alio. 
Quod (1 obícuracavitia eflent , fi prinatim noce=' 
renr,difrmulariporerat : nunc pleraque manifelta 
lunt, iequecxemplorantum, ledeciam fadto EXir 
tialia, Componete cum aulís (cholas plane diffici- 
lecít. diflidentres rationes $ argumenta vertafque 
partis aliquo temperamento concilíare tentabi= 
mus. Equidem nunquam ca mente (im, ve fan rif 
limos Epilcoposac vero religuos templorum mi- 
miftros $ facerdoteslegiconcedam, nifi exproba- 
tiflima difciplina,iraqueintegra probitatis fama: a- 
lioqui certam peltern denuncio , quod plaribus, 
confiemare non eftopns: ex fuperiori id dilputa- 
tioneperatur.£as non efle nifi proclamatos $ que- 
- ftione de vita 62 moribus habita ecclefiis praici. 
Rurlus non vegabo ( qui enim poflim? )belli cu- 
ram ptudenter viris fortibús demandari, quamuis 
moribus non fatis integris. idemque fanxerim de 
altisfanétionibus minoribus, legatis qui mictuntur 
ad Principes, annonx, operum publicorum cura= 
roribus,apparitoribus.liétoribus, fifci procuratori- 
bus » publicanis curis aliisrefte ex vrraque homi- 
hum pationc prafici, modo intelligentes cius ope- 
ris quod degpandatur. Nam 8 ad conficiendos 
Mlicos cxenda: xdes, paranda ferramenta, non 
—Wirosprobos , (ed peritosearum rerurmn artífices ad- 
-—Hocamus. Optandum quidem ellervt omnes viri 
OS a E q  probi 


234 Dre RnEcr ET OREGIS INSTIT, 
probie(lent,quibus Princeps adminiftris vcirarfuz 
poteftatis.. Sed vt res habentintanta colluvie ho- 
minum perditorum, nolumus Principe omnes 
fordes , omnestetellus perícrutari, ne onusimpo- 
natur,quod neg; regerciple poflic, neque populas 
facile patiatur.De familia Principis, de vrbium ma- 
piltratibus dubitabam, quamnam rationem fore 
magis falutarem putem. De familía facilis prece= . 
ptio elft. fene Principe £á multo wfu cauto facilior 
delectus erit; ciera magoum difcrimen quiuis ad 
obfequia aule admirratur. Principeautemiuuene 
nemo ad iura prelertim familiaria € colloquiumn . 
frequenter, prauis acyero non probatis moribus 
accipi deber, nifi volumús contagione pranitatis 
breui Principem contaminari. Er quantum ma- 
lum Principerelidéntein aula , oculis S auribus. 
nempe aulx miniftris, yti non fynceris led vitioin- 
feétis 8cimprobitate? In quo Alexandri Seueri CX- 
emplum placer, Conftantii Angufti folertia. Ís e- 
nim nemiñem vnquam ad colloquiam 82 familia» 
ritatem admiíit niá integra probitatis fama. ve- 
rebatur [cilicer ne peltilenti oris afflacu fan étifhi- 
mos mores corrumperer. Conftantius autem ex 
-multis Chriftianis, quiin eius oblequiis erant, cu 
piens explorare cub potiflimum credere pof- 
fet, finxit (| neque enim noltra facra fulceperat) 
jinpio Deorum cultu inftaurando , aula exigere 
welle , fpoliare honoribus , quicunque Chriftire- 
ligione repudiata ad parriam fuperftitionem non 
redirent. Ea denunciatione multos o necel 
-fefuit, quorum non eratin pierate ftabilis $2 fixa 
fententia. Alitin religione perftiterunt.gratía Prin - 
cipis 8 honoribus porjorem fuam falutem arbi- 
tran- 


A ds o A E ia ETS 


lar:acplebis di usteltimonia quam ditiorum au 


diat. Syncer 


ycilitate magis quam veritate metirl lolent : COS 
Ll A 20 | com 


236 Dá REGE ET REGIS INSTIT+ 


commendantes maxime, vnde maior emolumen=. 


tifpes affulferic.. Quem in poteftate quidem nu- 
lum figaum, nulla pictura,nullaveftis,¡Gullum man. 
cipium,nulla forma,nulla pecuniaa limmarntegrl- 
tatecontinentiaque deduxerit, huic nihileft quod . 
nonpollit delegari.quem autem in vita priuara con- 
ftiterit fuille abítinentem, continere fnás cupiditas” 
tes, fuas coercere , facilem le rebus cognofcendis, 
audiendis hominibus prxbere didicille, picrati Ó 
divino cultui elle deditum : tutoisad Principis fa- 
miliaritarem Sciura domeftica admittatur: curag; 


pS 


illireicuiufcunque gerenda demandetur. Neque 


_leue iple negotium Principis humeris incumbere 
1 cogitabam,tum aliisimperil cutis, fed prefertimle- 
" gendismagiftratibus idoneis: ne í1 is deleétus ne- 
eligatur, pro iudice lupus dilaniando lacerandog; 
- populo fubítituatur,quanta cumpernicie me filen- 
te, quiuis per le intelligat.omnium mileríarutn exa- 
' menineum populumincuttere , cui Princepsim= 
proboscontigit, reótores venales pretio , autaliís 
Magitiisinfames. ] ie Med 


CABNATIV: 


-Dehonoribus E premis in com- 
MUA. 


Olan qui fpiens vnus fuit ex leptem , quos 
Gracia (uis praconiis celebrauit, 8 legum leri- 
prorfolusex (eptem,remp. duabus rebpus contine- 
ridtixic,pramio 6 pazna,metu nimirutn $e (pe: Me 
tus frimularciues, cin ftudio dignitatis vigilantes 
efficit : (pes honoris € pramii,homines Pro ob= 
| y puc curó 


A 


» ” 
A L 1 


7 ” 


e 
4 


a 


A 
* 

3 
> 


/ ' EA dd y 
NBI IRA RTS 
- fcuro quamuis loco natos dies noételque folicitat, 
82 ad virtutes confectandas impellit. Dedecoris 
- metufiblato quis ciuiutn número velit cum vite 
“periculo praclarum aliquod facinus obire? Ípe di- 
gniraris amota, quispro comnuhl (alute vitam 82 
foreunasin fupremum difcrimen iniiciar > eftícili. 
cet vtriufquerci modus ficurreliquarum + neque 
Principem dandis honoribus fufum, neque vindi- 
candis iceleribus nimis feuerum elle volumus. lea 
tamen bis neruis remp. yniuerfam « omnes eíus 
partes conftringat,vt ficombibuspérlualom,neque 
nobilitateh neg; diuitias, Galia defint pra fdía, fo- 
relatiscuiquam ad reip. honores confequendos, 
fugienda lupplicia : neque pallurum,vr cuiufquam 
tenuitas, aut generis obícuritas lic imperiofis ho- 
minibus predz arqueludibrio: ac potius omnibus 
ell, fi virtus adfir , curlum ad (ummos honores, . 
magnafq;copias apérturm. Etitquidem, meauÉdto- 
re,Principituéda nobilitas, Si aliquidpofteris dan= 
dur ob praclara maioram merita : 1fa tamen fiad 
narálium fplendorem móres haud diflimiles , in- 
duftriam, virrutemque ip adiecerint. Ignaua no- 
bilitarenihilturpios ¿ quí matorum gloriatumidi 
opes hereditare fufceptas in nequitia él lenitatecó- 
fumunt:confifiq;auorum laude ,¿Jgnaniaipliatque 
focordia marceícunt, premia virtutom vitis adi- 
“ pifci contendentes ¿/virorom fortiuvii locufo per 
 nobilicaris fucum fegnitia € inertia océupare-du- 
Ppliciteradeo pellendia Principe geminoque pro- 
brofaedi, Mas le turpitudine contamibent Él 
generis claritarem turpitudine maculent. quo e- 
nifoclariores aul extiterunt, eo maiori odio dight 
fuar, qui (plendorem nobilitatis libidine £ ¿mpu- 
A O O rItate 


3 A A 


bh PS 
nn) . , e? p 


E 


1 
es 


338 DE REGÉ ETTRECIS INSTITI | 
.Titateobícurant. Ac prefertimtanta temeritate 82 
amentia plerique ex eo numero lunt,vt nominibus 
- inaniflimis fuperbientes obícuro loco natos quam-= 
—tuisindultrios, fortes 82 (trenuos, trapre Íeconte- 
mnant, vt homines elle non putent, multisq; ho- 
noribus affect maioraexpetunt : omniaqhepra- 
mia virtuti debita , nobilitati fue deberi conten- 
dunt,malis arcibusambiriofi vecordesque. .Sunt. 
. Praterea non pauca dinitibus concedenda , quo. 
niam magaum Principí prelidiam eltápecunio= 
«fishominibusid omnemreipabl.partera conflitu= 
tum:multaq; mouete poflunr,nió1 Ant Principis bes 
nebcioconftricri.fed ita demum ia pretio habean= 
tur fi bonisartib.ftudeantyfi pecunias opelg; adho-= 
meltaris ftudiú conferant: Sidinites quafmuis omai 
virtute vacuiprermiis £ honoribusaugentur, aua- 
.ritia,infolentiasigirauiain populo fancierur : folo(q; 
“beatos credunt,quoruam eritingens cenfhs, ample 
pollelliones » egeniin fordibus perpetnolacebunt 
nulla emergendifpe: vndedelperatione concepta, 
concirati ió diuites impetum f 2cjebr.rixt,contu= 
meliz,latrocinizexiftent:refprin contrarias partes + 


diftraóta funditus peribir. Si gd cr Princeps luz di n 
gnitati Sc falutipublicalerusce éupir, non opesin- 
gentes, fivirtute nudate (nm: refpiciar: non generis”. 
mobilitatem fouebie, fi fuer hbonefaris luce delti- 
tuta: led potias vircutem atmpleóterur de indaltri 
am,vbicunque eric: retenrague ftatuendi libertate” 

nullius hominis inanem fremizumn cimebit: adnul- 

“lins offenfionen monebiror: nullusliccaniis opiz. 
bus nixus veltanranobilirate clatas , qui leges im- $ 

perandiimponar, tanfumgqae hbjfumar, vt ab ftu- 
dio omanda virtutis abducere Brincipem audears 

“Cuidebí ell: propolaam , Pdo ARRE 
: E EOS 1 aa 


a > 


Sula 


» 
$e 


A E 
Ha A 


' A AA Ñ 


ENE ROT :ELRO TOYS, 210 
num genere vitturem honeftare,atg; in fupremunt 
dignitatis gradum extollere: fadtifq; oftendereni- 
hil apud cum plus valere, quam fplendorem iufti- 
tix,animiqueio vircuram genere preltantiam. Sic 
pulcherrimum inter tives certamen exifter , quo 
cunétioidines excellerevirrure contendant: bene= 
uolentia omnes Principem complettentur: $2 qua- 
Íi diuinam hominem aut ex veteri annalium me- 
moría hberoem nobilifimumn intuebuntur. innu= 
meritorá ditione exiftent forti pedtore, excelío a- 
nimo parati, pro patria, pro Principe li res feratviz 
tam,fanguinemque profundere.Q uicunque virtu- 

tes colenda fulceperit ; arquein eo ftudio catetis 
preftantior cualerit, is cars Peincipi, is nobilis e» 
fto. Nullum Githonoris gens, nullum premium 
ad quod (ir illi aditus interclufus , (1ue Hifpanus 
isfuerit , fiue Italus, Siculus aut Belga, quam la- 
te Hifpanicum imperium pertihñet: omnes pati 
beneuolentia compleítatur , ¡idem honoribus 
proflequazur. Sic enim plares arque adeo innuz 
meros fue dignitatis propugnatotes habcbit : 
quorum confentientes voluntares virefque con- 
junCtas nulla temeritas fortunz, hulla hoftium in- 
juria vllo temporelabefacter: quia imperium e= 
¿quitate confticutum , luorumque benenolentia 
múnitum, eternum ftabiliaruclateg; propagetur. 
Neque opus erit numerolas legiones milirum ale- 
re,pralidia militatia per vrbes 6% prouincias con- 
Ítituere, atque ineamrem pares imperil amplivus 
dini opes confumere ; noua 8% grauiílima 1dies 
¡vectigalia imperare fubditis, exhaurire prouin+ 
Cias. Inftar magnaram copiarum, ciuium beneuo- 
lentia erit, hi premiis dandis partem aliquam regia 
gazz conlumplerit, honores pro cujufquemeri- 
e E A ; FO 


a 


cd TS 3 E 


q 4 
Pb E NUS 
Va 8 Ja 


240 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
is abfque vilo difcrimine cum iudicio diftribuet, 
ucecclehalticiiiiat, fue magiftratus ciuiles: tor 
lux poteftaris adminiltros habebit , tot ftrenuos 
o eltnumerus cialú in vatuerío elus 
mperto. Omnino Lacedemonáú, Athenicafiuma, 
resañtloct ¿cuertitimperitm, quod quanquamar- 
mis pollerent,ciuibus luis quaíi Iiberis beneualen- 
 amexhubebant, externos, quos barbaros voca- 
«bant, com armis domuerant , leruire cogebant, 
Quam illiconditionem, quíainiqua erat arque ab. 
omnihumanitateremota,diu ferre nó potucrunt, 
quodin Íicoilicaufa accidifle Romanis video , im- 
periun orbis amilills Judiaquoktatrd lubeges ant, 
meu potius E quam beneno entiacontinere volue= 
ránt, legionibus perprouinciasinnumeris coníti- 
cutis: quibus alendis paresimperi opes prodi gerét: 
neg; proficerent tamen totgentium animis aliena. 
tis.quibus non perinde arq; corporibus vis affera= 
tur. Prudétius Annibalis mihidiétitabar, Cartha- 
gineníis erit, qui hoftein ftrenue fericr. ficdicato= 
pus eft Princeps.Qui hoftem propulfarit, acieque 
inujéto pectore pertuperic ¡plo mortis COntempta 
ferocior,is mibiind! ¡gena, bl etit. Fingsani- 
mo numerolas At copias bello lacefíére, in- 
ferre proninciz vaftitatem : (1 eri collatis (ignis di 
¿micandam. num falarem $ dignitatem fortibus 
- Ltrenuis hominibuscredas. fit quamuis externi, í- 
¿gnobiles 3 oblcuroloco usti, an molli 87 delicara 
- nobilitati, ceterifque,qui maioram virrute porius 
quam luis meritis % robore confpic utlunt? non 
dubiuúm quinin periculo hornmes robuíti 82 acres 
liucaliis omnibus pre ferendi, quocunqueé genere ' 
navoneve (int. Quid E o duen 


ce la O-. 


RIA PR RTS, 241 
¿quorum virtute arque fide falus publica, dignitas 
-Priocipis nitivur,coldem inferiores ducere Is, QUO= 
-Tum ignaviz arqueimbecillirati difhditor, ac vero 
«nullo numero habere reip. honoribus dádis? Quid 

Indignius quam omnes honores réip.in has feces 
congerere: illos qui vittute excelluntcoritemnere, 
inopes atque inglorios ee permirtere? Quanta 
vecordía , proptie fingulorum yviftuti denegare, 
-quodalienz,hoc eft,maiorum tribuitur ¿Sed Salo- 
Monem, ais, ea lapienitia Regem, externas gentes 
reculifícin erarios, leruiceiufliille , Jadeoram ex 
gente, militiz add:xifTe veltigalibusliberos.  Su- 
perfticiolam gentemopponis, dz acarterisgentibus 
abhorrentem, quod extío tandem fuit. Nequee- 
o contendo nulliim inter prouincias fo:e difcri- 
men; prebidia militaria externis nationibus detra= 
henda penitus: fed inter eos etiam , Qui virtúteex- 
-cellent, 4 hbonoribus augebúuntur, Magna erga 


¿ 
p 


Principem mulroruín benenolentia exifter, ceteris 


prelidiis validior.pravi nihilominus metu, ó qua- 
Li inieÉtis teneantur compedibus. Deinde inter 
provinciales, núllus Principi nouús homo efle de- 
bet, mullus qual ex liberuno genere conter ptui 
fic. Tanto cuique credatúr, quantúm in eo pro- 
bitatis 82 prudentiz elucebit. Sinr collegris infti 


bernio ea locierate exclubi, leiunérab aliis, 82 qua- 
dampopulariiofamia notatií quod hocioco míti- 
túturo neque probare ell animus,nexzacculare. ld 
Principiceire debetefe propolitum,. nehomines 
ambitio(os pietatis pretextu concedat,melioribus 
proftratis ad Íhimma contendere : néque patlatur 


n co ipío incertis ramoribus populi integras fa- 
€ e UR milias 


e 


tuendisper proninciam noni homines , eocontu= 


342 -De REGE ET REGIS INSTIT. 
milias traduci : ne xternum quidem ea macula i1 
famiaque vigeat.tempus maiorum noxe aut obÍcu- 
ritati preafcribatur: ylera quod rempus maiorú no- 
uitas ne pofterorum fupplicio atqueinfamia luator: | 
Pretereanon ran idinftitutum fore confidetetsvt 
nulla exceptione viri alioqui infigni probitate,me- | 
ritis autlitreris excéllentes tuetife poflint ; nulla: 
compeníatio detur. nulla 'concedatur cis legis aut | 
morisinter os fufcepti venia.Er quantum eft, má 
ioribus Íxpe vitiisconniuere: quod tanti non ell, | 
* pullis meritis animi aut corporis dotibuscompen= 
fari. Omnes quicunque hoc tempore clari genere. 
funt,aliquando ex obícuro loco emetfere, li nouis 
kominibus, fi plebeis fuiller olim aditusad maiora 
incerclufussnullam hodie haberemus nobilitarem' 
Num quí fit,quo itinere ad (ummam maioreseo.. 
rum peruenerunt, illud aliisomnib. interciudere? | 
Nú peenitet ex excernis $e ex alía religione infignes. 
virosin nobilium numerum tranhiflezquos ne no=: 
minatim prodamus, eorum pofteris noltre etatis | 
-inuidix tribuendum puto.Inueterafcent noui quos 
que, Sí quod veteribus exem lis tueri polfumus;y: 
inter exempla eric.Etgoid Principi imprimis;curz | 
eMe debet:id contendar fuo exemplo fancireinho=W 
minum deleéta nibil virtuti praferendum. ea (1 
—cenfpicua lit loco multarumimaginum, inflaras 
líoram pra fidiorum viris excellentibus fore. siue. 
bellum gerendutn fir,(iuerefp.adminiftranda, tan= | 
tum cuiquepoteftatis detur, quanta eritprobitass. 
virtus,prudentia. Honoribus dandis (¡ue militares 
iifint,Gue ecclefialtici, ita ñobiles preferantur, vt 
carerislocús aliquis relictas effe videacur. Quans 
tun entas malum,id eft, magne prouincialió partis 
e | egregiara 


E / A 

h. y sl 
ACABE 

en => 9 A RN 


de 


AE BEROAE ARMA 24 


egregiamindolem virtutum debilitari, nefe com- 
¿qualiymbra detinerti, ne remp. bello paceque forti 
animo capellanr? Quam perniciolum exemplum 
¿Ad agere, vt refpubl, diftraétain parres, odio magos 
-partis. ciulam incredibili vexctur:viide occaliohe 
-data,rixz 8 contentiones exillant ?Quod Í pauci 
-ellent ea ignominia notatishne periculo forían ar- 
.ferenturab honoribus:nuncconfulo fete ordinum 


«Janguine, tantum hoftinm numerumin patria ale= 
-Fe,quot funtiiquinullo luo metico, fed vitio nata. 
«liumaá publicis honoribus excluduntar, graue fit * 


,hequepericulo vacer. Et eft proprium tyrannjinter 


-«ciues diflidia ferere; ne in voam voluntatem ali-. 


quando conípirent depellenda tyrannidis: Regis 
Jegitimicuraeo refertur, ve omnes reip. partesinter 
“fe beneuolentia conftriótx pro Pripcipis dignitate, 
pro lalute publica, in vnam volunrarem confpirent 
¿hoítium: impetum propuliandi, vindicandi iniu- 
«las, belli defendendi, cunde Gcillatum. AdUlu- 
iftcioma fammiliacam fanguinem, qui continuis delicijs 
Haccefcit,recoquendum, 8 ad piftinam babitum 


'Teuocándáú, dum acria Ingenía 62 militaria cúleda= 


tis per conitigia milcéda,quodinter pracipuas regii 
muneris,partes Plato potuir, nulla cómodior ratio, 
quam Ívirtuti certe bellicx dd precipuos reip. ho; 
hores parefq; opes aditus relinguarur, Er quantum 
eltyna opera virtutem ornare, $ nobilitarem,que 


An prouinciaidentideminnovari, quaíi 
o reflorecere furculis aliis, 


-Inoúete poflint fine periculoinfarhiz:eoq;terrore 


quendam ficum vetuftateducir, ve mortalia omnia, 
L ; ? 


EN cae Q Lona CAPYT 


A 


244 DE REGE ET REGIS INSTÍT. 
OA A 
- Deremilitar. 


E honorutm diftributione > 8 magiltratium 
deletu ea diéta funtt, que ex vin forevidcbá- 

tur, eapolita precepta, que multa leétio 6 non- 
nullus víus peperit. Nuric de re militari difleren- 
dumatbitror, quoniam ineits prefidio Andtifli= 
¿mz leges, pacis artes vniuérlz, publica él privata 
fortunz deliteftunt: neque poteritrefp.longo tem- 
pore bonis oinhibus de felicitate flotere , nif vali- 
disarmis 6 pre lidiis, fortiflimis legionibus fepta: 
Quibus tani perditorum ciuíum audaciaim teme- 
ritaremque frañet, quorum elt lempet magrns nu= 
merus in omii ciultate 6 prouinciasnil mérus có- 
“ tineat, res nouare Sí ex aliorum prada fuam ino-* 
“piam explere eupientium: nimifum yt fit inde gu- 
le, ventri, aléz impotentibus doininis feruiatut: 
tum externam Boftium vini iniufiamque prohi- 
bere alia tatione non poterit, cum Omni ex parte 
circumfufi fepe láceflant» predas agant immenía 
cupiditate ambitioneque fines iniperii aliena init- 
ria propagandi. Debet quidem Princeps omnia 
confilia adreip rranquillitatem referre; cum fini- 
timis cum longinquis pacis fosdera itingere, neque 
armalumere hifi te necellaria cosétas: cum aut 
bellum aliunde illatum defendédum elt, vel átros 
ces iniurix vindicandz : tarditatem tamen delibe= 
rationis,apparatus magnitudine 8z celeritate com-= 
pentabir. Ineam rem, num erofas peditum ac cqui- 
“tum copiasaletin pace, validis daffibus verumque 


mare conftratum habebit, quod ad augendara ma- 
ielta- 


y 


PEA RL ER TE WS. 245 


jeltatem incutiendúm torrorem hoftibus vel ma- 
xime pertinebit. Sit omni bellico $ nautico in- 
ftrumento inftruétus, ne aliunde vrgente belline- 
cellitate prelidia perenda (int. equos, arma, tela 
rebus tranquillis parer. in pace de bello cogita- 
re non defiftat. fictatiflimus aget. Sed erarii.te- 
nuiratem fortafle prudens aliguis excufabit, tah= 
tis 8: perpetuis fumpribus imparem: noua fubdi- 
tis veétigalia imperare in belh fumprus moleftum 
82 exitiale ele : ineptum vtexternis metum incu- 
tias, ciuium animos alienare , arque vt hoftium 
ioiurias vindices ,multo plures intra prouinciam * 
hoftes parare. Si bellici fumprus veétigalibus re- 
lis maiores malto, ii guz continui fint,certa peltis 
exiftet, neque poftratis hoftibus X prouinciali- 
bus exhauftis. Siqua imperii pars conferuari niíl 
lis (umpribus non poteft, quali, putre membrum. 
areliguo corpore ablcindatur , honeíta id in ali- 
quaratione ezxcogitata. Verumid quidem eft, peri-. 
culum atque incommodum ojpni ratione procue, 
tandum:atque Principi perfuaderdum in tanta re. 
fum omniumSannonz caritate, nullum Princi- 
pem pofle bellum fuis fumpribus fultinere, Cor- 
ruatin medio curíu necefle erit, aut prouinciales 
orauiflimis tributis exacerbet: nifi rationem n=, 
ftituat, quabellum fi non medico certe tolerabi- 
li fumptu geratur. Milites in pace clallefque dz 
reliqui apparatus ordinariis vectigalibos line ci- 
ulum gemitu retineantur , alioquiex vtraque par- 
tegraue pericnlum denuncio, fueinermi prouin- 
cía, fine nouis indies vectigatibus exhaníta. Pri- 
mum ergo milites otiofos elle non Íiner: bella ex 
bellis ferrer. neque enim legitima caullx declle 


5l | DES Q_3 pollint, 


1 


246 Dax REGE ET REGIS INSTIT, 10M 


poffunt,A finicimis;Alonginquis, veliuravetera re= 
“petendi,vel recentesiniurias vindicandi; Quid; di-*! 
cetaliquis, au bellum paci praferendam iudicas?: 

Hoftis humanigeneris ASaeque infenfillimus ad=: 
uerfarius. quid enim bello tertius, quo agri, vrbes,* 
oppida veuncur,diripiuntur, valtantur?quid pacea- | 
mabilius,per quam ornantur cinitates, omnia ho» 
neftatis ftudia arque elegantiz Albrchinte Non. 

ica (im mentedeftirurus, vebellam paci praferam, | 
quí (ciam tum demum bellum 'reée geri, cum ad | 
pacem referrur, neque bellut in pace quaren=: 
dum , fed in bello" pacem: idem tamen contendo, 
pacem domefticam diu ftare non pofíe, nili arma. 
cum externis exerceantur. neque enim aut caula: 
iulta deelle potelt, aut militeñ otio' 'marcelcere: 
pati debemus: led potius mati terraque predas adi 
_gere, in álienos fines irrumpere ,vrbes prefertim: | 
impiorum diripiendas militi tradere quibus fpo=.' 
liis ditatus haud magnopete railicaria «¡pendía re 
quirat: ne pamia quidem, faris ds laborunr 
ftuétum arbitratus, quod confeétis fipendiis yete=: 
ranus fixis in aliquo templo armis, habearvndevis. 
tam honelte fuftentare poliir.. Prima ergo cura 
Principi lit, vebellum fe pum alar. quo confilio 

¿Cato cum primum Conlul in Hilpaniam elt ap 

pulíus, clállem dimifitin Galliam, redemptores 

probibuit fequi caftra. nimirumidin primo fecus 

tus yt Íperedicus milici nil viétori lublata, maiorf 
anjmo pro communi lalute $ imperii dignitate: 
pugnaret: in alterocogitans ex hoftili prada mili-: 

tem, Íi ftrenuus elfet, ali debere, Gignanusipía ele 
fe vita 8z nomine Romano indiguam. Neque: (pes: 
fefellic . . ea arte multo promptiori milite ia bello. 


Y Ys, 


ITA ER CLARITIYS. 247 


vluselt:Sed 8 prouincialibus concedendum arbi- 
tror, imperandum etiam fi reculent , vnumquem- 
que pro cenfu8z re familiari equos $2 arma habe- 
ze. Curanduín yt militares artes exerceant, Con- 
currant equites, pedites in modum ¡uíte pugnz, 
falcu,iaótú , luÉta , curfuque certent: ad fcopum la- 


culentur miílis fagictis , aurglobis plumbeis € tu-- 


bo ferreo eluétante famma elaculatis : qui colli- 
maueritautalioquiin cerramine viótor extiterit, el 


premium dé publico efto, veltis, gemma > anulus, 


Ja ciuium beneuolentia % dexteritate maius pre- 
fidium Princeps ponatad tuendam'dignitatem, 68 
publicam omnium falatem conferuandam, quam 
in milite mercenario conductitiifque auxiliis. Ab 
his rudimentis mearbitro, ad veracertamina tranf 
eant.Decur facaltas provincialibus,quod leges no= 
ftre permicrunt, Sumoribus ante fulceptum, nunc 
nefcio quam ob caufaim fublatum penitus eft , ve 
coníiltisinter le Sz viribus communicatis ex pritta- 
tapecunia triremes , 'aftuariaveiníftruant: quibus 


predatoriam exerceane, ia Áncsimplorum irruant 
feroces8r formidabiles. Quidenim,cum hoftibus. 


eafacultaslibera (1c, mareque vtrumque infeltum 
pirarz omnibus annis reddant, cum bello Írpe la- 


cellant , de noftris pradas agant, eam facnltatem 


poltris hominibus penitus cfle pracilam velimus? 


'Scimus fuperioribys leculis Caralaunos exiguam 
regionibusgentem, validis claflibus dia marisim- 
perium tenuiíle, Africrarque lraliz,fed 8rremo- 
tisíaepe gentibus terrorem armaqueintulifle. An 


mus? aurextinguiotio potius de cellatione fera> 
mus? Deturergo ea venia íi non fingulis hominl- 


BOS. Qs ¿bus 
/ e A ; 


/ 


£ 


egregiam virtutis indolem extindtam elle putas. 


bus, certe nationibus prouinciifque Hilpaniz., ve. 
fuo lumptu € fualitoratucantar, $e hoftium fines 
inuadant. Ex iisclaflibus fimgulis, cum vínseric8z | 
y bellumingruer, numerolam clallem conflare fas 
cilé eric: cuius virtuce d oltes profternantur, atque 
adeo orbisimperiym parerur. Hec noltiafenten- 
tiaelta multisannis fixaanimo , vrivamiam felix 
grata, quamá (yo cero animo profeéta. optimo- 
que (tudio fulcepta patriam ivnandi. Sed8hono- 
bus reip. qui maxi ia Hifpania lane > pruden- 
ter deftribuendis fumptus bellici magna ex parte 
miouentur. Nullinduere crucem concedatur no=. 
bilitatis inligne, qui ynum 82 alterumanaumia 
caftris aut clalle Operam teip. fuo lumpru non na. 
uarit : tantundemg; temporig cogatur, poll fufte- 
ptam crucé In militia exigcre modico fuipendio ex: 
reditibus lacris cuinfque ordinis milirarisdeliguato. 
lishominibus pro meritis aut proratione temporis 
przmia militaría dentur. aulcis delicatis homini- 
bus, quinunquam hoitem viderunt,opesa maio-: 
ribusindultriz paratas deftinatafque tribus, exitiale 
malum eftatq; omnibus placulis repeliédum. Ad=- 
dantur honores alii 8 exc ogirentur,adciuium vir- 
tutcin-excirandam. vti Alfonías vudecimus mili- 
tiam Bandz nomine inuexic.Banda vulgari Hifpa= 
norum lingua reniacít,. quam nouimilites rubro 
| colore quatupr latam digitos, 2 dextro bumero fub 
finiftro brachio corpori circúducebár, honorisin- 
Hgueingenuis rantú, qui decé minimú annis in cas 
ftris aula; ver(ari cllent.Es militiafermeantiquara : 
lo. Alfoníi nepos Caftelle Rex NoUUmM Infigneez 
cogitauit,exaureo torque radiis diftindto columbx 
efigie sáulicis at; pob:l:bus ad preclara facinota 
EE 6 IN 


17 248 DE REGE ET REGIS.INSTÍT 


Aa y 


MA DERE E RT YO 249 
: incitamentum. Adhxc, magiftratus civil es,pra= 
fertim qui nulla peritia litrerarum ger pollunt, mie 
 Licibus bello fellis víu prudentibus demandari x- 
- quumerit:lacerdotia eciam tribuantur, auteccle= 
- fialticireditus Pontificum venia, £ qui exiftentex 
- eonumero probitate confpicui: certe l1eorumco= 
gnatis 67 nece/lariis , jisdeprecatoribus autin eo- 
com gratiam dentur, multumiunerit.. Honosé8£ 
Ípes artes militares luftentabir : pertinacifiimus e- 
nim eftanimus, quem ingentes lpesinflammarunt 
. Quodcaputelt, in familiam regiam ad aulx mini- 
fteria fortiflimos milices deligendos arbitror , ratio 
- commodiílima excitandiad virtutem prouinciali- 
umanimos, *Simul opportunum maxime erit, vt 
- corumcomuiéta E frequenti lermone maiorem rei 
militaris peritiara Princeps fulcipiar, animum ex- 
cellum,eredum, periculorum $ mortis conterm- 
ptorem, Hzxc Dauidis forriflimi 8 feliciflimi Re- 
gis, quemad efigiem oprimi Principis díuini libri 
proponunt, exemplum confitmat, regendis popu- 
lis, lacrisq; patriís adminiftrandis yiros fortiflimos 
preficientis : vtiiidem dioini libri teftantur, aule 
miniftería obire conftituentis fingulis per annum 
menfibus,precipuos copiarum duces,Gngulos ma- 
ghz regti exercitus parti cum imperio prefectos. 
¿Proh lapientiato mirabilem,arque humana maioré 
prudentiam. Vtmiram non fited arte promeren=, 
'dimibtes exiguo quamuis cenfi, anguítis uamuis 
- reguifinibus, mulris gentibus ingumimpofuille: 
filtog; Salomoni reliquifle imperium ips Egypt 
S Meloporamizx firibusterminarum, Nilo azque - 
Euphrate diundifimis fuuiis, quod fore aliquá- 
do divinis váticiniós erat pronunciatum. Sed 8z 
SE: 04 Qs Atiíto 


Do : : | N>8 


1 


ao De REGE ET _REGIS INSTIT.. 


Ariftoteles eaprudentia philofophus, ex fenatori. 


bus $< militibus legendos fore facerdotes fanxit, 
-alíisomnibas,quiqueftuolas aut fordidas artes ex- 
ercent, fiuein cultura terre verfantur penitus ex- 
clufis. Sed Sciplos lenatores, ex milivibus legima- 
pnaex parte falutarearbitror, ve maiori animo (ín- 


-,guli ordines militiz labores fufcipiant , $2 maiori- 


conitantia res publicas 8% prinatas faCti fenatores, 
adepti magiítratus tucantur.Summa (It, precipuos 


honores éc premia militibus danda.* plura homi= 


nesinfpe ponimus, quam in pecunia, belli perica- 
la libenter fubimus, (1 parta yiétoria credamus Gn8 
laboribus fore. Placernihilominus inftitutú Athe- 


liberos alentium de publico. lo hunc víum 6 lacro= 


“rum redicunm pars aliqua eller publice deltinara, $2 - 
.opulentilliima templa inítar Prytanei cúiuldam (in- . 


- gula effent,faluraris ratio habeatur. Sitdeniqueo- 
mnibus perlualum, qui fortem éX diligente ope- 
- rameteíp. in bello nauarit, cum ciucmoptimum, 
eumnobilem ingenuumquefore, natalium vitium, 
maiorum infamiam,liqua eric, virtuti impedimen- 
to nonfore, quominus ad lummos honores,prz- 
cipuos magiltatus euchatur. His. artibus arbitror 
fuperiores Principesin Hifpania tenui quamuis e- 
rario,modicisimperiiregionibus dicionis nesla- 
te propagalle : nefue conftitifle prius, quam Mau- 


'nienfium militum,quiin bello perierant, vxores $€ 


E . . . . . . a 
rorum gente opprella penitusin Hifpania, in alias 


prouincias viótricia.armatranftulere,  Sicingen- 
tes Maurorum , Afrorumque copiz noltrorum 
virtuti Ízpe ceflerunt. nimirum fpe familiamillu- 


ficaudi, ingenria premia confequendi ; leonum 
inftarobcurifimi quamuis homines » in confer= 


tos 


e . 
Ha > 


SD A | 
tos holtes rapiebantur feroces 8c formidabiles:me- 
dia penerrabant agmina ¡plo pericuilorum con 
temptu dE patriz cariflimo amore vehementerios 
citati. Per eummodumexiguis vedtigalibus vide= 
mus, res ampliflimas mari terraque paratas fuifles 
Nimirum Príncipes nontam lua pecunia, quam 
militibus voluntáriis bella gerebant: reguli pro o= 
pibus él cenlh, certo equitum numero profequen- 

: te exemplo Regum prodibant in aciem: vrbium 
conuentas” valida: peditum auxilia [ubminiftra- 
banefuo lumptu. Quod inftitutam laluberrimea 
yeteribus excogitatum, cur noítra 6 parentum2- 
rate fúerit immutarum non video: nifi forte Prin- 
cipesciuium volantati difidunt, que magna per= 

. nicies eflec: fa pecunia voluntbella adminiftrare, 
quod vix feri poflic, prelertim miniftrisomnibus 
rapaces manus ín regia veétigalia iniicientibus, 
quanta cum iajuriad periculo reiphb, dicere non 
artinet. Minori impenía majori commodo arma 
prouincialibus dentur quám externis. Ese funt vis 
Tes tutifime que propriz Hacvia Alexander Ma- 
cedo prios, deinde Romani innumeris gentibus 
- Imperii jugamimpofuere.: Namque per difiden- 
lam prouinciainermi atozimbelli, erealiundeex- 
- ercitamquzrere, id ell, tyrannúagere non legimá 
Kegem. Omaino cum hac via non fuccedar,ad ma= 

— jorúcalculos reuocandas moltras tationes fore at» 
"birrabar: curanduma; vtproceribus 87 populo vi- 
 Boranimorúreuocetur, armorum víu concello :vt 
opes nobiliratis arq; ciuitarum, preccihs voluprati- 
bus ad meliores v/us conuertaotur, miles nó tan- 
tuunbelli,ted.etiam pacistemporca tant. Quod fifa- 
- Eu eriviplorum dignitatís propurnarores publica 
o. falutis 


Ps ; ; ] 
E e R 
EY - - 

« 


”. 


af2 DE REGE ET REGHS INSTIT. 
falutís defenfores preclari 8: multi exiftentin omne 
tempus parati.Martiaque virtutumindoles tempo= 
rum magis quam hominum culpa ferme extindta, 
in noltrx gentis pectoribus excitabitur: fierque vt 
terrori nomen noftregentis fit, vti erat (uperiori- 
bus annis,finitimis, longinquis : audaciaq;hoftium: 
comprella opes, dignitatera y imperium amplifli- 
me propagabimus. Quod vtinam aliquando ca: - 
lo detur, vt Principes noftri melioraconíiliafequá= 
tur,pares imperio vires, matorque felícitas contin=," 
UN GE corleftinoltros errores d£ pericula mi- 
¡'erato, y le | 


Y 


Cc ASP 
0 Princepsbellumipfe per fegeras. 


5 Ss tisqui 3 me diéta funt plura fortallisy, 
quám que noltris hominibus probari polílint, 
geminaad excremum precepta adiicienda cogita=: 
bama vulgifenfir abhorrentia vel maxime, “neque: 
“noftris moribys confentanea, faluberrima tamen 
tum publicé, cum prinacim : quibus ab omnime- 
moria confiderabam conferuatis , rempubl. bonis 
omnibus amplificatam, negleétis cuerfam penitus 
atquelabefaétaram, Cenfeó ergo Principem ingru. 
entebello deberefplum armainduere, ho(ti prodi- 
reobuiam. Cenfeo militares copias non ex homi- 
nibus externis, fed ex ciuibus 8 fubdiris conlta= 
“te debere.. Contingat quidem in vtramque par- 
tem peccate nifi cautio adhibeatur. nam neg; Prin- 
cipemin caftris tempus omne coníumere fas eft: 
neq;conuenit periculis obiicere, cuius pronidentia 
omnes 


| A MAN 2253 
- omnesalizrcipub. partes continentur, cuius inco- 
lumitate falus omnium ftat, neque negaueris, quí 
enim poflim?(zpe externos milites fuille cun fru- 
étu ad figna vocaros: quod multis exemplis tum 
veteribús , tumrecentibus confirmare licer. Eteft 
prudentis Principis,quáre quéq; hatio preftar, l1- 
ue equitatu valeat, fuepugna ftataria excellar,aut 
pericia fagitrandi, ea vei ad prouinciz (bi credita 
incoliímitatrem procurandam, luperandos aduet- 
farios. Sed limodus fit, magnz exiftent commo- 
ditates, ficut econtrário certa peftis. Regemenim 
imbellem arma auerfantem, viri militares conte- 
mnunt primum,deinde ciues alii.contemptum per- 
nicies fequicur:cum maieftas opinione magis homí- 
num $zreuerentia, quam viribus % porétia nitarur. 
Contra Principein ad bellum eúntem , in caltris 
verfantem fubditi 82 milites qual numen venerá- 
“ tar,maiorem conditione morraliherocm, pro eius 
falute omnes ordiñes ad omnia templa placandis 
fuperis vota fufcipiunt. elus exemplo arque impe- 
rio fummi;, medii, inmi ad arma inflammantur: 
nefalque putant domi refiftere, delitiis incubate, 
quoruin Princepsinacie 62 1h pulucre atquein pe- 
riculo pro communi falute, atque imperii dignita- 
te yerfatur.In Principis oculis milites pro fe quifque: 
grauia quamuis pericula adeunt. laboriaut fangui- 
nipro patria 8 pro tali Principé parcere impium 
atbitrantor. longum fic fingula commemorare, 
 Rationescerte $ confilia belli adminiftrandipre- 
“fente Principefacile explicantur : ablente (zpepoft 
res afferuntur, lapía agendi opportunitate, que 
momento temporis vertitur.Preftar Syncfiicximii 
Philofophiverbisad Arcadium Imperatorem hanc 
Se | noltra 


2f4 DEREGE YT REGISIUNS TIT? 
noftre difputationis partemi copiobus explicare. 
- Serro>imquit, progrediens Regeó ala cdubluma, po? 
_amicos mlitibustradit,có ipfis amicis:delcendenfymesn 
LAMPUM, VITOFUIA ATMOr UM: AtGue equeram inmppetto- 
yem confiituit ES indice. vt Comeguite certet de equi= 
tandip erítia,de velocitate c4impedite,cum armmatís in- 
deat.arma,cum clypeatis ajuar clypenm, cur expe 
ditomeittatiacula : communtone tuiv fe, operú ad focie- 
tatemquidom animatam uemgneperdacens: Ex quo 
slludexi/ti profetto, ne nugator videatidr , cam palara 
viros militares commilitones dicitre cam voce-certecón 
fentieñnte. Mole tum forta/fós fir, quod laborare Precipi 
mus mili crede tamer regimmr corpus laboriminimece= 
dere. eheniñs naturafixmnz,ut laboriafftcrus minimá 
exco Jentsat moleftiaro, prafertim mnltoram plamfis e- 
<< molliente difficnlratem. Regi enim: fine corpus exercenti, 
fuever/antión cafiris 3arerato ata, imermai circrmofs fia 
multitudoinftar theatrieft, cuntlorune im euma oculis 
werfís. Oxodcunquein con/jpicrofacitnon planfur cele - 
bratar fido; carmine omntum aures perfonantisAccé- 
ditbenenolentia éx bácregós comuetudine $'commera 
cio, ín añimis milirum potenter infíxa, qua null est 
> firimizas prefidinnz. Que enim poteflas valentiorea que 
benexolentia fulcirar?gías autem etiam e primates feca- 
F1or agí! eo Rege, non quen imeturntciues fed pro que 
inetuunt ? Omnino natio hac hominun mintmse malo 
engento É confuetudine facile capi nr. Eos Plato cuftodes 
vocat,ó canibm eje fimiles ast.quod genvs cormitione 
decitur, cogntrione amicum ab aduer[ario difcernito 
guam fit autermturpe Regem a milizabrs n/ex piétara 4 
noncogno/cr,explicare non eft opus. Sed (5 ex co com- A 
ercto eJficietur,vt unuer fas exercitus quafi unñ cora E 
pus ex [rs apta partebus esadat. Quin multa alía 


Comsmo 
A 


| TABS TIE RAY A 
eommodaexiftent.Militaris exercitatio quoddaim pre, 
ludiumo bell: có tyrociniñ erit: ludicrisad vera certá- 

minainfiruentar.Acillndquanti erit, ex eo vja Duc? 
denomine compellandifacultas, Legatinm ¿1UTMALUNR 
cohortismquePrafeétos preterca re ferarium militem, 
no/]e denique veteranoscorte quo/[d11m.quibus pars ali- 
guaadiminfirationis bellica demadatur. Hosmertis que. 

- dem Deum quendam Achaorz in pugnaminduces [ce 
ptr percafjronefacit unent animos inflammare,vtma 
sorcimpeta pugnaminnaderet pedibus ES manibís da- 
re motam.ne po: ni quiefcere. Quidenim aliudest: 

- Fayuntinferias pedesjma1vs autem uperne:quam fua 

- fponteza ceo il Accedit quodea compel 
bartone fincalorumo asimos ad puenam accendit quas 
nistabapotentims.  Onines Rego tefte,atgue tm eras da" 
culislaborareamant. quod quam ficiz bello átque e . 

pace vtile :dem Poeta imdicat , Agamemuonc inda- 
cens etiaz gregarios milites nomine compellantem ¿ed 
Gfratri fuadentemnon ex nomine modo > fedex pa- 
rentibus ch maior:bus fingnlos nominare, honore cun 

dosprofeque, neque efjerrs Juperbra. y Quod nibil est 
- álind quer commemnorare, Jiquid bon: gef]iffe fngr- 
disjaut accidifJo nonertt. Vides Howmnernía Regi pra- 
comi partes dire ettamerga queiats e plebe hominens 
Orss vero landante Rege fanguiniparcar fuo ?. Ad 
hacexfreguenti efa, militum vitam (5 mores pera 

Jpeótos habebit,quid crigue care pofír demandas 

ori Roxbeloramettarifex, nonminis quamcals 

: ceora futor, rideatur bicartisinfirmmenta 1pnovans, 

_neque Rex milctibus fue poreftatís adminifirisrecte, fi 

1gmotis,vtatar.  Hattenus Synefius, cuius indici- 
un eo maforis ponderis elle deber quod 11 ipía 
tempora incidic, quibus Romanum in perivm 

Y Y | | ( 10 prx- 


" del 3 
Tr A 
$ . 


+ »x 
A 


ds 


A EX Y “y y A í y 

26 DE REGE ET REGIS 1NSTIT, 

in praceps totoimpetu ibat,ac vero penitus corru= 
it Principum (ghaula potillimum, bellituram du- 
cibus demandantium, verebantur videlicet ne fi 
¿Le commouerent, felices efle non pollent.  Fuit 


eaillorumtemporum conditio. extinéta copiavo- 


luptatum houog; carlo Martia Romanorum indo= 
le , Principumexemplo cófrupti populares accu= 


banres in conututis,gule 8zventri lervientes á belli. 


cogitarione abhorrebant maxime: idem contigille 


Francorum LR egibus video ¿ regno deturbatis adí- 


tum Pipino 8 pofteris ad imperiam patefactum, 


1 


quoniam Regum ob ignauiam, rerumpenesiplos 
erat procuratio. Simili de E Reges Cor= 
dubz precipitarút ; in otio defidentes belli cura ad 


Alhagibos,hoc elt,proreges imprudenter ablega= 


ta. Enímuero quorúm viciaimitabantur.eúífudem 
g 3 


cum Romanis exitum habuéte. Vndein nouúm 
incommodum Roma quidem pracipitarum elt. 
Externimilites ad profliganda bella, que mulris 
locisexiftebaut , 8cbarbari euocabantur magnis 
propolitis premiis, maiori periculo, cum rotfero- 
cesgentes lingua, moribus,inflituris ac torovitx' 

eneredifcrepantes ; IMprotincias imperiiattrahe- 


rentur , collidant necelle eft, quorum vis $ ratio” 


diuerfvelt.  Quibustumulruantibus, vt erat ne- 
celle, Horentiiimum imperium miferis modis di- 


laceratum eltyiplumgue orbis caput Romadirepta, 


incenía,vexata, ad ludibriuim rerúm humañarum 
inconftantiz, cxemplum quo doceantur Princi- 
pes, lalarem S dignitarem haud prudentet gentí 
eftera Sebarbarg committi.verum hancetiam par- 


tem Syuctti verbisin ea difputatione ad Arcadium 
de Kegnolice bie excqui, quamuis copiofe. an ex 


- A Los 


Gracis 


SLise6rR Tertiys .15 
-Grecis ad hunc etiam modum Latina facimus.De- 
4 beryinquit, Rex freguenter cut mtlitibus ageres fed 1ís 

Maxime,quos agri,Es wrbes densque úniuerfa promin- 
biaimperio [nbdite propugratores dam Jegót Es rerub. 
cnjtodes, fub quibis educati mfteruriag, funt. Hienim sut 
quos cantbusPlato ajimilar.Nang ná cuót canbin paz 
Jtor lupos coftirmar alió qui catrbusimbecillis ant 39n4- 
ser 1p/os lupa ,gregem pajftorema, ádeo p/ um invadent: 
Ne ¡egislator quidem arma det :0s,undenullñ benenos 
dentza pranus extftat,non nati niteirumm atque tdutatrs 
Sub. phws legibus.Temeritas fit non audacia tantusa as. 
liengiuuentute alibicducata fine mortbus vineñtis 20 
Emiro :neque confiderareexeare Tantali fuxum tez 
mui filo 2mpendere capitis oblatam entro pPortunitAaa 
“temnocend: nunquam extern muites intermuntt, Exa 
iffun: fan huiusiam mali quadam preludia: quedam 
republica partes,n 0 fecus AC COrports membra laberats 
¿Coulefcere que alsena funt cun natimisnon valent que 
arepubl.prudetes Im Peratores,a corpore medie fiv:rd 
que [alua velimws ,exernenda precipiunts  lamuero 
quantum malun, nullumexercira aduerfm hanc pes 
Jem babereparatum: ac porns vacatione aliispa/fim 
daresunde pernicies certa eo flat.cum efe: confentane= 
nm Soythisprofligandes ab aratro Gligone hormnessin= 
genti delettu phnlofophos ex febolis, opsfices exo [Jicinú, 
plebem etheatris ad figna, armaquevecare [uadereque 
omnibus huic rei dliguando vacare quantum referat, 
| Prin/[quamris mutetur lacrymis,mullns ipediat pu- 
dor quominss roburofiendañe, Uirlitemo, milita; ent 
propriam eje Romani generis €s Janguinis. Persmdee- 
niminreprblica atg,1n domo propugnandi partes viris 
CONMERIUNI INtEIDALUMICED em 4] em1s.q ui ergo fe 
MIDA Vir iles partes baterni dará quamiturpe vs lea 
EN JE KR — MARKIMÓ 


a8 Dz Rrcr 1t rEcts INSTA. 

| imaximemagifiratum concederealiss militares hond= 
yes? Ego quidem fi [ape de nofbres hoftibws vittores ex- 
kh titerintpudorefuffundar. illnd autem entelligo, quod 
guicunqueratione pradstu confitebirmr,nsfi quodvirele 
ef cum feminea parte confentiat queda focietatrs ges 
mere,enenterprofeóto , vt leni momento fé armatenetes 
cininm e/]e dominos arbitrentar cogatar certe belli sa 
expertes cum exercitatis fi falui e[é velint, tn certamet: 
defcendere, Prinfgnam ergo buc veniatar, Romano=- 
rum animi affumends nobis funt, afjuefaciendique [u= 
mps y vibleres pernos exiftere nullo ch barbariscomer= | 
“cio. Primum ergo extern magiftratibus honoribusg,, 
arceantur:quibus magnonoftro dedecore datafunt, ques 
apudnos honeftifiima erant. Nat Themside que fenas 
tnipraeft, ES Bellonam bellorumprafidem velare fact- 
emarbitror ,cá penula fcortea cerndit chlamydatorK! 
efe Ducem:togaque cundem fumpta de [ammarerans: 
deliberare Confuliproximum , procul fedent: bus qus- 
bus is honor debebatur. rurfís e curia egre um. Fepó=: 
rente pelles Juas, togam Romanam inteT [mos rideres, 
guaji ftringedoferro hand fatss habilé.Magn: apudnos' 
exercitus fant. ex eogenerenejeso quo fatósn Romant' 
imperium infufi Duces, magna auttoritatenon apud 

> fuostantam fedintermos. Quod malum ex noftrafo- 
cordianatum,ne augeatar, feruis noftris, quonsam ex 
ca gente funt,adeos confluentibus verendam. Occur- 
yendum pericido,caftra purganda,non fecus quam frus 
ment lolo detrabto accerums. Neque ¡d eriz difpicile: 
quando K omani Scyt his confiltocó: mann preffant. Htea: 
rodorus.quod vfíss docust, Scychas rimori obmoxros eje" 
ait. adbec ex cor nuimero fersti vbigue vifuntar:nulla! 

_ frabilifed fed prlfi patrio folo ad nos noftra atate vene? 


runt non animó bellandi fed fuppleces: noftra ergo pro» 
nod: E EN | firatos: 


1d 


OO TY R TEA IS 259 
> firatos bumanitati parem gratiam retulerunt foslicet 
0bltz beneficis. Noxecum patri to meritas peras de- 
Mijjent>rur Jus ader bensgnitatem Jupplces cum uxo= 
Tibes recepthabuerunt:rmfie profirasoserexit,arma 
_dedit,comiatedonamat bonora o omnium parucipes fe- 
cit, parteertam Roman: agri data. lilpatres tus ha- 
ranittatem,adnos redendi occafioner vertant. ee fini 
sum equetes O fagittaris fimel [pe ad nos vemunt,qued 
als datumejt minor rue, negarifibinon ferentes. 
Ae difficsle et, colluuiem far pellere.Sime andes m= 
nuetar difficulras,/i mlitum tuorá numern AUXErLS,, 
A Romanoram VIFIMLC EXCIATIS) [1 magno antmoin Ja 
barbariem irruerú.Mox en ant ad ag os colendos 
Je comnerten:, ant qua veneruntfugam capejjern:nun- 
crabuntque 115,que trans [flrum ticotunt, non amplers . 
ad Romanos facelema acce fm patere Ducehabereim- 
HENEM JENETOA RD VITUM fortema, que rnnoximmn etcama 
piettere pojf?'. Hxc( quibuídam precilis brenitas 
tis (tudio) Synefus feriplitad Arcadium initio ful - 
cepti impern poft patris magni T heodofii obitum: 
¿quí li confiderara ferio fuitlent, tempeltiu1s reme= 
diistelpub. potuiffer ¿caíu diucius luftentari. Bars 
barienim cum aliquandiu quieuiflent, relumpris 
armisimperii pronincias vexarunt: neg; priuscon> 
Ititerunt quam Romana relpub. penicus af iéta ara 
que proftrata eflesprouinciis ferme omnibus lon= 
gelateg; valtatis. Preterita murari non polluntea 
pellimaconditio eft:fedex alieno malo 4 ¡gnauia: 
Micbus bellicisadminiltrandis faluberrima prace- 
pta lumaotur, latis habeam. Non'ea fim mente, ve 
externos milites penitus repelli velim : quí (cian 
noltra etare nullum exercicum faris validum credi, 
mili ex yaris gentibus conflarum.Hec natio pericia 
ds OR R 23 - iaculan- 


A 


“160 DE REGE ET REGIS INSTIT, 


iaculandi preltar, illa equitandi, alía fortior cum | 
res ad manus rediir 8 gladios. Prudens Princeps 
quí yndique fubíidia colligit,alitque emulationem 
inter milites eXipla nationum varietate. Illudcon- 
tendo, ira Principem externa:ope vtl debere, vt, 
maiorem fpem in fuorum armis 6 beneuolentia 
reponat. Alene calamitatis exempla multa ES grania 
pro documentis funto, ne sta externisoredal auxelers,vt 
nor plus Ju roboris [2aryma, propric virtuma im caftres 
babeat. que luntipía fere Liui verba if re fimili. 
Uad fi addidero finem faciam : non fine cauía lu- 
ftitiz diftriétum gladium affingi manu,comitesad- | 
iungi Martem arque Mineruam: fed vt indicare= 
tur luftitie cultodem duabus rebus opus habere 
fapientia atque armis. verumque li per le Princeps 
preftiterit , commodius impolito muneri me qui- 
dem arbitro fatisfaciat. Omnibus bellis imperio 
late fuío interefle non polfit. Sedé< jple arte ne 


“multa fimul moueantur curare deber, alíis ledatis. 


irruere in alios: ac interna potius quam externa, 
propinqua quam longinqua ¡ple gerat , per duces 
alia. j ' , 


AR E 
De vectigalibms. 


loas belli fumpribus, vedidum ell, pro=> 
vinciales vectigalibus fellos recteandi facultas. 
erit. efficiendi certenead vetera tributa nona quo- h 
tidie addere fitnecelle , quod fine dolore moleftia - 
que graui non contingat. Principis rationib, haud-+ 
quaquam expedit,popularium voluntates alienaras 
| | ; haberes» 


A RI ENROD A VS. 261 
habere. Nulla in reipubl. parte procuranda tanta 
_vis pecuniz infumitur, fue iuradanda (re populis, 
magiftratus conftiruendi mercede de publico con- 
ftitura, ue pro cuiufq; merito munera externisin- 
digenisq; danda,neaule quidem fumpta quamuis 
“ampliffimo,quantum bellico apparatu : (ue defen= 
denda lit patria, fue imperii fines proferendi,in- 
gentes thelauros effundere opus eft:grarivm quan- 
uiscopiolum' exhaurire. Quod fi proceres $ ciui- 
tates qual (fymbolis collatisequos,viros, arma fa p- 
a contingat, ali; rationes inftituantur vo- 
untarios milites ad figna bellumque prouocandt, 
quantum de regiis fumprib.detrahatur,res iplaimdi- 
cat. Porro moleltius contingit quamuis exiguan 
¿pecuniam in erariú tributi nomine conferre,quam 
mulciplicé in bello caftrifq; lua quemq; manu, (uo- 
quearbitrio expendere. referri in xrariosfublatis 
immunitatibus grauiffimum accidit. Eo.ergo Prin- 
cipiscurz referantur, vt lupernacaneis lumpribos 
¡detraétis, modus veétigalibus (ir. Ey frugales ho- 
'mines preacipere folent, procuranda re famliari co- 
gltarediligenter, vt expeníz publica inonmino- 
res, certeregio cenfu maiores non fint: vnde coga - 
tur verfurá facere, anétao; indies feenore opes im- 
perii effandere. Vendere etiam pretio annuz ve- 
Ctigalia, copiolsíq; bominibus addicere noxium elt, 
atg; omni ratione vitandum.placerq; Principi prx- 
[cribere,iple certe lecum ftatuar, y Ariftoteles 10e- 
'morat elimin mulris cinitatibus lege fuifle Canon) 
'nemini licere, primaridhxreditaré pecunidvende- 
re.Lex etiam frequéti fama celebrarur Oxci, vt cre- 
ditur, Fenori pecunta dart fundo aut funds parte oppi- 
nerata meme: licero. Enimuero reghus centús trifa- 
ios, Fura 


. 


262 DE REGE ET REGIS INSTIF. 

riam diuilus e(t. autenim ex prediis gentilitiis, pe= 

cunia aut fruétuum partelocatis reditus percipi- 

untur. Ex tisregía familia, vniueríz aule appara= 
tus deber fuftentari. Deinde veérigalia ordinaria. 
quacunque rarione atque ex quibulcunque rebus 

fuppedirentur, ad rempubl. in pace regendam de- 

ftinara (int. inde annuz mercedes -publicis mini= 

ftris pendantur, vrbes munianfur, edificenturar- 

ces, viz publica fternantnr, reficiantur pontes,as 

lantur milices pra idiarii. Prgrer hec-certis tem= 
poribus pecuniz extraordinariz populis imperan= 
tur. earum pecuniaram fubíidio bellum (i ingruic 

defendatur, fine etiam vitro alienis Ánibus infera= 

tur. Ergo magna 8 prima cura elfe deber, vtijpaulo 

ante dictú eft,ve fumprus finguli facultati 8% copia 

1int exequati,ratio vectigalium é< erogandi necef- 

firas inter le congruant,ne (imodum excedant,ref- 

publica maioribus malis implicetur. Si maiores, 

multo vectigalibus regii fumptus diu erunt , haud, 

dubía peftis confequetur. noua indies tributa im. 

perandi neceflizate, obfurdelcentaures provincia- 
Jium, exacerbabuotur animi. Multum contulerit” 
regia vectigalia vndecumque exiftant , diligenter 
curari, nea variis hominibus 82 prauis, qui omnes; 
pecuniz vias norunt, omnesque fraudes pecuniz 

caula fufcipiunt, minuantur : fine publicani int, 
- five quibus cura regiorum veétigalium credita elt., 
qua peíte vix vila magis tetra excogitari poreft.: 
(Quam graue reipubl. bonis inuidiolum, plerof= 
que ad eam procurationem accederse exficcos, (ne. 
ceníu eoldé intra piucosannoscopiolos 8% beatos; 
euadere:á quibus pfedto exigendú eflet, vt rationés 

epum quehraram exaótam ponerent. AuferrentuK 

| - QUATuna 


quarúcertas origines nominare non poflent, Mul- 
ro alirerRomzxus externus quamnishomo in Ray». 
mundi Prouinciz Comitis gratiá acceptus,cum ho-, 
neltis rationibusvedtigalia triplo maiora quam erat 
antea,reddiditler,criminibus tandé appetitus,atque 
ad rationes reuocatus,cum baculo 8% pera,cuin qui-, 
bus Cópoltella venerar ea iniuria offenfus recelfit: 
neg; vng vnde venerat,aut quo difcefferit cognolci 
potuit: Paucos profeéto (1 noftro tem poreRomz= 
os haberemus , haudquaquam tanta inopia zraril. 
premerem ur.Prouidear pratereaP rinceps,ne otio- 
íi homines inania officiorú nomina metarorum,hi= 
floricorú,regiorum facerdotú,annuis (alarils remp. 
ludibrio pradxq;habeant, nullo praterea puentu, 
“acprefertim cogitandú ne pceres auidas manusin 
publicas opes inticiant,de publico rapaces vnde pri- 
vacimeffundant. — Idfecutus Henricus eo nomíne 
tertius CaftelleR ex,cui excelíus ánimus fuit.malor 
zrrate prudentia, veétigalia a proceribus occupata, 
memorabiliexemplo liberauit.  Burgis,quz vrbs, 
inveteri Caftella eft, minorannis morabatur, fe- 
que aucupio coturnicum: obleétare folitus erata 
“Accidic vt almultam diem aliquando in aulam 
“Eedirer fellus mora , fellisslabore. nihil obfonia: 
paratum erat. appellatus deeare regis oblonator 
'renunciauit, non tantum pecuniamregiam, fed f= 
“dem etiam confimprá. Rex in prg(fentidolore difli> 
mulato, oppigneraro pallio arletinas carnes emilu- 
“bet: exiis $e captis coturnicibus prandiú omnino. 
parari. Audit inter prandendum meliori conditiO- 
heproceresagere. quotidie inter lelautiimacon» 
uiuia frequentare omnialia cura folutos , Certare 
luxu 8z lehdoce efi Forteea noéte apud 
Toletanum Archiepiftopum Petrum Tenoriu-m 
| ) R 4 " CO20A» 


NDA 


14 
» A 


EIA IA AEB LEE REGIS“INSTIT, 


ecenabatur. adeftinuoluto capite Rex. omniavi» ! 
- det leritia 8 deliciis redundare. peraéta coena pros 


fe quemquenarrare, quantum redituum ex Patel» 


nis oppidis, quantum ex regis veétigalibus quote 
annis perciperet. Poftera die Rex vindide auidus 


Sícertus fiagít graui lemorbo implicitum teneri, 
(uprema mandata velle dare. ea denunciatione 


proceres feltini8z pauidi , diuerliinarcem conue- 


- Plunteli excluís famulis, vr eraciuffm, admitrun- 
tur ; confiltantquead multam Án coenatione di- 
em,more caufam mirantes. Rex tandem ad pro» 


ceresferro teétus,diftriéta enfe ingreditur. Cum 
pauefactiseo alpectu ormnibus afledifler , Irato fi- 
milis torgo afpeCtu rogar ex proceribus, quot lin-. 


guli Regesin provincia vidiffent, quibuídam du- 
os,aliis tresaur quaruor,vt cululque erat xtas , re- 
(pondentibus. £cgue, inquit,veramefiguad dicitis , 
- eumego hac atate viginti nshslominms in O altellaReges 
hover ? mirantibus diéti cauíam, atque lulpen- 


lis animis quoríum res eualura eller , expectantis 
bus, Zas,inquit.omnes,vos,inquam , Reges eftus, regni 


arcibus ES coptis oscupatrs merhi mane nomen, fardes c%: 


» ecc tatemreligriftrs an idonea canfa vrdearurcar mos ' 


e 


disdibrio lhsbearís ? Sed ne armpli faciates veftrisa- 
 aentum c2pitibus fanciam. Simulque ad Í uppliciuny 


poltulabat, parari afferriq; iuber.contenta yoceli- dl 


- 


étores euocat,militesq; fexcentos, quos arcano paz 
ratos habebar. Aliis atronitismetcu, Tolertanus At+ 
chiepilcopus, vt erat magno animo, ingenua pro» 


cúensliceymis toto ore manácib*veniá precatur: 


idem cius exemplo ceteri faciunt.Mortis metu per 


£ulis 8 lupplicibas veniam dar: neque exarcetamé 
ante vaum $e alterú menlem dimitci placuit. Quo 


Ípatia 


S 
eS 


> 


E TARA TVS. 


fpatio arces 82 veétigalia Regi tradere compulí 
fant. Magnum Regem, preclarum facinus, quo 2- 
“Hionum tenore regni thelauros quidemi¡ NgEntes, 
fedinnoxios $£ fine prouincialtum moleftía repre= 
henftoneque filio reliquit. exemplum quod imi- 
tentur polterizad procerum auiditateny audaciam- 
* quefrenandam.Sed 82 alia excogitari ratio potelt 
ad lubleuandum inopiam prouincialium, merces 
quibus ad vicam fuftentandam populus epus ha- 
bet,vinum, frumentum, cares, veltis,lanea lin e - 
que, 1 prelertim nimia elegancia ablit, modico yes 
étigali impofito vendantur. quod ex ¡is rebus de- 
traétum fuerit, ex curiolis mercibus luppleatur, a= 
romartís quibus Hifpania carere potuifler, facharo, 
bombyce , Vino generofo, aulum ferarumque Cdl= 
nibus,multiíg;aliis mercibus.fine quibus humana 
- Vita traducitur: Sí que potius ad emollienda corpo» 
ra,debilitandos animos magnam vim habent, Sic 
enim inópibus confuletur, quorum ell magaus 
numerus,$ laxui bominum potentinm modus e- 
_ rityne facile opes effandant ,' ventri gulzque ferui- 
entes. quod fi lanarinolueriar y exeorum amentia 
=fruétam aliquemad remp.redite 2quum exit. Si. 
- mul continget , vt neque inopes penitus exhau- 
- rlantur, vnde noui € graves morus exiltant': ne= 
que diuites, quirebusfere curiolis audto prefer- 
- Úlm earum pretio foli vtentur , himium crelcant 
Opibus $c potentia. Virumque enim noxium efk 
—vtimagni Philofophi afirmatum reliquerunt , 82 
Tes ipíaindicar. Quodinfticuruminter Romanos 
Imperatores Alexander Severus ándifimus iuue- 
nis, fi noftra facra (uepiffec, fecutus immortalem 
laudem habear necelle elf. Átque camrationem 


5 Ros prz- 
E. 


ye6 DE REGE ET REGIS-INSTIT. 


pre(ertim in fcruris feruari volo , que ex aliis pro= 
uinciis venient magno, impoíito vectigalivendan=, 
tur. Sic pecuniz'minus deferetur ad exteros; multi 
earumrerum artífices [pe queltusin Hilpaniá con- 
fnent, quociuiummultitudo augeatur:quare ni 


hileftcommodiusad augendas opes tum Principis 


tam prouinciz. Poftremo aulz fumpribus , mune-. 
ribus dandis , effufus Princeps elle non debet, no. 
- fontemiplum liberalitatis exhauriar publicum x= 

rarium. -Debet quidem omnia ad (plendoremim-. 
periireferre,nequeinfamiam lubire tenacisaut pat- 


ci: fed iudicium S diligentiam adhibuerit, neque. 
immericis largitus fuerit : maieltati fame conlu- 
ler,»nequeregí osthelauros temereeffundet. Átque. ' 


illud (ir perfualum,non conuenire Hilpaniam ma- 
gnis vectigalibus grauari. Primum quoniam ma- 
'gnam ejus parté (qualida ficcitateloca,rupes horri= 


de 8: faxarenent, prefertim qua parte ad Septen=- 
trionem vergitur ; nam Auftrali benighioralunt., 


Sxepe propter aeris Íiccitatem pluuiaruma inopiain. . 


=Á 


zltate annong penuria laboramus ,Vtpronétus lan. 


boriSz (1mpribus non relpondear. -graue Gtnouis. 
tributis $2 magnis temporis calamitatem 3ugere», 
Deinde ab aratoribusin Hilpania 8% paltoribus , a-. 
lii(que omnibus agricolis decumz fruÉuum o-. 
mnium integra fide cemplis perfóluuntur. quod Gi 
tantundem prediorum dominis cette quiagros! 
proprios non habent,pendete cogantur , quantu-, 
lam miferis reliquum erieunde ipliviuant, 3% quod, 
in erarium conferatur. cum potius “eos fubleuare,, 
ex quorum labore 8 induftria vniuería. prouin- 


cia lultentatur,2quum profedto yideatur. Poltre=. 
mograue elt immunitatem maioribus.datam , $ 


alper” 


aér , 


wii A A a 


ñ 
3 
f 


NA EA TERTIIVS.. 16% 
alperrimis reipublica temporibusretentam atque 
iliibatam , quo tempore Reges noftri continuis 
bellis impliciti media vectigalia habebant: no- 
Ítro rempore a-potentiflimis Regibus , QUOSura 
imperium terra quidem latiflime patet, marí au- 
1em ¡plis orbis finibus delcriprum eft, cam liberta- 
tem imminul maiorum meritis datam: qui fuis ar» 
mis ez virtute hoftibus profligandis, imperio con- 
ftituendo multum contulerunt. Moleftum fiteos 
rum pofteros nouisindies tributis grauare ,eoque 
adigere, vt familiam feque fuftinendo non fint. Et. 

.Fantergo qui Principib. noftrisexemplo Iralizw arq: 
Galliz perfuadér, maiora vt tributa Hifpanisimpo- 
nant,beatiflima, vt predicant, prouínciz, omni= 
bus bonis éz felicitate afluenti, vaniloqui videli- 
cetallentatores, fallaces, quorum elt magnus nu-. 
sr erus,certa peftis, quia blanda. nihil enim gracius, 
Principibus contingit rei numarix difficulrate im-. 
peditis,implicitis bello aut magnarum rerum pro- 
curatione,quara (¡ quis nouafh le viam colligenda: 
pecuniz excogitallc afferat. Nihil prouinciz gra- 

: ulus,quam nouas artes quotidie excogitare, mife= 
ros emungendi atque extenuandi prouinciales, 

* Acneilli quidem fatis confiderant, in que mala 
- Suerit precipitatum in Gallia, prefertim ex quo. 
 Ferpore immentum regia oe ade creyerunr,, 
nulloque confeníu ciuium auéta a Regibus 
-.  propoteltate proque arbi- 
to prat lot: 


/ 


68 Der REGE ET REGIS INSTETO 
SON RETA LLL 
y -De moneta. ea 


Vidam ad fupplendam inopiam publicim, 
auo malo nunquá non laboratur, prelertim 
late tulo imperio , mulútq; ex eo difticulcarib. com- 
modum fore ftatuuntacuri homines é< callidi , di 
monetz de pondere aliquid , aut de bonitate de- 
trahatur metallo adulterato, priftino valorereren- 
to.Quantum enim de pecum:x bonitate $2 ponde- 
re detrahetur, tantuadem Privcipi cedit: quodmi- 
rere amplius fine prouincialium iniuria $ gemitu. 
Mirabilem plane arté non occultam , led lalutarem, 
quaincredibilis auri Scargenti vis in xrarium pu- 
blicum redigicur nullonouo onere fubditis impo- 
fito. Equidem vaniífimos homines femper iudica- 
re confueni, quiocculta quadam rarione perimu- 
tare metalla pollicentur exxwre argentum, ex ar- 
- gentaaurum facere quibuldam medicamentis cir- 
cularoribus circumforaneis fimiles, Nunc maiora - 
preltari video metalla nullo labore geminantur, | 
nullis fornacibus viéta lege tantum Principisqual 
- facro contadtu 8cvi quadam altiori multiplicata. 
Ex communi cumulo (ubditos quantum anteaha- 
bebantintegra fide recipere: quod reliquum eltin 
- vías Principis cedere publicam. veilitatem, Ecquis ' 
- exit tam prepolteró ingenio aut fi mauis , tam per- 
- fpicaci, qui hanc teip. felicicatem inuideat? preler- 
tim cum non afferantur noua, led viam ingredia- 
mur multorum veftigiis calcatam, qua inbiítentes ¿ 
magni ab oamni memoria Principesé lupremis an- Ñ 
gultiisemerlerunt. Án negare quis poterit Roma- pS 
nos vrgente bello Punico alfes,quiante libralese= 
ranty 4 
v% 


¿E 


Fi 
o 


Lrser Terntiys 269 
rant, ad duas vncias redegifle prius, deinde ad vn= 
ciam aígiue lemunciam eris : qua arte xre-alieno 
liberatam rempublica.Denariis, qui ex argento pu» 
ro videbatur, Drulum cribunum plebis es mifcuile 
fe ? (cirumeftillud Plauti ye vetuftum, nouas co- 
maedias 8£ prauas nouz monctz fimiles perhiben- 
tis. Quidgentem Hebraicam commemorem fu= 
perftitiofum genus hominum abhorrensa ceteris? 
fed apud quam tamén fulceptum video ficlum 
fanétuarii maiorem popularificlo fuille duplo, non 
alia quidem ratione, quam quod polteriori rem- 
pore ad populum demonerz pondere ¡ufto £ an- 
tiquo dimidium plane fuerit detradtum few fernel 
vnoque impetu, feu lenfim repetita fepius fraude 
quod magis arbitror. De cateris gentibuslaborare 
non eltopus: cum conftet memoriam fuperioris 
termporis explicanti Íepeá magnis Regibus pecu- 
niam detractione frequenti peiorem fatam.Anña- 
lia ratione credis lolidos, quiaurei primurn erant, 
deinde factos argenteos, actandemin 2reos deliife 


xámaioribus faéta funt,carere yitio. De= 
3 ' | inde 


A 


270 De REGE Er REGIS INSTIT. 
inde in eximiz $c parate vrilicatis fpecie latere ffátis 
dem, mera ludibria elle maiora , incomnflida pus 
blice priuatimq;ex eo commento exiftere: vix vas 
quam vt eo delcendendum, li rés flaluas volumus: 
Acprimumillud conftituo Prificipisin iure non ef: 
fe bona fubditorum fiue mouétia fiuefundi, vtpro - 
+ arbitratu ea pollitaut [ibi fumere aut transferre in 
álios temere. Vaniloqui 8 alffentatores lunt, quales 
naulis Principum multi viuunt, qui lecus difpu- 
tant. Sedexquo tamen illad efácitur , eum non 
pole line confentu populi noua genti cribura im- 
perare. Exigatenim precario non emungar fubdi= 
tos, neqyaliquid pto voluntate quotidie decerpats 
vndeex copiolis 82 beatis paulo ante ad inopiam 
redigantur. Id enim eflercyrannum agere,qui fuis 
cupiditatibus ominja metiturs cuneta Í1bi arrogat, 
. non Regem y quiá volentibus acceptam porefta: é 
lege 62 ratione temperat,nequeimmenfum exten= 
- dit. Verumrem perípicuam,éz alioloco copioftus- 
difputatam plaribus exequi nolo. Addam modo, - 
ex his duobusillud eftici Regem pro fuo arbitratus $ 
- populoincon(ulto monétam adulterare non pol= * 
- 4e.Id.n.genus tributie(t, quo de fubditorum bonis 
aliquid decrabitur. Avira argento parti pondere 
mutare, argentumferro quisconcedar, Quid vero 
pro aurea moncta argenteams Maloriex partesp 
argentea xream;quod fit,quoties adulteratut pe 
nia. Licebit quidem KR egimonere formam murare, 
quando inter ea que intereg¡o continentut legeim= 
peratoria, moneta numeratur, valore tamen luxta 
¿pecuniz bonitatem éX leges priores fancito. Et qui- 
- démónete valor duplex clt,naruralisalcer fumpros 
* exmetalli qualitate « pondere, qui e intíimiecus 
| | | E UA 


AE es REE 


LisnirMMiartivs 27 
dici potelt:Legalis 8: extrinfecus alter, quem Prine 
eps lege definit ficut8z mercium aliarum pretia, 
vr non vendantur maioris quam quodlex profecto 
fanxic.Stultus qui hos valores ita (eiunxerit, vt po- 
fterior non inhzxreat legalis naturali: iniquus quí 
quod vulgo inter homines quinque zftimatut,de- 
¿em omnino vendi mandet : nequeveita fiat, vila 
diligentia aflequatur aut feueritate. Homines e- 
nim communi eftimationeducuntur, que exrerú 

- qualitate,$ inopia nalcitur copia, fruftra Princeps 
contendar hec commercii fundamenta conuelle= 
“re, queimmora melins ftarent exorbitare a com= 
municonfeníu 8 qual vim afferre animis. Quod 
in aliis mercibus contingit, idemad pecuniamex- . 
tendatur : debere Principem valorelegetaxarídos 
metalli legitimum pretium 82 pondts confidera- 
re,neque vitraniti, preterquam quod pro cuden» 
di labore parum aliquid addi ad metalli valorem 
potelt. Neque enimin ea famús fententia;que ta- 
men magnos auctores haber jure confultos pre- 
claros; fuo fumpra debere Principem monetam 
- percutere. neque proptetea ad verum metallivalo- 
- remaliquid addere. Alicquinifi aberrare volumus 
- Ec natura legesinuertere, valor legalis non diícre- 
| peta naturali éc intrinfeco: que turpifima nundis 
_matio eller  atquego ferdior, fi quod de bonitate 
metalli de pondere pecuniz detrahitur. Princepsin 
fuum cómodum vertat, Anlicerecin horrea ciuium 
irrumpere,partem bi fumnere, compeníare damnú 
faculrate concefla vendendi. q relinquiturs quanti 
integrum aceruum antequam pats eller detroctas 
Quisnon aperrum latrocinium clamaret, turpifh- 
mum peculatum?Idemlicecinaporhecis, fundis $e 
a | teligha 


Y 
Pre 
TR 


an De Rror e E INSTIR 
reliqua fupelleétile exequi quamuis copiofe : fed 


«genusiplum videtis.  Primisquidemtemporibus. 


nullo pecuniz víu res inuicem permutabant pro 
oue capram, bouem pro frumento. Intellexerunt 


deindecotnmodum fore , li merces $ antiónam 


cumimetallis mutarentauro, argento, are. Poftre. 
mone metalla lemper appendere in mutuos víus 


8 comercia foret necelie, quodeller lane mole 


ftum, vr publica auétoritate dividerentur in partes, 


exque pro cuiufque pondere fignarentur, vifum 


eft. is verolegirimos 8% naturalis pecuniz víus ell, 
quod Andtotelesin primo Politico tradit, relique 


artes que ltuatiz ad emungendum populum coma 


paratz 9 inuente luntabiishominibus , quos ni 


hilminus folicitat quam honeftatis 82 zquiratis 
«cura. Quod li Princeps in alias merces nonirruit, 
non libiarrogat, de monerta Ízpe partem decerpit, 


non eocontingit, quodininus crimen in eo fit nes. 


que minor ft nature legum peruerfio Be labes. Sed 
occultz artes, fucate rationes plerofq; fallunt, mi= 


nus ve ea peftis lentiatur. Quid enim malicffe alunt, 
11 Princeps pecuniz dimidium aytquadrantem fibi 


fimat , quod priuatis relinquitur expendaturnon 
minoris quam integra fomma ante 2V eftern,anno= 
-nam emis quam ante prorfus. quid igitur damni 


HR 


Te: << 


neque enim pecunia alro refertur quam ad res né= 
cellarias comparandas, (ic facile deluditur populus, 
vemonetamadulteraritolerer.  Deinde Princeps 
maiorem in mongtam poteftatem habet quam 


jo alias merces. oficina monetarizx tribuni mone.= 


teles earum opera él miniftriin cius penitus jure 


Smancipio. Sicmifcere metallanullo prohiben= 


A 


tepotelt , pro veterinouam monetam intrudere, 
hona 


LIBER TiERTUVS. 27% 
_ñouo percullam figno, honeftatis nibil amplius 
quam f1aperta vi ciuium alia bona ad le auerterer. 
Roges fortaflis quid faciendum cum fup erbus ho-" 
“1tis bello laceflir, adde victoria parta ford viribus 
8c copiis validus neque pecunia fuppetit , vnde 
confcribatur miles, ftipendium foluatur. An cefflan= 
dum, putabis potins atque omnia perferenda ma- 
la, necontingatur moneta ? Ego quidem omnia re- 
media tentanda prius cogitem,quam ad hoc extre- 
mum yeniatur, vt pecunia adulteretar, Verum (1 
'fuprema anguítia premit e publica falus venit in 
- periculum, neque ciues , quorurn res agitur, ia 
'conuentum cogi pollunt, quemadmodum Prin 
ceps alía fubditorum bona potelt in publicos víus 
=vertere, vt patriz extréme laboranti fisccnrrac, ita ? 
'poterit metalla mifícere,de pondere decerpere par=. 
tem, cumeo ctamen, vt licentia adulterandi cum 
bello finiacur, neque labes (1 perperua, deinde pra- 
ca moneta, quaminuexit necellitas,tranfacta con= 
tino antiquetur, proilla bona fide poflelloribus 
¿legitima Se verusreponatur. Allidebat Fridericus 
Augaítus eo nominefecundus Fauentiz in Flami= 
1 la duriflima hyeme. Deeracin ftipendium pecu- 
nia,  milites paílim dilabebantur, fignaque in 
frequentia relinquebantur, foluere obfidionem 
¡turpe erat 5 graue,perfeuerare difficile. Pecuniam 
£cotio bgnauitaurei nammi valore , qua arte ex 
Misangoltas eualit. Vibe fubdita viétor, quod erat 
Pollicitus coriaceos nummos aureis totidem mu- : 
¡tault. Auétor Collenutius Neapolitanz hiltoriz 
libro quarto. Exemplum in imili rerum anguítia 
vlurpatum luperiori quidem $ recenti memoria, 
| monetaque ¿corió fepius aliquando eriam ¿pa- 
RR (E AN pyro 


Nx 


SN 


154 - Die rREOE ETREGIS IN STiTE ON 
pyro fignata fine hoxa 8 reprehenfione eft.Si yes 
—Toextraess anguítias vt foppleat modo eraril no-. 
piam,quod femper malum plus minus viget, Prin= 
ceps ful arbitril efe puter pecuniam adukerares 
certam perniciem denuntio grauiélima ¿mala, ne- 
que tamen diviturna refpiratio erit , vil fequentia 
declaránt.  Acprimum merciam omnttim 6 an- 
nonz caritas confequetur baud dubium non mi-. 
“nor quam quantum fuerir derraétum:de pecuniz 
— bonitate. neque enim pluris pecúniam homines 
faciont quam pro metalli qualitate 8 modo, non 
fi feucris legibus contra caueatur:- Bunc vero po sil 
- pulusfevana [pecie deluínm gemer, lentietque no- 
- uampecuniam pro veterifobíticuram, non tantun, 
valere quantum priorem, quando ad ajendam fas? 
miliamomulto maioricopia quam ante opus habe= 
bic. Anfompia afferimus, S non potius noftro- 
rumannal am fide perípicua ? Alfonlus Caltele 
- Rexcognomento (apiens , cum primum regniin=; 
dulas8ciceptra capelkit, pro Pepionibus ,qua mo- 
fetain ví exar, Burgaletes fubltituic non proba. 
—pecuniam. Sublecútam ex co continuo rerum cas 
ritaté velenaret,poualege merces taxauits K ecruz 
duitremedio malam cum nemo eopretio vendere y 
vellet ¿Sic taxatio fubipía principiatfublara eft: cari- 
tatis malum diu vígule: quam precipuam caufant 
'innenio gentis alienata , arque Sanétii « fiitine-) 
jus locum eo yiuente fubltituti, monerz labem.. 
- hamvterat capitofus feptimo reghtanno Burgale- d 
: fbusabrogaris monetam inuexit». Digram a vilitas p 
+remetalli diétam. Alfoníus vndecimus haudqua=" 
quam proauiexemplo calamiratis caftigarus, nquá? 
AS ipfe monetam fignauit ex metallo non Pes í 
ROTaN | ; QUA 


ha 


-- pi . 


j 14 
Ñ 


A ARO AO A e > - 


¿ A E $ : s pel ce e UE 6 ; » Y p 
¿His “L IBER ? T: E ES as qee da de EN a 
quam Nouenes 6% Coronaros dixere. Ex eamuta- 
tione ne annona crebcerer Se res alis, prdenrerla- 
Decavir neargenti níarcus teu bes imaioris quan 
antesller marauedinis,.nempecéócom viginti quin- 


que. Írriras amen isconatas fuic;inanis cautió, Cá- 


e , y 
se Ho 


¡Excogitara in lalutem videbantur; impronidasho- 


IoanniR egi contigrfle, ex erús legtbus perfpicua 


rinde cum Anglís etiam cobitinenter gel yrpe= 
cuntam expedirer Leceltrio Duci enrali debiram ex 
Kederecumeo recensimito monerá percullit Can 
didá dixit. Crefirmoxannona: y rata vr letarer, 


houRpecuniz valoré fermead leniilermox redes" 


gl.neqyremuitiamé cariras,veiiplemer faliñis cltin 
' o E o 


y ISA AZ LS. 0 e! 
y * e . p £ 3 K e + a » y ei 5 ' y ¿ A y 
k Bo E “A £, É . lao 
A ls 4 
e" | $ 
A sol 


Minum mentes $ excas. Tantundem Hearicifi-s 


ft.Bellisenim exhanftas que cum-Luliranis priús, ' 


y 


276 Di REGE ET RECIS INSTIT. 


conuentu Burgen[1a0no prorfs M.CCC LX XX VIT. 
Quidconfequétes Reges commemorem? eandem 
inuenio labem ex vitiato fonte extitiffe. Atque ha- 


- Etenusde caritate rerum. Ex ea veto nouum in- 
comodum manat. Commercium quo maiorl ex 
arte publica, private opes, confiftunt, moneta 
deptavataimpeditur. Inftitores 62 emptores terret 
profeéto pecuniz prauitas, tertet confecuta ex eo: 
malo caritas rerum. Quiod Íi princeps, vt fieri a- 
mat, precia rerumtaxetlege , pro remedio multo 
magis malum exa(perabitur , nullo qui eo pretio 
velitvendere, nempe iniquo , neque cum altima=: 
tione communi exxquato. Sublato commercio 
¿nulluim erit genus mali quod in eam gentem non: 
- incurrat: Certe prouincialesexteñiuar! necellum e- 
“riciidque duplicicer. Primum enim quaftus cefla= 
bit emptionibus $ venditionibus in requentibus). 
vnde magua populi pars viuit ¿ artífices maxime: 
$ quorum viétus Ípes in manibus eft 82 labore: 
quotidiano , Qu 
de Princeps cogetur 
niam aut penitus abroga 
valore priori imminuto. 
cundo Caltelle Riege ex noua fiía pecunía dua 
valoris tertias detraxit nibilominus, Quorum ia 
 manibus ea pecunia erat y repente inuenerúnt tre” 
centos verbi gracia,aureosad centim tion amplius* 
redactos. Ludos narraré videmur. Sed mictantúr 
vetera. Henricus eo nomine octatns Angliz Rex: 
ex quo ab ecclelia receílic, in multa mala pracipis 


tauit. Ineo numero argenteam pecuniam depra= 
arrem admix= 


nauit. nam que vndecimam xris p 


tam habuit, eo fenfim redacta eft, ve lextam ara 
| genti. 


2 maxima multitudo elt. Dein- 
mali caufam prauam pecu= 
re, aut reddere viliorent 
Sic fagtumn Henrico Ses 


A 


' 
o 


- y h 
JU 


E O A A ES Z, 
gentimodo partem retineret. Veterem pecuniana 
a prouincialibus corralit nouo' edito, noua Sí pra- 
ua pari numero 3 pondere mutatam. Siluitpopu- 
lus tantiíper hominis feuitiam veriti , cul ludus 
efler ciuium languis. Eotamen extindto ab Eduar- 
do filio elt imperrarum vt valoreius monetz ad le- 
miem Alcarca Ifbella etiam rerum potita 


Eduardi foror femiflem iterum reliqui valoris de- 


traxic. fic faétum yt quiquadringentos aureos ia 
ea pecunia obtinebat dodrante detracto ad cen- 


tum redigeretur. Nequein co reftitit malum, pe- 


cunia ea prorfus antiguata elt nullo qui damnum 
reponerer, infame latrocinium. Sic Sanderus af= 
firmar fub finem libri primi de Ichifmate Angli- 


cano, vir doftus mibi quondam familiaris. Sub- 
lato commercio atque ex eo prouincialibus exte- 
nuatis regiorum vectigalium miferabilis exifter 
calamitas. Sic Princeps tantiíper lucro ex ea pe- 
cunia Letatus poenas princeps exoluet. Neque e- 
-vim Regi bene elle poreft regno qual corporela- 
borante;neque extenuati proui nciales tributalol- 


suendo erunt: ac ne publicani conducent tribu- 


ta regía quanti erant [oliti, Alfonfo yndecimo Ca- 
ftellx Rege minoreinuenio regni prochratores ad 
.rationes compullos : depreheníumgue regia ve- 
¿Ctigalia omnia ad fedecim centena millia mara- 


uedini illi maiores quam noftri ac fere finguli 
na fepremdecim noftri; exigua tamen pror= 
fusflumma arg; deridicula, Quires geltas cius Regis 
fcriplic tanta calamitatisé duabus caultis, alreram 


Sv3 K egi 


Si , 


e METGA 
> CEA 
a 
' ' 
O 
=x 
e 


My 9. AA 
uedinos pertingere annua, Erant quidem mara-. 


exponit monetz deprauationem a fuperieribus 


o 


A 


legibus pluribus faótam. | Qúippe fubdic Abla 


laro commercio ad inopiam rédactiin alcum in- 


Ípree non poterant que foliti rebusihregriscrabe. 


Magna he*cincommoda quis nón videat ? quis non 
fateatur ? maiús tarnen omuibus eftodum popu- 


larequo Princeps necelfario opprimetur. Diligi' 


quam timenpreaftandias eft. Omnia peccara pu- 


blica vulgo imputantur capiti. Sic Pbilippus Pul- 


cher Gallix Rexfub mortem nonalia cant quam 
ob deptavacam moneram odium'popali (e fufti- 


'nerefatetut : acfilio Ludouico Hutino vt muntarer, * 


poltremis verbis mandauit, autor Robertus Ga= 
guinus. vid Hotinus feceritnon inuenio ,il- 
“lud conftatimotus populares «odia non anteacon=" 
-quieuille, quam Mariacos Engertanus terri confilii. 
auétor publice cft vindicatus nobilitate pleraque” 


inftigante,vniuerfo plaudentepopulo. Exemplum 
-calamiratis quod Carolam Pulchrum Hutini fra- 


rem 8 Philippum Valefium veriufque patruelem 


 lucceflorem non deterruit , quominus eadem 


viainhíterent depravande in Gallia pecuniz,quan- 


to cum populi motu dicere non elt necelfe,fuícepte 


 rempublicam faluam volunt,neattingntzin 


¡ 
AS 4 HS 1? .Y.* . Xx . % Ñ 
ipecie vtilicatis prefentis fraus multi- * 
pe LM O 4 E A 


- difputationi finis potius imponatur. —Tllud ad. ex-* 
, tremum Principes monitos velim, commerciifua- 


damenta prima pondera, menfuras, moneram, (E: 


pa 
4 


de 


plex latet. 
Cabrvr 
] E 
€ 0 
al ) 
» J 


E AER cd ls RIO 


: E € A PE IX. adsl 


De annona. 


- AA 


2 


uiatut, esque procuratione vel maxime, fru- 
ment prelercm copia, popularium bencuolentia 


Pon cpiconciliarar: Ái eiusindultria rebusquerad 


metom culvumque corporis neceflariz lunt , abun= 
dave contingat: quod ad felicirtatem fuorum tem= 
poram pertifiete populares arbitrantur. Er quidem 
' tempora praftare,vnde frugum vbertas.exiftit,£ru- 
-menti, pecoriscopia, non humanz facultatis eft: 


- graucaliquodícelus publice exiltar, God coma 
niciulun malo 8: rerum inopia laatur. Preterea 
commercia cum aliis regionibus ivtanda potius 
moderatis vectigálibus fuat, quin impedienda tri 
burorum grauitate. nam erí quidquid venditori 


| grauiramen pretio minor ementió copia elt,malor. 
| commercii difiicaltas. Inueétiones cucctionefque 
rerum nece latiaram, vr matiterraque (int faciles, 
0 . a : .4 5 . ; 
peralta eft. Sic fer vi quibas rebus abundat 
| prouincia, cumiis Mutentur, quatum penuria exl- 
fticapudatios copia maior: qui ell verus inercatu- 


de 


malisarcibus,repetiníque ln eodemloco venditio= 


legeprohibendum et, ne exeorum aulditate pte- 
| tíatefum augeantur. Alioquimercatorum CÓMO», 
disconfulendum arbitror. qure 6 legibus adruuan- 
a A Ne 


A Noovacurarlp bello paceque multam ls 


“nibusrem augere, quod auidi mertatores faciunt, -- 


feddiuinum tamen numen caltifliimis precibustre=  : 
busalperisinuocaremoris.eft : cfrañdumquene 


| detrahituraucto veérigali,torum cimprori accreltite + 


ree vlus S finis, quo rota ca ars referidober. Nom 


4 


Y 


- 280 JE REGE ET REGIS INSTIT, /. 
daars imprimis reipublicz faluraris. Quodpracis 
puum eltin hacprocuratione, agrivttora protin= 
cia diligenter cólantur, neque litu $: [qualore ja- 
culti iacere Íinantur, reótori cura elle debet : et- 
lam alperis remporibus ea re maior.multo vbertas 
erit,  Dauidea prudentia Rex ad exemplar boni- 
Principisindiuinis libris propolitus operi ruítico, 

- vineis, oliuetis, pecoribus non fuistantum, vtego 
_Interpretor,led ciuium omnium prefecitviros fe- 
_leétos. Eoergoconífilio,quod Ariltoreles etiam 

fecutus elt, pervrbes 8 oppida magiftratus cree- 
tur,cui cura Í1t prediaomnia agrolqueluftrandi. Sic 
de publico premium indultriz cius,qui pre cateris 
oppidanis poflefliones diligenter coluerit, cuius. 
nitidiores fuerint agri maior fruétaum vbertate. i- 
gnominia pecuniaque mulétetur ignauia eius, qu 
ear cutam neglexerir, prefertim fi inopia reifa- 
miliaris oppreflus non erat; 82 nibilominus publi- 
celiagricolantur.quodinfumptum fueric,primum 
omnium de fructibus detrahatur : deindereliquo= 
-rumfruétuum parstertia , aut omnino quartare= 
gio filco addiéta fit , aut publice oppido, ciuitative y 
cedat, quen publicos víus infamatyr. multumea ' 
diligentia proficeretur. — Vix in tam latis regioni-. 
bus, (1 agri omnes 8 prádia colantur, annonzma= 
gna difficultas exifter,acris quantauis Íiccitate, qu 
/ Yitio maxime laborar Hifpania , Agrum male cole- 
re,Romz quidem cenforium probrum iudicaba- 
tuf. Auétor Plinios.Et queniamlignorum penuria * 
plerilquelocis fatiga, multique montes culturam 
omnem reculant propter locorum afperitatem, vt 
cuiulque natura erit pinu,glande, aliisve arboribus 
ferantur:vnde alendisignibus materia fuppetat, cx= 
AENA rd E caia 


GLIiCA ra 3 


A 
eitandis «dificiis tigna, caduxquetrabes, adhec 
'Sorriuatis luminibus vbifacultas extiterit , quod 
- multislocis contingit , opera atque induftria agri 
irrigui fiant,non magis frugum vbertati, quam (a- 
luriincolarumconíuletur, ariditateacrisin Hifpa- 
nia maxima per eum modum mitigata.  Nonnihil 
etiam conferet eainduftria ad maiorem aliquanto 


pluviaram copiam , maiorivaporum materia, qui. 


in nubes concrefcant,exlocisirriguis excitati. Sed 
Sc aratoribus atque paftoribus profpiciendum ell, 
quorum labore vniuería prouincia fuftentatur Sc 
viget.* Primum cuiníquam fraudi aut potentibus 
hominibus ne predz fint: fed potius eorum rario- 
nibus ne quis aduerfetar, magiítrarus 8 Principes 
diligenter efficient. Deinde placet, quod video 
antiquis temporibus Carolum magnum é: Lude- 
uicum Piumeius filiuná fuiffefecutos, fanxilTe lege, 


quando annone pretium legetaxabicur, prefertim 


frumenti,quod feruaturin Hifpania , ea lege ne 2- 
griculz comprehendantur, cerrequinullos agros 
proprios habentautpradia”, fedtantamin¡manci- 
pio,pecunia aut parte fruétuum conducta. actán= 
_ tum taxato pretio venderecogantur , quiampla 


q populo fintatquenobilitate, (fiueé lactato ordine 
A Epilcopi 82 facerdotes.  Graue enimeft , quod 
tanto fudoreconftitit, vnde inops familia fuftentá- 
, daelt, inannonz anguítia minorisvendere quam 
fteterit.  Quod ficalexnon in omne tetmpus fe- 
“ratur,nequetotiprouincia leruiar, vbitanta varie- 
tas eft, led Gngulisannis arquein Gogulis vrbibus 
pro rerum vbertate pretiarebus, frurhentog; con- 
(ticuantur, vti in aliis provinciis £eriftimus, multo 

E ON Mo melius 


K 


- prediaautreditus frumentrarios habent , fiueiid 


Je 


49 De REGE ET REGIS INSTIT. | 


melius rebus communibus confultam erit. Quid 


enim, an locis vberriviis arque indigentibus, vartis 


temporibus St diftrepantibus multum annonas 


copia, idempre(cribatur ? Iraquehzxo ormia8cí 
que exifturít fmilia,in prouiacia acrión cenfuura te. 
tradtanda , arqueadhancrationemtrenocanda co- 

itabam.* Sed 82 ferendi vineas modus pre[cribi 
deber,quod video4 Romanis olim factitatam: le- 


/ 


gequelara Hilpanis vetitum promiícue vites plan=: 


tare. Qualege primus eos Komanorum Impe- 
ratorúm altrinxit Domirianus. foluit Tacitus. De 
- eulus legis, fnccedentisque vente caula difpritare 
pluribus non eft necelle. . Fortaflis gontis fruga- 
litati confulebatur bellis 82 veétigatibas exbau> 


fre, natiuz Hilpanorum fobrietari: Ki aquevo= 


ta contenti vitam minoribús malis $ morbis ob= 
- noxiam propagarent. Tacitus, quem nibilomi> 
nus tamen honeftatis cura folicitabar: , concef 
fa ea licentia prouincialium voluntares prome- 
«reri voluit. Hoc tempore cumintegti fines vinets 
occupantur, vinoque 8cconuiuiis corpora noftrz 


—gentisdebilitantur , frumenti quo vita plurimara | 
fuftencatur,fementem facere palfimnegligítur, eo 
plerifque vela dantibus , vnde maior lucri lpeso- + 
ftenditur : f1aliquo temperamento lex illainítau- y 

«raretur,optime rebus com munibus confulrumiri + 
putabam, patriz moribusantiquis , % fimplicirati £ 


animorum 8 corporum robot : que comimero 


aliarum gentium 82 externis ac domefticis volu= > 


pratibus multum ab antiquo degenerarunt, ma- 


gisque indies corrumpuntar 8 pereunt. Acfiquis — 
“coníiderer ( quod facile contingat ex racionibus 
decumarum ecclehiafticaram,) quantum vini auo- 


L 1 BER TER DAM q Y 283 
fu etato infumeretur, ; inuenjet fortafflis multis 
in locis cáro fummam triplo maiorem fuille fan 

. Étadm. necmirum cum cotempore eller vlitarum 
1 Carpetanis certe,vbi nati lumus, vtpauci ac fer 

- me familiarum Capita tantam vinipotu vteren-. 
tur: noftra £tate omnis ferme fexus atque gtascum 
cateris voluptátibus vino quam fatis ell, largiusin=' 

- dulget. Poltremaconfideratio ocutrebar : an fue 
mina Hifpaniz nauigabilia yt lint ,ingenio efficere 
erepublica futurum fir. De quo alti máiori pradeñ- 

¿Ha maioriq; teruín vía ftatuent, 8 m ulta in vtram- 

- que partem dici polfent. Iludere Principis opibus — 
quidam contendunt, $z tentare per artem quod eft 
A natura negatum. Neque dubium eft in alijs pro- 

amncits ea facultate multumannonam iuuari , ye- 

hendiresnecellarias paruo , ex locis quamuis di 

- ftancibus opportu nitaremagna. Verumin Hilpa- 

nia , alpera regione, precipitibus Auuiorum alucis, 

príterca ex omntparte occupatis molis frumenta- 
riis,fortaflis nihil expediat nouare quod rifuin mo- 

heat, lrrit conatus veltigia ad pofteritatis memoria 

dm maneant. certe plus incommodi ea molitio 

quam veilitatis afferat : pertinaci contentiome ha 


k 
Í 
k 
o 
> 
E 


adexitum perducatur. Queda Romariscaporen= 
 HAAlqueu/a, quo temporererum in Hj= 
Jpania porte bantarfatlam noneft,vix 
A a 
' : os £ Jare. 2 a 


ñ 
w 4 y o an 

MA HT : ed : á 

pS n LN 
e J ke . » iz 


DN : 
UN 7 ' 0 vrs ] C AN 
4 ga CAPYT 
DANI, o Ed 5 y e ' Pd y Wa AN 
ce nh As A] ee ee 
UN a ” 6 «y 
edo LAS 4 is Vo , > 
BS, e wi 


4 


284 DE REGE ET REGES INSTET 
CA PT A 
| Deadificiss, 
Me quidem huc videtur eorum, quiprafunt 


1V Aaliis, omnes cogitationes referendas, in eo-. 
que confumendas , yt li qui eorum imperio parent, 
fint quam beariflimi. quos ¿ belliiniuriis immuñes 
praftaredebent,regere la pace, omnia fublidiaad 
fuftentandam ornandatnque fubditorum vitam 
comparare., Sed de re bellica annonxque vbertate ' 
diétum eft:de aliis eleganriis hoc loco eft dif putan- 
dum, quibus ciuitates $e oppida publice 8£ priua- 
tm illalftrantur. Ne quidquam in ea etiam parte 
defit pro virili parte, vt prouinciz conditio patie- 
tur, diligenter cogitandum: acceríende etiamn ali- 
unde fi domi non fuppetant. Ac prefertim varil 
artifices magno , [1 opus cElt, euocandi, pingendi,, 
texendi veltes auro rigentes,atg; aulwea,yariag;pe- 
riltromata conficiendi, metralla conflandi, in vaía 
inftrumentaque mutandi. Quod commodius at- 
bitror, quam resiplas confeétas aliunde afferri,tum 
ad carum malorem copiam, tm prefertim,ye eluf- 
modiartificiis aurum $ argentum, quo Hifpania 
| abundar, deriuetur alio, magno noftro incommo- 
do, haudleui prouenfu nationum alíarum, ad quas 
per hunc modum noftrarum copiarum , que vel 
domi nalcunrur , vel anniueríariis nauigationibus 
ex Tadia afferuntur,fradtus redit 'multo maximus. 
Sed 8z publicis arq; priuaris edificiis ornari debet, - 
ne incutia edificandi minori nitore prouincia fic, 


A A 


quam externz , quibus multo minores copiz hac | 
quidem tempeftate funt. Principis beneficia latius - 
| | pateant, > 


AS 


LiserR TerTivs 285 
_ pateant,ad promerendam prouincialium gratiam 
efficax blandimentum. Ác primura munienda 
viz Romañorum inftituto; neluto viatoresimpe- 
diantur, quám enim id turpe eft ?reficiendi pontes 
imultis locis ; magno viatorum incommodo colla- 
pli. arces tota prouincia extruendx,qua ornaíeh- 
“to 6% prefidio elle poflint rebus turbatis. In pace 
comparanda > que belli tem pore neceflaria eruhr 
heque permitrendum, quod pallim fieri videmus, 
yr moenia vrbium 82 oppidorum vetirtare colla. 
bantur noftra ignauia cellacioneque: fed poriusre- 
ficianturvetera:nouz munitiones % propugnacu- 
la addantur ex recenti difciplina víuque bello pro- 
- pugnandi aduerlus ignea £rcaque tormenta fulmi- 
mis inftar obieétas munitiones euertentia. Maghi- 
ficis templis per vrbes 82 oppida excitatis, religío- 
'nisculrus 8ciñaieftas áugeatur apud populares, qui 
externo rerum apparatu maximecapiuntur. Ad- 
dantur edificia privata, edelq; elegantes, $2 orfra- 
te, quibus oppida quafi gemmis aurum diftibguá- . 
tur éc niteant. vbi facultas eri , formacei parieres. 
amoncantur, Guoniam plutlis S ventorum iniu- 
ría plorifnum breui deforínantar , teterque alpe- 
tus exiítir: ex lapide leéto aúr cemento, calce 
se maiorj elegántias maíorique firmitate lubftituan- 
vt. Ager luburbanus omnis villis exedificaras, 0 
“1 mati ex patte collucear. Sequantur Anuiorum fi- 
- pasylocorum aliorum amoenitates. Que omnta nó 
ad hauriendas nimias voluptates,quod noxium eft, 
referenda lunt : fedpreter ornatum vt alterna re- 
quie ciuium animi vegetiores ad virtacum ftudia 
efficiantur: captatog; honefto otioad negoriofam 
vitam promptiores reuertantúr, tedio civjli pro- 
O A CUraro, 


185 Dr REGE BET .REGTS INSTIT, 
-curato. -Nz dicet aliquis, bellas homotu:es quí. 


ea Ornamenta prafcribas quibus pace] 


que publicum grarium hit faris,¡neque priuare opes. 
. ¿Avid lit parfimoniz, regiis < prinatis vectigalibus 
confulere? Sedúi fomptas luperuacanei prefcin- 
dantur, (1 vita frugalis maiorum exemploinftituar 
tur: réliquas opes» quibús Hifpania abundat, ad 
munimeatumreip.ad [plendorem imperii pda a 


fe quid verabit? Neque enim quod de gula, aliisque le: 


vol: upratibus derrahendum elk, ex lis comimode a- 
ceruipecuniarum feruantur: :quarum copia tum ho- 
nefta efler 82 faluraris, 1 ad publicos vías, inopynx 
miferiamfubleuandam referantur. Sed 8ciisrebus' 
perficiondis Principis exemplum multun ivueric, 
cuius actionesimirari, genus oblequii putatur. Sí 
pro virili partevrbes € oppida exornanda (nícepe- 
ric:id ftudium tota prouinciaproceres « populas 
—confedtabitur, voluntati oblequentur. P; alerum 
fi quibronores militares fulcipicns, ecclefiarmn pig». 
fecturamautomnino lios magiítratus, Us necele 


ficas imponatur , venía Pontificuro Ái opuserit,re= 
diteum partem Sé pronentuum in ormamehta pu- 
blicainfumendi ; pontesinftaurandi, inopibus 83 
egrotis hofpitia extruendi, haudleno operapreri. 
um ex ferificfcr ve vitoram preltantivm tota pro. 


cuincial innúmera monimenta extent: honorumam, 


bitus minor fit, multoram cupiditateseftinétaco” 


- onereimpolíto. quod altoqui faciendú Áriftoreles 


monuir, ve minoriimuidia publ; icocómmodo ho- * 
nores 6 mag: ¡ftratus viris copioís $ p Ffaltanubus - 
demandentur.Mulrom preterea ue exit in ea emy 
temporú opportuaitates captare , “ac pralerimin, 
anyone angultia opes confumere libenter egenos 


7 


AE ¿ A cena > CAN 


ALEA TY BER Te RT dr A AA E Y e 
- salendo, quibuscum non habean: vndefe 82 fami= ) 
Ham(uflentare pollint, in opere publico autpri= 
uaro laborantibus merces diurna devur + quam ii 
hibenter accipient , neexaliéna milericordía pora 
rectaad ftipein maru viuere cogantar : divicunz 
beneficentiz xternum monimencúm habir, gra 
cum fuperis, gratem hominibus beneficium ter» 
no gentis preconio celebrabitur: quouls ere per 
ennior memoria permanebit: ld.fecutus interlu- 
duos Salomon opesimperii ad templi edificatio= 
—nemaugnítifimi, multas extruendas tota ditione 
¿vrbes 8 arces conuertic. Inter Romanos iden 
plures mperatores preftiterunr cum laude: ipleg; 

- Auguítus yrbem ex lareritia marmortameffecille 
fe relinqueteque iattebar y ob ftudium videlicet 
edificandi. Quam laudem noftra atate Philippus 

- fecundus Hiípanize Rex maximus habeatnecelle 
“efbytum ob aha rota prouincia edificia , artes, vil. 
las luperbo ftruérurz genere, fed prefertiminfana” 
Aqueregía (ubltruétione ejustempli quod á Lau- 
| Teíitio Marryre nomeca haber. Cuits fi formam;. 
“Apatia, partesexplicarem , operapretiuin me fadtu= 
¡rumpoutabam. Io parte Segobieníis agri, quale 
¡Carperanis fimbus lareiáfere, pagusanitea ignobi=_ 
Ls,nunc celeberrimusfama fituseft , Scorialisex: 
onomincquodiislocis ferrariam ; quales in Hi- 
pana vbique Occurrunt, antiquistempotibus exa 
titillequidam fuípicantar. Priora eius pagiedificia 
"radi opere £ male martertátacrant,nullaclegantia: | 
welolent agricolxe incuriofi edificandi elle, vulitati 
magis feruire quam decori.Solhumcircum fterile ac 
multoimpedirum lapides vixvtcorrui fit peruiura 
vnde maligol prouentas exiftunt frumentjvinique, 
E O. pecoris 


AAN AA 


288 De REGE ET .REGIS INSTIT. 
pecoris aliquanto maior copia propter pabuli op* 
portunitatem zftiuo maximetempore,precipuam 
aeristemperiem , cuminterior prouincia folis ar- 
doribustorreatur. — Preterea ex vicinis montibus 
- perperuaniuerigentibas, aure fuauiffimz frequé- 
ter [pirant,ique copiole defivantuf, maguum ín- 
colis momentum,agrisque, vtgrata oculis niteant 
- ¿wiriditate.Supra eum pagam ad occafum mille cir- 
citer pallus, arque ad radices ardui montis,in re du- 
“Gtavalle ¿ loconon omnino plano, ingens moles, 
accui nulla verefum miracula comparentur, im- 
politaelt Laurentii martyris nomine cultuque re- 
ligiofá; magnis cementis ad culmen víque perdu- 
éta,quatuor dz viginti circiter annorum Ípatio in= 
eredibili lumptu $e vix idem faéturo, £ adnumo- $ 
run inipenía referatur. Preter variam fúpelledti- 
leí; Veltem pretiofam oínnifariam, vala auro Y 
“argento graula plenaartiss plenaingeniifupramil- 
lies ducenties leltertium,hoc eff, milliones tres, in= - 
fumptum atquein rationes relacum fama fert, La 
quadrú vniuería fabrica defcripta elt, nif qua par= 
tead orcum regiz pars eminec, cratichle cui Lat 
rentius eltimpolitus, ad reddendar fimilirudinem 
+ artificiolo commento nobilis archiccóti... Longl- 

- tudine A meridie ad feptentrionem leptingentos . 
: viginti pedes porrigitur, ab ortu ad Occaliain quin= 
"| gentos leptuaginta menfura vulgari. quatuor tur! 

resadtotidem coeli plagas angulos muninot , Of= * 

nentque lpecie eleganti mag!s quam minaci,abimo 

ad culmen feneltris percufz,pluribas forraflis gquo 
hocaliis eciam partibus contingic. DMimirum artis 
1d preceptaexigunt: nosioepu atimatores $ tú: 
des exoculis modo de tanti operis elegantia ijudi- 

y ñ E S y ' > : A Camus, 


o, 
5 


| 


3 » 


mona 


y EN A cn a: UU, e e o A 
L: 13 ER ER TES a 29 
camus:lo tres partes vniuerfum opus tribuitur,coe- 
"nobium monachorum ex Hieronymiano ordine 
-Ccujus (pariisdimidium fere vniueríe fabriceadau- 
Itrum comprehenditur. Adfeptentrionem mulz - 


umelt, tumiuniórum elas ordinis monachorum, 


tum externorum puerorum, qui regis fumpribus 


'deleótuque, comimuni menía baud pro leni bene-, . 


ficio viuunt, eruditionideftinatuni.  Succedit ad 
orrum regía [paciisampla, Principis eftivo tempo- 
re domicilium. Templum bis ed:ficiis omni ex par= 
tecircumuentur furgir ex media area fuperbo (tru- 


¡Éturz genere fornicato opere augultum fublimius 


cateris. Medio lecundum longitudinem Ípario, 


qua mons coniunctus erigitur 3 lantla pro modo o- 
Ipetisiñiter oéto ingentes quidem ¿fed itruébiles co- 
lunas pádicar;quibus minores quarnor columna 
funtimpolite, Laurentiique mart yris exlapide e£f-- 


-gies medio interuallo arguta artificis Manu perfe= 
éta.Ex vtroque latere fingulx minores ianue in ea. 


fronte eleganti % ¡píe operecernuntur,y bus tum 
¡cesnobii,tum litrerarii collegii feruientes. tametfi 


¿preacipuus d£ cominunis ad vtrofque adicus -alia 


parteeft, lanuz precipúz veltibulum iungitur 


uamuis magna turbam avcipere $e reddere ido= 
ed Veftibulo bibliotheca impofira, maiorilon- 
gitudineomnino pedum centum odtoginta quin- 
que, lata pedes triginraduosliberos feruar prefer 
En Gracos manu Ícriptos, precipuz plerofque 
'Vetultatis: qui exomnibus Europe parmbusad fa- 
mam noni operis magno número confluxerunt. 
auro pretiofiotes thelauri, digni quorum euol- 
uendorúm maior eruditis hominibus faculras có- 
tingeret. . Quod enim ex captiuis 6 maicltatere- 
Moo ORO, uinctis 


/ 


A 


nd 


) 


É 


» 


/ 


ido Der REGE ai REGIS INSTIT. , 
Hinetislitreris emolumentum ?Bibliothecz pariés 
tes, elegantes piéturz jexofnant; artesingenuas 
artificiole exprimentes,cum ántiquis comparandz. 
Succedit compltuibm pedes ducentos triginta ex- 
ténfum, larum cénturi circitet trigirita , mullis di- 
ftinGtum columnis,nullis eminentibus pefgulis,ni- 
£i qua parte e regione veftibuli templo coniunéta 
porticus eft: ad quam leptern gradibusaléefdicur 
ex compluuio, fexcolúmnis nihilominusin porti- 
-cús fronteerectis,quibus fex Regesinfiítunt, pre- 
exteris ludaice gentis piérate Screbús geltis clariflia 
mi, pedum octodecim finguli: quorum capita 8£ 
manus e candido marmore fuñt , corpora elapide 
> gudiori, fed diligenterexpolito.  Subhacporti cu, 
triplexianua templi patét arqueab veriúlque lateris* 
- fronteduzalizianúz, quibustum ad monafteriuy 
tum ad collegium communisadituselt : preterca 
adleuam minoriánuá, quainregiam ea parté pe- 
netratur. Ergó mohalteriufo in duas zquas partes' 
diuiditúr, prioradoccafuin quatuor periftyliis có- 
ftar, que víibus domefticis deleruiut pari menfu= 
ra media cochlea abimo ad fummum pertinet tur= 
ris (pecic faftigió eminens, multis circum feneftris”. 
accipiendolumiñe quoriiam ea parte fontes ablu- 
endis monachorúm manibús fune, aditufque ad tri 
“ clinium rhulto circuin emblemate, fed fétiliexar- 
pilla coque mindri graria yariatu m,tnalignio lami- 
ne quippe exfronterantum gemina feneltra, neq:' 
- cub reliqua operis maieftate confentiens (fic no- 
bis quidem eft vifuin.) Parte alteramonafterii,por- 
ticibus circumdatuth maius perift/lium ad aultrá 


Scortumtenditur. A rana teótus vas 
riz piGtuire exornarit Chrifti Dei res geftás clegan=. 
AS | tCL' 


' 


SA L IBER TeRrivgs i 261 
ter explicantes. pauimentun vario lapide conítra= 
tum inlaqueos eo artificio diftinétum, ve lerendis 
hetbis relinguantar Ípatia viridarit ad inítar: aqua 
- Per.tubos itrigua ex médio fonte , cuius ftruétu- 

Ta templi octanguli (imilitudine eft, intus vario 
haípideo veftiti, exterius rudiori lapide. quatuorla- 
bra pari inceruallo adiunéta imque-aqua ex ftatuis. 
decurtit, que circum cara molem luntpofita ecás 
dido marmore quatuor Euangeliftarum.. Ez por». 
ticús ad ducendam pompam deteruiunt , cum € 
templo egre(lí monachi ranua laterali ftaris dicbus 
fupplicationos propitiando numine habent. varia. 
gHcuUm cosnationes. exedra vbi dometticos mona- 

. Chi conuentus habent. fed vincit elegantia dcam- 
plitudine ea, vbi face veltesleruantur 8 vaía, ad. 

Anltar eraríi lacri. Ex parte alceratotius edificii pri 

mum collegium ad plagam feprérrionalem OCCUL», 
ritétad ocealum, malys deltinarum domiciliums. 

¿cipíum in quatuor modica periftylia diftinum: 

semina monachis, qui litrerisdane Operam,pue-, 
His duo alra data lunt regio deleótu $2 beneficio 


in id collegium cooptatis, Surgit in medio coch- 


deaa crias ad inflar > Coniunctusque amplus xy- 
 ftustultentacas colunnis, fufpenfus fornicibys de- 
-ambulationi deleruiens commentationique ad. 
—difcentiui,preterea publicis difputacionibas.Re-. 
gia fuperell gémina porra ad larus «dificii lepteng 
_trional+ patens, ampla (atis (paris mulris circumn - 
“Cenationibus, vatiis cubiculis tum Principis habi» 
- tationi, quo tempore eftiuorum caufa locitempe- 
riem fecutus-vrbanos eftus vitar, win regiz fami-. 
líz vfuam. Omniex parte porticus (une fuítentata 
columnistimpolita pergulr.Ex his que adregiom. 
Y | 2 conclan. 


Ñ' : | Pte pres 


Ss y ! 


3912 * De REGE ET REGIS INSTITS 
conclaue pertiner , eleganti piótura exprimit pu=. 
gnam, que loanne fecundo Caftcla Regecum 
Mauris ad Granatam commillaá 'ficu nomen ha- 
bet, exlinteo ampliffimo forte in turriarcis Sego= 
bieníisreperro :quo arguta piétotis manu tenden- 
tiumordo, caftrorum loca, infolentes eius x2tats 
veltes 8carma exprimuntur, grata nobilifimz vi- 
Ctoriz polteritati memorla. “In intima regía pone 
templum,ac qua parte edificium eminere ad ortum 
- diximus, gynzceumeltá virorumoculis fabductú, 
Regilqueipírs penitioria cubicula.Reliquum tem- 

. plum in medio opere medioque fpatio eminet,é i- 
-plum quadraraformain tres partes delcriptum.que 
columnis ex ordine fulciuntur teftudine impolita. 

Duo prioreseiusmolis anguli roridé vurribus mu- + 
- ¿niuntur, que nigroteótalapide funts medium fa- > 
Ltigium teltudinis turris tertiz2 ad inftar , candido 
lapide nitet,gratam oculis fpegtaculam, prefertim 
-¿vicino monte. Additur quadratz arexiple adi- 
tus templi fpativm inter primas duas turres , culo= 
deum elt impolicum , vbi monachi noátu atque 
per diem frequentes cantu diuinas laudes celebrát 
1nfigni apparatu dc ceremonia: vt eft ea nacio ho=" 
minura pra cxtefis in cogenere diligens $atren- 
ta. Sedes e vario ligno Hebeno, Hacana , Buxo, 
Caoba, Cedro, Nuce, Terebintho, fune fate. 
eleganter colórum,iúcunda varietate ñigrl, rubri,' 
candidi, vndantlque Haul. ln fumma odeiforni- 
ce bearorum ordines $í gaudia, 8 (edos elegantil=1 
Íime fiint depicte, Sciplx grata admiratione intu- 
entium oculos apta detineres. Adduntur qúadra= 
toduz vizabviroque lareread Easiannas definen” 
tes,quibus ex monafterii amplo periftylio atque ex 


r egia : 


Í 


e 


Lis rr Trrrurs 293 


regia adicus elt, libera ex omnibus partibus com- 
meandi facultate. E regioneptacipuz janua facel- 
lam maximum araque precipua obiicitur: quibus 
perficiendis videatur ars cum natura,certafle , fe 
Iplam vicille. Adaram vario lapide rubro ¿evicidi 
ftrubtam oétodecim g gaedibus alcenditurnihilomi- 
nus: quibus i infimis Regum bufta lunt, faperius 
parúl recelfins quatnor , rubro 1] lalpide- ad vario 
pauiméto .vnde Princeps lacris operarur fine prin- 
cipaliapparata, nullo regia cortinz, vti moris elt, 
antiltite. Torjustempli pauimentuin ac facelli pré- 
cipuetellelaro operelapides, vario colore arquein 
laqueos eleganter difpofiti exornant. Quod preci 
 puam elt éz maximum operis miraculum, ó ma- 
ori eller eloquentia explicandum, netenuitarcin- | 
“genii ¡perderet gratiam, luggeftasí imaginnm : areim=. 
poficas, columnisodtodecim haud exiguis conti- 
netur,é rubro feu fuluo lapide, venis candidis, no=. 
tis fauis. que column in quatuor ordines dilpo- 
ice in hanc modumfunt. lenz columnz in primo 
Szfecundo ordine cernuntur,intertio quatuor: in 
'fummo faltigio Chrifti Dei cruci affixi efigiem due 
columnz compleótuntur. ex eadem “materia viri- - 
¿dique lapide receflus Scfcaphe accipiendis ftatuis: : 
olecae io stenix,metopzxg; funt Íuis fin- 
locis apre in fpeciemfrontis, elegantis adificii 
uribas numeris feruatis: Media [paria 2rex Di- 
Uorum ftatuz auroindudte, aut elegañtillin MZ ta- 
'bulzimplent. Atqueinimo opere geminum facra= 
rium templi ad inftar fornicati aleerum in altero: 
vbi Chrifti corpus in achate includienrs lacobi 
Trezzi Itali nobilifimi ftatuarii arque cum anti- 
q comparandi marmota dolandilcientia , opus 
ME 3 prada. 


y 


294 Dre RIGE ET REGIS INSYIT)_ 
preclarum. Dequo plura dicere religio prohibet, 
-ne elegantiam artificii culpa ingenii detetere videz 
amur. Sedmaiustamen lacrarium rotunda forma 
altitudine pedum Íedecim, varli lalpides deaurato 
zre vindti conftituunt.ambiunt oéto columne ex 
£uluo lapide, venis albis nojjs rubris diftinéte,ad- 
amante 0b dutitiem dolarx, duodecim xrex Apo- 
ftolotum (tatuz apto ordincauroindadtz. in fum- 
mo faltigio globi Pon lafpis collucet femipedali- 
fere magnitudine. Minus facrarium iafpis item,fed 
auto óZargento inclulus componit, fmaragdus dif 
tinguic, arque in culmine eminet nuci par: claudit 
fornicem topacius. vincitur tamen materia nobi- 
litas 8% pretium ceditq; arti. vtriufque tabernaculi. 
—Januaé chriftallo eft, interiorem etiam arteméze- - 
degantiam oculis reprelentans. Multa circum al- 
taria, omhino ad oéto 8 triginta coeleltium nomi- 
nibus erecta tabulis confpicua excellentivm artifi- 
cum illuftria monimenta ex Hilpania, Galia, atq; - 
+ Tealia, noftra 8 prioris etatis. Quod caputelt, cas? 
leftium exuuiis, que exomnibus locis eo quaft ad 
prelidium con fugerant,jacredibili numero 8 fan= 
dtitate, religione plenus locus plenus numine eft.. 
Philippi Regis pietatem omoibus feculis pradicá- 
dam. lis exuuiis cineribuíque cultu religioló con= 
leruandis, gemina lactaria funt deftinara, duorum 
larerum templi veramque caput. Sed finis dicendi Y 
elto. Vniuerfum opus ex quadrato lapide ebfim- Y 
plicitamen atquerudimaiori ex parte ad minuen=- 
dym fumptum , feltinabdam fabricam prudenter 
excogitata' ratio tribus fére .coenaculis fublatum,- 
plumbo 8 nigro lapideteétum: Ad auftrum écor= 
tum viridarip cingitur herbis odoratis atque 0% 
Sá 3 E OP RAI: a > Us» | 


A ME 
dj 


TIA A 
busin ordinem apta menfura difpofitis areis: fub 
guo maiora fparia ferendis arboribus perpetuus 
murus 8 humilior includit. Adoccalum atque ¡A 
-prentrionem platea ambir conftrata lapide haud 
anguíta. nimirgm ad lepreftrionem centum qua- 
draginta pedes latitudine pater , ad occalum que 
precipuus aditus panditur,prorlus,ducentos men- 
fura vulgari. Multa alía edificia adiunéta funcin 
ju(ti oppidi modum, de quibus dicere nihilacrinec. 
Sedvnde tamen ad veterem pagum via molliter de- 
cliuis dcit , ab vtroquelatere vlmorum duplici 
ordineconíita , qui prohibeant (olis radios per +» 
ftatem.ad maiorem commeandi facultarem vtrin> 
quein alteram parten. , 


De udiciss. 


hd fuperioribus temporibus in prouincia 
Avehementer perturbata, auorum memoria Fer= 
dinandi Carholicivirtus 8 prudentia relticuit le" 
gibus, que pafim contemnebantur, audtoriratena 
«yiresquerepofuit , nulla yrin gente ex eotempo- 
re maiori equitate atque integritate ius dicatur. 
Summos cum infimis atque cun his medios de= 
uinétostenent, legibus 8 auétoritate armati ma- 
-giltratus. vtpropritm exiftar tum corlites omnes 
precamur,tum reétori curz.id elle deber. facilimo- 
mento magaoz in republica inclinaciones fiunt. Sit 
fuimma inture dicundo feucritas, que niái clemen- 
ela Principis aftringatar, non minora fepe ma- 
a quam crudelitas afferc, adhibenda conftantia 
y Da: 


1 


496 PE REGPET REGIA INSTIA,. 


$ 


eftS: granitas,que nonvarieturgratia, fedconfér- 
1 ti dd parks , cp a Sí 5 DL 2 y IRTE 4 Ms $ 
 uetúr 2qhabilis. ' Sed tamen parul refert,abipfo 


7 Principe ius dicitaqualicer 82 diligenter, nifiidem 


abiis Aet,quibus ens muneris aliquam partem ipíe 
-concellerit... Suntigitur juredicundo vici: fumma 
grauitate deligendi fumma ivtegritare'; fed quibus 
'etiam facilitas in audiendo fit, lenitasin dilcernen- 
do, in fatisfaciendo ac difpurando diligentia. - Er 
alioqui quibús virtutibus ornatidebeant elle iudi- 


ces, Mobis locer expoluir. cum enim generum ac- 
 ¡¿cularet, quélitotiós populi lites foluscognofceret, 


maiús multtim yiribus o nus, Delige,inq dlt,Cx 0725. 
Popuilo iros potes esqui Desero timeantfidem colant, 
anariiar ocr babeans, Ninirum potentes ellevo- 
lui vt atidacia 6 temeritatirefifterent: quod Car- 
Fi ; 


mA 


thaginelolennefuir, ye Ariftorcles memorat, non - 
/ Soltum probitare comípicnos , fedetiam copiolos 
hominesrebus pre bcerent. perfiali videlicer,qui 
egenus fitrcéie gereremagiftratum non polfe.ue 
alotum contempry Sl audacia, Lie fuai plus ana> 
usitia imperandi raciones, labefactari necelle erit, 
Adiicittimorem Dei, propterea quod. Deirimore 
écreligione confcientia obítricta felecantur libidi. 
—nesiuentererenebris impedientes , ne quod ves 
Fam Bciultum,efl cernere, pofic, fidein vero quí. 
negligit , quomodo tandem poterir munere de- 
Inandato reóte fungi? Simulatiope nihil incon= 
Itantius, nibil fordias. *Poltremo odium auatitiz 
requirit, qui enim pecuniz ftudent, fepe ad iniqui» 
tatem tranfuerí" rapiuntur. munera enim vii alia 
locoidem Mofes ait : Sapientuoa ocslosexcacant, ne 
lumen yidcant,quod afteriur , €S rectoruma homiz 
aumsuerba comontant, pro alisalia fubltiuendos 


IA 
YE 


el ea 0 Moleny 


AA 


4 


ey 


LA 


A 


¿Prrer Terrrvs 297 
Mofera vtin multis aliisfecutus Plato libr, vndeci- 


- mode Legibus, capite fanciendum exiftimat,fiu-, 


dex le alienz peciniz aut muñerisalicuins conta- 


, Ctufoedaric, : llud etiam cenfeo conlideranduma, 


inter alias yittutes judicum haudquaquam Molis 
focerum numeralfe fubrilem curam leges interpre= 


- fandi,nimirum acuti, veteratores 82 callidi effénon 


debent,quileges prolibid:ne HeGant,ó a verofen- 
fu detorqueañt: yt ineinfamia 8 inuidia fecundú 


eoslites dentur,qui minime iure nituntur $ aqui. 


tate. :Nibil enim magis vera fapientiz limplicitati 


'Tepúghat,quam nimiafubtilitas: que tum in caras 


risdifciplinis omnibus, tun: legibus interpretandis, 
Omnemrationgiuris $ equiraté enertit.legesergo 
neg; itamulra Gnt vt feiplas impediár,neg; ita diff- 
cilés,vtnon aboomnibus mediocriin genio preditis 
intelligantur, q vero tam mul:e leges exiltant exg; 
plerumg; intelleótu difhicillima,verumque hominú 
improbitare fadtú eft,tanta vt neg; legibus obedire 
velint;SWyerationefacere videantur, que yerbis a- 
pertisfunt pofita,variis interpretationib,conantur 
eludere. Princi pisaurem partes funt,non fraudiin- 


| dulgereinequecallidirarihominú prauorumlocum 
Felinquerexted legum multitudine preciía ea relin- 
quere,que'ficileteneripófine, Sab omnibus in- 
telligi: Quodcapur efbii diligantur iudices,in quo- 
remanimisnibilinfit , quod eos a confideratione 


- veritatis abducar.(fue animo magno excello;re- 
ligionem fandtifimecolant: fides fitomnibus vitz 
- Commodis antiquior: anaritiz labem oderint, ne- 
 Que:munerad quoquam accipiant. An quo virtu- 


Fum numero precipuum locum obtiter religio. i- 


morcliqua-omnes virtutes vno religionisin nu 
AE A NS. ara q] 
» y A > 4 y 1d 8 2 SL 


5 Ne fouen- 


% 


» 


: > ma dl 
298 —DEREGE EL REGIS IN STIR 
fouentur.qui enim Deum timer, neque hominury 
potentium minis mouetur , neque fidem deferit: 
cercus li homines fallere polfir , divinum oculum 
omnia confiderantem fallere non polle. neque pe- 
cunia corrump!rur, rationem officii copiisomni- 
bus potiorem duceás. nullum denique locum te- 
imeritati , nullum amentiz relinquic. acillud coníi- 
derat quod lolaphat Rexcum iudicia perturbata 
humine placando reftituere veller, delectis ludici- 
bus dixit: Dominicos ¡ndiciuna sudicataros. Nimi- 
tum vt intelligerent fe Dei vicarios conftitutos, 
pra oculis habere debere , quid zquitas poftularet 
in omni deliberatione, $2 diuino numini maxime 
placerer. Jure igitur concludi potelt Dei mertu arq; 
religione iudiciórum integritaterm contineri , ni2. 
hilg; perniciofius elle,quam fiiudicandimunus ho- 
minibus flagitio(as 82 perditis delegerur: quodcon- 
tingatlzpe neceflccftin tanta ambitione hominú, 
tor fautoribas improbitatis, nifi magnus deleétus 
- adhibeatur magnaque attentio. Porro prauis ho= 
ininibus prefectis eludir efe innocentiam, te- 
nuitarem prade continget, multa fceleraimpuni- 
tarclinqui:quorumreligioín rep.vniuería hetens, 
numineque vehementer exacerbato maguis cala= 
mitatibus multitudinem implicabir. Diuinz litte- 
rx teltancur,pleha eft exemplorum memoria anti=- 
quitatis , quoties paucoruna (celera totius populi 
fupplicio funt vindicata. lofue ludeorun populo 
poft Moús obitum prafeéto,cum fe Achan lericho 
- yrbis exciíz predz 8s1poliis,que Deo erant lacra- 
ra,contaminafTet:tria milliamilicum fortiflimorum 
ab exiguz ciuitaris incolis in fugam conuería ca- 
faque Ún Quod lonathas parum mellisin peri- 
PA EA A A 


O E 
£ulo guftafler,quáuis voti inícius quod paternun- 
cuparar, nili victis hoftibus neminem quidquam 
guftacorum, irritacuin numen nullum reddiditre= 
fpon(um quamuis de more (olicitatúm , 4 lacerdo= 
tibus nimirum $2 vatibus. Dauidis Regis peccatú, 
quo contra diuinas leges populuivi vniuerftim res 
cenferi mandauit, graui pefte vindicatutn elt: qua 
feptuaginta millia hominum nibilominus perié- 
runt. quod grauilimum profecto videretur atque 
divina benignitate alienum peccata reétoris; a- 
liorum quinibil erant promeriti,calamitarelvi: nif 
preclare diuinis legibus ellet ftactutam , niú omnes 
'quaíl ad incendium excitarum ad fcélus vindican- 
dum concurrant,fore vtcunéti cius vindicta inuol- 
vantur Sic Deus cum legem darer,lrpefcélis vicifei 

- mandat: ne videlicetpopulus vniuetíus (e diffimu- 
latione contaminarer, publiceg; lueretur quod erat 
abvbhoaurá paucis peccátum..Amfers,inquitmaluns 
de mediorus.' hóceft,violaram religionem expiabis, 
nelceleris córagióne aftridtus tenearis, f fagitium 
publice non fuerit vindicarum. Eo precepto infti- 
turas Dauid fede multa notte vigilare folitam air, 
Ft de cimitate domint tolleret omnes, quioperabantur 

- iguitatem:goarus nimicum bullum facrifició Deo 
'gratius contingere prauotum hominam fupplicio; 
- quotelpu.religioneexoluitar,coerceturimprobitas | 
- Annocentía confirmatur.Hac decauía arbitror,cum 
- vxor Leuire a Gabáonitis perulanter vexata perio 
fet, vulgato (celere contia eos atq; adeo Beniami. 
- hítas,quieorum patrocinium fofceperant. vniuer- 
Tam gentem ludxorum córripuille arma: 8% aliquot 
quiamuis cladibus “afflitos , improborum exitio 
inalum expiale: In quo mihi fécuri videntur, non 
A, is A Bo da MAS DA A ANN: fantury 


300 DEREGE ET REGIS INSTAR) 
santum veimprobitatis odium lancirent,federiamn . 
vniuerfum populum tante foeditatis religione exo- 

> latampreftarent: non magis dediuinaoffenía, qué 
> defualuorumg; falute foliciti. Etveá diuinis Libris 
abeamus magna Greci leueritate Ícelus perícque- 
bantur, prelertim publicamáz immañne: in que e- 
nim ciuitate patratum erat, ni grau fupplicio El 
fer coritinuo expiatum, bellum illiá reliquis ciuita- 
tibusindicebatur, Ánicimis, loginquiíque:: exifti- 
¿mantibos herere religionem non in es modo ciui> 
tace, fed inaliis omnibus, que tantum nefas vite 
non fuilfent. Intelligebant nimitum, quodres c- 
rat,Ícelerum diflimulatione irritar Íuperos, vindi- 
Eta placari.Et erarlonga obleruatione perípedtum, 
vbi neferiam crimen vindicatum non fuillet, pe- 
> 'ftem fublequi ée famem, bellum, Screrum omni- 
um valtitatem. Vt facile apparerer, ea mala non 
tam humanisviribus tribuénda, aut fortuna teme- 
ritati, quam numine irritato inferri. Multa. exem- 
pla yerus hiftoria fuppeditar, fed ynumeinftar o- 
mniym erit, Scedafusin Leuctris homo tenuis vi- 
xit,commodus tamen 8 hofpicalis. huicerant duz 
- filiz virgines forma pixftanti:in quas duo Spatta- 
niadoleícentes quamuis fatis humaniter domi ac- 
cepti atque habiti, petulantes oculos iniecerc.Vim 
- neftatim inferrent, hofpitis humanitatefuere pro- 
—hibitt. ABaeoria ramen redeuntes, atquea yirgini= 
- Bus, cupnparer abeller, hofpitaliter acceptiiilis vi- 
tium per. vim obtulerunt.Ea videlicer hofpitiimer= 
cesfuit, preterea iniuriam lamentantes intereme- 
re, difceffereque corporibus in putenm abicétis. 
Scedalús domum reucríus filiarum ablentiam mi- 
ratur. Dum hxrer 8 dubitar acacella cum yeftisla- 
: | RA RE 


AAA AO 


! 


e id 
cd Y 2 


ee L í B ER. LIE T NA 30% : 
- Ciniam apprehenderet , fepeque in puteum cur- 
 fitaret oblatrans ¡gementique fimilis, admonims 
- idnon temere fieri, putenm contemplatus”, filias: 
perempras elle confiderar. Scifcitarus e yicinis, 
eos adoleítentes eo diuertiffe cognouit ,. neque 
poltridíeillius dici ¿ios aut virgines comparuille, 
Deprehenío fcelere, reíta Lacedemonem pergity 
- vteorum nomina apud Ephoros deferat. Exitine- 
retamen cum audiret in Argolica regione, fencm 
. quendam Orcitara' nomine, diras cladelque La» 
. cedamonits imprecari:rogare pergitex illo,quam- 
 natn iniuriará ab ¡is hominibus accepifler. Nar= 
- Yatille quo paéto filius probus 82 honeftus ab A= 
riltodemo, quiius Lacedemone dicebar , fuiller 
jugulatus non alia culpa quam ftupro repudiaro ; 
¿quod ille inferre voluifler. Deinde de cede atque 
contumelia'apud Ephoros cum poftúlaffet,. nul- 
lam rationem tanti fceleris habitañ fuille: proin= 
«de videret in fimili cauía ludibrió etiamiple habe= 
retur. Timuit Scedalus neipfé etiam frultralabo= 
' rarer, contendit tamen quo ire casperar. Ephoros, 
deinde Reges,poltremo fingulos,qui in ea ciuitate 
¿multar poterant, adic. multis lacrymis de injuria 
) Cónqueritar.nemo tamen lenis iuftiflimis lacrymis 
'mouetur; Jlle nova iniuria percitus qual emióta 
mente, per vrbis plateas manus in folermn tendere, 
“terram pedibus quatere,d% quando nulla equitatis 
Jura valerent, furias inuocare tantorum fcelerum 
“vltrices, poítremo libimanus attulic. Patrati fecleris 
'breuieaciuiras pornas exoluir,Epaminonde virtute 
in pugna Leuétricaita concifa, vt nunquam poftea 
¿potuerit relurgere. Fama elt Scedalum fecundum 
quicrem Pelopide, qui fimul cum Epaminonda 


' uN A ag e ó: pricetal, 


E 


E REGE ET RÉGIS INSTIT. 
prxerat, vifum dicere, fore vt Lacedemonesin do 
¡SN in quo tantum fcelus commilum fuerat, nec 
expiatum vindiéta,vniueríi perirent. Quodan yes 
rum fuerit, non arbitror curiofius inquirendum; 
intereít tamen publice, yt hxc 8 (imilta vera elle 
credantur. Neque lolum prifcis temporibus, led 
recenti eriam memoria conlideramus, grauiílimas 
clades vniuerlam multitudinem proprer vnius aut 
paucorum Ícelera pertulille, Circumípicite,ani- 
mis atque ante oculos ponire omnes prouincias, 
que fuerunt multis incommedis aftliótz , ferro y 
flammaque valtate:inuenietis haud dubium iniis 
gentibus antequam fuiffent eucríe, facinorofisho- 
minibus peccandi licentiam publice fuifie concel- 


302 


+ 


fam. Nuper in Africa infignis clades Luíitano no-. 


miniéX genti inflidta eft, temeritate quidem, Prinr, 
cipis 8c audacia , quico fuíceptus fuifle videtur, vt, 
exitio parriz ellec: argumentum tamenirritati nu- 
minis fiue nimiis vulupratibus degenerante mul- 


—ticudine, fue quod magis arbirror, quoniampec=, 


¡2 


cata in religionem commilla haud Íatis pro dighiw. 
tatecoercebantur. Ene vicina gentis calamitate 82 
malis diuletari pollemus , paucis poft annisnume-. 
rola clafle amiíla ad Anglizlitcora, eam plagam ac= 
cepimus eamignomiam , quam multi anni Íanas, 
renon point. gtauium Ícelerum , que in noftra 
gente vigent , ea vindióta fuir. 82 nifi animus fallir,: 
cuiuídam Principis viri maletecta libidines dininú. 
sumen irritarunt: qui perfonglacrate quam (ufti- 


—icbar oblitus ,proucóte atqueadeo extreme eta». 


tisimmemor, le intemperanter in lafciuiam effu= 
diíle peridem tempus fama vulgabat : quo vnjuer-, 
la gens per vebes 8 oppida ih so dilcrimine votis 


A Y 
nuncu- 


O a Ll E a q 
CLidrR Tertivs 305 

Huncúpátis fuppliciifque infticutis Íúperos placare 
contendebar haudquaquam exaudituros:qu oniam 
vnius amentia exacerbari totiusgentis clade facinus 
expiaredecretum habebant. Sit ergo perfuafum o- 
imnibús fancienda quitate ; vindicandis [celeribus 
publicam falutem ftare : legibus cónculcatis, jure 
violato,magiltratibus contemprtis, aut vero ceffan= 
tibusimperium labi,fortunas euerti, vniuérlos ma 


¿is omnibusimplicari. Vetum de iuftitia pluraalio” 


ex principio dicénda funt. 
ARTE 
Deinftitia. 


| rin in feceflu eftiuorum témpore dein= 
XA (titutione Principis difpurationé, abloluere ad= 


-ornantilongo interualló,ea moleltía recurrebat a- 
-nimo,iique dies,cum vis importuna morbi omnes 
o quiin ea folitudine morabamurlcdo afHixic. Hi- 
bernis ex imbribus inflati amnes ripifque fupet- 
fuí, vitiati fontes , agros maiori humiditate, te- 
tro halitu corpora infecerant. infeétas tabe car- 
nes plerique fufpicabantur , bufonum per agtos 
'incredibili copia pecoribus auide viéticantibus. V=' 
'niuería prouincia ea Contagione laboratum eft ,' 


fit , fue quod certe minor remediorum copia.” 
¡Graflabatur malumi peltisio modum. cli 
cis delerti negleétique «groti moriebantur : due 
alfidentes entantelque cadem contagioné infe 
os fecumtrahebant. Quo merutenuiores pre-" 
fércim ne efferebantutr quidem.  latebant per d 

| e m . 


”i 
qe z 4% -Ñ 


iñagris 8% pagis maxime : fué quod auraliberior 


ES 


X 


304 DEREGE ET, REGÍS INSTIT, 

// mos parentes cum filiis nullo curante. iacebant ex: 
animacorporaia con(peéta fimilem quoque mor- 
temexpedtantium. Pauciora tamen funera erant 
quam pro xgrorum numero. vis morbiremiflior 
acferme febris rerciana.  Alioquitetra contaglo- 

necorpora cohtaminata elle, anguítiz maiores, 
¿quam pro: modo febrium indicabant.: nulla yt 
quies effer,núlla refpiratio. Depullo criam mor-- 
bo longo tempore vix ad priftinas vires rediba- 
tur. fepehotror febrifque recutrebat,' falutares ? 
fuccos vis mali vincebar, prefettim foluendo al- 
uo, acpotias remedioirrirabatur.  lacebantín 2- 
reis nullo curante acerui frugum demeffarum y 
auium pecorumque prada. pleraque pluuiaram 
copia fublecara corrupit. Exit ergoautumnus an 

nimilleimi quingente(mi nonagelimi in paucis 
memotabilis. Sic noftri conatusta extremopro- 

-pemodum curfufracti funt.. Comites 8 famuli 
primi proltrati > inter eos amanuenfis magoz fpei 
juuevis, modeltia Ángulari. Meleuior morbus te- 
nuit Toleti¿fecefurcuerfam. febritamen depul- 

« fa vixlongo temipore priftinus corpori vigor, in : 
ménteni nondam alacritas rediir. Accedentesan- 
“ilvires minúunt cerro cio. : morbilongiotes gra» 
uiotefque vt Gint,facirdeflexa eras. Sedidem aliis 
contigille preedicabant, ex fide , aut egre emer-, 

- pentibus lenamen cupientes aliquod afferre.Quod 

maiorem moleftiam attulit, Sviresingeniipeni- 

- tusfregit y ¡ple Calderonius omnium poftremus 
" febrirentatus nequeacuta neque graui, ea haud x-* 

gredepulía, cum vegetus (ibi 82 firmus videre- 
tur, viniquepotum aqua mutaller , poft paucos 

- muenfes reperica valetudine die feptimo entes 
| E cl, 


A A 
ef. Dolor maximus, graue vulous rmihipriuarim, 
fed crei publica vniuerlz, eo viro immatruta mor- 
telublato , qualem paucos noftra tas tube, eru- 
ditionis ingentique laude, pudicitia,modeltia, fua- 
uitate excellentem, animicandore Y integritate, 
Screligionecum veteribus comparahidum.  Mul. 
tum tibi lecua morsintebus hurnanis lizmis. fortu- 
na certe visaltior quos Judos facis > Verum que- 
relis Sgemitibus licmodas : nolquepotins felix 
anima 82 tuarúm virtutum contemplátionem vo= 
catisfruétus amicitiz, is verus bonos,ea pietas elto, 
tui memoriatn animo retincre, famamque ee fi- 
—guram animi magis quam corporis pro vrili parte 
plopagare. In medio quamuisfpatio integre e- 
Tatiserepto,virtutum glotia uo manebit. Quod 
mortale erat occidit : quod in Calderonio mirati 
fumus,merces bonorum operum in coelo falua elt, 
A AMARTE MERCES, 
famatante probicatis vtin animis atque «ternitate , 
 temporum maneat, publice intereft. Eo nos ftu- 
dio cius lepulchro curauimus infite pietatis mu-, 
¡tuzque bencuolentiza primis annis (fufcepte mo- 
| himentum ere, vtíperamus ez cupimus,perennis 
¿Sí marmorc hanc inÍcriptionem incidi, 


1IO.CAL-. 


306, DE REGE ET REGIS INSTITE 


“10. CALDERON. DOCTOR THEO- 
LOGVS.SORIA NATVIS. COMPLV- 
TEL PER OMNESGRADVS AD SV- 
PREMOS SCHOLA HONORES E- 
WEE CI Vos: ERVDÍTIONIS TAN- 
DEM ERGO CANONICVS TOLE- 
TANVS. VERE PIVS »ET MODE: 
STvS: MVNIFICVS IN PAVPE- 
RES. PRISCA SIMPLICITATIS ET 
GRAVITATIS EXEMPLVM h 


INCOMMODA DIV VA-_ 
-LETVDINE VÍXIT ANNOS. 
LIL OBJIT MMIL-NON. Az. 
PRIL. M.,D. LXXXXL 


€. V. M: 


Verum ex longo interuallo adinftitutam difputa= | 
tienemn recurramos,Remp. conftare non polle iu- 
«diciis perturbacis diótum poftremo eft,fcelerum li- 
centiam multitudinis fzpe malo lui, coslo vibdice 
(ufcepta prouitatis ato; neglecta vindiéte, Addas 
liceriplis econtrario 1 rincipibus noxiam fuifleimo 
- portuhiam fguecritatem , lententiaminiudicio pre 
“cipitafies Qui enim formam iudicioram inuertit, | 
zpein erroremlabarur necefle elt,non lecus atque 
viatrita relióta,qui lernitasarduas aut viarum com- 
endia confeétatur , 62 vt maxime iuftúm decet- 
natyiniuriam tamen calicentiafacit. Cuiusreimul- . 
ta 8 preclara exempla noftra hiftoria luppedirars > 
! | ES lud . 


AA 


O E E A 
Mud maiori fama celebre ett, quod faluris anno 
-millefimo trecentelimo duodecimo,in Caftellaac- 
¿cidit, in primis memorabile. Celtad Palentiam be- 
¿Mauidii vici primaril, cum noéta regia egrederetur, 
mula fulpiciónibus. exagitari, Caruaiallii fearres 


Petrus de loannes oppreli1. Tuccis, quo Rex abie= 


rat bello maurico intentus , de vicina rupe preci 


pites dati Íunt, neque falí ctimen , neque conui- 


Etivilladvnum Dei 8 hominum fidem teftati in- 
nocentes le mori: atque adeo regi diem ex eo die 


“difceptarer, Accidit iplo die, leptimo Idus Septem- 
¿bris7veleuitertentara valetudine le lomnoapran- 
dio darer,extinCtulqueinuentus efler. Sic opinio 
yehementer confirmata eos viros innoxios peri 


fe.ipliRegiex hoccaíu Ferdinandiiniusvocatico= 


gnomen ell factam. Eraris Princeps intractabilis 
-níra, cum recens iniuria pronocabat:que magna 
dabes eft,frpeque de ftaurimentis immurar. Hec 

de iudiciis. Deiuftitia in voiuerfum confirman- 
um eft, ea fublata neque impéria, neque vrbes, 
accomnino nullam incer horines focietatem diu 
¡Átare : quam difputationem ab hoc principio. pla- 
E. cuit exordiri. Vetus múlrorum opinio ef a primis 
ducta temporibus, rempubl. fine injuria, fine pra- 
"ultate neque coalefcere,neque polle conftare: fer- 
¡mo vulgarís lultitiama vitiis hominum offeníam 
reliéta terrain coslum concelile : eius difceffía ri 


Nimirum imperia forentiílima, quid ni magna 
latrocinia funtper'vim atque iniuciam conftira, 
multorum opprella hibertate,bonis ereprisgQuod: 


ye 


/ 


ÓN Va Abs: Imper 


xxis,larrociniis, cadibus, fordara cuerfaque omnia. 


li aquitatem far cire velimus, omnibus qui forcor 


Pd 


trigemoam dicere: quo die ad dinina tribunalia | 


308 DE REGE ET REGIS INSTIT, > 
imperio,ad calas redeundum erit, in mileria $ e- 
geltate viuenduna. Iniriis reliqua fuere confenta- 
nea. Conftituto imperio leges funt promulgarz, 
quibus inpace tuerentur, que armíis % latrocinio 
occupanerant, quod nihilefaliud, quam fimúla- 
-tioneiultitiz,iniquitatis fufcepte 82 inivriz patros. 
-cinium.Preterca ele natura darumcxteris animane 
tibus  vefua commoda perfequantur etíam cum 2 
lienainiuria.io quonis genere imbecilliorain pt.*- 
“dam fortiorumcedunt.hominemeo affeótu eaque 
natura [poliare quis audeat » nifi qui velic omnia: 
fundamenta propriz cuin(que falutis conuellere ? 
Quid autem ftultus , quam vralienis commódis' 
(eruias, Se modeftiz,falutl adueríari tux? quod iu- 
fticia non parum [pe prelcribit. Hisatque aliis 
arguments iultiix laidem labefáétare quis con- 
tendar.que hocloco refellenda 4 nobis funt, atque 
multisconfirmandúam > nullam remp. diu (hare 82. 
quiefcereiuftidiz cultu negleCto. Quid cnimaliud: 
jultitia eft, quan compages membroruin « nexus” 
 quidam . quo Aummi com infimis arque cam his 
mediixquabili ¡urs conftrichirenentur ? Quodin' 
ftruCura ligrorum $ lapidam compages Sordo. 
valer,quodin exercitu difciplisia militaris :id ipfunv 
inomajrepublica «quitas et, fánciralegibus, mus 
niteiudiciis,pretmio vallataatque fupplicios Alo= 
«quí aufer de medio ¡nfticiara + quis probitan locus 
erit,quis honeftati? aut quid cffer milerias homine' 
imbecillo,quid valido immañius ? quis ordo, que 
renerentiainterhomihes elfet, que pietas ¿omnia 
(celeribus,libidinibus,latrocifiis polluta etunt, li- 
ter vitia, quis innocentiz, quis modeltix locus (1? 
Sublatis viscutibus qui inter homines focietas ne 
j A SÓ filtata 


| 
7 


LrUsner TerTivs 309 
fiftat,qua béne beateque viuitur? Solui 8 pertur- ' 
bari omnesreipub.partes eritnecello, ira lummis 
confundi,interire vniuería atque concidere. Col- 
lidant atque (foluantur, quorum eltnaturacontra- 
ria, nifimaiori aliqua conftringantur poteftate:. 
non fecus ac corpotis partes difluunt recedente a- 
nima, quain pace tenebantur. Ex acuto graui 
fono aptis internallis modifque diftinéto concen= 
tusconflatur, gratus auribus , exdillimilium yo- 
cumtemperatione quadam exurgeas. Ex (ummis. 
mediis,infimisratione ordineque diftinctis , exi- 
ftitin cinitare concordia divinum bonum, bono- 
rum omnium Se felicicatis fons. Quid autem aliud 
julticiaeft, quam ratio Gugularum partitmatque. 

“ordo inter'ipías $c cum luo capite maiotri aliqua 
poteftate ? Conuellar nature fundamenta ¡atque 
perturber,quiinftitiz cultum eximit á rebus huma- 
nis. Hominem fuperias diximus lociabilem natu- 
ra efle,conftarefocietas qui políit Áingulis agenti- 
bus quod yidetur, quod cupiunt, non autem quod 
prelcribitrario? Quid ineduétote exercitus eler, 
aut Ducis quidindultria prodeller , mil obleque- 

 Tentur milites,acrributum locum éX partes tura (n- 

guli tum vniuerúi tuerentur f liccinitate regnoque 
fublato ordine , expunctislegibus nihil perturba- 
ius eric, nibil imbecillius. Sitergo Axum, imperia 
fine iulticiz pralidio non fubliltere. neque vulgi: 
yoces moutantex eo, quod fieri videnr, lulcepte 

“non ex eo quod zquum eller. Fatemur (xpein rep. 

“vim éclibidinem verlari : fatemur multos eflein-. 
jufticiz foeditate deformes: fed iis fi miles omnes 
int nullizquitatis parroni, nulloiniuriarum vin- 
dice inguli agant non quod fas elt, fed quod colli- 
5 IEA A bizum 


e 

í x 7 A 

e y ; NN Ú 
MN A e E CTA 


xd 


310 DE“REGE ET REGIS INSTIT. 
bicum, breui earcfp. dilaberur 8 concider. Multa 
imperiafcimus per vim conítituta, audta (celere, 
atnplificata rapinis:led 8 alía ex confenía multicu- 
,dinis orta defendendo bello, vindicandis iniuriis 
fines protulille. ipía idiufta impería niá latis legi- 
“bus clues frenent $cin officio contineant, breutin 
preceps ibunt. Nam $cpredones nifi latrocinio $2 
Fapinis quefita ex aquicate diuiferint, prauam lo-" 
 cictarem legibusfanxeriar, confiftere non poterút. 
> Hzcincommune deiuftitia ditafluntinunc Gagú- 
Le cius partes confiderandarrarqueilludconfirman- 
dum niflieoprefidio muniarur, omnem potentiam 
Juxam elle. Omnino ¡uftitia trifariam á magnis 
-Philofophis diuila elt: inlegalem, 8 que commer= 
cio feruit, quequein diftributionibus veríatur. vn- 
“deilis vulgo afhéta nomina funt. Legum oblequio 
: legalis iultitia comfumitat; quibus cum omnia vir= 
tutum genera fanciantos legalisinfticia ambicu vir- 
tutes omnes contunétur :legalisiniultiiz, vitiorum 
-) wvbluerfitas. Fingenunc animo in yrbe dur oppido 
ciues probris omnibus fcedatos, ignauos, crude- hi 
les ,impios,alienis fortunis, vita, toro inlidiantes, 
nullo :eGore, nulla legs, timore fupplicii nallo:an 
eos credos flare diu polle?Corruantuecelle eltuul- 
lo impellente pereantque. Homine loluto legibus, 
atque indicioram metu, quid cruculentias fingi. 
poteft. quid immanios? quas non ftrages darcrócu= 
jus innocentia tuta efler abiniuria? quod enim fe 
continent quidam 82 prauos impetus frangunt,re- 
ligio iniecta animis facit ¿aut metus fapplicii. aufer 
vítaque de humana vita, omnia libidinibus ,latro= 
 ¿glolis, cadibus,iniofia confundes.Quze veríatur in | 
commerciijiuftitia, fi derchus humanis auferatur, 
E bie 


AS 


po * 


x 


: 
1 A ¡“E 


OL da E IS 
fidesinterhomines peribit, legelque 8% ¡ura com- 
mercii.  Siqui accepit, parem exoluere gratiam, 

paCtum pretiumreddere recufar , quis ill: Aden» 
“dumiudicer ? Sublaro commercio focietas inter 
homines peribit , 8% ad lolitudinem cunéti mor- 
tales redigentur: vine filius quidem patri fidat, 
autfilio pater. Que focieras ea maxime de caula 
conftitura eft, vt quoniam vai non (uppetuht, que 
“ad vitum culvumquevitz neceflaria lunt > altet- 
-naopecunétorum luppleatur inopia : vtiincorpo= 
-re anímantis videmus membra inter le luas fun= 
Etiones participare quodam genete commercii: 
quo fublaro, quid vita humana calamitolius eflet, 
quid feedias ? Honorum publicorum pramil 
¿quam diftributionem elle debere, que poftrema 
iuítitiz pars elt, fatis indicat ab humano cordedu- 
étafimilicudo. vnde fi fpiritus, fanguis $Cvita non 
diffunderetur proportione quadam , ve cuiulque 
-membrimericum eft, aurindigentia, fed in pau- 
ca facultas vninería conferatur, vita confiftere non 
poteric ,- qui ex omnibus partibus conflatur in 
“vnum renocatis concentum, niúi diícrimina ordí- 
' num dignitatumgue conftent, li confufa SK per= 
- mifta Ímtomnia,nihil erít equalicate iplainxqua-. 
líus. lufticia enim equitatem conftituit ,fed ratio- 
nequadam impari. Acvera qui ferant:2qho ani= 
Úmociues, vtquiminores Opes prudentia dexteri- 
- ratis,victutis attulitad remp. ishonores omnes 8z. 


= 


LE 


pita reip.vnus obtineat ? Vides fine iuftitia có- 
 ftare rempubl. haudquaquam poflenequeimpetia 
vigere? quod antiquiconfiderantes ln ftítize templa 


| qualinamini conftituerunt, vú Ayguft.afhrmat; 
 iacelligentes nimirú, vi Del numinefola terrarum 


Yo gabe 


de he 


312 DE REGE ET REGIS INSTIT. 0 
gubernantur,ita fine prelidio iultitiz vrbes Bere» 
gaanon police confiltere. In dininis euá librisiufti- 
ta imprimis 6 fe pe curacommendaturiis, penes. 
quos efe rerum poteftas. Nulla ergo maior cara lit 
Principiquam innocentiz tuendz,vindicandeque 
. Prauitatis.quod ftudium noftris Regibus fuit lem- 
per commendarúm maxime.isculeus, illosin cam 
amplitudinem,qualem hodie cernimus, perduxie. 
Cubs reimolta exem pla extant, vindices eosíce- 
lerum ab omnimemoria fuille; Sed vaum inftar o= 
mnijumíir.Miles quidamloco nobili ex eo nume-. 
ro,quos Hilpani Infanfones vocant,in Calxcisre » 
gionum longinquitatean temporum perrurbatio- - 
ne confilus, rufticum quendam bonis omnibus e- 
uerterat,Monirus aRege Alfonto eo qui diétuseft 
_Imperator , atqueprouincie Prerore, vt damna 
“reponeret,ciqui periulifler,obremperare contem- 
píit.  Difisimulavit in prefeni iram Rex: Sexto 
ris rebús pretermitljs privatibabiru,quo res tectior 
elfer , Toletoin exrremam Cáleciam delatus, re- d 
pente militis des obígdir, dilpofitis circum militi- 
bas ne poffet euadere. fugientemque fupplicii me- 
“tucomprehendiarquepreiplis Adibus laqueo fuk 
pendimandauir, Magnum Principem atque pra 
 Stantem, quivno facto imperijauCtorirarem lane! 
- Xityarque innocentiam iofulentis hominis vacor= 
diam vltus eft , fuo nomini immortalem laudem l 
peperit.His atque Gmilibus feueriráris exemplis fa- 
£tumeft, nulla yt ingente maior juftiriz cultus 
fir. fummos cuminfmis, arque cum his medios ' 
quodam (ocietaris iure deuinétos tenent , legi-- 
bus auttoritate 8 populi fauore armati' magi- 
ftracus. Sed nimium ftalram elle ais , nocereribi 


yt: 
E “ti 


» 


O rFBER TERTIVS 31 
'ytprodis aliís. eftqueinficum animantibus tuende 
yicz ftudiú etiam cum aliena pernicie. Quid enim 
¡Juftusfaciór, fi naufragio facto aliquis im becillior 
viribus,tabulam occuparit ? An peribitipíe nciufti- 
tiamvioler,an alió tabula deturbabit, ve faluri con- 
fular 2? Quid acie fuorum fuía , naétus aliquem 
_fueritexintima plebe , adde vulneribas laucium e- 
quo iniidentem eine parcet vriple occidatur, an 
'elicietexequo vtíe periculo eripiat , 8 ad meliora 


temporareipub.feruer? ftulcuslienió id faciat.iu= 
ftas li deftiterit. quem locum exequi lice: quamli». 


ber copiole. Sed nimirum quiita diípurant viam 
yeritatisignorant. atquecum cateris animantibus 
propoficum ficmodo, vt vitam tucantur (ugm : nO 
confiderant homini preterca humanz focietatis, 
fine qua viuercnon poteltyiura efle tuenda :quibus” 
confernandis lalutis diferimen incurrarnecello elt. 
cum (ic preftantios bonym publicumbono cuiuf- 
quam priuato. Preterea quiiza difputanr, limor- 
tehominem deleriputant, nequeárogo (uperelle 


aliquid,exeaque perfiafoneis cum multis aliis ef- 
f. 


pvita vel maxime confulendum fortaflis effer : 
autem lupercít vita melior, fapientiserit prafentia 


* faxar.. Engo vitaque decaufavirbons 8 spicos 
nullas fufcipierfraudes, aulli nocebit , vtmaxime 
E larcredebear: neque vite cupiditate rurpitudinem 
admitter. Quod non folum noftris le gibus lan- 


onecelebre. Themiltocles Athenis in concione 
habere le fugato Xerxe dixic, coníilium ad ampli- 
A) a A AUS: Ns: SOS 
a $ fican- 


y 1 


¿Tor nafcirur. Sienimpoltmo:tem nihil lamas, huic 


| Contemnere, quorum jaCtura immortalicare pen. 


-— étumelt,fedetiam gentium moribus éz pradicatio 


' 


=- 


-heque funin premium perdet,primum in prelenti 


- majoremDeo indice accipict,apud quem cettapro> 


) , $ a DA A 
314 Dr REGE ET REGIS NSTIO 


ficandum vrbis imperium lalutare : fed id tamen; 


«vúlgari non oportere.ltaque dart arbitrumpoftula- 


vit, cumquorem totam communicaret.datus eft 


— Atriltides excellentiprobiraris 62 virtutis opinione. 


is poftquam cogaouit clafíem Lacedermonum ( Se 
erac cumillis amicitia J quoniam ad Gyiheum fub- 


- duCraerarvelleincendere,proceflirio publicum af- 
- firmauitque pro concione, Themiftoclis confilium . 


vtile quidem elesminime rameninítum videri. E 
ueltigiomultitudo guod equumnon eller, neque 
expedire quidem proclamanit: infirque deliftere. 
Tantús enim virtutis Sc honeltatis Íplendor elt, vt 
feetiamimperitorum oculis mentique ingetar, ne 
vaquam aiufticia veilitater lecernendamiudicent, 
¿ommmodum ab honeftate. Quid nos facerecon - 
ueniat,quib.fpes eft immortalitatis propofita,q uo- 
run mentibas cerlelte lumen affullic? Siraptatue 
quis,vexetur, exterminctur,egeatyanferátur manus, 
efodiantur oculi: viuet tamen virtus atque vige bit, 


no decore contenta, in futuro deinde mercedem, 


bitati merces ct. | 7 


EUA E CUTE | / 
| 


de Oniunéta cum iuftitia Edes efteneque ele as 
2 ftus poteft, qui fidem datam violare hon du= 
bitar. Ergo Princeps ¡ple idem coler, qua maxi 


“melubditorum fides aftringitur.nunquam ex com; + 


modo faller, ¡e prpuocatas quidem aliena callidi- 
| A | o VALOy 


MT, TDi Xx Errrta SEDO 31 
- Eate. fitin diótis conftantia, veritas, fides:in quibus 
alos pre lidium ponere deber quam in altutia.Et 
¿minillros omnes tum imperi tum aule, vt idem 
-faciant, pro vitiliparte curare deber. Temporifer- 
_nire, verbis imulare, aliud pedrore tegere, fronte 
oftentare aliud, inturpiílimisrebus ponere debet. 
Neque.temere Romani idem ia Capitolio iunéta 
loui facranerunt: fed vtindicarent lot caram elle 
fidern,vindicate perfidiam, neque polle imperium 
line fide ftarc regine. Werumde Principis fide 
paulo plara (rperius diéta funt : demagiftraribus 
. quales creari opus fir plura. Nunc quod elt relí- 
quum, quod agimus, hac dilpuratione perfequa- 
mur. Quibus bominibus habenda fit fides,, quibus 
arcana credenda, automnino pars aliqua reipubl. 
Dicam enim él reperam feepe., hand quaquam elle 
- facis Principem omnes habere virrixtes , fidem,- 
-——conftantiam, pudiciciam , continentiam, Sedelfe 
circumafpiciendum diligenter, yrin ea cultodiarei- 
puvl. omnes miniltros imperii, fociis ciuibus, S£ 
lubditis prefter, domeíticos maxime Ge libertós. 
Non cíthec orano mea huinmodi, ve Principem 
velim durum in (aos elle, aut nimis fufpiciofum: 
neg; nego multos apud Principem viros bonos ef- 
h fe polle. Sed niál diligenter circumfpiciar quantuny 
¿¡Cuig; credendum , quibus nibilcredendum fit, of» 
fendatízpenecefle eric. Mulris fimulationum in- 
¡volucrís natura tegitor,falluntg; vitia, qua virtutes 
imitantur. Multiamarevidenturex animo Princi- 
| -pem , derepublica elle foliciti,: cum porias fuicom> 
«módicaula fimolent, fortuna Privcpispon ofació 
conleétantes. obltatadulatio, blanditia pellimum 
| yerl affectus yenenum , La cuiqyvo Litas. Mibiguis 


Ss 


; q $./4 
OS o dum 
XA , Y, de LES Ñ 3 


316 Dr rRI6r ET REGIS INS TAE 
dem permagaum videtur inuenite aliquem Pria- 

- cipispotius amatorem, quam temporis. pre [ertim 
cum tidem priuatos homines nullos ament ere 
nif vitis fimiles, Principem amare fingan:. Sed ON 
cuius fides longo tempore perípecta elt, é magnis 
rebus explorara, nihil eft quodilli credinon pollit, 
Quod quibus indictis faciendum ft explicamus. 

Acprimum Perfaruminitituto placer linguam cu- 
jufquedifpicere 41 arcana credisa cum fido feruat, 
non metús , nonfpes, non vinumexprimitvocem» 
Neque enim magnamrem fuftinerepptelt, cuita= 
cere grato fir,cuius magnam facultatem voluit elle 
natura. Homini loquaci dicenda tacenda promen- 
ti,nihil me quidem arbitro, commitrendurn erit. 
Maulto minas ei qui fe violarum á Principe putat, 
¡oiuriam pertalillo. vindióta cupiditasacres (timu- 
los haber. luliano Comiti irrogata injuria quan- 
ts Hilpaniz clades arculit? Deinde, li quisfidem 
yiqlauir quamuyis pronocatus malo, ei quantum lc 
credendum Princeps difpiciar. mutationi afluetus 
animus nunquam quieícit. ln quo genere quod > 

Henricus Caftellx Rexcognomento Nothus filio + 

coníilium reliquir,imprimis memorabile eft. Ade- 
rar morienti loannes Manricus Seguntinus Epi- 

- fcopus.cointerprete inter alia hoc filio mandatum 

'mictit. To prouincia tria hominum genera yerÍlari, 
qui (ybi qui Petro R.egi hoftifao,qui neutris adhe=. 

- fiffent. Primis databeneficia conleruarer,honores, 
premia. Sedita fidel corum credendum, vt perfi- 
diam leuitaremque vereretur. alreris fatis tuto res 4 
communes polls commendari conftanti homini- 
bus ingenio, offenlam oficio compenfaruris. f- j 
dem diligentia atque indultria approbaturis. Po. 
| ? E ftremos 


Al - A nn 


Y, > : Y - 

TUBIERA Ud ER TAL 317 
ftremosin oficio continerer iurifdiótione, legum 
curasregnine vllam partem attingerent , quippe 
priuara commoda publica faluti potiora femper 
habituri. Hoc Henrici coníilium eo prudentius ae 
mirabilius, quod4communi feníu arque confae- 
tudincabhorrere videatur. Quodí1 Petrideferro= 
resincauía iudicio orbis 82 pofteritatis laudepro- 
bata , haud fatis fore fidosiudicauit,el culus erant 
partes lecutipropter ingenil mobilitatem $ incó- 
ftantiam : quidde manifeftis prodicoribus fent- 
rect,quinulla ¡ufta de caufa led fuacommoda lecu- 
tiaut dolore vindicando, produnt quibus obítri- 

: Etierant? é2receptuín áb omnibus eft : proditoré 
exofúm effle,eum etiam cuíus proditio, quia ell vti- 
lis,probarur. Quod multisexemplis explicari po- 
tel.led Alfonfo Cafteile Rege eo nomine odta- 
noycum xrate minor arces á procetibus occupatas 
partem vi, partem volunratead dittonem reuóca- 
ret, in his Zéricam obliderer locis prerúptis poli- 

tam, cuiustadices Tegus amnis alluic ; accidic ye 
Dominicus quidam arce egreflas , qua dé caulaia- 

- certums fed inRegistamen caltris verfarerur.isá 

- Opera pretium lit, arcemferediéturum in Regis. 

 poteffatem pollicetur.Re compota fogitin arcem 
rixa cúm vnó quopiam (mulata, Lupus Arenius 

¡arcis prafeCGios fogiciaum quamuis famulum ad o- 

TC ropiaiura familiaria » vr ante facere confuencrat, 

cúmadmifiller: abeoventurifecurus obrruncatur, 
 Arícontinuo caío Prafeíto deditionem Regi fe- 
cit. Nequeinmilites, neque inteéta cltlavitum, 

Dominico tantum oculi effofli.Clarum id in pro- 

ditores levcritatis exemplum fuit: tametíi vite ne- 
ceflarialublidia , ne fides data violari yiderctur, 
> Ms, INE | compe- 


A 


315. De rtcE tr REGÍS IRSTÍT 


competenter tributa. Que tamen non multo poft- 
de geminato lcelere glorianti, Regisiallu cum vita 


erepta funt: Toftiffima proditionis ea 8z fultepras 


pádiz vindicta: Nulla ergo deferroribus proditori- 


“bulue fidesá Principe habearur, 6 remp. falúamm cu-—- 


pit. Neauatis quidem éc pecuniz auidis, qui omnes 
vias redigenda pecuniz norunt, éz eiuscaulain o- 

inni vita ingentes fraudes fulcipinnt. Quotas enim 
quifque efe tanta integritate, ad quem aurúumnon 
-perrampar, quem nori profternant mubera? quid 
li facient qui natura aut -moribas funci inanaritiam 
ca proclives: ? Neg; auaritiam cauendam" cenfeo, led 
ettam omnia alta viria. cuicomque enim ¿probro 


obnoxiuseft, eaparte impugnarí anims Me vinci 


potelt. Ve A nikil maioris reitutó credi, nifk 
quí omniprobitatis laude conipicuns fir,habeatque 
deliberatem ac fixum,nullam turpicudinem:, nullá 
dedecusiaomnivita fufcipere , nulla líbidine pol. 
hui,nullaambitione mala rranfuerfum a agi: non elle 


in victu cultuque profulum:vnderefarcienda patri-. 
moni ladtura ad rápinas denoluatur; quí magna 
labésvite8 morum ett, certa pernicies. Alioquí. | 


Hiípanos homines der conftañtia, prelertina er- 


gafuos Principes 6 rempubli cAinfignes e fesmulra 


indicio funt. nequev Hlamogis re MESS mari terragy 
Tes perficimas, ip [que orbisterrarám fitibus im= 
pertum terminauimos> quem coniundtione anfe 


morum,motum integritate admirabili, arquecon- 
-ftantia. Sed ez apor Cin Did e 


3 


illuftria buius rei documenta exemp plag;extant: ex 1 


| guibus pauca fi attipo va them Ki diflpurationi 


A 
4 


imponam. Vno! tempore vixere in Caltella qui. E 


dé Aníurius Vrrace K cgioz nutricius, in Lulrania 
] aurem 


s , + , A É 


A A E 
autemEgasAlfoníi Ez iple Lulitani Regis eo nomi- 
“neprimiinfticuror,par hominum virtute preftansy 
neque minus ópibus. Vrerquearces luz dei credi- 
tas, Anlurius ab Alfonfío Aragonio Rege, cuinu- 
-plirVrraca, Egasab Alfonío Hilpaniz Imperato- 
re,mutationetemporum $2 quafi diminutioneca- 
pitis, facramento foluti veris dominis reddidere, 
¡lle Alfonlo Imperatori,Egas Alfonlo primo Regi 
Luíitano. quo officio funéti cum faristeciflent cx- 
teris, (ibi nó farisfecerant: neque quieueruntpriuí= 
, quamvltro ad veteres Principes venirent fupplices 
laqueo gulamimplicati,ve quando aliud nonpote- 
rant,fidei dare capitibus latisfacerent. Viros egre= 
ios,admirabilem fidem, velipíis quibus iniuriam 
-fecille videbátur. Dvoaliihomines pari nobilitate 
polteriori tempore exticerunt:Alfonfus S, Lucife= 
riregulus,qui ne Tariftam hoftibus proderer, Ali 
jugulariin conípeétu tulic, forte ab hoftibus captúl 
gladio etriáde muro deicéto, fi crudelis animis len= 
rentía ftarer :mox ad prandiú abiit:Edito autem res 
pente vlulatu ad terrum fpectaculum occili pueti, 
- cunv le repente e menía proripuiller,clamoris cauía 
coghita,(edatoque vúltu,Credébax,inquit, to/tes ía 
smunitiones penerra/Je :coquediéto ad prandium fe- 
¿diir. Garfias Gomecius falutis anno millefimo' du- 
¡centeíimo fexagelimo fecundo, aduerfiis Mauros 
ó mile nuper Alipalis dolorein fines Irruptione hs 
 aarcemq; Cefarianum,cul is erat Prefeétus, ob- 
fidentesamills fociis omnibus ad vnú, pugnádi fi- 
nená nonantefecit, quam hoftes yiri virtatem fi= 
demgyadmirati laqueoinieéto,de muro vbi propu. 
guabar, pracipirem datú cepere : capto humanita- 
tem omnéexhibuere, vulneribus etiam mega dili- 
: | . gentia 


pa 


Xx 


310 DEREGE ET REGIS INSTITA 
gentia curatis.  O,magnam probitatis vim arque 
conftantiz, que abimmanibas etiam pectoribus 
exprimis humanitatem 8 laudem. Verum ante o- 
mnes Lufitani hominis fides mihipredicanda vi- 
detur. Fleétiusiserar Sanétii Regis Capelli nomi- 
ne Conimbricam obtinens. eavibs Sanctio fuga- 
to Alfouío eiusfratre, quiad procurationem re-. 
egni Rom. Pont. confeníu, 8procerum voluntate 
enocarus crac, dinturnaobíidione premebatur: 82 
nunciata tamen is Sanétiimorte non prius deltitit, 
quam venia difcedendi impetrata , aperto Toleti 
tumulo, vbieratextinétus, claves vrbisin manus 
darer,his víus verbis: Oruarmdin Rex vizere te indi- 
cabam,exiremaornia fun perpeljrs:coritsfame tole= 
van Jitim lot10: cria animos de dediti0ne Aritatimoa ; 
id malorumpaticstiare erext. Quidguid a fidelt (5'co- 

ante homine ato, imtua verbaturato expeltari debuit, 
pre Miri. Dortaotua tibi urbes clanbustradites quod 

- fupremamofiicium eft facramento me folutum cinibus 

Es decefíiffe rerenunciabo: Alfonfofratritao ne ampl- 

ss reíftantyteconcedente ero auttor. Viri fidematque 

conftanciam ormnibus fecnlis predicandam,propti- 
am Luáranigeneris 62 languinis laudem | 


Da 
2 Depauperibes. ] 


petete fulls atque pietatis opuseft, imbe- 
2 «lium atque egenorum' inopiam fubleuare, 
orphanos alere, luccurrere lis qui egent auxilio. 
Precipuum idinter Principismunera. Fic diui- 
corom maximos $ veriflimus fructus elt, non vti. 
opibus ad propriam vnius voluptatem, led ad mul- 

| E tOrum . 


NS 
08 


As 


TB RPTE RF Y EE 321 


¿Ttorumlalutem ¡nonadprefentem fut fruétum, 


fedadiultician que fola non interits* Hocelt yc 


fun humana ós ofícium, copiarum prompruatia 


'benigneoímnibas parefacere, quás Deus omnibus 
voluitellecoininunes. quippe terram cuncris pro-= 
poluir; vefrages,cibos promifcue animaatiom:ia 


víuro funderer, rabida 82 furens auaritia divina be= 


fheficia intércepir ¡«Ítbigue vendicauit: propriaque 


fecit alimenta opesq iecunttoram. Nonergomi- > 


rum Íi tahtopere ia diuinishbris, pauperum cura 
¿Commendatar: fi precipimas ve laltem partero ali 


quam rei familiáris, quein luperuacua impendi- 
ctucradmehora conuertas: livode eguosemisjhiva 
o caprosrédimas , vodecanes palcis, hinc pauperes) 


alas,que inaniculta confumis'y eaadfublevandos 
egeñosconnettas,  Nunquarotam mal gne tora 


fruges Sene.ellaria fuppedirar,venon omo bus (uk 


ficiane, icomaliframenti 8 pecuniarum d-poven= 


¡tHoribuscouftruéti , incommunead alendo que 
.Inopes conferantar, Id enim Deus vulr,id etusle- 


¿gelancitum eft : ye quando corrupta hominum 


imnia paucioccupent, led partem aliguam ad com- 


li potuit, quants mileriistuccurriyeo quodiare- 


he 


¿pretiofam quá alicur loperbia » Cupedias quibus ir- 


oritarur palarem, $ noxiorum morboran ceula 


hatura, rerum diuilionecellario inuetta elt, neo-: 
¿munes víús conuertent. O quantum pauperun 


bl.malearqueio vlusinanes confumitur, vefiem 


x 


€xiftunt : quodinyenaricis canibus $e eorum ali» >: 


menta infumicur, quod paraliris 8 allenratoribus. 


datut. Ergo vrad rem redeumus, quod Deo placer, 
id fic principi propobiium,neinrepubl, quúoldam 


diuitiis 7 potenua creltere imnenívm finat, ex- > 


A 
: o pa 


A tenua- 


mn 


MAFIA 


ha De REGÉ ET RECIS INSTÍT | 


dy 


tenuari, quodex eo necelle elt, fuprardodum alis 
os. Nam.S diuites potentia corrumpuntur y cum 
- fin: pauci qui prolperam. fortánam ferre pollit, 
-reslccundas (vftinere : Squor funt inopesinrep. 
tor hoftes habear necelle eft, preefercim fublata e- 
mergendifpe¿Ac vt quidam veriflime ait : Homsn3 
posentiara quarentiegentiimas quifg, oportuenifjimas: 
cuineque fivacaraquipp. quenulla funt, es: omniacik. 
prerio honefha videntur.Placerque quod Plato air, vt 
inartibuscontingit, vt diuitiis € inopia deleran- 
tur, cum nequé diues artem amplius exercere velir, 
patris copiiséz oriocóntentus, nequeinóps polliry 
parandi inftrumenta fublata propter indigentiam 
facultare.  Irainrepublica putat contingete, per= 
- peram gericum coptis quidam redundant, aliiex= 
 tenuantur: vt praltermodum elle, 8 quandamin 
_ hocgenere mediocritarem.  Multos extenuariin' 
prouincia, bonis euerti graue fir,neque fine mo- 
-tucontingat. lupos Ícimus fame cogente icruille 
in oppida, perdere autperire neceflitate obítina= 
tos. quod: aliis contingat animantibus, homini=. 
busuiulto magis. Princeps ergo veétigalia popu- 
lis moderataimperabit,commercío feruier agrio 
culture, artes vtin pretio (int diligenter curabit. 
porentioribus magiltramas aut procurationes pus: : 
blicasiplorum fumptu demandabit: vi [pecie ho» 
rioris obicéta partem diuitiarum cogantur coníu- 
o xbere. finguliseos annis in bellum producet,' cos. 
 gerquecercam milim numerum armare, quaÍl 
hoitis lacellar de finibus, aut bello vitro inferendo. ' 
Fo derfiquecuras $ cogitationesreferar,ne vilipo= 
- tenriamimiurm crelcant: quodreip.noxium fit ,¡llig* 
exitiale.inuidiofa enim potentia elt, multosquefci-, 
| mus” 


007 LN e. 
*% 


a VO 
A SS de Ue To ED A E DI E 
€ er r A E A 
ínus euerfos inuidia populari, vtiin Roderico Da- 
_ttalo8< Aluaro Luna confideramus ,immenfas o- 
po ctopenes principatus vtrique malo fuiíle: nul.- 
Jaque maiori noxa confictis tantum de maieftate” 
eriminibusconcidifle. Ata; ea prima pario Grinopiz. 
—sccurrendi, fubleuandi plebem. fi copioti efun- 
dere cogantar que fine modo aceruatune, ad plu= 
Zesex copiz pertinebunt: neg; decritannóona viii, 
Que omnibus nalciter. Arg; veunam,ó vtinam tan- 
ta eller beneficentia ciuium , tanta liberalitas ve 
quod nafcentis eccleliz temporibus niemorarar, 
¿inter ludeos divino precepto fulceprum erat, 
: nullí ex'fterentin populo Chriítiano mendici, qui 
porrecta ad Ítipem manu vitam mileram (uflenta. 
, Fent. multo lultrior noftra profefionis € gentis 
facies ellet.Sed quando noftriid moresponrecipis 
untin tanta pretertim gentivm collunione, quan=, 
ta Chriftiana facra poputariter folcepit quod pro=, 
ximu eft,detur opera diligenter, vtiide publico vi» 
ant. Quodrrifariam fortaflis accidar. PrimumnÁ 
¿Antiquum inftitatum reuoceturin mores(. quodne- 
Ício curfueritantiquacum , 0iú quod preclare fan-. 
cita pafim collabuntur, in peius noftii mores quo-. 
tidieruunt Jvt lacris templorá reditibus alantur £- 
Beni. quod li primis temporlb. fieri poteratin tanta. 
-tenuitate, cur modo non fat, cam tam hon magís. 
mole (na $z vetuítate quam copiis templa laboranr, 
facifcuntque? Kkeccaredus Rex cuiinter Gouthos. 
Principes gentis noítra, Ariivelania reicóta ad.can 
tholicam religionem traduéte laus immortalis de= 
betur, Gregorio Pontifici Maximo auripondus $e 
trecentas veftes mile in víus pauperum eccleliz: 
Romanz. nimirum quonjamegenos, tem plorum 
A A e id reditus 


De 


324 DE REGE ET REGIS INS TIP. 
reditus 82 vectigalia lacra fuftent bant. Ego fané 
nunquam ea mente lim, vt putem conuenire re- 
bus communibus; facrato ordiñi opesá maioribus 
“ traditas detrahi. illud támien contendo, faluberri- 
mun forés(i ¡pfisfacerdotibus adminiltris curetur, 
vtad mieliores víus magis antiquis confentaneos 
conferantur. Sí quis dubitat multo maiori fruétu 
rcipublice arque lacrati ordinis quam nuncfiat, ia 
pauperum víum collocari 82 quali poftliminio ve- 
fis dominis refligai? Et vero quantus numecrus 
pauperiim ¡is reditibus ali potetat » populares eo 
rauifíimo onere lenari, quodiaín vix ferunt, ple- 
rifq;é facrato ordine luxu difiluentibus: vide gre- 
es innumeri egenorum viuerent? Itaque nullis 
abis hofpitiis ad alendos , curandos, excipiendos 
inopes 3 peregrinos efleropus, ex opes conuera 
terentur ad vías lalurates. Quod fi quibús locis 
rebues funtremplerom reditus ¡Id ferinon políic 
car non renrater ad Princeps in precipuis vibibus 
Hiipaniz, vbi ingentes copiz facerdotum Íunt: 8€ 
luperuacané!s im penías detractis , eafalubriter in. 
paupetes contumi curarer? Verum delperate cu=. 
ravónis vulnera , retpublica verera carcinomata 
ftyloamplius contreétare¿non vacat periéulo Sin 
iidia: locutn indicare intente in fontes digito la= 
us habesm. Admoneréetiam non lemél a Parti- 
bus recentiori menroria fuille ad minuendam mé- 
dicorúm multitudiñem excogitaturm atqúe pra- 
ceptum, vtvnaquéque citíitas oppidura luosin- 
opes alar, neranta erronun turba fine fructutóra 
'prouincia vagetur, fine ope Íme lare fámiltari. Ira 
" cerreduobus conciliis Turonicis fancitum inue- 
nio. Quod li exculeraliquisregionumn quedan 
pe di a fterilita- ' 


A 


E a TER TY s. 324 
“fterilitarem, vnde examina inopum prodire eltne- 
celíe: temporum 8cannone caripatem, quibús mi- 
| E pauperes opus habent auiumin moté ex altis 
Locisinalia, vbi fagina maior faculras eft: non ne- 
gabo lupperere graues difficultates rei perficiende. 
¡Sed quid veraty“odam temperamento tentare, an 
facas (it ve pauperes fuos queg; ciuitas alar de pu- 
blico: externis mendicis venia detur errandi, £i qui 
nolintan: non po fknt domi manere,ca legetamen, 
ne ylira triduumin eodem oppido commorari ex- 
ternisfas (ir, niliforte ea vita abdicata, alicui árci 
aut minifterio fe velint addicere ? Fortafhsea ratio 
multo tolerabilior erir,quam hiiídem locis vbifunt 
nati, herere femper quaíi ad calamitatis Ícopulos 
cogantur. Atque hac ratio fi teneretur, quodízpe 
rentatum eft, fepeintermillum, quominus hoÍpi- 
tía generalia prelertim in pracipuis tota ditione yr- 
bibus conftituipollint, nihil verabit Veenim nunc 
res limt, tanta mendicorú multitudine vagantiper 
ytbes 8 oppida, que ratio eoscontinendi initi pole 
(Gt? fi números minuatur maior faculras exifter.ac 
prefertim velim annuos reditus defignari, £con= 
ftitui ynde fumpraum pars certe aliqua toleretur. 
Alioqui quoridianis elcemolynis publice colleétis 
10n facile omnesinopes alantur.Quos tamen pro- 
deritin clafes.efle diftinétos ac vero fifaculras ad- 
frrdomiciliis etíam diferetos. quod antiquis tem- 
poribús faétumputo , Z ciusrei in legibas Caroli 
nes: veftigium aliquodinuenio. Sic Xenodochiú 
peregrinis holpitio excipiendis, Ptochotrophium 
alendis pauperibus , Nofochomium xgrotis cu- 
randis, Orphanotrophium pupillis inftituendis; 
ne paterna cura ope deftituti viclisintem peltivis - 
dt de 3 coirum- 


£ 


. f 
¿DN q 
E - y _ S 


n “e 
da Y + 


326- DE REGE ET REGIS IN sTITA 
corrumpantur. Gerontochomium fenibusalendig. 
deftimáta domus. Bephrotrophium denique, vbi 
expolti infantes datis nutricibus alantur ad iuftam 
tarem vetas imbecilla 8 pralidioindigensconue- 
hientl fublidio tegatur. Que ellent omnia Chrifki 
anz pietaris ofticia corleflibus grata, reipublica v> 


“niuerlx falutaria,verusqy e honeltiflimus víus da- 


táruma Deo diuitiarum, — * 


TS 


Ñ A * 
41 EI 


Se Codo RA 


Deprudentia. 


| A? cetera ornamenta virtutum, quibus Prin- 


ceps inftructus elle deber ¿prudentiz pre lidi- 


im accedat, lumen preferens quod fequatur. Elt 


enim prudentia vis animi in omaes partes profpi- 
cientis,ex prateritimemoria, inftantiá ordinanitís, : 
futura prouidentis,ex manifeltis coniicientis artas 
na. Quod (i privatis difficile eltin tánta rerum va- 


¡Eietare'; tam incertis hominúm voluntatibus non 


oftendore +quid fummo rectori contingat, cuius. 
prouideñtia res'publica ée privara continentur, $0. 
qual in altifíima ípecula conftitutus, inde deber 

profpicere in omnes parres ?quanta captione:opus 
haber, quantis viribus ingenit, ne maguitudine nez. 
gotii obruatur: ne. capiatur inlidiis multorum ad. 


«Jua commodarapientiú quecung;agunt éz dicunt, 


cipere, multís placere,diflidentes voluntates con- 
ftringere ¿atq; in pace officio Continere quantus 


fióta beneuolentiz [peciefallacesr? Omnibus pra». 


Aabor2quam diflicilis prouinciaita (cucritaté cun . 


t 


penignitate milcere, veneg facilitas aliquid de aus 
y A e Ad cor 1í2= 
| A 


A majo + 


Liar TrrTttvs 327 
£toritate derrahar,neque maieltate beneuolentiain, 
Jubditorumanimis minuatur > Eo amplius atten> 
tioexcitandainreomnium maxima 8 difficillima 
eftyinuandaque aliquotdocumeéntis induftria,Ra- 
rione plura dz majora efficit homo, quam vires elus 
-exiguz patiantur, Quisingens palacium magnis 
cxémentis 82 molibus, vaftíscolumnis ad culmen 
víque perduCtum:, crederer humanisviribus, quí 
nelciret ratione potius 8z artificio, quam humetis 
8zlacertis fuifle Eon ? que incredibilía videban- 
- turca lapientiz prelidio preftantur.Ompino pru- 
dentia,ingenio,víu, 8 praceptis paratur.Ingebium 
quidem coelo dacur, nulla arte ; fruftraque labor 
he Princepsrenui iudicio contingar, nullo acu=. 
mine.natura infica vitia quis euellar ?quis mutet in 
¿ontrarium?que tamé fetenda lunt ac difimulan- 
da.quo modololi fterilitatem,plyuiaram inopiam 
“8l cereranarure mala (ic Principum vitla toleran= 
da; nequegnim continua lunt, Ed melioribus fuc= 
cedentibus penfancar, Deiode, non eft continuo 
delperandú.Sicut in arboribus 8canimantibus,(unt 
-quedam peruenientia lero ad maturitató. Suntde- 
iq; que diligenti cultura opus habent. ipía haturz 
3 yitia micigancurredta inftitucione, frequenti víu $£ 
z preceptiscaltigantur, excitaturingenium. nps 10= 
- eptidelperatione concepta initio , medicinam fas 
«cérenon curamus ,»ingenioindulgere damus. Ve- 
-fum de hac re paulo plura fuperius diéta lunt.  V- 
fuscerte multarum rerum Principi accedentibus 
annisdeeflenon poteft, quo potiflimum pruden- 
tiaparatur : vix ve credam ingeniam tam tardum 
contingere polls, vtnon expergilcatur tandem ac 
diícar quid fato opus fit : extaemoria prerteritl 
ri Eta, IES q 


- 


X 


ERARIO 
temports 6: compatationererum, aurperle judio 
care, au ex srratis lupetioribus alicno contilio de 
indicio obe m PEA aLe ¿Quod lis va acut mis Prin> 
cipybus remedio falucare, Sere mihi loannes Lu 
fit3niz Kex. co pominefecúdus dixille videcur, Im- 
perium prudentes Principes accipere., aut facere 
Conimercio, perpetuo hominum in oma) lapientiz 
parte praltantium, qualesioanlis Principo arden, 
ingenio verfantur ;, $ qui cum Principibus lo> 
quu prur, accurafa Prudentiy HO OrTarone; que die | 
cuntlegue ls vel MAxime conaniur probare. quid 
Anitar iuultarum praccpdorñjm it, fecundo die 
A MUI ERE, quee certeltem lucem, iniplorando, 
deber os Sale moms explo, cafbilh mis precibus 
yisns tras que fugrars,..., Adiungar edam bros 
sum frequesler iebopcm, bit vriapralertimy 
quod Demetrrios Phalerens Preceprara decit Pros. 
lemao Philadelphos ye quando UC! ad grada 
loquuntur , calt gare errata nemogaudet : mutos, 
cer inag:ftros ay dJal lg pe faluraria MONEntES, les, 
gens yin ip Alis acculanies, .. Sed Se omnia que 
ha ¿ten us de mguls yirt qub. So mail us vito prin, 


/ 


LA e de 


| cipalis officiis lu n£diéta,ad pr udentriam comparans, 
—damreferri debenr,cuicarera fu bleruiunt:fine qua 
reliquz virz parresiaccancio tenebusatg;in ceno, , 
necellcelt, Y erumne hacquogue parte noftra dif. 
putatio defeéta videatur, quedá proptie de prudéz 
_Bigadiicienda pracepta funtatg; diligencia Priocim 
—pisinte omntum grauillima adiyuanda, Arqiillud, 
-Imprimis frequenter inculcandum, ne Pribceps. 
'quantauis prudentia, quantocunque rerup vía lia, 
bi dar quod elTer certe noxium: fed potius rebus. 
gerendis prudentinma virorumconblia requirat, 
E A fenten- | 


de 
( 


fentenriam (cifcirerur, indicio fequacar Multi ad 


¿grauam loquuntus fat Ício, vituperant quos ódio 
¿habent: nibgue eltin rebus hurnanis, quod peri- 


culo vaser ; led ¿delcétus confhltorum tamen ela 
dever. Princeps fui capiris fit, privatos lepins af 
fectus quam rationis momenta fequerar* aulico- 
rum delaciombus deceptus fercturin pra ceps. vt Á 
optio fit, tardo iigenio Principemivalim, audit 
modo, qualn acuto $cperfpicaci (fi prafralto.Non 
únt:quideman conbliym adhibendi prelerim re 


- dehibérara, quorum tanta auttoritas (ir, vt quod di- 


xerint, fenferine, iudicarint, fado opus fic. Verum: 
id privaris lalurare conbilium fit, io Principem vix 


- cadac: ue quod ineavigiliaconítcurus mibil peas 


Iudicactum aferre ad concilinm debear, auditispo= 


- Muslententiis quod in rem fit ftavuere ; bue quod, 


ar 


f A 
4 


' 


| riucipi ca maleftate nemo quantauis auftositare 
imponar necellitavem. libera ip dijudicatio in o-. 
mnidelberarionerclnquarur:Ne quis tantumít- 
biarroget apud Peincipem cauenduna efe, vt ali- 
quam relp.partem,nedana vntuería derep. conbilia, 
adiluymarbiujum teuocer, fadiciuzo non magnt 
Princips efhiguo apereptca. Jimag 105 h bere amiicos. 
Nami quisbaz lostis. 5 maicilavs oblicus liberips, 


zquo fententam dicer, - difliminlandum arbitror: 
nemodicendiliberratem,ne folidam quidem con», 


Eo 

y 2 HANA - ; 
pgemo luere debet.deeruntqui fiadeane, li fuelle: 
periculum afferar.. Deinde commore multicudini, 
 repuguare non deber. inflar rorrentis eft, obvia 


'quaque fubuertir,ad brene rarmen rempusinflatar.. 
"Wbireuecrentia excellitanimis, nePrincipi quidem 
-parcunt, arte quadam componendi ii fuétusfunt 


Dillimulandum tantiíper, precibus concedendum- 
RA AN! : 7 5 ó . | etiam 


Y 


e 


330 Dr rec ET REGIS INSTIF. 
etiamaliquid meo iudicio aliquando. Sedato tus 
ánultu quorum pracipua noxa erit.iis irrogare Íup=- 
plicia nihil vetabit, fed carptim ac fimgulis: quodad. 
confeníum multitudinis extenuandum kluberris 
mumreppediam elt. Othone Imperarore lalutaro 
Romz,interfeótoque Galba,milirum arbitrio, qui 
imperium detulerant, vertebantur omnia.ad fup- 
pliciumpolcebantur etiam innoxii, inter alios Ma= 
rius Celtus Cos, defignatus, cuiusinnocentiz ato; 
joduftriz qual malis aribus infeníi erant. Eum 
Otho furentis multitudinis periculo , fimulatione: 


¡tz vincirtiullam exemit. Quaiarterecentiorime- 


moria Carolus Salerni Princeps leruatus et. Viétus 
z, . ' ea ARA! A ES AN AS ES S A 7 
enim 8ícaptusa Rogerio Lauria in pugna naualt 
Mellan'z tenebatur. in ea vibea Siculis capicis fen- 


.tentia damnatus eft.Corradivi necis exemplum ab 


cius patre NeapolitanoR ége iniuria perempti,in eú 
vertere deftinabant. Aragonizx Regina cultodiri: 
iuffum; confultoq; Rege maiores penas datururi' 
dictitans eripuit exirios Ne vitia quider vnoim= 
peruconuéliendalunt, pralertim fraltasegerera: 
dices. Afluetis vulgus libentius ftat, eriárecum víus" 
manifeíte arguit:putrida vicera fepe manu contre=- 


Etatalzuiunt amplius, Sé medicas aueríantur ma- 


nus Impetus ergó furentis multitudinis arte potins 
quam viaperta frangatur. Ilmo nunquamPrinceps 
inrepublica conabitur,. quod ciuibus probare non 
poflit. (iue bellum gerendum lr, fte yeétigalia 
imperanda , fiue noxii pleétendi , multitadinis 
iudicium pleramque fequatur. neque enim vt cor- 
poribus fic animisvisafferatur. 8 deber Rex, nift 
id nomen exuar, volentibusimperare. quodinim- 


cer» 


A 


A E O A e EA A 
petio tam late fulo precepram Aluberrimum fir. 
uo cuique nationi iudiciom efl, id quoniame- 
uelli non poteft, Princeps fequatur: ne alienatis a» 
'himís pacem turbari contingar. Sut qui beneuos 
lentía duciamant, Íunt qui tuppliciorum ¿netu ce- 
dunt. non pauce gentes viros clarillimos etiam 
“extrema éxempla promeritos, legi fubiici crude- 
le arbitrantur. Sapiens Princeps quiqua re putar, 
juuari rempublicam polle quam prouincialibus 
probari, ea vticur ad imperiúm gubernandam. Ad - 
hxc premio  posna, meta $ ípe rempublicam. 
ed quibuídam neruis contineri fuperius eft di. 
étum. Devtraque recuin multa pracipi poflinr, 
admontre id latis babeam : curandum diligenter 
ne ia fubditorum animis ii affeérus conluman- 
tur aJanpuút potias arte, Conltár etiam metum non 
elle prorlús idoneum officii magiítrum , neceflas. 
rium tamen. Intanta enim colluuione prauorum 
hominum > nif metus continear , inania omnia 
remedia erunt. Curandum preterea , vt. maiorá 
Linguli ximeant, quam que parianturin prafentia, 

natura enim metus infinita res elt:dolendique mos, 

us quidam elt, nontimendi. nar dolemus quan=, 
tum epatitur , timemus quaotum pati pollumus. 

1 Nunquam ergo vim luam reétor $ poteftarem 

- exhauriat vindicandis fceleribus. fed ira feuerira: 

tem beniguitate temperet, vt maiores lingulis Se 

- Wniuetlis terrores, quam pro prelenticonditione. 

 proponantur. 'ea tutiflima ratio eft pe á fubdicis 

contemnatur. nibil imbecillius cradelitare (ilicef; 

Speim conlumere contingar lane bifariam. benefi- 


cjis amnibusin vnum paucofve collatis , ita ve nihil 
MA A a A A id , E amplius 


- 


32. DE REGE ET REGIS INSTIT,, 

amplis fperent,qua profulioneprater aliaincom- 
moda, fegnesiiad obieguia reddantur: cum homi= 
nos (pes magis moueat quam gratía. Deindebene- 

ficia odio macrantar. fublacum cupiunt qual credi- 
torem, vpde nihil amphus fperant, accepta lol= 
usado nón funt. Sint ergo dona frequentiora quam 
magna. fic enim maiorum [pes ftimulabir benefñ- 
cioram, 82 in officio vigilanteslubditos facier:neg; 
exbauriecur liberaliratis fons, copiis omnibus $ 
honoribus in vnum collaris. Sed neque econtrario 
fpen+ exbaurire deber fublata alicui penitus fpe e- 
- spergendi. li cui ignoftendum potabit, quamo:s 
fupplicium' pro merito, nequecrimina 30 cofacta 
-  credereoftendat, Bad grattam relióbyor aditum. 
afioqui quedam beneficia odimus, meruifle mor- 
tem ant exilium fateri pudet. Supereft ve malitin= 
iuriamaccepifle videri, quam vitam. ita exclula (pe: 
infidiis Bcproditioniopportunitatem captabit :rei- 
publ aut Principis malo fuum dolorem atg; íguo- 
miniam cooperire ftudebit: In animis fubditoram, 
quod fieri poterir, beneuolentiam excitare non 
defiftar,bonis artibus popularis. vox illa: tyranni' 
lt: Oderint dunsmetuant. vix vnquam Princeps ali= 
¿quis populi inuidiamo fuftinutt. habitu 8z ince lu 82 
cultu modeftiany preferat. Omnibus aut plarimis 

benefaciar.fi qui perent,quod dare fas nó eft, fpem 

tamen faciat, 8 yaluntatém concedendi oftendat, 
blandis verbis compeller: arqueillud caueat, ne d 
confpeétu eius quiíquam rriftis abícedar. in fum- 
moimperio verborum acerbirarem adiungere gra= 
vifimum elt.Iracundiz frenos laxare privatis tur= 
pe cf, Principis rationes vehementer labefaétar. Si 
aliquid negandum efb,6 leucritate vindicanda pec- 
a cata 


LB BORO TELA TL Ss. 335 
Éata, per alios faciat. Ad caltigandospopulimores, 
 tumultum ledandum, cormmodum eric aliquando . 
- Judices leneros dare: quos vindicata prauitate per- 
- funétos ofhicio, $ ad examen vocatos, li q:idin 
- poteftate deliquerint, fcuerifhme puniet, lic praui- 
tate profligata, ftudia nibilominús multitudinis 
erga Principem conftabunt, blandi magiltracus la- 
pe Principis inuidia peccant , (cueri nonhunquara 
oratia, Sit animo fixum,nulla re tum Principestura > 
privaros moueri magís quam véilitaté: neque vila 
firma federa putet, nullás amicitias; vhde nihi 
'fperatur commodi: Ea ergo Ípe cu nétorum deuin- 
catvoluntates. id fidei fabilimentim tucflimuma 
credar: ve funt hiominam ingenía. Sedéz homines 
ignobiles núllarfgn virtute repente qual: tene- 
biis inlucen) productos, ab oblequiis domedticis : 
8csulá fordibus ad lumimos honores tranifese, fin 
neinuidia 8 animorum cerre mota 502 contía- 
gatyqua lobos in Caftella potifimuén viguit Hen- 
rico Rego cius NOrIbis QUÁrtos Michacicón Iran- 
fium equitam Magiltrum creauit, Gometium So 
liv hobiliquamuis genttesteñul fotruna ¿vulgo 
2 Caceriutna patrid diétum,aulze Procúfaroteín pri= 
fun, deiride milicúim fuffragio Alcántatz Magi- 
ftrum: Aluarum Gometiumá commentariis mul> 
torum oppidorum polle(lione auxit, quales homi- | 
més,qualiinduftria, quibus parentibus ? Eruditioni 
y guidem eximiz, prudentiz ac vircuti militari, nihil 
y daulum elle, nibil denegari deber ; atque vrine- 
quis, tauris,S can bus propriam cuinfíque virtutem 
- 8 indolem pocius quam ftirpem confiderare de- 
bet, qua ex familia, quibus parentibus. Sed gradi- 
bus quibuídam, meritis écinduftriz praia exa - 
| | pee is QUIDIt 


iS 

LN | 

> e 
$ E 


y 


. 


eto a E A: e 
$34 DE REGE ET REGIS INSTIT. 
quabir. Pre (tantis virtutis in bello exemplum pd, 
namus. Quotemporeá Ferdinando Rege Santto 
- Hifpalis oblella tenebatur , Garfias Vargas cinis 
Tolcranus infitevirrutis magna $ illuftria docu- 
menta dedit. Adriparo Áuminis is 82 focius diuulfi. 
a caceris nelcio quo contendebant: cum ecce fepté 
Mauros equites confpiciant. Socius cedendú mo-: 
net Garítas, ficerta pernicies fit, perftandum tamé, 
aíírmat : nequeturpi fuga, ignauix ignominiam 
fuicipiendam. Simul dilaplo focio arma fumit. ho- 

- ftes cognito quis eller, certamine abítinent. Pro=: 

- grellusaliguanto Ípatio erat, cum induendo galcá, 
e ecidill reticulum capitis animaduertit. Hifdemi. 
veltigiis redit.miracur Rex,nam forte ex'caftris di-. 
(picicbar, cerramenque reperete putat. ¡lle fampro 
reticulo Mauriíque in detredtandi certamiviscon=. 

- filio perftantibus incolumis ad luos fe refert. Eo 
maior gloria fait, quod focius quis eller prodere,' 
quamu!s Íepe rogatus femper recufauir, Accidit as 
liguando vi Garfiam miles accufaret arcano, quali_ 
vridantem clypeuro aliena familiz infigne geltas. 
ret. Nulli patientius vitúperationes ferunr, quam 
qui maxime probro carent. diMmulantin prelen-. 4 
tiram, deinde imperu ¿noftris in Triane (fubur= , 
biumid Hrípaliseft) munimenta fado, tamdivin, 
cerramine perítar, donec lapidum 8 telorumima 
breclypeo E armis concullis vix euadit. tumad x= 

mulum le tutoloco tenentem. /2/i07ía ,inquit gon 
ris mertonotis detrabss , qui his obiuciamias periculis, * 
en cantior csrimiegrá fit. Me pudore luffulas culpa .. 
agnofcit, veniam petit. datille non inuitus conten, 
tione virtutis vitus iniuriam. Tali vircuti quocun- 
que cxgentre fine oftenhione, contra magno poz, 
pa pu 


ym 


4 


a 


» 
PU e 


AGO. Le iaOl a ER Rd 
AA ER AE ap 
fuli plaula opes dentur , honores 6% magiltratuss 
Nunquam aduetíus aliquern nullo crimine , nullo - 
 acculatore iudicis perlona depoíita ad' vim domi= 
- nationis conuertatur, quodeltryrannipropriam. ' 
qui enim in alteran pártem decernit inaudita cau. 
la, forma iudiciorum immutata, juslicer decer- 
nar, iniuriam tamen facit.. Quoin genere Ferdi- 
nandiin ius vocati Regis exemplum inemorabile 
plectendis Caruaialliisfrarribus fuperius comme 
moratum eft.  lacobi Aragonii Regis confilium,. 
quod Alfonío Regi Sapientigenero uo dedit ad> 
ticercplacer,  Veneratis Burgos ad nuptias Ferdi- 
ñandi Principis, nepotis fui honeftandas. Ibi pro-, 
-Wila que imminebar , tempeltate ex alienatione; 
Caltelle procerum 3 Alfonfumgrauiffimis verbis" 
caltigauit ) deditque precepta vea lubditis amari,, 
quam timeri mallert. Reipublica falurem in ci- 
uium beneuolentiaclle, exiciumin odio. Omnes, 
regni ordinesftbi conciliarer ; certe Prelules Se 
. plebem imprimis complecteretur,quosprocerum. 
inlolentig? opponeret.De nullo occultefuppliciuna. 
Lumerct, formidinis indiciam , maieltatis dede 
cos. Ergo iudicam fententiis confentientibus at= 
que eo, Princeps nefas putet lecus detepro= 
Polita ftatucre,alioqui certam peftem,gra ulaincó-. 
“moda denuncio , triudiciamíaum 24e aulicorum” 
Lequatur. Flagitia prohibere potinsdebet, quá vin= 
¡dicare , eoconília, inftituta,legefque referantut, 
Er elt medicina preftantior que morbumprobi- 
ber, quam que lanar 2grum.lo quo Perlarum le- 
ges laudantur. Finis pracipiendinon fit. fed Prin- 
cepstamen ne minima quidé negligar , vnde maio» 
risreimonientá exíftas Queñtule lun gota? Sed 
! | ex ¡is 


336 DE REGE ET REGIS INSTIT, 
exiistamen inflanturamnes, enertuntar vrbes nes 
leétaícinulla fepe incendium excitauit, Aliogui 
alta diimularione opus habebit, yrremp.ádi mini- 
ftret , coll gar duium bencdotededar mentiri de 
fallerenuñquzra Principi concedam: fednilicon= 
filiategere didicefic, omnibus etíam noxiis beni- 
goirarem oftentare, mulris eps >difacultaribos im= 
licabirur, Eo ftudio éxpedí. joném ¡xzpe adorna- 
bir, clafleminttruer., dele CEusmilitares habebir; fi 
res ferer inferendi defendendive belli volantate,. 
finininusadexcitandam luoruo indultuarb vicio 
noruín Prinbcipum : animos (ulpeade hdos;vires no» 
uo fumpru debilicandas.  Ipfiseriam, quos mite 
legatos,con úl; aíntima Helabir hallnciodités me- 
hos exequentar far Pei ¿cipis mandatos Mediani 
viam [equi vicatis extremis lit feepe talurare , ni 
temporaincidant, quibusin partem altetam litne- 
cellarioinclinanduio. Mulia buius exempla ex no- 
fra hiftoria po tipolk. iprenequeabhud loannem Ca- 
ftellz Regemeo noñine primum magais calami- 
tatibuyivlic ult, quam qued perendo Lubitaniz 
regno pot loceriimorrem, quodam temperamen- 
a wernais iple prascelfit, copiz m ¡litares longoin=.. 
tervallo (uneludlecuta. Gerar lalyrarios autcon- 
tinuo Lufiranos invadere omnibus viribus :autar= 
mis pofitisiure d: A ¡llata arma boítes para= 
rúntmorafe colligend: hoftibys prabuit oppor= 
trinitatem. Sedex h: (toria Homaána, quotempore Je 
-Romanzcopiz ad farcas Candinasa Samnitibus 
cinóz indagine reneb antor, nullíeuadendi pe, : 
rogatas Poutías Sammres peflegatos quid agenda 
“viderecur dimitrendos fine noxa cenluit, eo confi- 
O IEEpEo DA ceniuit dexuo ad vnum perimendos” 


in a 


y 


A 


LIBER Der TI 337 
inalrtero Romanorum beneuolentiam adiungere 
volebat , in alteto holtiam vites in multos annos 
debilitare. Confeétum fenio cum ceteri Samnites - 
parum valere mente iudicarent, fubivgumn millis 
Romanis copíís , hoftesintegris viribus tí (uaiplo. 
rum perniciem esignominiaicritraruor, atqueine-* 
pti confilii penas breu: dederunt, vanag; ea lecitia 
euafit.  Inbellocautapotios confia cum rarione - 
prober,quam felicem temeritarem. Nibilá Princi=" 
pisrationibus magis alienum, quam reip.(alurem 

: In calum dare fortunaque permittere. Iraq; viétoró 
aliquando Ínppiicio vindicabit,A módum exceliic; 
-viétum ducera fobleasbir, fifecaute écprudenter 
io pugha gelliz. Placerg; Carthaginenfium ratio 8e 
mos in crucen agentium duces quamais victoria 
—partatemerarios: que Lacedemone quog; feueri= 
tas víguir. Poítremo inftar omnigm preceptionum 

Licjveira le Princepsin poteftare gerat ac Íi precario | 
dara ellernequebereditarisneg; propria. Sic aget 
cutiflimus:optimusq; Princeps eric. io tranquillita= 
telummaz; pace de rempeltate cogiter, ne repente 
 exorta dormientem,tncautumg; opprimat, fetz Á- 
milem ferocis multitudinem credat : facile quam- 
“uis manfuefactareditad ingenium.equus indomi- 
tus eft,incautum 82 fine regendiartelellorem dor- 
o excuriati8 lt ea donditioregiz porellatis,quod 
—Ariftotelesmonuit, vefacilius difloluarur carteris 
 principatuum generibu s, quoniam volentibus ci- 
—tibusconftituta, volentibus imperar.Ergo luorum 
beneuolentiam coll:igar,voluntates alliciat, offen- 
las populiyiret , probibcariniuriam, deríalutem, 
honores, pramia,opes quamplarimis largiatur. Ita 
denig; legerat,ve omnes tarelligant, plosilli quam 
y 0 - o: ¡ Luis 
y > oy » » 


e 


N 


v 


N A 


338 Di REGÉ 2T REGIS INSTÍT: 


fuis Áinguli parentibus debere. In pacedebello co* 
gitet:equos arma paret,arces zdificet, prefidia dif 


-ponat : cumpropinquis , cumlonginguis fa:dera 


jungar. ita pacem amplectatur , vt de belli cura 8€ 
fubldiis nihil remittat vnquam. quo maioti folici= 
tudine erit¿eo aget (ecutior, «ternag; erit poteftass 


Et quoniam de conciliandis externis Principibus 
- diétum eft, id potius per legatos praltet, quam vt 


iplead colloquium accedat. quod vix váquam fi= 
ne offenfione contingat. Dequaré preftat Philip- 
yum Comineum audire, fiúiperiotis quidem feculi 
Gallicum hiftoricum, fed cum veteribus compa- 
randum;ex Gallico meis verbis loquentem Larines 
Stulte,inquit,par: potentiaPrincipes faciunt,citin col 
loquinm conueniunt ipfi,decur fis prafertim adolefcetia 
annis,iocsfq,ES lufibus,quibus ea atas efidedita,atmula- 
tronc fuccedente.neque fine periculo tataicem contingats 
neg, (rid abfitjopera pretimm alind fit,quám inntadra 0= 
dimmá, mains.wt commodins fit contronerfías intérRés 
ga 3f quidalind negotr: eft.per legatos Viros prude:es 
compon:. Multa me v/s docuiticx tís quedar exepla 
roferre commodemarbirror.Nulle prox ncia ii prorié 
narione maiorifeedere denintta funt, quam Gallta Cas 
frella,amicitia Regum ch R egibus, gentis cum gente o= 
omnibus execrationibus sacitaléa OA E ub 
ens Rex Gallta co nomine vndecómus pas pofizuare- 


giñienfigne defump/it,€5 Caftelle Rex Henricis afines 


: virinfa, promincia conuenere. Henricw Fonterabiaac= 


ceffitfeptus /pledidocomitatu.magnus D.lacobiMagis 
frer, T oletanms Archiep:/copws jequebatur: an e aliós. 
Ledefmia Comes Henrico imimus. Rex Gallus ad D. 
1o.fanú reftirar,mnultes de more pro ceribus fupatrs,ple= 
rig,ex vtrag,góle Baiona erant , primo adueta rixaté 
h | | e de 


N 


| 


OLER y 
Braniter. Afrait Regina Aragonia:cum Henrico lis e- 
TatdeSiella,aliefque Vafconumoppidis Regis arbitrio 
permifa. Adfiuuis quo ab Hifpanis Galiza dtrimitur, 
Eutercoreraripamfemelant fecundo funt collocata bre. 
n/Jime.quantam D.Tacobs Magifiro (5 Toletanocf. 
vifur.penes quosrerá arbitriz erat, Esa Rege mos9nts : 
 cmlriofhiciis funt,ad D.loannas oppiarm accedetes. Le- 
defm Comes auro intexto velo flamitrran mifir, culo 
1148 par.ocrea elegante gemma, distintle eran:, Hen 
Yi cus focda fe ACI e, veltivoz forma eneiez anit AYra tague 
Gallis.Rexnojter vili sulimcon/bicuns, bremr vejte,ga- 
lero Vnlgare plumbea umagine ajJuta. inde dibtersa fan- 
naqnecum Pzjpanifordes ES anaritiam interpretaren- 
tur.fic anillo opera preto conmentms Jolttres efi, m2 Guvd 
enter vtrofq, proceres es confpirationes funtfuéla, gub. 
Henricumadmortem vexa:nm,dejertuma fuis (5 ad 
ajeram condstionem redaciama ¿p/e vidi.cAragonié 
Reginapro Henrico,a K ene noftro pronunciaism dole= 
bat:tametfibello Barcinonenf laborantibrs tnlar opens, 
| excepit ex eonouuiminter A vagontos (7 Gaos bella ad 
hancdier fedecimiamannis continuaran. Adalia 3h | 
progredienda.Carolo Burgundo annvente ctas (5 Efia 
=derici Cafaris,qui nunc ej: Juperftes, Tremers collogu% 
fust derebus multa, ac uominaria de fil ora « OMtiigi0: 
Muluisinca vrbediebs confumpris Calar handgna- 
Gquamrencritusidra ho/pita,Carolo infalatato due fits 
magno elias próbro lnnominague. a Germanis Jplenad 
din culius,cum quo Dux venerat, mágua mpen/aja- 
Haridebatur quaji fuperbra $ ar OJANELE Aron men. 7. 
ad oftentandas principatrs opos comparatis. Bur= 
gundas Csjar ob vilen culiat exipunmgne az. co- 
| qmitatam cOmtempri erat. Neque confiaiót immdia, 
Priri/quam 1 bellicia prormpit,quod ad Nonefinir ge 
3 AN disil fran 


Me 


AL . 


340 Dr REeGE ET REGIS INSTIT. 


firm eft.Eduardus Ang lus cum Carolo Burgundo foro- 
¿rios Arrebaribus ad D.Paulo fanumbiduzmodo fut. 
e/arefero.Regí infabtiones fer fi adCarolum vtrique 
fas querelas detulerunt: Eo adalteros magis propenfo 
inuidia creauit.IMad extitit congre/jus pretiz. Eduar- 
ds adregnismrecuperandam, unde a Vermicenji Co-. 
mitecrat pulfís , milite, pecunia,nantibu estadintrs : 
neguecommota fezelinaidia fedata eo oficio est: me- 
queinter feamplins bene fenferunt inuicem, neque lo- 
cutifunt bene.Vidi cum Comite Palatizams Rhent,Ca- 
rolus Burgundus Bruxellis Jplerdide acceptuzo plnres 
dies benigne habutt. neque fruétas alr extitit y que 
mutuzobtreltatro. Germanos Buygundi qs1a/5 Jordidos 
leólo(que [plendide firatos imficientes ocreis accufabant, 
Di contrainuidia fhimulat: lux Duc (5 ostenta- 
0nem vituperabant. Ergo nequeinter feamaruntne- 
ue vími inuicermo fuerunt amplins. Fent ad Carolums 
Sic: fundas Aufiriacas. aderam ip/e. Pfirtenfos, cum 
av Helueriss iners non pojfet , centura milinan floreno= 
ura pretio vendidit , fúpertors Burgundse coniuntios, 


ldgm pace cum ea gente falta ditionems recepit reteito 
| preco,unde innumera mala Burgundo eneñere. Imier= 
fur cum Rex (5 Ednardus Anglas ad Piceninm oppidre | 
prope Ambianos conneneriat , de quo plura de:nde diz 
cendafuntfedpojftis quamnisinter eos Reges arnis,10% 
congrienerestiamen odianequequepalts funtymagna 
exparteprafisterant. Sic ul confaltins purem,ea Prim 
cipes virare colloquia,fi falnam amicitiam cupiunt frers 
ento non poteft, quin inter aulicos de preteritis ferimo 
recurrat,uon ab/a, molefijaimrgióso,, Alis Jplend:dior 
fir culrusnecefJe efk :inde toca Jalelgue.lingua , mor:rsy 
imfliturisque diforepantibus eadem placer gui poffime? 
Princeps alter altero honc/hiors facie , decent:0719, 0 
ta ejfto 


rh 


DU IAE A TI S.A 
ameftiillipredicare amultritudine ine undumef,vitupe= 
rarióngratumalteri. dimijo hac conuenta cabtantur, 
) prunum occulre,dernde palamea, CS en ctrosilis .ntbilentm 
jHtaarcanú elf gisod nonefferatar zn vnlgus, prodeñtgys 
¿HaecComineus. e 
0 á n 


CA p ca Al. 
: | Deppectaculo. 


PD Vblicam ludorum infaniam , que fpeétacula 
2 nominantur, feparata diíputatione pro virili 
parte caftigauimus: multifque argumentis $£ mas 
1lorumteltimonils confirmauimus.theatri licériam, 
“de quapotiflimum laborandum eft, nihil elle aliud * 
¿quam ofhcinam impudicitiz ato; improbiraris: vbi 
omnis etaris > lexus Sc conditionis homihes depra- 
-uantur: fimularilque 8% ludicris aCtionibus ad vitia 
vera informantur. 'Admonentur enim quid facere 
¿poffinc,8 inflammantur libidine, que alpectu ma- 
¿xime 8 auribus concitatur: puella pralercim A 
“iunenes; quos intempeftiuis voluptarib, Inficigra- 
Ue eftjarquere p.Chriftianz exitiale malum. Quid 
enim continerícena, nill virginum ltapra, St mo- 
res profticuti pudoris fceminarum ,lenonum artes 
“arque lenarum , ancillarum. de. feruoram fraudes 
verlibus numerolis 8c.ornatis explicata » lenten= 
-tiarum laminibas diftinéta , Coque genacins pae> 
morizx.adbarentia, quarumreruín ignoratio mul- 
to commodior eft? Hiltrionum impudicmotus 
S geltus frafteque io fe minaranm modum voces» 
-quibus impudicas mulieres imiranura quid alíud 
nill ad libidinem iméammant intuentes, pel (cad 
ES q Ade 


Ko 


4 


E E - REGIS INSTIF, 
yitia latis procliues ? An maior vlla corruptelamos 
rúm excogitari poflit ¿Que enimin fcena pcrima= 
ginem aguntur , peracta fabula cum rilu comme- 
mMorabtur; fine pudore deinde fiunt, volupratis cu=. 
piditate antmum titillanre : qui fant veluti gradus 
ad fulcipiendam prauicatem, cum fit facilis a iocis 


ad feria traníicas. Recte enim atque lapienterSalo=" 


Felicitas difplicet. qui[quisez auferrevelmutare tentaz 


mon, Quafiperrifam, inquityftulrus operatar/cels, 
Turpia enim arqueinhoneftafatu diótuque dum 
ridemus , approbamus : fuoque pondere prauitas 
Identidem in peius trahir, Cenfeo ergo, moribus 
Chriftianis cettillimawm peltem affere thearri li- 


-centiam, nomini Chriftiano grauilílimam jgaomi- 


niam. Cenfeo Principi cam rem vel maximecurze 
fore, neaur ¡ple uo exemplo auctoritatem conci- 
lietarti vanillima , fi frequenter interft [pectacu- 
lis, audiatque libenter fabulas, prelertim que ab. 
hiftrionibus venalibus exhibentur: $ quoad fieri 
poterit, de tota prouincia exturbet cam prauitacés 
neque concedat mores fuorum ea turpitadine des 
prauari. Hoc noftrum votum ell, deftinataque fen- 
tentia. Verum populilevitas 82 peccantiumunulti= 
tudo, quaíli moles quedam opponitur: tumautto- | 
ritas corur qui communi errori patrocinantur. Et 
elt excufatio furoris multitudo inlanorum. hoc 
quoque nomine praua noftra natura, quod vitiis 
fuis él cupiditatibus fanet : neque facile aucllifefi- 


io A 
SÁ : 


nicabiis que cum voluptace folcipiuatur, cuius (u- 


mus natura upidiflimi. Víque adeo ve fi quis vani- 
tati reliítat , ei vehementer irafcatur popúlimulri. 
tudo. lle /5t publicrs ymimicus, Angaftinas art, cui bes 


seri: curo libera multitudo amertar ab auribusyencrtat! 


A a de e US UN SUE E + MU 
¿ledibus auferat avinentibus. Excecat nimirum pra. 
na confuetudo animos : 8% que paílim fieri vide- 
mus , defendere conantur quidem licentiz patro= 
.ni, magni Ícilicer Theologi qual ¡uri 6% aquitati 
confona, otio 8 litreris abutentes:quos redargue - 
re facile erit teftimonio 82 auétoritate vererum 
Theologorumin hac renon difcrepantium: á qui- 
bus difcedere noftra xtatis Theolo os velle non 
putamus, Has omnes fimulatz veritatis preftigias 
fetegere non erit difficile. multitudinemáfurote 
retinete difficilius eric,nili publica acceflerit autto- 
ricas quorum intereft magi(trataum. Profeéto cu- 
raudum elt,veea opinio publice fufcipiatar , thea- 
tra, lane quibus obfcaena argumenta tradtantur, 
officinam vniverfe improbiratis elle; qui concur- 
sunteo non lecus faceré quam quiadganeas , ad 
furrta,adcedes , ad lupanarla. quifulcepti laboris 
fradtus eritmulto maximus. Erunt enim quipra- 
titare cógnita delimant peccaro, (alutemque fuam 
rurpivoluprate potiorem habeant: neque pruden=- 
ws 8c cientes in mortem feranturfurentes, Tapi- 
di, Sc milerabiles, Hlud certe omni cura praftandús 
yt hxc nario perditorum hominum A templis pe= 
nicas excurberor.quod Romanorum rempore fuik-. 
fealiquando fatum, Tacituslibroquarrodecimo * 
his verbis indicar. 4e nemsodicaquidé india plebis ex” | 
er ,quia reddit? guaquam fcena pantomima ,CErra- 
eninibus fucrisprobibebarar.Quaergo fronte hiftrio. 
“¡nes de foro raptos e publicis dinerioriis in templum 
—Chriftianiinducent, vtper eos ficrafeltorumlz- 
titia augeatur? Aut qui conueníat »: véi Auguítinus 
contra antiquos Komanos air, hiftriones 1ignomis 
nia potare, atque in infaminm numero ponete, 
ye e per 


BE 


344 De. REG E ET REGIS INSTIT, 


:perquos diuinus éulcus hone fatar: > cura facris or- 
—dinibus. repellantur, quod ecclefiaftica leges lan- 
ciupt,quorum opera dies felti Ez cerleítium cele- 
britatesilloltrátur?Sed obiicis fortalle¿ecsin tem- 
> plisnon in turpibus arguments veríari, led lacras 
- hiftoriasreferre. quod veinam verum efler, Snon 
potiusad mouendum popali rifum, oblcanifíma 
¿quaque actitarent. Eteftacerbú negarenon polls : 
“quod Íit turpe confiteri, Scimus fepe in fanctifli- 
_Inistem plis interfabula a aCctus, choriadinttar adul- 


a GH furta, amoresturpes recitari, vt honeftil 


Íimus quilque ealpettacula vitare. debear, lideco- 
Ti pudor couníulcum velir: E Ecputabimus támea 


que amodeftis hominibus fugiancur , ea coelefti- 


bus elf ¡egrata? Ego crediderim potius qual lordes 
Sereligionis ludibria, hos omnes ludos a Aancti: 
mis templis elle exterminandos... ¿cimprimis pu- 
¿blicos hi OP chin turpi vita lit, religioné 


foedare potias lua Iplorum ignominia videntur: 6€ 
affued curpibus. A eriamn in fanGifimis lozis odo- 
rerm.quoimburi lunt, ore, oculisó roto corpore 


exhalant. ac nelcio an aliquando fabulam agant, | 


quia verba turpia , vel imprudentibus lxpe EXCi= 


- danr : E hostamen contendemas diuinis celcbri- 


tatibus adhibere ? Sed fac , quod. nunguam accidifo 


' feprobabis, hiftriones leucra al: ¡qua lege conftri- 
. Etos,':intra modeltia fines contineti polle, ac lacras 
| Aantam biftorias cum dignitatereferre : contendo 
¡non minus eun morem.cum. religionis lanétitate 
y pugnare,neque minus dedecus reip. afferre.Qui É- 


nim conueniat ab homitnibus turpibus Diuorum 
res geltasreferri, eolque Francifci, Dominici, Ma- 


pl 7 “PER 
O 


. : 3 1 y 
j e : 
. la: 5 4 


A JE 
> 


| pS "A 


e e y O e E 
repelente Annonid fit cocluna rertxr, autcde- 
no potius, facraprofanis mifcere? imagines in temo 
pl magna honeftate depingt cauctur, Scimpudio 
cam foeeminam Mariz aut Catharina, probrofum 
¿hominem Auguítini, aut Ántonil perlonam ute 
¿nere patiamur 2? Quod Arnobius certe , $ antiqui- , 
orTertullianus. ab antiquis fadtitarum accuíant:' 
Jgnominiolos homines infeena (fAinttifimoram 
Deorum perfonasinducare, None violatar marelias | 
(Tertullianis att )ó diainitas confiuprarar toudáti= 
bus vobzs? Que verba ad noftros mores transferas 
licet,jatque in antiquis interpreteris, noftrorum li- 
centiam $ctnrp! tudinem accufari.Itaque li duorum 
¡optio danda efler, mallem ab hiftrionibus profanas 
fabulasagi, quam lacras hiftorias ; quoniam cum 
ddecore; ac honeltate eos facere non pofle,perlua- 
fum plane habeo ¿tum ob eorum vilitatem 6 de- 
decus, tum ob fediffimos mores, paremque aéti- 
onum levitarem $ turpitudinem. Er jpíe cogita- 
bam intemplis, feltisque Diuorun omnia ad ipie= 
tatem $ modeftiam comparanda efe, quibus re- 
bus animus excitatur ad relig; One 0 ad rerum 
mE diuínarum contemplacionem , y tis communiter 82 
prinatim vacandum eN. Rifos, plants y clamores * 
4 anid preflent,per fe quiíque confiderabit. Se qui- 
' turprauitas allaneque mmor fuperiori, nequemí- 
nusdeuitanda.. .Mulieres excellent pulcbritudi. A 
'ne,eximiaaQionum venuftate 8z oratla inducua- 
tario theatrum:quod maximum cltincitcamentam 
—hbidinis,8cad COnUmae ndos hominespotifimum | 
valet.Dews enízz (vi; Bafiliws aít libro de pee rca cd 
cum Codererammantess ss VERA, fear dijtentlo, e 
 frámutua enpidita: isirf ersittytmter hommines ma::210, 


hs e. qee 


% - 
4 cÁ 


/ 


346 Der REGEET REGIS INSTIT, 


qua fe inuicem appeterent,matorem multo in VIO: GU0 
miam foeminam de einslatereformatam diligit vepro- 
prium membru, ES ad cam totozmpeturapitar Ste fa 
mina sn fe quandam virtute baber, mirarg,poteftatem 
trahendiad [e virum: non fecus ac magnes, cumip/e na 


. moucatur ferruwz ad ferapit.Contra hanc potillimú 


Y 
Es 


cupiditatem pugnare debent , quicunque pudici- 
tiz dignitatem confequi ftudene, nunquaminter- 
rupto víque ad yite finem certamine, Quodanii 
faciant,qui tanto ftudio ad theatra COncurrunt, pi- 
us 8 modeltas lector fecum ipfe confiderer.Enim- 
nero cum hiftrionés ftudia omnia lucro metiantur, 
vt multitudinem allíciane , quam non ignorant 
a(peétu mulierum, $ auditu máxime capi, omnes 
fraudes fufcipiune, nulla honeftatis cura: víque ea 
vr in templa etiam turpes has mulierculas indu- 
cant: quod his annis non (emel faítitatum eft, ne- 


que vnolocoin Hifpania, quod horrelcuntaudire 


aures. de quibus rebusegerint pudet,pigetque di- 
cere. Ere(t Principá munus reliftereleuitati mul- 
titudinis,S perditorum hominum temeritati.Non 
jgnoramus antiquis temporibus mulieres inÍcenas 
fuifleinuedtas y quasinfigni impudentia corpora 
eriam nudaíle, omnemque xratem obiecta fpecie 


- Jibidinis expugnafle pallim atque corrupifle, lua, 


quoquetate Chryloftomus multis locis accuíat. 
Nudas quidem innoftra theatra mulieres prodire 
non arbitror. tametái nonnunquam in ipla aÍtio= 
ne nudari audicbam., certetenuiflimis veftibus n= 
dutas prodire, quibus membra omnía figurantur, 
acferme fubiiciuntur oculis. Mulieris antem alpe= 
Eta pulchrz Scornatz , praterea geltus á verba 
in molliciem fraéta adiungentis , quid potentius 

Í le 


- 


0 


LIBER LERTIVS. 34% 
efe pollit adilliciendas animas, aque in fempiter= 
nam mortem impellendas , infammandasque li- 


bidineegofanenon video. Vincit officiomlingue 


periculi magnitudo : en amplius quod hxc etiam 
turpitudo fuos patronos habet, non quofuis de 
populo, fed viros erudicionis 8 modeftix opinio- 
ne preltantes. Aiunt enim aut comeedias in vhi- 
ueríum abdicandas , aut mulieres inducendas in 
theatrum. quod maius periculum immineat fi pn- 
erifubltituanturin yefte muliebri $ ornatu : qua 
alpectu ad prepofteram ac nefariam libidinem po- 


- pulus folicitetur. Nimirum yelamen malitiz que- 


runt. aliud agunt, aliud agere yideri volunt. Hi= 
Ípanorum nationi fufpicio criminis imponitur , 4 
quo natura abhorrer ( paucos excipio) $ nosin p- 
úinciis quibusid malum viget, Ícimus fepe puertos 
inícenam prodiifle fine periculo: varia sq; perfonas 


«vtrese dabat, cum dignitate, elegantiaq; actitafle.. 
Cupiditas autem mulicbris fexus latins pater, ma- * 


1oresq;multo impetus haber, non folum in corru- 
ptifimis hominibus $ prauis, quales funt qui pue- 
rorum amoribus indulgent, fedin aliis erizm viris 
aliqua pbitatis 8 modeltiz laude confpicuis. Mit- 


to q foeeminz Ícenice, que hiftriones confeétantur 
Scadiuuant, forma funt venali: fine quod«ot viris. 


procacibus $ otiofis circamfepte, rmiraculiinftas 


¿eflet, li pudice viuerent: 82 ex turpi queftu pleruma 


uerapte,pofitoampliusintheatro pudoreadin- 
¡E Tapte, pol 1Puust Ap 


- genium redeunt. Ira vulgato inter plures corpore 
Omnibus exitium afferunt, inuenes otiofi $ pet-. 


diri (quorum magnus numeros vbig;eft) coalpe- 


étu concitati feruntur preciprics; vnde rixe gra- 
ves, vulnera 3 codes, conteraptus parentum , $€ 
» E Ñ HA x y » rei 


Ae 
. 


348 De rEcE ET REGIS INSTIT. 

“rei Familiarispra amore earum muliercularú. Que 
'probra 8% fimilia multa alía, qui digna non putat 
que omni ftudio auertantur , ferreus fit, $ coín- 
«muni hominum cxterorum feníu, rationeque de - 


ftitutus. Cenfeo praterca nulla cerram fedem hi- 
ftrionibus extruendam publice, domum autthea- 
trum , quam lucri partelocaram vndcinopes alan- 
tur, aut quod in alias publicas veilitates impenda- 


tur: eaenim'pecies obrenditur ab ¡lis qui contra 


ftatuunr. Primum enim faéto theatro occalio ¡ma- 
nifelta prebetar honelta condicione viris S£ focrmi- 
nisinter (e libere conueniendi , praleccim domus 
auttheatri magiítro venalt: nam quí emit magno, 
vendar necefle elt omnem licenriam, que ab ¡llo 
flagitare homines perditi poterunr: ficeque ex the- 
acto lopanar multo exicialius quam alía. Deinde 
frequentciores ladieruar perpetuaflede publice de» 
figuata, quara omnino fit opus. Allícier loci op- 


¿portunitas ad ludendum él fpeótandum, E prute- 


étus cum magno cam ledem conduxerit, hiftriones 
vndique conquiret,nullumque diem elabi line lu- 
do patiettr: quin potiús diebus noétes. contínua- 
bir,quanta cum perturbatione reipubl. dicere non 


eft necefle. Quis eniminuenes auellar ab.ea vani- 
táte? opifices 82 agreftes reliéto opere quotidiano 


conturrent. famuli heros contemnent, feminzx 


vitos « familiam prz cupiditate fpeétandi: quod 


(cimus hoc etiá tempore ex parte contingere, Pre» 
» . » y po EY : A 

terea hiftrionim numerus extruóto certe theatto 

per vrbes 8e oppida, immenfum augebitur pondus 


eS . “Y. id! e LN al 
" iners arque inurile, cum inteneruati voluptatibus. 


nám éc lucri auiditas excitabit multos, heque nil 
magno numero poterunt tam multis theatris latis- 
faceres 


AVID BO A E RIT LN S: 349 
facere. Poftremo num juuenes ex his priuilegiis 82 
bacchanalibus, aurftrenuos milites, aut bonos [e- 
natores fore credimus? Diftene illi quidem eaín- 
(pectione amare: armorulm pondus,alias molefti- 


as lultinere non poterunt; cum totos dies refidere. 


in theatris confneuerint: quo tempore aut equos 
calcaribus incitare Es flectere poruiflent, aut alía 
rarione virescorporis exercere, aut certe pacis ar- 
tes commientari. Scimus Roma primum ex la- 
pide theatrum a Gneto Pompeio fuifle exrru- 
étum: namantea fcenaadrempus ex matería facta 
vrebantur,tanta ex co opere populi gratía, vt Ma- 
gni cognomen ex ea fabrica acceflerir, 1d fuitaul- 
ticudinis iodicium, que palez inflar lenifime ia 
omnes partes circumfertar : nam' prudentioram 


magnz parcis reprehenfonem incurrit, vudelay- 


dem caprabar. Sic docer Tacicus libro quatrode- 
cimo,produétis eciamín vtramque parterm probá= 
dic improbandi theatra argumentis. ve quod ía 


ea temporum fece $ morum labe dubitatum elt, 


nobis pro certa lege elle debcar, nequaquam'po- 
puli Chriltiani moribus 8 fanétitat: connenire, ve 
per vibes kk oppida,certa perpertaque ledes hiltri- 


onibúus detur. Scimus lepea Cenforibus Romz e- 
vería rheatra nihilorifinus , qual morum certill1- 


 mamaálafciuia labem.8< eritin populo Chriftiano, 


bacprofefñione,quireftituenda co ntendat? Ad hecs 
Sufcepta Chrsftireligione per omna pene cinitató cad- 


 dantibeatrayuti Anguftinis ant canea turpitudini ($ 0 


pub ica profe/Jiones flagsito ramo: có nosea mfauranda 
contendamws:Nincitreiindignitas orartonis faculta- 
tem. Negueexcules, noftra theatra non eflecon- 
ferenda cum antiquis, neque maicftate operis,ne- 
YA INR e NS Lol 


y 
y 


$» 


A 


o 


/ Xx, 
F , 


go — DeERrcrz ET REGÍS INSTIF. 


que ludorum apparatu: Turpitudinem loci accus 
famus,non ftruÉture modum, riuusteauis, natará 


" continer fontis vnde manar: furculus arborisynde 


excifus eft, lúuccum habet. Nam fi magúo vectigali, 
fublato thearrorempubl. priuariaccules, rifim te- 
nerenó potero: neg; enim tantilucrum elle deber; 
vt mores populi dz religio negliácur: neg; deerunt 
aliunde rationes, fitheatra repudiemus , ad egeno- 
tum inopiam fubleuandam. Et mihi qui fecus fha- 


- uunt,Magoi Pompeiifatumimicau velle viden- 


tur. isenim vtreprehenlioné euaderer, quafitheas 
tro conftitutoturpitudinis fcholam aperuifer, Ve- 
neris templo theatrú quali appendicern adiunxity 
religionis lanétitate nouam ftruéturá velaturas. ni- 
mirum verebatur ne aliquando memoriz fé cen- 


—foriaignominíaaccederer, qual arcem omniú tur: 


pitudinú ftraxifler, vei Tertullianus aít. Ergo Pom- 
pei imitatione cum templis, autho(pitiis pauperú, 
theatrum iungatur, quo maiuslucrá it, hóncít us 
fuíceptz jinprobiratis velamen. Cenfeo ergo cun 
multis, fores republica, hiftriones pretioyenales 
penitus remoueantuar. Omnesegim pecuniz viasX 


- norunt,éz pecuniz cauía omnes turpirudines fuE 


cipiune, inftillantg; aliis: quigítuaria arte exhauris 
unt pecuñias; $e veluti fopitis voluptace fenfibus 
latenter extorquent,quas non minori turpitadine 
infumant: otio $2 delidia vt torpeant ciues effici. 
unt: que omnium vitiorum radixeft. Vitis omni- 
bus de fraudíbusviam muniunt, libidine maxime, 
que auríbus $ oculis fuafcipicar. Dixinum cultu : 
inmminuunt diebus feltis, cum vacandutn elder re- 
bus divinis, populo ad fpeétacula artradto:que pe-. 
ttis omnibus piaculis procuranda videbatur.Quod - 
) NERO L£ndn 


LEA Trrrivs 36 


-finonobtinemus vtludifcenici penitus amouear» 


"tur, $ placet nihilominus.eam obledtationé popu= 


lis dare ¿ quodius zquiraspoftulare vidctur, 1m- 
petrate certe capis, vrdelectus aliquis ft , neg; 
promifcuelicentia quiduisagendi hiftrionibus cO- 
cedatur : ledlegibus certis circumicribantnr 8 A- 
nibus,quos nemoimpune transgrediatur. Tamet- 
fi nullis legibus putabam furorem hunc latis fre- 
nari.prudenter quidam O here, inquit, queres mee 
modum habet negue confolimin ratioieymodog, trablá= 


-rimonunle. Sequamur tamen Plaronisinftitotum; 


, 


Ya 


* 


5 


A 


$ 


qui poerartum catminibus examinádis prafici lanxit 
viros prudentes fon minores quinquagihta annís: 
corumiudicio quecung; agendz erunt fabulw ex- 
aminentut.ipfi etiam intermediiadtus, quibus má= 
iorturpitudo in.elle (oler,mulieresin theatra indu= 
cerenefas efto. theatram nulquam publice conítis 
tuatur.Diebus feltis ( vei abciquis legibus fancitum 
imeminimus )ludi Ícenici ne exhibeantur, netem= 
poribusquidem jeiuniiChriftiani.quid enim corá- 
mercii fqualoricum theatri rifa, plaufuq;? A tem 
plis 8 lanétorum,quicum Chrifto in cerlo regnant; 


-“acomninodiuinis celebritatibus amoueantur : al 


prelertim ii modi SC geltas > quibus turpitudo in 
inemoriar teuocatú , 8 ferime oculis (ubiícitur : 
que lun vulnera religionis noftre,probra, mons 
ftraq;immaniá: Hilparñorum nationis dedecora, a+ 


_deo fceda vt ftylus córredtate vercatur, fuog; fe faz= 


tore tueri hocgenus mali videatur.Poltremo quos 
“adfieripotefit minor! zrate pueri 6% puellz arccan= 
turab i1s Ípegtaculis, neateneris reipublica Ílemis 
harium vidiisinficiatur, que graniflima peftis Él. 
Adíint infpegtores publice delsgnati, viri pr de 
GOO | E prudens 


$52 De REGE ET REGIS INSTIT. 
prudentes : quibuscura fit vtturpitudoomnisa- 
moueatur, $e poteftascoercendipana li quisfe pe- 
tulanter gcllerit. Denique populus intelligar hi- 
ftriones non probariá republica, fedpopuli oble- 
Erationi atque importunis precibus dari: que cum 
non potelt que funt melioraobrinere , folet ali- 
quando minora mala tolerare,% populileuitati ali- 
quid concedere. | 


CAR AR 


. A A JA sd 
Multas in ura prouincia efe relaciones . 
ROBE VIUM. 


Mi de prudentia Principis diéta funtfupe- 
- Y Ariori difputarione , fed fummum tamen 82 
maximum fapientis Principis officium,praceprum- 
ue faluberrimuo eft, cundtaad pacem confilia- 
referre,rermpublicam a belli malis preftarc, Quid 
enim pace pulchrius ? Quid tetrius bello? Pacem 
appetuntorsnes , eaque gaudentqualibonorum 
emniumtonte: bellam auerlantur quafi fiammum 
nalum. “Bellinomine mala omnia, pacis appella=" 
tione bonorum copiam folemus fignificare. Vnde . 
¡lla frcquens Hebrais (lurationis forma, quapacé - 
quibus bene volumus,precamur. Contralkoma- - 
qui crifuflima nunciarer , eum bellum denun- 
ciareveteri prouerbio aflirmabant. . Pacem Greci 
pingebant manibys geftantera puerum Plutum 
dibitiarum prefidem cum fpicis.lauro , S£rola, re- 
dimito capite . fignificantes cum pace diuitias pa- ¿ 
rari,S vita ftudia efilorelcere.  Bellumiplum etái 
paci aducifarur , ad pacem referri deber : alioqui. 
dl | o! j Temere 


TITAN TARTIVE. 36 
din. ¿Fabi EE e 0 e mL 
temere ambitio eque fuferpiatur. Quid enim fla= 
griiofus quami dominandi cupiditate, auclaudis 
é gloriz ambitioñe,* nulla preeteréa nece litudinic 
humani generis tranquillicateni turbare , orbi- vas 
Stitaten affetre? QuatedGrecis olim'Pallas olía 
coronata pingebatur. Ia dídinis lirreris filios Mrael 
legimus 5 menté pacifica lulitos “ad 'bellun proce= 
dere : nimicumintercades Bt vulnera $ cadanéra 
proftracoram mbil aliad quam de pace coyitantess 
quod eniin lanitas ett ín corpore anmanus ¿ idíd 
epublica eltpax: $ q!iiemadmodum (tpe medi- 
Ccinam faciendo,corpusquedebiliando'reéta vale= 
tudo queriruf : ficcum diligenter aceite pa= 
¿Ecm tencndam tudicalum ic, cobicédiwas ramed 
_aliquando femp.armis coricuti, om. frcfam de- 
orlum agitatí : quo profligatis grauioris mali cats 


fis, pax lolida S« firma queratur. Paciautem p'hil 


Mmagis aduerídtur, quam fiin cadem republica , Ves 
beaut protincia via plures religiones fint. Quod 
fi recentes multatum vrbiam atqueprouinciatú clá= 
des,quam ft exitiale religronis diflrdium non do. 
cerent,qua in auribus 8 ante ocolos” verfantur: (1 
¿bulla huías mali ex veterimenoria exempla coh= 
 ftarent , que pallior tamenoccutriht: communis 
-Gmaium fenlos E ratio ipfa declairar,nil magús dil= 
foluendo rempublicam elle, q vbinon patrio, fed 
éxternoritu lacrificatur. Elt enim religio humáne 
locietatis vihculum, cuius fanRitatefoedera, cofñ- 
Inercia, locietateso; lanciuntar: Ex Déo enim orti 
- ad Deumredimus pet religioné, atoj ¡in eo voiuerk 
Conquieícimus: non fecus atq, ad orbis medium li- 
hex,omnes,tadiig; copulantur; Quz autem cogn- 
ititunio $ locieras inter eos efe porelt, quition ad 
O AAA AA 


Li A t 


. 44 Dantor srnteld Ms rt? 
eundem Deum certe non eadem ceremonia cule 
tuquerecurrunt ? cum alii alios vrismpios auerlens 
tur :iisq» violandis diuinum numen ia t1bá 
perluadeant. Prudenter Romanz eloquentiz pas 
Tens, 4mscitsa,tnquit, ef rerumihumanark 6 dió 

“maru cum benenolentsa e caritare confenfio. Quas 
re qui rebus humanis confentiunt, dinims diflentia 
ant; corum amicitia claudicet poriori ex parte ne- 
cele eltiatqueinter quos amicosrerum divinarum 
confentio non eft,neq':e himanasu¿n plena erit 82 
“yera. Nulla fangurnis propinquitas s nulla morunt 
fimilitudo, vicz genus aut parriatantum conftrin= 
guneyoluntates benenolentia, quantum religionis 
dinerfiras labefadtar :neque vila federiatimíantta 
jure vallata effepoflunt. que non difturbentur fia 


cile, fi duerta de druinitate opiniones lutcipian= 
tur. Nibil fallacius,nibil violentius , quam vbidi- 
ninam numen feditioni pratenditur.pars enim fm- 
¿pune libi peccare videtur excufante confcientia? 
catericoercere petulantiam non audent, primuri 
Lubeunte metu ne fraudibus vindicandis diuini it» 
ris liquid adm:ftum vieletur. Deindeexacerba- 
“zis voluntauibus;vbi malum lemel inualuit, Rlipó 
- inparentes cxurgunt : núllam fratribus humanita- 
tem exhibentiiidem parentibus naci. Omnia dolis, 
languine, cadeque propinquorum redundáre nes 
celle elt. difcordia , ciuili languine imbuta homis= 
nes redditimmanes, ipfoquenaturz fenfu fpoliar. 
Eft enim religionisamor cxteris affectibus porten. 
rior. repugnantibus aliis orauiffimz tempeftates 
concirantur nullo cognationisrelpeétu , ne magi- 
ftratuá quidem reuerentia ham vbi diuería op'nio 


siraentem occupauityid maxime veremur admitreré, 
qa: pes 


LA ix ¿EE E A 
per quod alatern Íperamus. vim imferentes. ¡Arqué 
eñm perluafionedycoercere latagentes ; vt implos 
cosloqueinuilos dereltamur. Eos cum tacovgmon 
intelhgerer, nihilzque dillociando mutuam can=. 
tatem: (erendis litibus inter homines elle, quem 
Felrgions; diffidium + variosolnm cultus toto'oibe - 
difleminauit: ne mottales coiren: amplius tú eaL> 
dem focieratem, $ coaletcerentin veú cótpus,fe- 
cus quam catere anifhattes ob narurz communis - 
onemamice inter le. neque modoquierun tngu= 
lacum ciuitatdn 8 prówncard ftarum.nonis opi= > 
ntonibus nouisque lacrorum riubus folicitare delia 
(tit,acquein noftris ruinisinfultare: quamuidian0=.: 
Strumpenus: prolequicurs. Scillo own: lidaorníi 
reguosleroboamus magna prouciz parté occua,y 
pata, metuque tolicitante ne Inbdirinouiprincipa-.. 
tus pertelis Dauidisque Salomonis bencfiorom + 
memores ad eorom polteros imperium reuora- 
rent, nouo culwinúetto ,¡duobusque vrolistxcita= 
tiseffecit , ne publicas popuh con oniis am plos 
conftatet: certusio Pramregs formara nu Iguana 
confeníuros, quorum añimi 8 tebrenita de rol yl: 

onedifcreparent.Sicin gypro conigile con! (ata 
Rege Serhone defunéto in epi a del vomos, lei 
_prefeóturastotidem8eregulos prounciam abiie: 
eoruitl' quemque diuería lacra y y NOUO)» que Leos : 
excogitalle (unde Ayytiisstanra Dcorono mudar. 
tudo ,' vt pene Oomn:3 animansey con iecraretir.) 
prouidebanrt nimirum ne ruilus in vous Kegem; 
caputque vhum ynluería prouiveta ton lentter: 
Contra Moles., ¿qua eraciapicoriá, ad Eo 'ndabdam: 
fue gentis felicitarem, legesqueX dudicia lancieh= 
ela 5 Imprimis pertinere iudicauit lacrorura ritus $ 
apo 6 1 cxiemas 


356 De REGE ET REGISINSTA Te 
carremonias lancire: Quod illi cum ceteris legislas. 
toribus , qui poftea lunt confecuti in variis orbis 
parribus, commune fuic. llud própritim;concoL=. 
diam perfenerare diu on polle perfuafus, Á Opis:: 
nionibus de:rebus dininis populus vátlarer, priuls; 
quamleges Icriberer, quidin otnni temporelenti: 
endum, credendumg; ellet de Deo, de. orbis, con=» 
ditiore, de felici homivum ftawu atq; de laplu pes» 
peccatum conftimit. ProuideBarnim:um he no=, 
vis opinionibus enaris pax publica Sc tranquillitas: 
turbaretur, vndein omnia mala ispopulus preceps.! 
jrets Verum quo maior lux fc Aingulas teipub: par»: 
res confideremus. Kegum» Sacerdotum, ño bili=: 
tatis Sc populirationes 111 proculd ubio labef:Étari» 
veterireligione mota, notils opinionibus.naris.Re-1 
ges quidem infinitis dificultaubus ea hberrate 1m> 
plicari quis hon videat , non fareatur ? Finge duas;: 
in vna provincia 4ut ciuitate cademw gerercligios 
nes, nobiliutm fauote, ferroque pepuli atmaras31 
número (eétatotum non impares. quid Priticeps:: 
facieréguo le verter? quan ratiónemadminiltran: : 
dercipublica'explicabic ? An conbiliis regere poz 
pulos, legibus afttingere y emeéndare iudiciis pók . 
fir? (1 quod propemodum necelleelt;autalreraant” 
vtrag; factio recufat obteimperare ? Siwvni parti fas 
uerit, alos feririer alienaros: quos ve fufpedtos. áts 
qneinfidelesmequidem arbitro á reipub + adimini= > 
firarione, $e iniliciz muneribas atcebit ne ármis» 
auctorirate, gratiaqiad reipublica giierontabu- 
tárurs que caucio necellario quamuis fulcepta, ma» 
gnamillis mole(tiá patict: in republica, in qua ñá=> 
tifuntá publicis bonoribus excludi y idque religio=* 
mis fulcepta merito , quam vetiHlimalm y 
/ ; JuUate 


1) 


LPR IR ITEREPINY SS 357 
“bunt. Sed rantifper tamen diffimulabunt dolorem, 
'dum opporruna occañiofele dabir colledtumindi- 
gnationis virus 1n publicam perniciem effunden- 
“di, quod maioriimpetn facient quo fe diutius con- 
'tinuerunt, Ac primuin inter fe conípirabunt, vt la- 
lutem tueanturcontra vires factionis adueríz. Vbi 
Sais vinum eric, religionis libertatem a Principe 
“extorquebunt ;. precibus minas adiungent. id (1 
“fuccellerityfoperbia.mox elari,correptisq; armis fe- 
roces in remp.impetú dabunt. Sivicerir, oppreílos 
aduerfarios, bonisa; euertos finibus derurbabunt, 
“Deinde Regermn fuorum prald o nudatum, 3rque > 
“in poteltatem redactum, autad (uam traducent re- 
ligionem, sur de grada deictum celumo; impe- 
“ pio fpoliabunt, Que omnta connexainter lele elle, 
“arq alía ex aliis apta Ex colligata, lecunda primis 
“pofteriora mediis relpondere , noftri nos temporis 
calamitates docuere, Si verifque fauere fimulabir, 
-yerilq; fulfpeétos erit ; mediumg; le gerendoaneu- 
-tris inibit gratiam, orbnium odía, 82 acerbitarem' 
h deci : arq; adinítar aque tepefadta a quia, ( 
neg; calida elt, neg; frigida, led ex vtroq; tempera- 
ta, cunétorum ingratus ftomacho 3 cunétis pariter 
+ repudiabirur : 3% vtramque fellam occupare lata= 
gens, ab vtrag; pariteradterram cader. Nam vtri- 
¡“que faétioni larisfacere qui poflit intantarerumó€ 
*goluntarum colluuione ¿Ne tyranni quidem ¿QHi- 
¿bus expedire populum eflefcilum, fuperius eftdi- 
“Etum, inreligionis difiidio rationes gubernandi, 
-continendiq; populos explicare (axis point. Ten+ 
tauitid quidem loftinianus Imperator, non minus 
militari laude, quam ciuiti prudentia clarus. Eu- 
ty chis enim (eéa Conftantinapoli graflante,altio- 
ars MIA: EZ] 3 ; rose]; 


358 De REGE EF OREGIS INSTIT: 


resque radices agente,quam vt extirpari facile pofe 
fer,iple carholicam religionem tenux, vxori The» 


- odore permilir Entych:s tenere, fen Gmulare va- 


"e 


laniam., nevtrique factioni pra fidiumin aula de- 
ell: viderotur fcilicer,damnaro exemplo. quodra- 
men.nolkra atate con tilium quidam Principes imi- 
catitunt.  Arqueillisquidem, ffhumana tantont | 
(peétes, nonincommode cecidit » pacato ad vito 
sexrum impesio,psolatis fnibus, Africaarque lt3- 
liareceptis : quod quallatum, atqueruinz pro-- 
ximum erat , fuperiorum Caelarum culpa videli- 
cer. . Acprafertim Zenonis 8 Anaftafii,qui pro- 
ximeR omanam rempublicamtenuerunt, Heno-= 
tico , hocelt, lege de promifcua religionis libertás 
te, magnz clades funeítz lacerdotum codes con- 
lecura funt : $ orientis maxime ecclelz fermead o 
exitiumconturbarz, Quanto melius $: lapientius. 
lovinjanus y ad quem cum furmma militum volun- 
tatein fupremarerum dificultate hoftibus a tergo- 
sa fronte infulrantibus poft luliani Apoftare cadé, 


«Imperium fuiller delatum, precie negauit le qui- 


«confiliis ducere adid. quod opus eltfactu. fubdir: 


Chriftianus eller, religione non Chriftianisim pe- 


+ tarepolle, Vocemimmortah laude,ipfoque orbis. 


imperio digniflimam. funt enim Prindpis partes». 
rempublicam prudentiaregere , fundare legibus» 


rum-autcin munus eftimperio, parere » fequiqua 
ducit gubernator ; vndeconcentus ille ciuilis exi- 
Stit qual variis interuallis , modulatis vocibus.. 
Vi diuecta ergo religionis Principi obediant Ghrid 
ftiani , contingatíane. quiautem ab. Imperato= 
gepio alienz religionis fubditi regantur imperioy, 
quod omacs intugantar, cui cunétorum volunta=, 

4 Es es 


as 


dl 


> 


A a a 
des Se cmpiditates cedant?; Et elt potius verifimile. 
legibus illos , quas eo nomine indighas iudiva= 
bunt, non fore obremperaturos. Iraque pioruma 
matio, quo tempore fub Romano imperio vixe» 
sunt, fi humana [pettes, ingloni, nullo cumulta ' 

cr vrbesconcitato , nullis correptis artis relgio- 
he veratuenda , temporum conditionem, mileri- 
alque omnes áz cruciatus inuiéta patientia, incul-: 
pate vite moribus vicerunt. Ar poltquam dies ille 
feliciflimus orbi terrarum ¡illaxit , quo Deus lum- 
mus eucría impietate gentem noltram in rerum 
faftigio collocáurt, adimpios Deorum cultus cone 
ucllendos, fundata eccleliz pace rerulerunt ani 
mos. Árque quod Conftantinus Auguítus, qui pri. 
| mas Romanorum Imperarorum Chui Detagno- 
vit maieftarem inchoauit: 6% confequentium Ce- 
farnm culpa , Conftantii focordia, Juliani maliria 
difturbarant, Theodoftus iImperator perfecic, lata 
lege ne cuiquamn impune effer Chrift:anam rehgi= 
onem co;.uitio , Ca umniaq:i€ vexare. E merito. 
Namái B bylone tribus puers ab ir endio ereptis ' 
Rex barbaros capite fanxit contumeliam in Deum 
illum, qui tam illuftre argumencum dederat vit= 
cutis Se maieftatis : 2quiús profedto erar vt talilm- 
erarore fimilis comprimetetur anidacia. Qui. 
con:radi(pu:ant,antí uis temporibus Deorumtm- 
pos cultus datos fol dant,na/centesinC bhti- 
hano populo leéras , ferro excilas fu fenegant. 
1Iplum Conftan num ea vit probirate,Hs moribus 
/ Gt poreltate,in Ari opinionibus difimula (fe: The- 
odofii Magni tempore in Mburbiis ab hereticis 
cóuentus habitos. Namtuftiniano Imperatoze Eu- 
eyclais (CGaroribus concelám farum opinionuam 
| ENS libea- 


% 


360 De rEcE ET REGIS INSTIT, 
libertatem, paulo ante didtum elt. Nosquidem' 
-Eértenon quid fuerit faétum querimus, qui (cia=. 
mus multa perturbata olim temporum aut homi= 
num culpa hai : ne. licuille quidem bouis Impe- 
ratoribus yitia omuniaab [tirpe conuellere, quidiu= 
Fe 67 ex ratione heri debcar , quid ¿republica fuú- 
furumdtt, inquirendum putabamus. Varia Stcom- 
murabilis temporum ratio elf, multaq; aliquando' 
tolerararn peruiciem vertant e finoítro tempore 
concedantur. Dies. ylis $2 maior rerum cogni= 
tio declaranit , rempublicam conítare non pofle, 
ciuibusin cultu religionis diferepantibus,* Quod 
Í1 memoriaveteris temporis excutiatuar diligenter, 
Conftanrinum inueniemus centalle , fi bereticos 
clementia lanore, bencáciis vincere polTer: ne gen= 
tibus Ícilicer noítra roordendi occafio eler. fru- 
ftra quidem, vurexperimento probarúm eltomn:s 
eacurafulcepraclt.. Er alioqui quid animi hibe- 
rec fotis indicayir, cum priores herefes ediéto ve- 
tit, Arifedtacores Porphyrianos vocari manda= 
uit,inuidiolum ea plate nomen, atque ighomini- 
ofum : capirale foref3 quis Aril:bros penesfeha- 
beret. Quod fubvitefnem Arium re(tituerevo. 
luit, Athana(iom exilig mulétanit: nimirum he- 
reticorum fraude ciccutouentos feci , queluavo- 
luntaresfupque indicionunquam fecifler, pifi Aris 
um ad lanioraconíilia traductum, Athana(um nos 
Ma Alexandriz moliti perfualus , fallusin vrroque 
Icilicer, fed ita impoltares calumniabátur. A The- 
odofía fcimys legem promulgaram hxreticis o- 
manta vita arnamenta detrahentem , repellentera 
ab honoribas, exilio eriam addiro non mutantibas. 
Przterca cun in occidente Valentinianus lunior 
y 1n 


» 


AE RMN OVA 
jhgratiam Taltina marris in Arii placiris diflimá= ' 
laret,arqueGrariano fratrein Galliaimierfecto Ma 
zimi fráude, ex Italia fogarus ad eum le contuliller, 

ab vtroque lex alrera tinili fenrentia contra hxte» 
7 ticos eltlata,nimirú Srobis Macedoniz vrbe Theo- 
doliofecandum 8£ Cyaegio Coll. hoc elt > falutis 
anno trecentefimo octogefimo octauo. quoanno 
fcimus Valentinianum ex Icalia fuitde pulíum. Tis 
- mibilominus latís leg:bus extirpandihereles negles 
étam curan AmphilochiusIconii Epitcopus arrifis 
ciofeacculanit, cum Theodolium falutaflcr, filium 
Celarem, qui patriafidebar, negligere vilus efler 
Neg; difimulanvit prarermifl1 morts caulamn, roga- 
tus enim curitafeciffer. Ne rm(inquit) Imperator 
prepoftere derchis tudicas, qutando lens folictui iniursa 
commotis Artanorum contumel:as, que taciuntar 1 
Jirum Dei,vindicare negligas.Q uibus lle verbis cau- 
tior $ ex Valentiniani calamitate cx (ab Eugenio, 
qui ex ludo htteratio imperivm invaferar, leptima 
anno poftquamlex Srobis fuerat promulgara, hq- 
reticoram Íicentiam nouis ediétis cogrcuit, Pater. 
nis veltigiis infiftens Arcadius vererem pietatem 
noua 8 1ple lege lanxit; Gainz Gorrho cemplum 
Conftantinopoliextorguereminis atq; terroribus 
fatagenti, vbi Ariani conuentus haberentur, adiu= 
- toreChryfoftomo reftirir.Ergo quod lub Theodo, 
fio conuentus Arraniin fuburbiis habebanr; quod 
“Arcadio Imperatore noíturñz lupplicationes , 8 
hymnorum cantus ab iifdem Conftantinopolia. 
girabantur, malitizremporum tribuendúm puto, 
potiusquam de optima earum Principum volun= 
tatedubicandum. Omnino quí poft Arcadii filiuna 
Lecutus elt Maxcianus legem tulit, Eurychianoram 
cb ELA adale 


4 


361 Di REG ETREGIS INSTIT. 


adulterinos conuentus vetantelm. Deluftinizne 


hborare non atrinet : fall ve humanus potuitcon= 
filium fecutus in Ípec:é prudens,te: xitiale. Er for 
tafTe temporis conditio diíli 

vrilex cius contra AnthemiamÁ >euerum hXre- 
ticos grauís imprimis 6% (euera argumenta elt. Ves 
ruma Regibusad facerdores abeaimus, SEczreros. 

miniftros ecclefia : quam Opratusfane de Epipha- 

nius,quia vnica eltin roto terrasum orbe vxori les, 
gitima, hereticorum conueéntus> quiad nnumería., 
concubinis fimiles faciynt. Quod tin vna domo 


arque familia cum vxore pellex , idque pari pene 


cultu habiret, quanta futura litrerum perrurbatio 


imulationem exprellita 3 


quanta calamitas,dicere nOn eltnecelle:racicus 11b1 


vifque eam labemanimo fubriciat. Quid vero 
domeltici faciant,cum vtraque velir 82 maudet pro 
imperio fieri contraria ¿Quo fe vertant ¿Quim ra- 


tionem oblequend! explicabunr $ Tantammpedira : 


difficultate domus in fadrrones bir: odio, inuidia,, 
rixis perpetuo fagrabir Domelticz rariones negli- 

satur. hauriendis volupratibus hert exemplo fa- 
muhincumbent:3% quod de equo Troiano dicitur, 
difcordia víq; ad:nteftina redundabunt: pralercim 


fi pellex mari fanore armata aula fuerir vxoride 


“nobilitate,pudiciria siploque coniugi iure €Ont£o- 


nerfiam facere. Wei Árius conrra veram eccleliara 


aliique barerici fuis: quí (que temporibusíe potifli= 


mum Chriftianos ¿8 luam ell carholicam eccles 


Liam pra dicantes,di uerla qui fentizent, qual hxres 
ticos repudiabant. Veteri Komano more pellices 


tanonis templo prohvbebancur : ve quoniain Dea, 
¡lla napriis precrat ricu illoindicarent , nihilefle 
nuptis grauius VÍFOLum pellicatu. 'Ne Absabamus 


que 


38 


» 


4 


Liam2RTERTIVS 365 
¿quidem ea fapientia $ grauicate Saram cum Aga» 
re in paceponere potuir,víqueco veancillam cusr 
¿filio domo exigere cogeretur , vtilegitima coniuk 
«fagitabar,Quegres argumento liranequein vna dos 
-moyxoricum concubinaconuenire vnquá:neque 

invnaciuitate, aur prouincia fallam religionem cÁ 
«verareéte rolerari.  Collidantinteríe necefle eft, 
¿ quorum nasura eft contraria : longoque pain: | 
le4um, nouam religionem nunquam fuifle in ali- 
quam yibem admillam line magna ciuium "82 ré- 
rum calamitate. . Circumfer mentis oculos per o- 
nía tempora, veterem ac recentera memoriand 
explica: videbis profetowbicunqueid malumn vi- 
guir,iura honeftarisconuulía , cadibus $ latrocie 
mis miiccri omnia: arq; eain veteris religionis cul- 
tores, 8 miniftros edita crudelitatis excmpla, que 
ab helternishoftibus nunquam exticiflenc. Quid 
-Albigenfes1n Gallia fecerint ; quanta immanitate 
-Hullitrzin Bohemia grallaci fuesint Ícimus: quane 
tumnoua peltisin Germania 8% in. Gallia A 
ritlanguivis, penein oculis veríarur $ auribus, vt 
ea przterire iclacios. .Agne commemorare qui- 
- dematrinet Luliano Imperatore, quam graula pii 
«fueriptab Arianis cum Heliopoli, tum in aliisime 
periipartibusperpelli..: tamerkilege erat cautuna 
- ne diueríz religionis caltus cuiquam fraudi clleto 
«Nouatianorun minas Cyprianus retulit. Edita 
¿0 Africaa Donatiftis (trages, ab Optato 8% Augus 
Stino memoriz lunt prodite. Quas clades diu in= 
tulerinelocisoranibus Ariani nemo ignorat : eríi 
+ hiinitio devno verbo controuertiam elle excu- 
+ fabant, Sc illiobaffinitatem opinionumab Qptata, 
+ vocabanrur frarres. Abhis Circuncellionum a 
Ex XaDICS 


4%; EE, mn nn e | A | e > 
Ge+ Di xkEcr YT REGÍS INSTIT. 
"fabies proditr : 1Hli Georg 'Alexandrini (xzuiciam, 


alénás 82 Vilarii perfidiam', (ynodos Mediola» 
"nebfem 8 Ariminenfem/ aliafquefexcentas peltes 


“excitatunt. V riure ecclefia ex ore Dauidisconque- 
“rarúr, nunquam fegrániora perpellam, quam que 
“adomefticis fúntillara mala. Nequetemere Theo- 
dofius imperator , vel in te leuiílima ab eccleliz 
placirisS% vera pierate Veruir difcreparesfed.ex ma- 


| q corum temporum yarietate, magnilq; moti» 


“bus expertus paruis fepe'momentis' haud leuem 
“inmurationem fieri. eri parum dici non 'debet, 


quod fecieraris mutuz “vincula difloluir , Chrifti 
ranicam, cui milires pepercerunt, crudeliter lace- 
“Tatin partes, quibus neutri'tegantur. 'Populuse- 


- pim vectigaltum grauitate fellus, 8 multis dificul. 


taubus implicitas in lacerdotum opimas reditus, 
"templorum rhelauros, quos maiorés ad Íipremas 


“reipublice difficultares , quaíi in facrum erarioo 


onftrukerane inuolare oblata occalionenon du- 


¿birabit. Ergo cum primum Dux fe temerariz mul.- 
“titudini dederit, prefertim religionis Ípecie arma- 


tus, [1in lacerdotum miores inuehatur, fadtaledi- 
tionein republica pars infitmior, quales lacerdotes 


funt, in predam mulcitudini cedene, templis divi» | 


“as SK orngmenta detrahent,tam multos accumu= 
latasperannos. Quod malum noftro tempore ac= 


E 


“eidiffe (cimus, vbicunque religionis diffidia vigue= 


- re. Adhec(ciflo populo, écin duas partes diducto, 
geminos Anriftites facrorum creari in vna vrbe 


contra omnia exempla vetuftatis, 6 decreta ne- 


cell» eric. Eam labem nulla erit faciesmali,que non 


—eonféquatur. Quantaconfulto rerum erit 2 neuter 


enn lacis feuere fuoram peccata vindicabit , ne 
7 | lcóta 


SN 
a 


L E L FEB, VO 395 
Letra deferta ad holtium caltrayraníeant, veinte. 
ditioneinreltina fieriamar.Ex ea impunitate Ícelo=' 
tum licenria copfirmabrrur : perperuum diicordiz, 
$e diflidiotum leminaciom extabit.  Flanc fetun 


k : San pa ¿Se EN 
perturbarionem $e Magitiorura licentlam 3 nobi=. 


lim clades excipier. Quo enim alio profapa hzc . 
libertas qua plebs. omíi 1 etu foluitar, [pe étabit, , 
nili yt relbigione violata, ficerdotum, ordine pro - zo 
ftrato y templs direptis 6 ince níis ad proltetogn=, 
dam, nobilitater lerpente. larus incendio Pétue», 
niatut ?Neque enim in vnogradarefltet alum, 


fed primis proltraris périllosad lecundós áX tertios, 


éx deinceps aucta flainmagrad rm faciet : € gú a=.; 
lienz.calamiraiis [peótarores excta formo alegm, 
elle videbabtur j continuo eldem inuoluentar, 
inális, eo ainplius quo ma1ofiinuidia, Priioipes has. 
prarefolent, quam lacerdotes, Argumento clt bels. 
lumrafticorum ante an hos lepruagibita contra nO y 
bilitáarem Germania in, Allatía X Vicinis, prouins 

cijs excitatumaudtoke $ colicitárore Phiphero ob-" 
feuto quodan homine : qui cum per quietein (da. 
faniallet, magnatn le vit bbunam per agros excita 


pare, immanster fomnim interpretaras , nobiles,, 


quod adinítar muritiin fubltantiam plebis atro=,, 
dai) fignicari purans id bellum funcftifimuna 


 concitavic: dn quo mulcis Germania oppidis euet,, 


658 ulca mobilitare perempta (quod fuit miíetti=, 


mum)ipf fufticilupra centum mllia ferutitut tras, 


- eidati, Extar Munceri oratio fubiplum conflidum. 


ad rufticorum legiones metu confternatas, fugame 
quemeditentes: qua tudio illos Ibertaris Chriftia.' 
neretinende,atque excutiédilogum tyrano um / 
(fic nobiles 4 ) ad conícrendas Cum hof pa 
ro | AA - fhanue 


] 


ES 


- núllaque au 


yes De REGE 1d hrxsrs 1Nárit. 


imanus y éz collatis vexillis dimicandum, non miz” 


mus temérée, quam infelicitér excítauit.* Eftpro peb 


modum nécelle vna cum religióne reipub. ftatum * 


mutari.Sic potentiorés, Se quicunque dititiisabura” 


dant,pericúlo proximi eruntyin prédam cedentar 
matz plebis furori. que lua (ponte notvandites cus* 
pidiflima, fuam indigentiam 8% firim habendi plus 
ratxaliorum fortunis explere tentabit. Arlegibus* 


in oficio continebuntur ? Verumid quidein fet 
nitiin diffenfione civili motuque, leges ileré folez > 
rentyarmorym fragoreomniacircurnlonare, xa” 

E orreiós magiltráaruum. Erleges e! 
jultz, atque rarionabiles lunt,que prouident mul- * 


to ante, ne celerum licentiavigeat , omnis tamuls 


tuandi occafio 8 materia tollatur. Ergo quemad= 
modum faftigia turriam ; $2 cacumina montiutn * 


cerliiniuriis, ventorumque procellis obnoxia ma- 


xiine funt + (1ccoortaín republicatempeltas; eos 

ptimum inuolner Se profternér; qui lublimembho< 
¿notis locam occupabunt. quo maxime quandorez- 

ligtonis refpeCtus parum mouet ; priticipes reipu=' 
blice monendi (unt atque hortandi, fi priuatisras> 


tibnibús confultum cupitint, ve hiereticorarm ptas 
uitatem priufquám adolefcat, furorem nalcentem; 


inipfisincunabulis comptimant,tié prioremignas 


niam dolere deinde Feuítra coganttr; Veruma dif 


trandi fúbtilitare ad precepea dilapfam "oratios 
nems idea qué reltant confideranda reltringa= 
mus: atrquecommunis mali ex religionecommu= 
tata, patremñon tninimam ad populum deriuari 
doceamus: ve pollit videlicet ex aliena calamitate 


ute lzrari.Mutata ehim religione pax piíblicacon= - 


y 


». 


ftarenon poteft, vtifepediétumeft. Iotumuúled; 


populari 


x 


4 
1 


Linn o Tientrvs 187 
popular. plebibene ell! q e poceft?non lecus quam 
corporé 'rgrótante,morb; muleftiz per omnes dif- 

—fundenturpartes «Tincpruf ho cora refpublica 
bonis omnibus cuulacur hm omnia lus meme 
braalia excaliis connexa, cum capite amoris pet» 
fectivinculis colliga: fur. nequeinepte Pirarchi» 

am,hocelt, magiftcacuí debitam óbedientiam, lo» 

uls feruaroris elle coniugem fingebatur, exeoque 
coniugio felicitarem procteari. led vi fabulz inte- 
gumento (ignificarent > omnibus bonis cumulari 
populum magiftraribus obremperantem : contra 
ciuitoteinfadtiones fcitla, nequecommune vnuna 
imperivm intuevtimihil ede in felicius. lam vero 
religione conuulla, neque concerdiam inter .ciue 
coalelcere, neque aduerlus magiítracus reucren» 
tismenttere, laris arbiror luperius fuifle demon. 
frarú.Quod d (emel refpublicaio faCtiones abeats 
'diicordia ciuili deb.litata externa infuriz Joppors 
tunaeric! non fecus atqueligoum Í¡ rima, aut Ícifo 
fura cuneum admitrar,facile oditur in partes , Ce» 
'durquein alimentur ignis. Sicexternus hoftis ci 

ura Concordia prolara fadtionialreri opem feret, 

o wtalteraprollrata viramque fubigar, opprimatque 

tyrannide, Sic magna corrutiht imperia. Sic Carat 

Gallizm fubrecir. fic Turcarum Principes Graciam 

tumultuanrem , orientís Imperium debellarunt, 

Negre certius argomentum exiftar reipublica exis 

Hioproxiai2> quamcum opinionibus dereligione 
«iuesinter fe impune casperint diferepare. Omni 
no Hebreorú resaliquando Aorentiflimasid dife 
dium popúlo in Pharileros, Saduceofq; fciflo labe= 

“ faGtanirz arque lob Romanumiugum mifit. Pauci 
cnimciues ¡nueniantur; qui prompto animo bellú 

- prue 


| 


$68 De nrter Tr REGÍS INS TIT, 
propullent,8 coniunétisanimis prodeantin acierd 
in potius magna paris, vt ayre aduerlariis faciat 
lis, penes quos eric imperia, in pugna cellabir, Sé 
viétoriam de manibufficlabiioernelaudem vidto= 
rizaduería faétio ferat. Quodinexercitu Roma- 
ho. L. Papirio diétatore minoride cavía cuenille 
«notumelt, alienato exercitu ob imporrunam Di-' 
€tatoris (euericatem, Samnites, qui vno predio, des 
bellari potuerune, eualifle, magna crisi, ftrage edi- 
- taiñaduetlarios. tantum aliguandoin bello potelt 
quauis ex caula voluntáruio alienatio.. Quod Ko= 
imanivolimprouidentes acieminftruerey mi aufpi- 
- cáto, litaróoque nefas elle purabant ;exercitu loftra- 
to anguine hoftia mactata , re divina peraéta, po- 
fitisodiis ¿pati conlentu, hagna animorumalacri- 
tateadmanus $ puguam p:ocedebatur. Ad hxc 
quis publicis'confiliis y vbide republica deliberabi- 
tur locus erif ? totaenim deliberativex altercarios 
ne, 8cobtreóratione compolfsra y rixus, clamoribuss 
conrentione plena erir.: plerumque melior pars á 
peiori 6% audaciori loperabitur. . Ervtad minima 
quequeveniamus; quid fer ln malt vis , 8 fatalis 
difcordiz virusin domos (ingulas penetratit? Que 
formarcipublica tetrior, quis ftatus populi fune- 
ftior poterit excogitari 2 Aut que éfle obedientia, 
quz caritasinter eospoterit, quiinreligionis pla» 
eitis difcrepabunt 2. Vxor viram (fut ve imprum 
auerfabicur. vir vxXori adulcerii crimen imponets. 
que feinconfulto ad diuerfz religionis conuentus 
proficiícaturs fufpicabitir enim neque teínere;ne= 
que (íne exemplo, ibi hon religionis caftitatem vi- 
gere, led Ibidinamimpuritatem domipari. Quod 
virgines a parcntibus, guám multa 4 viris Aa 
y el '“Celi= 


. 
Ñ 


y EAN de MAR ORAR rin vés, 369 
religionis fpecieabducontur,ad perditorum hominum 
libidinem? fnis malorum non ft, vbi permillus fuerit 
ad nouamreligionem aditus atque qu dies nauis opi- 
nionibus dederit libertaterm, idem reip. felicitati Énema 
imponet: Sc libertatis nomen fpecie precia atque 
appellatione, quod ab omnimemoria innumcros ho- 
mines feduxityfe fallum  inane elle reperierar.Quod 
piítin reminime dnbia exempla afferre fuperuacane- 
um videretur, noftrogum temporum tragoedías , til 
imultus ciuiles , bellanefaria , ynam ob religionis Cau- 
lam lulcepta temere,furenter adminiftrata referrelíces 
ret:multalque vrbesimperu ciuilis belli defocmatos:in- 
numerárempla iplaopinione fanétitatis , molequeve- 
nerandaincenía euerfaque :facras virgines conftupra= 
tas: multa facerdotum millia cía : infinitam horvi- 
num,militamque multicudinem neci datam. Veniunt 
inmentemillipoctz veríus: . z 
Hen quantum terra potuit pelagio, parari 
Hoc,quem ciniles haujerunt, fanguine dextre. 
Verum hecaliaqueinnumera mala ex religionis difh- 
dio nata pretercantur,que funt omnib, teltata,% mul- 
corum hiftoriis prodentur pofteritati. Praterita accu— 
farenonarttinet: deplorare vanum cft, arq; inane pullá 
' preterlacrymas remedium afferre:(imul ftylilonga dil. 
purarione fatigati vela contrahendafunt, 6% portús ali- 
quis occupandus, fiprius tamen aduerlariorum argu- 
menta fuerintexplicata.Obiiciunt enim nobis qui có 
tra fentiunt, Turcarum imperium,quod plures religio. 


lisinteftinis motibus agitatur,contra omnibus fortune 
bonisindies augetur dí efiloreícir, Sic in Bohemia 3 cé- 
| tum quinquaginta annis duas religiones vigete, neque 

ira pridem tertiam elle publice recepram ex Martini 
-Lutheriplacitis compofitá. Heluerius gentem bellica 
fortitudine,8crebus geftis claram diu E religiones ta 
A | A NA NS 
y: > TAN A E ; 


' mi. 4 . 
Y da M7 PY de A y 
.. EUA E ae A A, Ea : . ñ Ñ 


nes,variafque lectas fuo complexu continet, neque Willie 2% 


2. 


70 "¿DA REGE ET REGIS INSTIT, 


remp admiliffe:idem fecifle Germanos. Sed hi pro fe- 
¿to maximam noltris Principibusiniuriam faciunt, có 
eorumimperia ex Turcarum tyrañinide metiri volune, 
Sc Chriftianoruña mores ad legum Turcicarum dirjo 
guntimmanitacem. Ulicnim quibus iuguín impofue- 
runt,cumiis nullam reipublica partem tommuñicant, 
Seg; armatradtare (bunt:led porivs feruire cogút, tifq; 
grauiora, quam aliisimperant vectigalia : víque adeo vt 
filitin leruitutem,fodamg; libidinem a complexa ma- 
tra rapiantur: vxorés fepein fuorú coniúgú"ocúlisim- 
puneconfuprentur.Quod fi esrócnomatón herelum 
lectatoresin rep.Chtiftiana viuete vellént, ve graniorá 
ferrentonera contenti con[ciéti4,quátantopereexpe- 
tunblibertateforta(fis effet ea conditio tolerabilis,ma- 
gno redemprálibertaré in noltrarep:dare:Núnc cú vi- 
deamus eos,quia patria religione difcedúnt; fumma os 
mniaefilagitare,primumque auétori tatis locíicaptare: 

quís nó anima duettateorú improbiraté, gui religionis 
libertatem voluntT urcarúm exem plo tu cri? Nam pde 
Bokemisafferúnt 8% Germanis,miroreos neg; Anglia 
exempla citafle,neq; Geneuz adlacú Lemanum: quib. 
inlocisnótátú noz (eótx vigér.fedCar holicis,quoríj 

magnus vtrobig; elt namerús facultas profitendifuam 
religioné precia eft:miiz Bterroresintentáturindies 

graulorés. Vides ergo eos iplos,quitáimpudenter apud 
alias nationes religionis libertaté extorquere conten= 
. dunt:szcú hegatur,impiú facions clamant, crudelé ty 
rannidé :longealíá rationé fequi.ybicung; rerú potirii- 
ploscontingit.N eq.0.táfuntimprudétés venó videant, 

- vná.elle retinédz ciuiliscó cordiz,(uag; tuédirationé, ( 

geligionis diffidiú aufetatur.Quis.n.igborat magnope- 
se vires Germaniz fuifle debilitaras,magnas clades per- 

. tulifle,ex quo nouis opinionib.agi cari, (cindig;co pic Er 

4 olim Romanis nequeita pridé Turcis formidini érar, 


3 
o Ad PR » 


RS 


MUESTRA TE E TIVOS... 7 
¿modo vtcorpus egrú,8 morború caulis afMliétum, nó 
ímodo aliorú labore opem ferte non potelt, fed nefuis 
quidé pedibus confiftere, nili alieno Pldio adtuaetar, 
Que igituriucomoda ex religionú dinerfitate nalcan= 
tur,poftrema hac difpurarióne explicata lunt : enertias 
relp.8 priuatas necelle fore, fi lemel puinciales de re= 
ligione1nteriplos dillidere caperint. Regum rationes 
“SL lacerdotú cuerti: plebis 82 nobilitáris io co 
imaloyigéte conftáre:nó pole. Q uz omnia 11 folisluce 
clariorafunt,G haufta é natura fontib”,antiquitatis ex» 
emplis;tecentig; memoria cófirmara, li tota difputatio 
Budtoritaré 8 Adern fibia ratione fenfibusq; conciliar, 
incorrupris reltimontis roborata elt,(1 omnií ordinum 
vocesexaudiuntar, nil efein auita religi:one mutandú 
ts, qui falui ele copiunt:magoz profecto habédze lunp 
pratigiis, qui cueríaimpictate antique religionisfor- 
mam retineri precipiunt:nouarú auté feétatum inuen- 
tores accusádi meriro Biufto odio pofteriratis dignifl1- 
mifunt iudicandi.monendusq; Princepsatque hortan» 
dus,vt nafcentis mali iniitiis fe opponat, farmmarmg; i- 
nitio reftinguar,vel lui corporis obieétu, ne filacius ler- 
patcontagio, feroremedium queratur:nomen iphusy, 
locordiz 87 male geftz rcipubl.macilis debonelterur ; 
ipleque(quod grauiffimum elt ) poft huius vitx decus- 
di delerti oficii 8% grauifíimi exeo fceleris, magno- 
rumg; malorum reus agatur: contempte feluris publi- 
Ex atque privata ufti fiimas peenas der. NAO 
 Quoloco dicendi inéfacimos. Acontentione dife 
putandi arq;mole[tia; animú ad otium renocare xquí 
elE¿Qualé principatus formáprobem maxime, qualis 
ficoptimaPrincipisinftitutio,quantis virtutibus, qua 
multis opus habear,explicui. Quaimagine exprefla,ve 
reor ne ftudiamulcorú tardentar:nam expeciri fortalle 
holint,quod le aflequipofle diftidát. Sed par eltomnia 
pres : 0 ARS i Aa 2 dee O a tentas 
; qa US % os : 


ULA Es 
» E a 


372 De REGE ET REGÍS INST LT. Lim IM. 
tétare,eiculus humeris táta rerú moles incúbir. Quod 
fi qué aut natura fua,autilla preltantis inge miivis forte 
deficier,q requirimus:tencat tamé eum curfum quem. 
licebit: prima enim lequenté, honcítum eftin fecundis 
tettilsg, confiftere.altiusq; ibunt.quiad faftigió conté- 
dent,g qui lulcepta delperatione eo perueniendi, bu= 
milia coiectabuntur, Nam inter Regesnó Dauidi tano 

- tuméc Salomonilocus eltinterludzos,autinter Ros 
manos Auguíto, Velpaliano , Conftantinoé< Theo- 
dolio Magnis, fedhorum lecundis velinfra fecundos, y 
Neque Annibal modo Paenus, $ Scipio, tuminterno= | 
tros Pelagius,Cidus, Ferdinandus Comes;Bernardus 

- Carpeníis, ate; fuperioriztate Confaluus cognomen= 
to. Magnus, copiarum eximiiduces laudancur :fed Se. 
multi alii magnam funteloriam á re militariconfecuti. 

. Quare non eft curcuiuíquam (pes infringaturautlan- 
enelcatindaltria.nam neg; q Optimú delperandú eft.. 
Sc in pra ftantibus Scdifficillimis rebus magna funt,que 
funtoptimis pxima. Deinde noftrú deregno 8l Regis 
inftitucioneiudició fortafle nó omnib. placeat. q voler 
fequatur, aut uo potius fter,(i potiorib.argumétis nita- 
tur. De quib.rcbustantopere alleuerauiin hishibris,eas 

nq veciores Jalienam fententiá aMirmabo.Potefte. * 

bon folú mihi aliud , aliud aliis videri, fed 8zmihi 

iplítalio tempore. Neq;inhacinodo difputatione que 
ad vulgiaflenfum fpeétar, nec validis radicib. nixa ell, 

¡Led nen fubriliorib.q dé argumentis magnopere velim 

“cotendere.Suam quilg; fententiá per me lequatur,neg; 

noftrz lubícribar. tantú exorarú cupimus eú q noftra> 

leget,vt Piudició amoucar, quoniá métis oculis ofácit, 
SK memorconditionishumanz,Í1 quid errarú ell, 
pioftudio rempublicam iunandiveniam 
benignus concedat éz facilisa A 
bad DE: O. £N r 


» 


cod Puno 


uu y 
4 
Y is E 


- QYA£ IN HOC OPE- 
- recohtinentur: ms 
A .  PemriRezsCaftellatrr 
e odas : / A lexader Seur magiltra. 
Brabam Saram 5 tusproclamabat. 214.ex 
A Agar conciliare curiofis mercibus tribu= * 
. _monpotart. 363: EMMIEMperamit.: 159» 
Achanobpeccarmm punstur Alexandri Maga? virtua 
popube: 298.  ESvitialz5.ó 136./e lo- ; 
Adulatsonis artificiole tx=  negentumdixit. 174» 
- émpla. 176 Alhagibs, bóceft, proregés > 
dAdulatóris ingeninum. 170.  Corduba. os 
6 17L emesoveri ami Alfonfí Jmiperatoras falte 
endifcrimen:17 4€7 175 precláremo ¿3004 
LE dáficandi fiudiz in Prin- Alfonfí Sapientos Rega va- 
cipe laudatar. 284. (FP — tordia. 148, 
285: 2 Alvin Arágonims 7 Neap. 
AELfas caprino lactó nu 2 Rex 20. 0 00140 
iris 113 Alfon[í S.Luciferi regula 
dAegyptsis uinde tanta deo- 319. ? | 
— rummsalitudo. 355: Aluarus Luna: ¿ó1; morts 
AcfopifabulasFaerius car-  camá. o! 
mincexpreffics 114 Amicá Epifcopi Regis mu- 
dMejymnetam antigús ty-  trix MS E VE 
rannum vocabants 77: Amititia quid. sas 
«HAgnari quomódo [úccedant Amor fui adislator pracipis 
 gnTÉZNO. 39. Hscuique. 172, 
Agriomnes colidebert, 280. Amphilochis Epujcóps fa- 
Asod Eglomem Regem occiz lui. POS 1 
diz. 64.065. Añáxarchi verba ad Ale- 
dAlburguerquinó infisturor  xandrums 82, 


hu » : , dd Da 


3 rr PND EX: ' 
Annibal Nerja. eivs dis .Altanicla bbdd al 


tum. 240... fermisimperabant. 250. | 
Annmacira. . >. 263 Anaritiacanenda. 3184 
Anfuri pides. 319. D.Augujtinas. 70: gi. 142 


_ Annus morbisinfigns. 303. 343.349. 
«Íque potus frequens Hijpa= AugufuaRomam ex Later | 
mis. 283. 118 fecimarmoreqm.287 
Aquile penne alias  deno- Anlicorumiudicióm ne Rex 
rant. 97.  fequatur. LX 
Arragones Infritia. 69. Bo, ] 
Arcade mujica dediti erane Bandemilitia. . 248. 
lA. - Bartholomers Facciós, 1400, 
Arco adificande, munien- D. Bafiliz locus de virginit. 
de urbes. AE A 
Archimedes lines intentus. Behetria in Caftella qua; ta 
147. rant. 308. 
ArginmArilodemstyran- edo capit Gilimerena, | 
nus. | 63. Vandaloruns Kegen. 98. 
Arit Jebtatores deENPorphy- Bella ru[bicoramin Alja= 
y FaanE. 360F36I. - És 3658 
eAnjtides quid de. conjilio Belimm feipfumalat. 246. 
Thempfocles. 314. Bellemala. zi 
«Ariftoreles.8.24+49.69.77. Benadadmw Rex Syriaaqui- 
106.114.129.132.216.217 — bus ustims. 156», 
MARITA. Benediitimoruza  Conobid. 
Arfenins filiorum Tiheodofíí-  fcboleerant. ne! 
Magifer. 221.186 Beniamin tribus punitur ob 
Artes propter inopiam ES vaorem Lenita. comfti- 
 propter earustras deferun- * pratam. 2990. 
tur. 322. Berengaria Regina Blanca. 
Afirologia ll 153: Zudi- - fororiprelata. 41, 
ciarca ars vamfima.204 D.Bernardilocms. 229. 


Áscas 0 exo 142» Bláca Gallie Regena Pater, 
D, Lita 


ms 
” 


Eno 


DeRége de Regisiati AU 


DD Ludenioi Kegis.4l. 135 


Bona Principls irifariano. 
PES $ $ (58 25 63 


s 


Calderonias nobilis Theolo- 
gus 3. obsit. 304. viu E- 
piraphinmo, cir ¿epa 
Califibenes ab .Alexandro 
occóas, 17 4- 
( añtino, lacte qua fuérent 
natritt. 113. 
Cantrones quibus nutrices 
vrántur. 113. 
Add DRIMS 18 ecclefz 4 ne- 
CJUS. 8%, 
Cároli princ aipes duo a pa- 
rentibus capti. 36. 
Carol: Magni lex. 218. quo- 
modo io AXAMIr, 
285 
Cda Salermi 1 
Gitomodo fernatar. 330. 
zarolus Vafconm Ritx co- 
_ gnorecnto Cradelís. es. 
La Fionis reggh ignacr. 
SS. : j 


AI 

aruaralisi fratres pracipi- 
tatl. 207:3355 

ato Cof. venit in Hijpañni- 

Ar, 12464 

Cantar confiliura reclms 


Princeps : 


arthagirienfés avcufantar, 


yaa felix tomtrilas. 


337» . 
bl bárondzs Ty ADA 87. 
[helidon:a oculss mederur. 
y 


Chiron Athillis educatór. 
3 6 54 

E. hry/:pprs nutricesfáplentes 
eje valia. esa cibrcós. 


pat oblerio.. 1470. 
Ciceró.155.198.3"0.enmslan- 
des. ¿ 138. 
ras MADRE AUX. 6. 


(erce Ho nes vertebat in 
jeras. LOs 

[estes neg, extennandi amrl- 
tum neque locupletandr, 
3211.87" 32% 

Clades 171 África “uperácce- 
pra3o21.0 ad Angle l1t= 
E07rA. 1bid. 

( learchws Portichs FE 
RAÚL, E 

Clersentrapriacipis. 1 8; Ze: 

Qericos Gál Vorañit Viros 
debtos ($ clericorum ve 
Je viubrur Jehelafticó in 
iy ama. 1393 


.Cónuies Erin ncrpts Jint msl- 


15 , SS 
Consagioruz Celeb elfo. 
106. 
ales a b ici 6%: 
Ba ie 0= 


"TND: 


Confantisiolertia. > 234. 
Confiantinis primas inter 
Imiperatores Chriflianos. 
21599 : e 
Confus, Neptuntsidem, fub 


Terracolebata?. 1705 
Cornelia Grácchorum ma- 
tér; 101. 


Cynethenles muficam con- 
temncbant. 141 
¿ Lyrs 5 Cambrfis educatió. 
OLEO. 
(Gres quomodo nutritas. 
114.multms erateh egua- 
Lbus. 59.landis cupidis 
197. agebantur corar eo 
canje fiéle. ¿003 1pjesA- 
lexander (57 ¿ajár fuere 
tyr anat. 19: 


6 
Aualus M agifter é- 
¿Guias 323. 
Dand mi :1mo fl regnuns 


reingtit 3: .Licuitille San- 


lem nccideres Si. fnilites 
es parlar légst: 2490 
cura! agros colis 280. 06 
e05o > peccatunt punstar 
populs., 198. 
Donitatur vire inter p!n- 
res pártita curd. 26: 
Debora Ludeis praeft.' 37: 
Memecrrió Phaleris confus- 


$ 


Y 


ENS | 
0 ER 3 
Defultoria artes peritia. 131% 
Dens Sphingss forma pú 
bátur ; tumo sumen 
E > E le 
_Aalfideniss. 
Drálebtia quid. | 
Diétamum figitras peli 


15 PON 
Dionyfias tyrangus. 63 


Dominicas proditor. 3704 
Donat:ffarmm jamiiaía A » 
 fricd. 369 
Drujus tribunas plebis 263. 
- Es 
TL Colefía Catholica vxor, 
legitima. 358 
Ecclefiaftici redirus aleban 
_ pampéres; 3 
Egas Alfonfi primi Lufita 
infitrator cimfzue fiat 
3190... CS 
Egeni facele turbas com 
tant 322.[u08 quequed 
Hitásalat: "32 
Elifaberba Regina (athols 
. CA RUZ 34 
Elogueñs fit Prihceps. 145 
Enos primas Deum ink de 
204. 
Epaminondas dex. | 
Epilcepi ne frant repente ex 
Dos ce ide 
5 mornachss pida 


vi 


O 


A E De RegesRegisinfit. | 
hiureconfulrrs. 220,221. Fido prope [owems in arpito- 
Epifcopi Ferdinando Regi lo 165201317» 
Santlo regnuns dedsre. Elia parentibus de generes. 
SO. : 105. 4 matribus nutriz 
Epifcops ad conuentus regni  antór, Pod PY: 


vocabantar. 75.88. ¿lis Filai Heli e Samuelis.24. 
mon funtoppida detraben- Eli procerumsn anla Regis 
MA A 76.89.  educabantar. ' 156: 
Epifcopts tributar quodima- Elagito 5 que procuratio 
net incolume inter here-.  demandars pojfit. 230. 
COS, 89. Fleótie Lujfitan conftantia, 
Engeniustyranums. —3ol. 320: ¿ Do 
Ennuchis apmnifiris vteban- Flaminana nigabilia vt fit, 
tur Rego, go. — andebeat tentar: 2183, 
¿Exercitatio corporis quals. Fratres diferepantes m0" i- 
O as bus uniricum vbtto. 115. 
Extrema aonfilia aliquando 0 
 fequenda vstatis medis. Abaonite vexant Uxo- 
0336. ; 3 rem Lertte. 199» 
e F Ganas Gotham, ZO 
porra eAntolini pie Garfas Gontetias Cejarsani 
A tas. 207 Praefelius, 319- 
Fernandes ¿Caftellaade As. Garfim Loay/a. 4. G. Var» 
 ragoniaregnam vocats  gasToleta, 134 
PMI Garfias Rex Vafconmmn c0- 
Fernandus Rex in ius voca- — gno.T remalus. 185. 
 tuscur ficdiítus. 307 edeonzs verba. 14. 
Fernadus Rex Catholicus.6.. Generandi tempora captá- 
Fernadus Rex Santiustem- da. | 106» 
plorums opa fuenere no- Geometria Ó* arithmetica 
butt, ts 94  vtila, G%. 
Feftus diebus comediene a- Germante vires debs!ita:e. 
gan. RARE tl PR | 
de By Giga 


e 


Mb NS EN A 08 

_Gisantes Loser colo de- Gall E 3 
turbare TENTAR, 49: Herbz quibis bruta morbk 
Gloria finde. 138. qrivizo medeptara AS 
-doexcitaridebeat. 199. Hercula Celtics. 149 
Gometres Solifias Alcanta- Hercules valga pelis pa Dar 
ra Haz, EE ATA Adi 65» 
Gordianas lemperator,- 22. Fherofolywmotant templiz vala 
Gratanus Imperator cgfíss  teulisex<tinfucre. 98 


aACaximio, 361 Hs paria fatus. Roderia 
G Guufinis Dax, Cardinalis BEATA 161 
 emusfraterocoií. 52. Hifloria laudes.15 4. legenda 
Gygísanulas. 47 Prrnc:pán ¿o 13208 


E, |  Hifirioro venales. 133,.e0 

"Abidís uutritio, 113. 1% 1 1trpitudo.341,4 100 
Hareditas in xegióo plis ripellendi.. + 30 o 
_guorsodoimauetta. 29. Honores dandi ctiamo zgm0 
Harnodizs Gariflogiton. biblas ES plebers. 248 


EE Elonoris Acgrftrs Robi oli 
Henoricoz lex can/a terba- pontificiam  prizqws Ye 
e CAN 357, tad $ 
- Hlenricó tente Cajiclla “Re- El pira pauperibusgener 
gu fallam. 257. > lsinfitucnda ratio, 38 
Henrici Villenis VECOTALA. + VAT1ALIFUM y ehera tl 
LgS. | Has ffisa 7 Bobina go 
Henricas Galliz Rex ocoyus 369. 


amoenacho. o A 
e Henricas Notbms fa fratrire= Í: AcobiAragonti Regts1 
Enam axfert. 4L.etrs. c0- A. Sa, 2,34 
hum filo datum. 316. lacobuso Avenincephus 4 
Henricns qtasrias Caficla fanjo loc? Sanitia Reg10s 
Rex abdicatur.i4 2qno= - cedit. 3 
bles repente euebi. 532. lacobos Cnel Desr.0cé 
coloquitur cura Neza dut Gallez Regetia, 


e De R.ege 8: Regis InÍtit. 

cobusPatriarchaturapre- Iimeniacantas. 142 
- mogentitiransfert. 35. Indico in veter: populo. 24» 
Lacobus TrezZus fatuarias * guatesdebeant efje. 296. 
203» o Tuhano comite fatta inuria 
Jeroboarsus cur vitulos “ex- “caúfa multarum clads- 
citant Zo O MA 296» 
Imperatores > wmults occifi a lulianus Apoftatams occi- 
Ns 57. derelicuet. 62. 


Pitiamconfituta. 307» > brbita, 362. 


Endoles * Principuns exole- Tureconfules poljun: fiers E- 


Joanne primus Cafbella Rex Tufiunianas vafa Hierofolyr: 
viélus ad Aliubarotam' mitana reftitrit.98. pla- 
gua de caufá. 94.et in- res religiones tolerat. 358. 
| fantiargo: mediam vi- Imfliira moceffaria.308.e4 efi 
am fegmiar cum extre- triplex 310. ei tepla cofts- 

madebereta.. 5 336: tuta.zit Mars esdem ES 
Toannes fecundus Cafiele > MMuerua afjingebantar 
Rex male edscatur. 126. 7 254» OA ad 


+ 


Imperia qnedam per iniu- Íúnon templo pelleces | pro- 


| fet. ñ 32 pifcops-" 225». 
| Pufanfores in Caftella. 302: Iuppiter nom fingótnr cane- 

Infistutores Principts quot' re Jo LaS > 

[5 effedebeanes "119. IJufiurandum infolens a Ca- 
| Joannes Anifi Magifter Rex felle. Rege exalta. 

LE" DF A E ER 


Toannis focnds Luf. Rega AE | 
 diblamn. 328. Y. abam peccanit Lia pra 
Toanues Paruus Pariienjs Rachel: jubfirtnens.6 6. 
o “FheL0002 62, Lacedemones Marti quid 
lonathas qrftat paren mel. facrificant.6s. quid Ks- 
| des, Ñ ER 298. gibus initiodedere. 69. 
| Pominianas Imperator. 358. barbaris qual fermis 2m- 
e dracundiefeditas 18. perabant. 240» 


mm 


Bb 4 - Fac 


Lacefi finguis coloremuta- Liberti multiexofí 911: 


to. 111, Lites brenifimantar. 219 
«Lamprediras de eAlexandro Literas docerds cura vEr IS 

Sextero., | 146  facratisdara. 109. 
Ltarareguli turbár regnum. Lmdqui Principem dece. 

205, dd ARA A 132 


Latina lingua gusmodotra» Ludoni:i.11, Galle Regís diz 
denda Princspi. 139  ltum.iCg.ecos (6: Caftel 
Landis ludiuns ultima eu- la Regiscolloquinon. 339. 
nica quam exuimus..89. Ludonions Asnrelianeifis a 
Laurentiara fabrica defors Joanne Burgundo ca/us, 
priopartefque. 2838 62, j As 
Laufentim Valla, 140. Lupina fides omillas arro-. 
Leacjmie Comes esufa, fa-  dunt. 97:98» 
stas, - 338. Lutetia urbs primaria re- 
Leges feribendi cam[a.18.fint  bellat. — * 130 
parce E peripicua. 297. Lycurgus duos canes inftism 
mftiruarntur cuña pro- > tionefanxet, 129. 
omulgatur.70.0aruos dee Lyfandri Regia ditu fefts- 
lex Us. $4, 44m, E 

Lezesfucce/fionts regiarn Á- M. | 

ragonta fepe meutaza. A  Acedonam [lit ia Re 
E VA graeducabantiór, 161, 
Legisde/imirio. 18. Megna funt,que fient opti- 
Leones neque cedendi pe- mis proxima. 3730 
que delicado blanda. Mgifratua proclamando 
1125 12d OL Ll A AN mutari de- 
Leonsdis vitia «Alexander  beant, 217. 
NRapato 0 108 A '“agoram pudenda, vantas 

Lentirica pugna famofa. Ba. ', A 
168301. Mori gloria pofterés qua» 
Lex deannona prerio. 281. filemen. A 
Liberalizas Principis, 184» Mariani Augujti lex cono 
e y / Pe ; e: (ra 
1. 4 


Il 


| 


De Rege ez Regis inTtit. 


tra hareticos. 361. * callids. 268. 
Par inus Aragonia Rex fit MarbusgramBimus qu dife 
42: ] fundituracapite. 116» 


Matres filios fuos nvutriant. Mofés facram curam apro- 
110 ardentius quam vts fanafermnxit. 87. 12% 


filios amant. 114.  curatne fint dsuerfe ops- 
Mediavia aliguando vita-  nionesde Deo. . 356% 
ONE 336. Mulieres [cenica 345 .1n fce- 
_Medicamenta que a brutis — nanudabantur. 346. 
0 AACCEPLAAS 43. Mancercoratso. 141» 
 Mendaciumanliceat.164. Munera ne indico accipi- 
-emustarpitudo, 165. ant. 2960 
 Mendici nulli olim. erant. . E 
2323: A Ne penie 
- Mchael Erantins Magifter AN contumeliam De, 
EGuitume. 333. umfudaorum. 359% 
Militaria premia miltibus Noembrotus primus tyran- 
danda ' 306,  nidemoccupanit. 49 
Miles cambia fiasles. 255. Neroin theatrum prodit, 
237. an externt aduo- 196. a CA 
cando, 256. Niciasquomodo tantus vtr 
Minerna bello cb fapientia  emafiz, 104 
prefetta 6.tibias senen- Ninus, Cyrus, eAlexander, 
tasobiecit. 145.  €Í Cajar tyrann fuere. 


Minifirs regitqmales, 212.0 19, 
pum qusjicaraza rati0= Nobelitate ignana nibiltur- 


nensreddant, 263,  pins,237. corum fanguis 
Minos cum foneconfabula — quirecoquatur. — 2430 

CO * 1205. Noxt homenes an honcffan» 
MMompenferius Dux. 134. di. 241 
Monarchia ig: debe: Ars Numacum Egersacongrefe > 

Jtocratie, * 26.  fus. 205. cis religio 5 
Monetam mutant horsines — pictas. “207. 


A , Bb $ N u- 


Ia IA CIR DA 
1 


IND EISNR 


Numerisconflamus. 141, Parriarcha marrum lacio 


Nurricos quales efe debe- — nutritr. >. dl Sis 
E Ab, 10110 Pamperesalendi ratio.* 321. 
Nutrecis vitioimfecins que- Pelagsnomen monti cuidana 
* dam Princeps. UBA | 
| ca E Pellices Junonis templa cur 
bfeguió gentia émitari > probibite. 36%. 
Principe. 81 Pelopidas T hebanormm dex 
Ocnulis chelidonta medetar. A ed Si 
ha. Perfa linguam caffigabañe 
Opes facrato ordini ne de- — 170.316.eormm Reges non 
trabantar. 324. cantabant. 145. eorunz 
- Optimo opponitar pefimic. > legos. el DA 
ey Petronila «Aragonia Rezi- 
Orcita Argolicus fenex La- na. > 2 A Pes, 
 cedemonos execrataer 301. Petri Aragonis Rega deita. 
Orphei cantes ves. LATIN ITA y 


Oftracifmas Arhents. S3 Petri Caftella co Enfitania. 
Ocho Imperatorquaarte Dd. Regumiraturps. 183. 
Celu liberauit. > 330. Petras Caflella RexadT an- 


Oxeilexlandatur.: 261 rumcaptts. 122..eLregnó 
a 2 | AUfertur, Gaga 
cd laudas 3; 2. ei nihil Perras FenorimsArchie.To. 

> magts aduerfatar qua let, 263 
luresreligtones, 253. Petrus Lara Comes defendit 

Pedonumns Laced2mone: nobilitateno, 78. | 
MA EA Pharao curcoegit fudaos ur. 

Pallas olsna coronata. 353.  besadificare, ¿gl 

Panormitanus Abbas. 230. Phtlafler. ibid... 


Papirizs Diétator. 368. Philipp: Comineslocas. 338. 
| Parafiros auerfermr Prín- Phil pps Rogís epiftola ad. 


ceps. | 478. «Ari. AA 
Pasdiscihara 144: Philpps fecrrndi Elt/pams Re- 
0 | 44 


Re | E 


. s 
o . 
: E : 


De Reépe8sz Regis inítit. . 


gs lides e ade ificia » Pramio es paña re/p. pegó 
330. Hui. ..236.33l+ 
Philifia. Agp panda Pranitas qrorundam nulla. 
160, artejónatu j 102» 
Phrlonida cohortes Sei PA Primogen:tsizra lofepho da- 
nfiitast. 207. E apairo, (O 
Phipbers Joreniám.> 36 6. Brin PO ebditoríá bona ¿2- 
Phenix chili isiaflitator, reco arbirate fue Sa y 
1684 pare mon poreft.., 07. Sine 
Phormio de bello. aifprtat cofenfo poprl nasa ge | 
córám :Armsbale duce. ti tibuta imperare. em" 


8. quel. o ¿bra 
Pirharchia Tous cosex ma- Pronceps ef fubaites legibas 
ter felicutatic.. > 369.  78.non omnibivs. 83. di- 


Plato.6.35106.114:159.165. > frat cura multis.19. de 
183.217. 243-297. ge «religione msbil Jrarmato | 


| 


eigjde: 89: fs reliaron: deditas, 
Plantus, 269.  1B80.Hetradatar mulieri- 
Plutres prritado pingeba= — busefjaninándos. 125 | 
tar, 00032. ne vnamgralia multi | 
¡Poeta lafcimi cxterminandi.  Crefcerepaciamr. 163= 
AL: | Prineipatas fi bareditarita 
-Polemon a Xenocrate(an4-- 29. 
EAS: ¿IDO 3 Principatinn varia genes 
«Polyciez: liber 5 fatua qua. ra, | 439 | 
canona dixit. 1 119. Principes medicata. vete 
Pomperes unas e dibts Ma- > peremprizes. aucrepant 
gris. 349. a Thecoligis. 232. quals 
Pontes reficiondi 2) menta: coruna] fimilia. 234. fine 
1850 o 2 ex miliibus. 248. poa 
Ponufex Romanas maior. bell ARAGELABE. 0 1 da, 
concilio, 7d Prieorpes. colo dicabaniura 


.. 


Por Saiiiiis conflid.336, 79. 


INDEX. 


Princires debent ad famam 
abtipnes dirigere, 200. 

Principes multi punsts ob 
contrbtos facros thejanros. 
96. 


Principes olim facra tralla- 


bant. 86.27 facrís vocan= 


ur facerdotes. 208. 
Prudentia laudes 5 prece» 
ULA 326 
Prytaneum Athents. 250. 


Ptociotropbiuna có alía ho- 
[pitiorum multa nomina. 
32f- | 

Pueri guomodo inflituenar. 
99, ne imagines turpes 
videant , neque theatris 

soterfnt. 114.115. 

PyranidesEgypti quor jm 
falle _ "49 
) R 


René Proningia, 
LN Coros. 263. 
Reccaredus Rex Ronsa mit- 
et aurum co vejtes. 323, 
Rediribys ecclejsa alebaneatr. 
 pauperes. 324. 
Regia masefías unde orta. 
16.Coniungat CH monar-. 
chía optimates. 26. 
Rezós amores 0 tngentim. 
44 45. H9uUniós ()' partes 
1224 | 


Reges 6 facerdotes sdemo 
88.207.122. 
Regnum hbered:arimme efe 
debe. 35 
Rerp. quam Rega auttoritas 
mao. AR 
Roeligions Princeps fit dedi- 
tus. 180. 106. religernes 
plures tolerare non debet, 
3834 , 
Religso quid, dy undedstas 
201.1nftá 1n natura ron 
fra. 221. burnoya /0Ci2= 
14? 15 VINCIUL'=2. SEL 
Reprefentatio unta ficmene 
LU. 40, 
RoderscoDaxalo dinitia ma» 
lo fuere. 3230 
Rodericus pojtremus Gota 
thorum Rex, EA 
Roman auxit yeltegalía fut 
Princips. 2635 
Romani imperin quan- 
doin preceps abist. 259. 
Romulus a lupa nutritus, 
1130 | 


a Acerdotibres ne opa dez. 
'trabantur. 224. 0bin0pb= 
amcontemanntar, 9la 
Sacrisex reditibus maior y. 
tilitas confíar quam ex 
profanis. | ir ÓN 
Sa: - Sacro» 


Del Rege «Regis inftit/ 


Sibrorum cura guomodo 
quado feiuntia ePa resp: 
Cura. 123. 

Salomon externos velliga- 
les fecit.241.multa adi- 
ficanie, 287: 

Samutl 4 imatre nutritar. 

AT 

Santlis (> apellses Lufi tania 

E 320: 

Santlins Maior Rex Vafco- 
A 26, 

Santtinsi minor Alfonfí Re- 

| gu Saprentos fi fulers. 41. 

ESQ Rie Dejrderatus 

203 

Satellites externos tyraninas 
áduocat. “O; 

Siulis mens mufca fedaba. S 
UY: 142: 

Scedalus Lentiricas fenex. 

| opina African religso. 

Eon 

Scipionis Emiliami diEhum. 

AI EN Í 

$. o»salu deleriprios 287 

Scyrhétimori funt obñoxii. 

ELO 

Secrerminfiruari debét. 316. 


Seneca Neronis magijter 


1 dl 
Etbrierió céruas 


| doj: 


Sejoftres Rex «Egypt enid 
feceritnatofilio? 158. 
Séthone moruto JE gp tr in 


duodecim nomos dinifas 


CAD 
Sichimitbé in Abimelechi. | 
conjpirant; ¡6% 


Siclús fanélraris duplo ma 
107 popalars. 263: 
Sigifimundi (afaris 5 (aro- 
li ¿Avdacis coloquios 
3405 e 
Solon dé corporis éxercita= 
Hioneqrid?129.de pranmo | 
peña. 237. 
Sorores dué difcrepantes ob 


dier[ mM nutritionema. 


115. 
Syariané tmenturis modes 
Aeris 12 0. 


S Spetlacala vitanda; 341 
$ Syo mayis moni qua gra- 
ha. 331 
Sphingé pingebant in tem- 
plórum adita.. 168. 
Suaféla Sacerdos Cantaber, 


4. 
Superftitio quid 5 grotsw 
lex. 20% 
Sufanna aténéris Aita recta 
anfituta, 104 
Sinefi loc: 2$3.15" 
a 


Tacsi 


LND EX 


Tácitma biforicis. 50.63. Titus Linimó = 3daj. 


164.343.349 legends a Tolerdni templi Copia quo= 
PUIACIpen 1137. modoantte. OE 


Talaenera multis nominibrs Ad ¡50 efe aftelhe 


diéta. 1 Cancellaritm tbid. 
Taxanoframentis 281. Torguatis ena valetu= 


Templarilmilita: o 8." dinemocalórní. “22. 


Tenerina Toleranrs Archie- Troranms equie. 43 
po/copes. 263: Torrents imfar wo 'tirudo 
Tercalianas Ano e 329. 
Thexrtra publice*ee con as Traperuntias. "| "140. 
tuantir. 387, primum e Turca quo pacto tolerant 
lapido Roma fit. 349. wmultasrelquones. 309 Ds 


“Tihpem:s qrermpbitia a a/act Tyranuz mores có IIgetia y 


Lots. 92. 44.4 810100 opprimerear 
Theoonida dicta elegas 102. liceat. 51. ds wenter [105 
Them sclós conf hum re difcordia 243.F614 

vobaterm. 514: Ve ! 
Theodora Angufta Entyctr- X Y Alentiriais  Tantor 
añá. 359. Arianus. 361. cají5 ab 
Theodojí state o lex. Engenio. ibid, 


V alerias Hipponenfis (5 Va= 


| Thoodif 45 Imiperato? q derias Cajfarangruftanas 


“de flats? | 197. Epufiopi non concionan= 
Y. hrajybulms tyrammos au= tur, 225. 
EE TA 7.1: ebtigalia regía ne vendan» 
Thrafs cdiod Chalcedoni2 "tur. 251, popali confenfa 

us. 82. "IICA RIAY,7 O: ex cario= 
a iria dveradón diffims- fis mercións extgantur. 

latods > 164: ' 265.ne10s Hi panza £ra- 
Tibicines abfonteriam asudi-  uerar. 2668 
3 MA 155. Velada Marchto. Se 


Timotheus imnficiss 142. Veneno tyranmar perimerd 
1 - y 
l y y non 


- 


| 


” 


- DeRege8cRegisinftit. 


monlicet. 64. Unum ES bonum tonnexa 
Venerís (imperio exempta — funtimerfe. 28, 
tum Muje tum lincr- Onum pree/]e quam plures 
HA. | 136 melimseft.' 20. 
Veneris landes in templis. Voluptatis viros. 160% 
144. eims templo thea- Viilitate monentur hongi a 
trum Pomp.innxit. 350. 78. 333 
Verrius FlaccusGrammnati- Valpine pellis partem Hera 
ems cum Jihola tranfíit  culesaffuat. -16$ 
inpalativa, 139. Wxor Lenite a Gabaonitis 
Viepublica muntende. 285. vexáta. 199» 


pr ¿E : jo A 

Usitms (5 cultus intempe- Vxor Principisqualis. 117. 
rantiaimilijpania. 124. VaitiZa €S Rodericus pa- 

Villas copiofus pueris dari  firemi Gotthoruns Reges 


debe:. IBER 
Villenii Henrici vacordia. pa O 
148. | dd ole e alía hoz 
Virgili vartiverfs.102.113 dde pirrornm multa nomi- 
oia, : na UE ASA 
Virtusin quocunque coho- Xenocratesdi/putatio. 103 
 mellanda. 239. Xerxtstdncatio, 160» 
Vintcentii «5 forormm fuga 2 
-EStemplam. 2. Añre a barbaro honos 
Vindibta interditia a Deo Alfonjo Sapiente has 
do AE bitus EA 
Ditesplantare olim vetitrum Zaleucus Locrenfís. Sto 
mn Hifpanta. 282. Zenonts (5 Anafiafiz Pape- 


Vins homini ne multa pro.  ratorum Henoricon. 358 
eurationes dentur, 216, Lozimus hifloricus. . 863 


FINIS 


First Edition 


Desengaño de Celos, 1586. 
By Bartolome Lopez de Enciso. 


Cerdá!s copy from which the Cervantes 
scholar, Pellicer, made his notes for 
his annotated edited of Don Quijote» 


pe JOÁNNIS 


¡RÍAN A 
—Hifpani, 


 ESOCIE. 1ESV, 
DE P ONDERIB VS 


ET MENS URIS. 


Ys 
> '8 


We Wechel; lanis. 


ANNO M.DC.XLI 


LA 
o AO 


ELIRET DA DIRAN 
CORDERO ECOS 
DILO PRICES 


Eic legit vt difcat : rigido me vellicat UNQUEA: 
 Sipreflasmultoglería MALOr EXtt. 


-, ab Antonio Couarruuia Scholaltico . 


putos. Toletano,óz regio antea 
: Confiliatió. ' 


y E Ponderibus 82 meníuris , 82 
olim, 3 hoc feculo doiflimi. vir 
- De cura peftradiafunt. quippe ea 


de 
a 


víibus, mutuog; commercio ciúium interiplos, de 
cum externis maximeneceflaria. Íneo argumeñ= 


to loannes Mariana nouo conatú, magnag; dili- 


gentiaita verlatut,ve explicara commodius ombias 
6 exploratiora nobis quidem videantur:ac noftria 
hominibus, quorum exterhis [criproribus nulla 
cura fúit , magis accommodata: dignufque liber; 


quiin manus hominum veniat, cui audtoritaris $2) 


daudis auCtoris nomen vbig; gentium, haud dubi- 
tum conciliabir, quantum eric fatis, ¡ 


' 


de 
. Antonimws ConarruVias. 
GA A e o Ledcto. 
vb Sn aso AUN 
»r 5 AÑ h 

de Eee ode yo 
E Ye ” de 
E AI A mA A! A y” 


Se dilputatio- ad intellipendos tum faz, 
cros, tum propbanos fcriprores viiliima elt, 8z 0. 
mniantiquicate cognofcenda , Ó vitae communis 


* curar: Sed fiquistamen hun 


| Ch, pro €. aph 


: Hebraica lingua infolentes 


4 


PP 
o 


Lectoti. 
T Ebraicos SACOS qriibus pondera eS 


menfuras eins gentis ExpYimererima, conflare 
non licust, ne Gracos giidem forma congraens 


tis. Sic funtres noftra. Onuotus guilque cas clegantias 


c libelium recudere libras 
Inerit cum vt huic maicale medea- 
dec exordinefaciatmontum vo- 
veras Latinas fublicutas , que 
maxime Congreere vifa funte Pro afpiratione Chetha 
; 3 alpiratione d:ficellimoa AM, Ch,pre 

Ooph; Q,K, pro Samech,S ant, C. Cateraquia fa- 
erlia imirrsiónos sloaud ignari ramen 1012 fatis ios ltteros 
| 0 fonos expromi. Onidface- 
veía? Proñima reddere fatis habui. Jd te latere nole= 
banus. Notis numerorum aniiquis vfi. nan fem y 


y1U5 aliguando vo 


turexoratum,vt re 
lumuspro E ebraices les 


ne dfputarioni per fe dificil matores Ex eo tenebraé 
ofnderermis. 


AD 


ol 


d Y . 


RES 
a 


s E 


A 


AD GARSIAM 
—LOAYSAM ARCHIEPI- 
| (lcopum Toletanum. 


CiUapT el, 


Y 


ES 


enim difficilius, quam in veteri (patio, multorum 


tim, cum ex magno namero veterum, atq, recen- 
tium auGorum vix duos inuenias inter le confen- 
tientes. yetuftis gratism, nouis audtoritarem dare, 
quantus labor? lam calculandi, numerisg; ingula, , 
perlequendi (quod necelle eft ). quanta moleftia, 
quantaque atrentione opus elt, ne laptus contin- 
gar? Eo grauior labor exiftitquod non vntus gen» 

ris menfuras 62 pondera explicaturi lumus, quod 
¿pum efler difficile, fed nobilium maxime $ anti- 

E E AR O AN qui 


- 


O aca ES NIDO EL A EDS 


quillimaram Hebraicx, Gracx, % Romane. He-. 
braice quidem, quoniam diuinis libris explican= 
dis, quorum prima cura erát, non parum íuua- 
bit, quid ludzorum Talentum efler, quid Mina, 
quid Siclus exploratum habere: Preterea quid 
Corus, Ephi, Gomor, Barhus, Hin, Satum, Cas 
“bus, ac alias nofleid genus voces Mebráicas) qui- 
bus ¡gnoratis, hallncinetur Íepe Theologus , Ne-= 
celle eric.  Grxca autem 2% Romana adiicienda 
putabam, quod in his linguis pafim diuini libri 
legantur y Grecis fepe 6% Romanis menfuris fub- 
ftiuris pro Hebraicis, Simul cognolcendis pro= 
phanis auctoribus atque ecclefialticis aliquid lu- 


- - cisnoltra opera afferri pofle cogitabam. Rur-. 


lus cum noftris Hilpanicis conferenda vetera; 8€ 
—comparanda lunt, quo cunéta melius intelligan- 
tur. Nam omnium gentium menfuras 82 pon- 
dera, feu vetera fen recenria explicare velle,infi= 
niti Ebo eller 8z immení : neque modus ne- 
que-finis, difpuranti ellet, ac ne magnum qui-, 
dem operapretium. Sed ad Hebraica tAMEN », 
Grzxca, 8% Romana vetera fere aliarum gentium, 
renocari pollunt : ab Hifpanicis Gallica, Íralica,, 
Germanica parum difcrepant. Simul confufo, 
ex multitudine Sí varietate a nobis procuranda, 
erat. Er quoniam multi fepe nodi incidunt ¡m=, 
plexi, profiteor que explorata funt , politurum, 
me pro certis : in aliis, fi que verifimilia (unta 
aut ex coniecturís , autaliorum auctoritate , eos 
rum periculo dixero, fatis habeam. Áides tantum, 
_auctores appeller: 1n Hilpanicis menluris 8% pon= 
deribus, quoniam pro locis feepe 8 regionibus vas 
- fla lunt , Toletana pres , propsNs eius vrbis 
. pun 


/ 


- y 


1 E MT AR AEREA RI E A ON 
principatum-, $ quoniam, in eahoc quidquid eft 
opera cudebamus,ftudio (peque noftros hos cona=, 
tus eruditis viris 82 moderatis probandi,promifcue. 
turbz nullacura, corum prefertim qui ftudia vtili-- 
tatemetiuntur $ lucro,magnum lapientiz nomen, 
barbatenus $ pallio velantes,quoruin elt magnus. 
numerus ne eorun quidem quí inepta lemel per- 
fialione occupati dimoueri le abeanon patiuntur,, 
coque preiudicio diuería reprobare , ac relicere 
conlucuerunt.A quibus, vtnoltra patienter legant 
autaudiant, momentaquelimgula argumentorum 
“expendantattente, Gimpetrabimas, fortaflis eft-. 
ciemus, vtlabore noftro profecillele, $ lucis ali= 
quid in tantis tenebris allatumn confiteantur. Si 
quis obícure multa diciacculabit,is confideret,que 
'numerorum ratione explicantur., atrentione, 
opushabere. ; nofque lepe multa repetiille (tu- 
dentes perípicuitati , culus maiorratio eft habita, 
| quam orationis (yil. faftidiofi enimingenii eft,iA 
hisdilputationibus fermonis elegafítiam requirere 
'atquedelicatiio referia voluptatem captare. In tuo 
quidem nomine humanillime Antiftes ; hoc quid- 
quid eft operis , foras dare confilium fuit, nonpa- 
trociniicauta, ¡d enim vulgare $2 fuperuacancum:' 
fedvt obferuantiz noltre , € (ynceriamoris a pri. 
misannis lufceptiaccedentequeatate tuis benefi- 
ciis,noftrisque oblequiisconfismati,m onimentum 
aliquod extaret.Maioris quoq;erit,quodranto vico 
dicaturinam é< vilia quávisdona valde pretioía vi- 
dentur, fitemplis 8 cerleltibus int oblata:vitrú in 
Pontificio annulo reuinétú p idamáte accipiatur, _- 
pro yeropleudolmaragdus. Maior fulgor proxima 
is; 2.4 quz- 


I 


ll 


- quequeilluftrabit etiam minura, > Sinvul diligen=: 
- siam excitabo eo indice ipía operis nuncupatione 
vitro delecto ,; vndeprouocareadalios nonlicear, 
Supremum enitn fire caulz arbierum facic , qui 
elegitea prefertio dignitate, prudentia, erudi- 
tione.ficex víira queítus multiplex exifter. De 


“tuis laudibus 8% meritis pauca dicere indecorym: 
mulra,importuna narratio. Itaque de nobilirate, 
modeítia , lapientiz ftudijs; fuaniflimis moribus, 
alúíque animi8ccorporis dotibys y quas natura cer- 
tg vis maior conceflir benigna manu, filentiun+ 
eric. Tllud non pretermittam Ízpe verum: quem- 
que fortune fuelle fabrum, (yifque ingulos mo- 
ribus fisgi > raroab indole, ráro abingenio re- 

- sum euéttus difcrepare. -Nosidepti rerum efti- 
matores alienas felicicatis, infelicitatisque caulas 
(cilicat perlcrutamur. Hoc fane ¡nitio tui Pon- 
tificaras Toleráni, quod Deogratum, reipubli- 
cx vniueríz falutare fore (peramus , difpuratio- 


_nem hanc de ponderibys Se menfuris, que poft 
noftros Annales de rebus Hilpaniz nonita pridem 
euulgaros» forte his diebas erat in mavibus, crallo 
quamuisfilo, rennique contexta, qual primitias 
mittimus , $2 indicaturam earum lucabrationum, 
que fuperiori tempore infteurz de variis Philo<. 
* LophixS Theologiz partibus, haétenusin - 

vmbra delituerúnt,maiora daturi pares. 
modo votisé8c voluntati vires ' - 
0 COnEiogaMEs 


= 


37 MixsyxRIsS. , 
DY TA 
Deajfe o partibuscins. 


Vaedam fundamenta ponendafimt, quibug 
moles yninería difputationis incumbar. Ac 
-prinium deafíe 87 partibus eins d icendum ell ; de- 
Inde de pede,fextario,Sz vncia Romanis, quoniam 

ad hxc pleraque alia menfurarum 8% ponderum 
nomina reuocanda funt, atque exillis examinan- 
da. Romani veteres quoduisferme totum aflis no- 

mInenuUncOparunt,arquejn duodecim partes dini- 
ferunc,quas vocias libre ad inflar dixere. Eius con- 
fuetudinis origo 8 occalio fuir, quoniam primis 


_VrbisRomanz temporibus nummis vrebantur z- 
reis quidejn, lingulis tamen libre pondere , rudi- 
bus primum 82 informibus, lignatis deinde, quod 
accidit lexto demum Romanorum Rege. Seruins ' 
enim Rex primus apud Romanos fignauiras , 80 
quidem nota pecudis, vnde 6£ pecunia diéta eft, Se 
guoniam ca vice pecudum in commerciis yteban= 
tur, Plutarchus air in vita Publicolz. Sic As, 
quaíizs, dictus cltrefte Varrone, 8 cum libra ia 
duodecim yncias divideretur ¿ Romanis , fatum 
eltvt As etiam diuidefetur in caldem, quod man- 
ftimminuto quamis pondereaflis, redactoque 
primumad duas vacias rempore primi belli Puni. 
ci,qui alles fexcancariidiGhi for, vej Pliniosait hbr. 
33.0.3. Deindeetjam confequentibus temporibus 
ad vncigm arquelemunciam erisredacto alle,man- 
'fittamen yetus confugtudo yt eius partes diceren- 

turvnciz.  Etquidem initio ciftinus valor afíi 
manít.Deinde/ vefir Jvalde nina and 
p0oS. - a o Pl 


De PoONDERIBWS “7 ¿10 


| do Pliniuslibr. 15. cap.1. Appio Claudio, 8% Lucio 


Juniocofl. duodenz, inquit oleilibreafle vende- 
bántur , quod poft imminucum alfea nunquam 
contigille puto, vt tanta olei vilitas elfer. Ab aread 
aliatraduéta voce hereditatem cosperunt allisno- 
mine fignificare. Quod in iureconfultrorúm libris — 
paífim occurrit haredem ex ae vocantium , cul 
integra obuenit hereditas nullo alio. cum eohz- 
rede,hxeredem ex triente,aut ex vncia cuitertia pars 
hereditatissautduodecima (¡id enim vncia cít) te- 
ftaméto legacur.Gciugerum terra Golumella alíis 
nomineintelligens.lib. 5. ca. 1. in duodecimyncias 
partitur, vnciág; 1 plamin fcilicum, fextulam» Ícri- 
pulum, 8% (femifcripulum,non fecus:, acfidepon- 
deribus agerer: Preterca pedem Architeéti menfo= 
refque cum fedecim digitos contineatyin duodecim 
yncias,hocelt, pollices diuiferunt. continet enim 
pollex digitum vhum ex communibus cumtriente 
inde Beflaleslaterculos dixic Vitruuius li.7.C.1: QUÉ 
vaciarum oéto , fe pollicum effene. fic quatuor: 
digitos , fine palmum, vreltinedirione dla 25 
par.4.ver. s.illis verbis. Porro vaftitas eiushabebar 
menfuram palmi(loquirur de mari neo) idemin=. 


_terpres.3.feg.7.Ver.26.1re5 vacias dixic Grolítudo: 
autem luteris trium vnciarum erat. vtrumng); reéte, 


cum palmus, td eltquatuor digiti, tribus pollicibus 


fiuerribas vnciis pedis zquales Gurt: Demú fextarl- 


usallis etiam nomine ignificatur iveteribus, 8 cú 
duodecim cyathoscaperet, cyathi ipfivncia lexta- 
sit vocabantur. ficin Martiali calices fextantesh.e. 
duoram cyathorum, quadrantes crió, trientes quas 
tuor, dennces vndecim cyathorum calices legimus;, 
Hiac Alciarum intellige emblemate.25. * : 

A SL 


e 


a IV BN SV RAS XI 


¿Qu ds hoc fumas pocula more imuat. h 
Nempe calici feucyatho Falerni iniice tres calices 
3que fiuetres vncias id enim quadrans cft. Quod 
vero addic: ftesintra heminam , non vltra dimidió 
lextaritin prabdio procedendum fancit, Errant qui 
locum kunc aliteraccipiunt,8 quartam aque parté 
"mifcendá precipi volunr.¿Eodé (peétat Gracú epi- 
gramina 3 oalpes KIpUoLJAgvOs Tpi01 yUPas TETPATOS aro 
TNMOS NGY Darko uols ¿iy ETNMÍFLTOS. quodÍíic reddimusa 
Gandet permiztas quartusnymphts tribus ple. 
MET, Tune Veneri có thalamts promptior adueniet. 
Preterhzxc aflis nomine [1gnifer, dies, hora, víura 
centelimaintelliguntar, multaque alía luaram par= 
tium comparatione, Suntautem aflis partes, vacia 
nimirú duodecima pars.Sextams bocelt vncix duz. 
-Quadrans,id clt tres vnciz. Vnde Teruntius á trib, 
- vaciisdedudta voce, quarta pars aflis fue quadrans 
dicitur. Quatrin Iralis aquadrante faétus videtur: 
olimg; centiio quadrantes pro fportula loco cone 
.1cÉóte dabantur,- merces falurationum,Budzus de 
alle, li. sMartialis:Dat Bajana mihi quadrantes Ípor- 
tula centum.Trieos.h. e, quatuor vncia, tertiaafíis 
pars. Quincunx,quing; vnciz. Semis lex vnciz aflis 
dimidiú. seprunxfeptévnciz. Bes duo triétesalfis.d, 
pecto yvncie,Dodrans,tres quadrantes áflis,i.nouem 
vncie. Dextans decé ynciz. Deunx vndeción vnciaa 
-Sunt Sc vnciz partes, nimitú femúcia párs afíis vige» 
lima quarta Gicilicas quarta vncie pars,aÑis quadra. 
| gelima octaua,duella tertia pars,vncia fexenla féxta 
'vnciz parsallis leptuagelima fecunda. Sed 8 multi. 
plicato alle alía nomina ponderú coftabát,dicitur.n. 
ab alle,tre/lis,quadraflis,nonu fis decullis ¿cémllis 
de ES 08 ¿pe 


Quadrantem addat aque calicemfumpja/je F alernó 


e. 


.r 


e 
AS 
SN 
s 


+ 


4 De PonpirIizYs ” 
posido , quatuor,nouem,decem, $ centum aflj- > 
bus. vel alio modo aballe aflarium dicitut cadem 
aflíis Agnificatione pondere,vel vi alíl volunt, di- 

idiuio affis aMirjom dicitur. Plotarchus in Ca- 


 millod aliis (pe locis Grace aflarinro pro alle po- 
mí. Er cum libra ley as pondo etiam diceretus»ab 
ea voce faítus dupondius continet duos alfes. Sel 
ctertias genere mafculino duos afles cum dimidio, 
d tus qual femilterciys > Ac alt Volufius Metjanus 
de all=, addirgue in legibus duodecim tabularum 
duos pedes Se temis vocari pedem feftertium, fic 
Jacum legiro, Seftertius autem nummas erat ex at> 
 gentoquemadmodom maiores monetz. Preter- 
canammous ablolure pofitus (efterriys idem eft,Bu- 
deus de alíclib.3.Quinarius feu Viétoriatus, quin - 
quealhium valore, denarius decem , vnde 82 nomi- 
na manarunt. Is Denarii primus valor aliquando 
elt mutatus, carpirque fedécim abusa ftimarite- 
pote fecundibelli Punici.Plin.lib.33.c.3.Quod ad- 
dic: ln flipendio militar femper denarius pto decé 
ab. datus.lic incelligito , Militibus,quib. denarius 
diurnum ftipendium erat, quamuis denarii va- 
lore murato,manfit yt decem affes tantum pro de- 
nario darentur. Sicapud Tacitum lib. r.milires lub 
initia Tiperiiconquerantur, denis in diem affibus 
_animam 6% corpus g(tímari, lidemque flagitanc, vt 
denarius diurnym ftipendium foret. Vides hoc 
modo hxc loca optime conciliari. Erar 82 libella v- 
nius quidemallis valore, fed exargento: nam alles 
femper ex xrc cudebantur y valebantque finguli 
quantum quatuor noltri marauedini,quos Latine 
liceatquadrantes , aut reruntios.dicere. Marci .12. 
ver. 41. vidua offert minuta duo, quod elt quadrás, 
e nempe 


Ñ 


(Tr MENSVRIS. ES: 
fiempe illa minuta valebane quantum oétaua pars 
aflis vtiblanca noftra: dicebanturque minuta non 
ye minuta Gracorum medicorum, que funtpon= 
- dera minima omniúm 5 fed quoniam minor iila 
moneta non fignabarur. Porro Denatias valebat 
- quaurum quadraginta quadrantes. Noiz denaril 
bigx atque quadrige : vndebigati 82 quadiigati di 
€t1. Seltercius genere maículino quantum quadran- 
tesdecem ; fed Íi feftercium dicas neutro genere 
millc feltertios intelligere debes, hoc eft, decem . 
inillía quadranres, nimirum quantum viginti quin- 
qué aurei numminoftrares; quos coronasítu co- 

- ronatos dicimus, finguli valofé quadringentoram 
quadrantum feu maranedinorum, quo valorehoc 
quidem tempore aftimañtur. Nam hi fefterció cum 
—ducaris noftratibus velimus comparare » quorum 
linguli continené maratédinos- 375.felterriumy- 
num continebit ducatos viginiifex, preterea mas 
- raviedinos. 2 50:precile. Quo loco oportet explica- 
re forman nunerandi qua veteres Romani vie- 
baniur, cum alias res hiumeérantes, tum pralértim 
pecuniz quamois fummam ad feftertia fere rofes. 
rentes, € quemadmodum Graci non vliradecem 
millia progrediebantur, hoc eft myriada “fed elus 
nuwéri repetitione maiores fummas explicabanr, 
ytcúm cearum myriades dicunt,nempe decies cé= 
tem williazaut mille millia. ¿riada 0 12dav. qua eto 
jam loquendi forma vrebantur Greci: jra Ros 
mani non viera centum millia procedebant.Sed és 
jus numeri repctitione maiorés lummas numera- 
bant, vii Budaus docetlib.4«deaffeex Plinio, lib. 
33.cap-10. Ergo aurperfeftertios numerabant, qui 
abloluta eriam appellacione nummierant,aut per 


Y leltertia 


SS 


ta De Ponxbrer1avs 


feltertia aut per alía, vt aureus, paffus,pedes,de quí: 
bus omnibus dicendum eft. Per feltertios quidem 
dicentes. quadraginta (eftertii aut nummi, nempé 
quadringenti quadrantes, quancuín aureus num- 


. mus. Q uadringenti feftertiiauc nummi, quantum 


decem aurei. Cú ad mille feltertios perucniebatur, 


-. reliéto feltertio malculini generis tranfibatur com 


NX 


pendii cauía ad feltertiurm neutrogenere, y mille: 
leftertios continebar. Quomodo cum númerabant, 
rurínsid dupliciter faciebant : aut pernomina, vi (1 
dicas decem feltertia , himirum aurei noftrates. 
250. aut centum feltertia, hoc elt quantum aurel 
_noftrates.2500. Lampridius de Heliogabalo,Nun=- 


quam,ait,minus centum H. S.coenatiit , hoc eft ar= 


genti libris triginta, legendum pro trigintatrecen= 
tís: trecentz.n.libre argenti valent quantura aurel. 
2500.circiter. Sicquadringenta feltertía, nimirum 
quantum decem aureorum millia, que erat cenfus 
equeftris fub lulio Celare. quenadmodum ea fum- 
ma duplicata erat ceníis fenatorius. Erant8z mille 
feltertia quantum mille millia feftertíi, viginti 
quinque millia noftrorum aureorum. Licet 8 pef 
aduerbia, dicerebilcentum, tercentú felterria, aut 
biícentena,quatercentena, decies centena feftertia 
hoc eít mille. Supra mille feftertia non amplius no- 
minibus, led aduerbiis vrebantur Romani fumma 
fe(tertiorú centuplicatahoc modo dicentes : decies, 


feltertium, id elt,decies centuin feltertia fiue mille 
leltertia,vtrog; enim modo Latine dicas, femperg; 


adyerbia iuncta leftertiis centuriam fubintelledtam 
lecum afferunt: perinde enim eft decies féfterciom, 
ac l1 dicas deciescentena feltertia % quod amplius 
eltipla vox feftercium aliquando non exprimitur, 
| | + idem 


s 2 ET Men SV Ri 1 
idéq;fignificare loler decies ablolute pofitú aut cé- 
ties deciescérenaleftertia,centies centena felter- 
tia.Ergo decies feftertiú continet quantum vigintl 
- quinq; millia aureorú , atq,exeo caftiganda elt epi- 
- ftola Pliniiad Caluifiúli. 5.8 pro ledecies feltertiú, 
nimirú quadraginta aureorú millib.legédú, decies 
feftertiú: cum quadringenia millia (que decem au- 
reorum millia yalent ) idem dicat paulo amplius 
tertiam partem fuperioris lumma elle. Verumad 
alia pergamus duodecies feftertium , hoc eft duo= 
deciescentena lelterria , hoc elt feltertia mille du- 
centa, quantum triginta millia aureorum. quierat 
ceníus fenatorius fu Auguíto. Suetoniusin Au- 
ulto c.41. Dion.tamenlib. y 4. cenfum lenatorium 
fub Auguíto fuille air, vigintiquinq; myriades cer- 
tedecies leftertium,aureos 25000. Vicies lefterti- 
um duo millia feftertiaaurei quinquaginta millia, 
quanti «ftimatacft area domus Ciceronis ad Átti- 
cumlibr. 4, Septuagies feftertio apud Tacirumlib. 
20. efhicit centum feptuaginta quinque milliaau- 
reorum. Centies feltertium,hoc eft,centies centum 
' feftertia,quanti eftimatus eft vnio Cleopatrz, au- 
Core Plinio lib.9.cap.3 5.nempe aureis noftratibus 
250000. Quadringenties feltertium, hoc eft qua- 
dringenties centena feltertia, quantiapudeundem 
codemlib.9.c.35- fuit ornatus Lollix. Sexcenties 
feltertiumlibr.15.8 20. Taciti aureorum millio 
¿cum dimidjo. Tum lib.;. eiufdem Tacitidifpolito 
Mee cacilas hillies (feria , hoc elt duobus mil 
lionibus aureorum cum dimidio. Senecatermil- 
lies feftertium quadriennio quefifle ferebatur a- 
pud Tacicumlib. 13. S2de oratoribus ait Eprium 
Marcellum feu Crifpium Vibium poflidere tan= 
tundem , nie sá cum dimid:o, 
a $ Vice. 


á 
ES y! 9 
ad ds 


ed 


16 De PoNDER1IBvVS | 

Vitellius Imperator vtiidemn Tacirusaiclib.18.paús 
cifíimis menfibus interuerrifle credicrur nouies mile 
Jiesféltertium, nimirum viginti quatuor milliones 
cum dimidio.Vicies fepties millies (efterció y quanz 
tum pecuniz Tiberiuscorralit ez reliquic, vtiSue= 
tonius aitin Caligala cap. 37: hocelt fexceñries lez 
pruagies quinquies centena millia aureorum ¿vel 
ytnofteo mote loquamur, milliones lexaginta les 
prem (emillem , ingens famma E vix fidem fa- 


¿tura prafertim cumidem Suetoniusaffirmer,tum” 


loco éo,tumin vita Nerfonisc.3o.ingentes eas opes 
2 Tiberro rélidtas breuifpatio atque adeo non toto 
verteñte anño confumpras 2 Laió Caligula 8: efe 
falas fuille. Platarchusin vita Pompeipolt viétum 
Mithridaremait , tributa Romana creuilleado- 
Quagies quinquies decies céten amillia; (nimicun* 
deciescentena millia, feu decies feltercium, len vi- 


sintiquinque aúrcofum millia debent odtuagies - 
ginti quinqu ! ¿tu gles 


praterea8z viginti quinque milligaureos.  Augu- 
(tus apud Suetonium moriens legauit populo Ko= 
mano quadringéntics, tribubustrities quinquies 
feltercium. nempepopulo legauit decies centena 


aúteorum millia millionem vam, tribub.oéto= 


ginta feptem millía 8 quingentos aureos , certe 


cuique tribuicentena leltertlaaureos. 2500. efant , 


évico tribus 3. Plinius libro 12-cap. 18. milliescen- 
rénamillia feftercium omnibus annis India $ Se- 
rés y peninfulaque illa imperio” noftro adimunty 
nempe propter vniones éz alía qua ornandis mu- 
lieribus inde aduehebantur. Silocus non eft cor 


quinquies lumi Jduos auréorum millionescentum 


ruptus , credo perinde elle millies centenamillia, 


ac li dicerctrantum millics, duos milliones cum di.” 
e 


A - midio' 


> 
y 


ET MENSVRIS: 1> 
midio.ná aduerbia fecú centena affzcunt Kflhertia 
lingula seille feftertios valebánt.ynde millenariom 
numerú inte includunt.Alioqui fumma illaad duo 
"millia quingentosaureorum milliones excrelceren 
quantum pecuniz ín toto Romano imperio non 
serat.Ita in his modis numerandi peraduerbia, cen 

tom fiuecentena fubincelligi debent, que vox có- 
pendiicanladelideratur. Quodagntaniú contin= 
'gircum pecuniz fuman pertelirercia ve monltras 
tuna eft,fedotiam:culo auresodem alio.modo., aut 
alia quecungziumeramas Vel dicas decies imil- 
lia aureorum, perinde eítac (Gi dicas decies centena 
millizanreorum, centies millia palfuum,1ideltcen-= 
ties centenamillia.. alioqui pernomina dicenduná 
eller, decem millia aureorum , aut centorh milia 
palio, (id tantum fignificare velimus. fic quod 
diximus proxime, leptusgics Quinquies centéna 
milliaaureorum., eadem lignificarione dici potuit 
feptuagies fepties quinquies milliaaureorum: Sin 
Pliniofzpe millía palluum aut ftadia eadem ratios 
ne debent intelliga,. vriidem Budxus explicat l. 4 
vt cum ait Plin.lib.2.c.+08. laritudo autem terrzA 
metidiano fitú ad leprentrionem dimidio feremi- 
nor colligitur , quinquies quater millia lexagiura 
duo, (fic Bud.eus 8% Hermolauslegerant ) intelligi 
debet vtperinde lit,ac li dicerer; quinquagies qua= 
tercentena (exaginta duo millia,. vti Martianus de 
reeadem agens explicar, hodieguein Pliniicodicia 
bus ea leétio et, fortafle ex Martiano. fumpta. 
Que quidemfumma permnde valerac fidicas, no- 
uem milliones feptingenta quadraginta octo mil» 
liapafftum; qui paluam numerus efficic , millia> 
'fíum Aguesn milia feptingenta quadraginta oéto 
« dy y milla 


18 DE PoNDEeR1I Bv. 3. $ 
“millia.  Arquecum multís exemplisilluftrari be 
obleruatiopollit, pauca atu o 
colligiturillud Apo 9.Vet.t6: é numerus equeltris 
“exercitus vicies millies dena millia As pu! 06 
puupeder ex Greca forma loquendi diétum fuifle, 
cum ex Romana veteri dici ab interprete potu: (Teto 
bis millies centena millia.. Jamentm diétum ell 
- Gracos decera millibus replicatis maiotes (um: 
- masefferre, Romanos véreres centotn millibus: 
- Adextremumícire O orter, centuim eris aut mille 
zeris, cenfum aut m le alles figuificare in veteruMm 
libris : adiicituraliquando ari grauis propter alles 
libre pondere percuflos, qui ganes, corum,quí 
poftea percufhi (untimminuto pondere, compara? 
tionedicebantur. * Aliquando ctiam vox eris [ups 
" primituf,vt Liujuslibr. 39. dixit: Senatus Ful 1) 
“quantum vellerimpendete, (fapplein ludis) per 
milit, dum nelummam octingentorum aullium 
excederet. nempeoctoginta millia ales , qui eftis 
= ciuntad noftram rationem aureos oóto, mille. ac 
 ceperat autem 1 ciuitatibus ad eos ludos vr ibis 
demdicitur, centum auri-pondo,qui valebant ay 
reos noítros 9600.Plutar.in Lucullo,cumisin A 
ollinecaenaret , fumptum coenz fuilleait: rem 
uupre Say nempe aureorum quinque millium. GiX: 
cienim myriada pro mille aureis ponunt. Sic DÍO: 
nyf. libr. $4. bisde cenfu fenatorio agens vigintl 
“ quinque myriades pro aureis dixit. 25000. Pla 
- tarchusin M. Antonio arivrenal exce Poyo dente 
unnie. Deciesautem pro aureis ponitur. :$000% 
Addo $ á Boetio de Arithmetica numerum cug 
bumAradicevocari.  Sic3.binionem 27. terniós 
hem. 64. quaternionemn vocal. quaanalogia ql , 


Y 


as 


ET MENS VvRriIis 19 
Contendar mille milliz non omnino barbare dici 
polle millionem , vti contendir Nebrillentis repe- 
titioné $, rametá millecius numeri radix quadra- 
ta<(t,non cubica :io quoille errauityir AJOgul eru- 
dicusdiligentia: maxima». de 


Ciao, “1. 
i De UnciACó" libra Roman. 


yx cie Da: pondeto > Romanis Grecia y 
Y. ceperunr , quemadmodum $ nomina ipla. 
Greci enim mina vrebantur , 82 drachma. mina 
'centuim Drachmascontinet , cum libra Romana 
veflet tantum drachmarúm ponaginta lex , vncia- 
'rum duodecim. drachma octava pars vnciz erat 
lnon tantum in “cateris mercimontis , led euiam 
lmedicorum vlus (ic enim Diofc. de mentur. e pon= 
«der.ca.T.ait:vncia haber: drachmas octo, [cripulos 
2.4.cum quo contentt Gal, lib.ó. de compoltione 
¡medicamentorum lecundum genera. Erant pre- 
¡terea vnciz ée libre nónmodo ponderales , feder- 
lam menfuralestum Romanis tam Grecis; quod 
linrer nos hodie eciam vfrpatur, prelertim inter 
medicos. 1d conttat ex Colume. lib.12.c. +1. cum de 
¡mufti conditura 2 ¿gens dnab, imiicimandat lemun- 
|<iam fális beneplenam : 8cexGalenolibr.6.decó= 
Ipofir. medic. pergenera c. 18. his verbis ego fane o= 
¡dei libram Roma vocatam, quam per incubiris di> 
lftindacornua metiantur, ponderani quádoo; di- 
Lcere cupiens quantuln grauitaris pondus conti- 
neret : inueni daodecim elei menflurales, decem 
| vaciis ponderar ednalesps menfuralibus bn 
UY TN RAS 5 li- 


e 


z | » 


20 De PoONDERIBVS 
8z libra hocloco non difputamus, fed de pondera= 
libus, quas Hebraris, Gracis 8c Romanis veteribus | 
«ynius ponderis fuille magis creditur a doétis viris;. 
quia contrariú nop probatur, quam fit certo argu- 
mento firmum. Sed conieétura fuppetunt,neg; va= 

- hidx,neq; prorlusteliciendx,Grxcos,que a Roma- 
nisacceperant codem pondererctinuille, verifimi= 
se lTe:Siclum Hebraicú lemuncie ponderenó vul+ 

- garis led Artica vilum,quam vnciam putant mino- | 
rem aliguanto vulgari noftra efe, qualé Romanz' 
yereri. Quátum a. Romana feu Áttica vnciaminor 
firnoftranon conuenitinter audtores: qúidam ve=. 
terem Komaná vnciam libramgq; conuenire putat y. 
'pareíque elle ponderibus medicis, quibus medica=' 
mentis conficiendis vulgo vti confucuerunt : que: 
haud dubiumn minora funt parte quintadecima a- 
liis communibus ponderibus. Ira vncia medicorum. 
d:achmas feptem E femiflemcobtiner, libra vnde- ' 
cim vncias 8z drachmas communes duas. Alii pu- 
tant Romanamlibram vnciama; vetererm minor s: 
ello noftris parte amplis vigelima : fic vt antiqua 
libra Romana contineat vncias vndecim noltras, 
(cripulos decem,noftra maior fit Romana feripu- 
lis quatuordecim. vncia antiqua leptem drachmas 
contineat. fcripulum vnú grana viginti, minor nos 
'ftra yncia vulgari (cripulo vnp,granis quatuor. Sed | 
que tantaaflcueratione dicuntur, neício an confir» 
meti (ars pollint.nam expondere denariorumRo- | 
manorumlene argumentum ducitur, cum vía $2 
antiquicare fint detriti,neg; ciuídem ponderis lem- 
per fucrint, Plinius enim li.33.c.9.feptem denarios 
vncietribuit, nimirú libre 84. quod fequitur Cel- 
fuslib.s.c.17.at Gal. de compofit.medicam. lecun- 


f 


dum 
. 


0 E TIMENSVRIS. 21 
'dumpgenera,lib,;.c.ó.oétodenarios vnciz tribuit, 


-namleptem vncias € femillem lexaginta denarios 
elle air,neg; Plin.bbiconftar cum lib. 21.c 34. dena- 
rium dicar drachmx pondere efle. Qued £i nouo 
argumento, quo alii vtuntur,vetera pondera afferas 
que pallim inueniuntor libre, femiflis, quadrantis, 
elapide ant ex ere noftris min ora.relpon- 
debo,neq;ipía pariainueniri, vt ipíimer quí inue- 
nerunt, confientur:neque mirum eft diururnitate 
temporis aut detrita efle autimminuta rubigine, vt 
certi mhil exis conftitui pollic. Accredam potius 


¡quernadmodú cum Romanis Graca $ Hebrai- 
ca confentire dant, magis quía diuerlum probari 
non poteft. quam certo aliquo argumento, nam 6€ 
vulgaresá RKomanis,ficut $ a Grecis Romanez funt 
accepte ,neq;elt verifimile omnes hodie nationes 


'nisantiquisimperiiremporibus accepiflent.Preter. 
| p t cLer 


8 menluras inter le comparandi, l1 vnciam demus 
non diuerí ponderis antiquis temporibus 82 noftis 
fuille. Tametí diuerlam etiam rationem confetta- 
bimur ponderibus $2 menfuris diuerlarum gen: 
exxquandis, prefercim eorum,qui veterapondera 
Romanorum noftrismedicis paria ele contendút, 
nelaborem 82 moleftiam calculandi 82 numerorú 
minutias fubrerfugille nos aliquis jure accuíare 


dera cumantiquis € cum. aliis ponderibus vulga- 
ribus comparare conftituerim. Atque de vncia 6£, 
ibra Romana haétenus: ad fexrarium progredia- 


ur, ae | | | 
MA dos 20 4:P YT 


|yererapondera cum noftris vulgar:bus conuenire, | 


ferein eadem pondera confpirafle, niñea a Roma-. 


pollit. Prelertcind cuen vu lgaria medicorum pon-- 


ea camrationem facillimam forecogirabipondera 


> 


1240. 0 DePoywDExniBys 
Ear 
De fextario Romano. 


Extarii non vnum pondus , neque vfia men=. 

fura £uic, fed multiplex :-nam preter vulga- 

rem Azumbris quadtantem', quem in hac. 
difputatione fexcariam Foletanuni vocabimus; 
erat Hebraicus fextarius , Atticus atque Roma- 
nus. Sed dealiis atio loco copiofius explicabitur.. 


nunc de lextario Romano dicendem eft, quoni-. 


am ex eo cognicio aliarum omnium menfurarum 
pendet, cum Hebraicus fextarius duas tertias Ro= 
mani contineat , vil poftmodum demonftrabitur 
aperte, Atticus tres quartas ejuldem.$z fi recipicur 
vncias Romanas veteres pares noftriscommunibus: 


elle, Toletanus fextarius quatuor omnino quintas. 


Romani fextarii cótinebit. Pretereaamphora Ro-: 
mana capirfextarios Romanos, quadraginta octo,. 
vrna viginti quatuor fextarios , modius Iralicus lex- 
tarios ledecim. Sicexcognitione lextarjí Romani: 
aliarum menfurarum cognitio pendet,8í cum.ca eft 
implicata. Facillima ratio inueftigandi quantum» 
caperetis fextarius,ex ponderelumenda cft cius, in 
vino autaqua, parum enim hiduo liquores diícre= 
pant. namoleum nona partelenius eft aqua,decé- 
que vncix aque nouem vnciisinoleo relpondents 


_mela.lemille grauius eft aqua. Sic viginti vnciis im 


aquatriginta in mellerelpódét. Hocelt, (1 vasaqua 
repletum pendet vncias viginti,idem repletum oleo: 
pendebi: vacias decem 4 octo, idem repletú mel« 
le pendebit vacias triginta Ergo de fextarii Rom > 
ni pondere auctores non conueniunt. Hefichiug 
vacias viginti quatuor ¿li tribuit, quod fequitus: 

| Budxus, 


N ' 


E js A eS e o e E O O TO 
Bndeus, 8z cius audtoritate alii recentiores. T- 
dorus huic fententiz fauer cumlib. 16. Cap. 252 
Heminainquit, appendit libramvnam , que ge- 

minara fextariam facie , 8cruríis modio actribuit 
fexcarios viginti duos , libras quatuor $ quadra= 

inca. Non pauci decem 3 oéto vacias (extarium 

Komanumpenderein aquaafirmant, quod dixit 
Galen deponder. 8: menfur. ficentm air: alii dí- . 

cunt fextarium habere pondus libre 8% femillis. 8 
rurlus, Trybhum, (quod eftdimidium fextarii ) 
haber enciasnonem.  Verum hocin oleo intelli-= 
grfequentia declarans ficar Y Diolcor. de ponder. 

'Scmenfur. cribuens fexrario aque vyncias decem SE. 

odtovivamselt / ve Greci codices declarant non - 

de aqua, fed de oleoagere, nequeaque pondus a 

vioilerungere , quod Larini codices. quidam cor- 

fuptehabene. + Permiores tamen féxtariam Ro- , 

“manum in aqua aus vino pendere vacias viginti 

imalunt.Hermolass Bárbarus; Leonardus Portiusy 

aliiomnes permoti tem aliorum antiquorum au- 

Etoritare,rum Fanmi, cumait.. Namlibre ,vtme- - 
morant,beffem fextatins addir:: Seupuros pendas 

latices,leudonaLyzxi. Áddun: Coilemiibee la= 

benrisoliui, Selibramq;ferunt mellis fuperelle bi- 
libri, Vides (extario in aquaaut vino tribuipondus 
yaciarú viginti,in oleo.18.in melletriginta. Quod 
fequicur etiamlibellus Galeno atrriburus de pond,. 

8 menf.Hecnobis fententia, que media eft,dua- . 

bus aliis preferenda videbacur : prelertim cum an. 

tiquorum diéta facile explicaripofliot.. nempe quí 
fexrario vncias vigint quatuor dederunt de men- 
£uralibus locuti funt, vei.ex Galeno atrulimus lib.6. 


decompo.medic:per genera,c.8. duodecim yncias .. 
y cd mer 


y 


6 


is e e llo A 
menfurales decem viciarum pódus habere. quod 
ab eoinoleo diétum. Oribalius ex Adamantii en» 
tencia dixit :fextarium Iralicum víni quidé menfura 

vacias viginti clio pondere hbram noltram ac 

'vncias odto habere.. Quiverodeceméz oétoyn=> 
ciaslextario dedérunt, aucinoleo explicandi fune, 
autnon de fextario Romano locuti funt, fedde 
feztario Áttico (lic nos interprerabamur ) qui vn- 

- clas quidem menfurales 18. continer, nimirum , 
pondusvnciaram omninots, ficenim Galenus aít 
codemoperclib. 5.cap.ó, Atricam Heminamno» / 
nem Iralicas vncias tonficere :addirg;: penduñte-. 
nim nouemTralicevocie, quasin cornibus infe-. 

, étis metiuntur feptem yncias ponderales. « femifo* 

em; quod de oleo eriam diétumplacet ad vinum 
autaquam traducis Quoloco aperte perlpicitur er= 
ralle quicunque fextario Attico dánt pondus vn»: 
clarúm octodetimi Romano vncias viginti mena»; 
 furales no pondetales,quod facit Georgi. Agricola: 
libor, errafle aliosquitextarinarRomanum Tole- . 
tano parer faciunt, cum huius pondusiavinoaut * 
aquaelle ynciaram modo ledecim minimedubium - 
fic. Quodf Romanas vncias vetéres pares com» . 
mun'bus noftrisells recipitur, fexcarios Romanus 
comparabitur”, cum noftro proporrione fexqui= 
quarta, ley quodidem elt, Toleranus > QUÁLUOL + 
quintas Romani fextatii continebir.,! Siautem ve»? 
reres uncias malumus medicis vnciis noltra. etas. 
tispares elle, viginti vncie veteresex noftriscóm- 4 
munibus covtintbunt vncias 187! hoc, elh. vn! 
clas oCtodecim oétanas feu drachmias Lex: que) 
faciunt adarames- noftros duodecim. . Com- 
parabiturque hac ratione fextarius Romanusal 
MN | cum 


rap 


ca 


- 


y 


an 


ET MENSVRIS. 21 


cam Toletano proportione qua clt75. ad 64. 


vt conítar vtriu que fextarii vnciis in Íuas quartas 
parts diuiúis.. nempe proportio erit ferme lefqui- dl 
 Lexta. Qué omnia intelligentia comprehendenda 
SK memotiz commendanda putabam, Mmagham €- | 
- nimlacemyniuerle difputationi afferre poterúr. Vi. 
trivuias lib.7. cap. 8. fextarium argenti viuipon= 


do ait elle viginti quinque.. Nos facto periculo 


_Inuenimus ponderare libras vigintitres, vacias de-. 


cem,oétauas feu drachmas leptem, fortaflisargen- | 


tum viuamillad non erar víquequaque defecatum: 


led ex quo certe perlpicirur , heque Romana pon- 


“dera minora elle noftris, neg; fextarium Romaní. 


- contineri y ncias póderales octodecim, longe enim 


. Fatio Vitrunila noltro experimento aberrallet, 


PY A E 


dietuDe pede Romairo; 


TENs v.R a Pedis Romani (í certa ratio» 
me ellet explorata, magna nos moleltia | 
cateris conftituendis liberaffct :. acpre-. 


-fertim quantus eller lextarius Romanusdeónirein 
promptu eller,arq; ex co quid de vncia 8 poderibus 


Komanis lentiendú eller,yna operaconftitueretur, 


Penditenim lextarius Romanos viginti vacias Ro- 


manasprecile,idemg; eftamphorz Romanx pars * 


pmnino quadragelima oétaua.AmphoraautéRo= 


mana pedisR omani menfurá quoquouerías haber, 


a 


-vade é iforma q uadratog; ped e,quadrátal dicitur, 


- Sicenim Feftus aic: Quadrantal vocabantantiqui: 
quam ex Graco amphorara dicunt,quod vas pedis 
quadrati oéto 8z quadraginta capitfextarios. Idem 


= 


$ Fanaive . 


26 De POoNDERIBVS. 
— Fannius aliique omnes tradunc qual: rem minime 
—dubiám. fic ex pede Romano iulto confeéta am- 
phora, de fextarii menfura 8 pondereiudicare fa- 
_cilecrat, ea diuila in oéto 8 quadragirita.2quas 
- partes. Video tamen de pede Romano difcepatio= 
nem elle,nequeinterle eruditos conuénire. Tres 
enim pedis formas menfurasque afferunt ¿minima 
mediocrem, maximam ita inter le comparatas , vt 
maxima mediocrem fuperet fermé (icilico y ideft 
parte pedis mediocris quadragelma oótana , pes 
mediocris minimum fupeter fextula plus minus, 
hocett, parte pedis mi noris fepruagefima quinta» 
Sic pes maximus minimumfuperar nella, hoc elt 
minimi parte trigelsma fexta Maximan pedem 

o veto, fperiori feculo eruditi habebant, 9 Phi- 

nderin Vitruuiumlib. 3. cap. 3. ex columna Por- 
phirericadeprehendifle le Rome ait. meminit elus. 
columna etiam Marlianus de anriquitaribus vrbis 
Romz.mediocreím Leonardus Portius primuspro: 
vero tradidit ex marmoreabalfe fepulcri C N.Cof- 
fucii fculptoris > quz.cum in portis Angeli Colotik 
Romz effer, Colotianus pes vulgo vocatur. que: ; 
fententia 82 menfura magno eruditocum plau-- 
fu (uperiortbus annis celebrata efk. minimum pe- 
dem Poetus inuexit de pond. scmenfur. libr. 1. 
ex tribus pedibus ereis, quos fe Komz vidillea£e > 
firmat. lumpra occafñionenouandi. . Verum nos-* 
cum fextariam Íciamus, quedk ¡He farecur libr.3..* 
viginti vncias penderein vino-aut aqua, fue aqua- - 
Jés noftr'sunciis int, fiue minores parte quintade- 
cima, vti luperius elt didtá: amphoranvex illo pedo 
Romano lextarios 48 cius ponderis hon capere | 

| k CAIDA 


A 


tá 


; OE TIME NR SivoR IIS 0 27% 
manifefte deprehendimus. Congius odtaua pars. 
eltamphore RKomanz capiens lex omnine Ro» 
manos fextarios, fitque ex femille pedis Romani 
- quoquouerfus. Fadtis ergo:duobus congiisaltero. 
ad menfuram femipedis. Colotiani , altero adíe-. 
mipedis Porphiretici modum, Congium priorem 
€apere animaduerti leprem fextarios Toletanos. 
( finguli pendunt vncias fedecim ) qui efficiunt,, 
addita tantum parte 32. vnius Toletani fextarii, 
lex Romanos vnciarum decem 8 odto, drachma=. 
rum leu oétauarum [ex >, quod eft juítum fextarii 
Romani pondus, li vncix veteres funt pares no- 
1tris medicis. Congii otto, quos feprem Tolera= 
Dos fextarios$z partem preterca 32. (que vix po. 
telt ob exiguitaterm obferuari )efficient fextarios 
Toletanos56.8 3. qui fubduéta ratione efficiunt. 
fextarios Romanos 48. quorum linguli vigintiva=. 
cias medicas contineant ,; communes vncias 18,3... 
leu quod idem eft vncias:octodecim, octavas leu 
drachmas lex. Congius alter 83 maiorcapiebarfe- 
ptem Toleranos fextarios 8 femillem. lic vt am- 
phora fexaginta lextarios Toleranos caperet., ni 
mirum quadraginta oéto Komanos. limgulos va-. 
clarum communium viginti. Nara vt fextarius 
Romanus huios ponderis comparatur cum To» 
letano e lexquiquarta,ita numerus 60, 
excedit nufñerum 48. eadem proportione quocit= 
caminimi pedis Romani efhigié eius excludimusa 
qual nothi pedis, certepolterioris temporis, cum 
Congius ex eius lemille fa Qus lex fexcarios Roman 
nos priorís aut pofterioris ponderis non capiar, 08 
388 | smphas 


/ 


28 De PONDERIBDBYS 


amphora quidé exintegro pede Qéta queadragínta | 


otto fextariós id genus. mirorq; Petum diuerlum 
fe'obferuafle faítaamphora ex luo pede aftirmare. 
Sed nimiramin lubrica oblernatione decipi facile 
fuit ,8c (mis opinionibus femel fníceptis fauer ani- 
- mus. Etne quis acculer menfaras pedum in charta 
exprellas minores quam in typiselle, proprerea q 
charra humore extendicur, ariditate contrahitur: 
is Ciarneid quiden in noftris oblernationibus fu- 
ifle pratermiflum: fed triam pedum modum vt ty- 
pis ereis refponderent, SCiplis protorypis ex lapi- 
de) autexxre madefacta charta fumplifle,ca men- 
Íura quam hoc loco exprimam, vt ftudioforum co- 
 natus hacetiam parte iunentur. [1 prius addidero, 
nobis ex tribus pedibus maximum legitimum vi- 
deri, qui expediciffimam rationem prebet pon- 
dera 8 menfúras comparandi inter le , credamque 
duos alios minores iulto elle. Sed expede Colatia- 


nó atqyamphora ad cam menfuram extrudta fiGú : 


puto, vt recentiores in eam fententiam abierint 
(cuius veffigium in paulo antiquioribus non in- 
nenio) vncias Romanas yeteres minores noftris 
: communibus elle, 


Tres femipedes Romanos non eademenfura adiicimm, 
Porphireticum, Colotianmm, (5 Patr:quorum ex parte 
yna quaruor digitiyex altera tros poltzces difignaniur. 
Continet enim pes degitos fedecema, pollsces, 
feu mantis, uncias duo- 
decim. 


Semi- 


29 


s 


ETO.MENSVRISO 


AA 


otr jjod sí1v30 sur sados 


RA IRIS 


'619139119d40 7 savrxcou sadruas | 


l 


“30 D E "Do N DE R IBV) 


5 


Carvr VI. 
De ponderibus Hebraicis. 


a E Vncia , Sextario $2 pedé Romanis,quid 


2” ad alia pondera $: menfuras progredien- 
dúmelt. Et vi honos antiquitati habeatur , fimul 
quoniam de diuinis libris precipua cura erar, in 
f1ogulis AE Hebraicis ponderibus 8 men- 
- furis explicatis ad Greca 8 Romana procedemus. 
Átqueio fingulis ea dicemus,que nobisquidemve= 
ri (imilia maxime elle videbuntar,magnorumg; vi- 
rorum fide 8% auctoritate fundara. 


e 


De Talento Hebratco. 


entiendum Githadtenus explicuimus:nunc 


Dárentvm quod primum $ maximum 


apud omnes natfones pondus proculdubio 
eftjab Hebreis Kikarvocatur, id ell torta feu mal- 
fa, quod rudi pondere ellet. , neque perculla ali- 
qua imaginé magis -pondus , aut nummorum 
fumma. Pendebac minas quinquaginta, drach- 
mas duodeción millia, quad cesta racióne colligi- 


“turExodicap.38. verl.gs.vbi Hebraice Greceque 
ex hominibus fexcentis tribus millibus quingen- *' 


Els qhinquagínta, cum (gal loluiflent per capi- 


X 


“ta dimidium liclum, hoc eft drachimas duas, re- : 


data fuerunt centumn Talenra argenti prater- 
ea ficliro75. fic ex fexcenus milibus hominum, 


- 
mo 


4 


» 


-eentúm Talenta redacta fant, ex minori numero * 
hominibus ¿550. ficlorum numerus 177 5«acque 


1 


adeoj 


3 


| ER 
adeo fingula hominum/ex millia , cum quilibet 
dimidium ficlum ded:flet talentum obtulerunt, 
Ergo talentum Hebraicum drachmas pendebat 
- duodecim millia precife. Hoc eft (1 drachme 
illz pares noftriserant, vti verilimilius iudicamus, 
Talentum quidem auri Hebraicum continebac, 
quantum aurei noftrares 12750. pendunt? cum> 
ex otto vnciis auri feu bellz libre ( marcum nos 
dicimús )68. aurcicudantur. Quod li Talentum 
_argentierat, pendebat quantum argentel num- 
-aminoftrates 12562. Slemis, quiaex otto vnciis 
argenti, ignantur argentel nummi 67. Epiphani- 
ws talentum facit librarum 125. hbram duodecim 
vnciarum , quocirca drachmas pendebit duode- 
cio milla. - Dionyfius ctiam Halicar.libr. 9. duo 
amillia alles fiuelibras ceBicereait , fedecim tálenta 
_sris. Siccuiliber Talento ratione fubduéta duo- 
decim millia drachmez prouenient. Neque diflen- 
tit Vitruujus com lib.10, cap. 21. Talentis quatuor 
480 pondotribuit, hoc eft, cuique libras centum 
viginti : minas mallem dixifler: nam120.mine li- 
bras efficiunt 125.quas apud quaídam gentes Sui- 
«das ait Talentum continere: Torerayror «rapa ri= 
er ye almpacipxs. Idermque Hefichius ait Talen= 
tum apud quoldam minas 12.pendere. Videsnon 
ex lacrislitrerismodo probari Talentum antiquif 
fimum duodecim millia drachmas continere, led 
etiam eodem pondere extare apud alios Ícriptores. 
-Verum is que dióta funt irgens Talentorum nu- 
'merus opponi potelt palim occurrensin libris fa- 
cris 1, Paral. 22. verf. 14. auritalenta centurm mil- 
diayargentí mille millia Talentorum relinquere le 


Dauidinthclanristéplo adificando ait. K Cap. 29.. 


ver 4 


e 


* 


> xl a > A 


I 


e 


dm 


$2 "De PonDERIBvs$ 
ver£ 4. triamillia Talentorumdeauro Ophir, $e 
feprem millia' Talentorum argenti probacifimi 


fi adauteos noftros referantur, immenfum crefcér, 
vix vt credi poflitjac ne vixquidem, vt extántulo 
tegno Vaud tantum auri argenti pertotam vi= 
tam collegerit, Quare placer quod Eupolemus,cú 
de templi Hierofolymitani ltruétura, Sexpeníis 


in facrisagens addit: Taléntum autem dico, quod 
ficlum appellant. affert Eulebinslib.. 9. deprapa 


ratione Euangelica capire 4. Sicfummafiétz exo 


* deaurando templo fe relinquereair. Quelumme 


peníx quadragies fexies centena millia,que infim= 


pratemplo, extruendo idem Eupulemusait, de fi- 


clis intelligatur. que nihilominus perueniet ad * 


drachmas aurt 18400000.) nimirum quantum 
aurei noítrates 19329990. nempe millionesam=- 


pliusdecem8z: nouem. Non difcrepar ab hoc Ta-- 


lento drachmarum quatuor Homerus, cum lia» 
dos 23. inducir Achillem in funere Patroclí inter 


o . . 
alía funebria premia feruam cum tripode , equamn 


pregnantem, lebetem,quarto loco proponente 
duo auvi Talenta Tógirerapro Hxe duo xpueoia 


terra. QuodiSuidasexponens ait; Talentivoce 
ab Homero numerum quendam fignificari certe 
- ¿pecuniz,exiguumqueadmodam. Vides Talenra 


apud Hebraros gemina haud dabium fuille, alcerá 


drachmarum 12000, alterum drachmarum qua- 
“tuortanto inter le interuallo difcrepantia. Et qui-- 


dem de quo talentoagaturia quibufdam locis fta- 


$ 
A 
" 


o 


. 
¿ 


ruere faciiceft,vrilocis modo ciratis, aliislocis di * 


ficillimum prorfaseft, arduaqueres. Vr veriflime Ñ 


Budtus dixeritlibr. 4. deafle,r/timationem opu- 


- Jentiz Hebraica Beri non polle ob Talenti varie» k 


fate 


E 


ET, MENSVRIS., 53 
«tatem., Quis enim divinet cuius generis Talenta 
¿Auricebtuwm viginti fuerint , que Regina Saba de- 
ditSalcimoniz.reg.1o.  Siehim liclos d:xefistoti- 
«dem,exiguafumma,pondusqueaurierit”, donumi 
¡nter Reges exile; (1 Talenta primigeneris, éxcre- 
Ícerfumma ad aureos 1530000. nimirum imillio= 
hemynum cumdimidio, (opta fidenotahitutn auri 
allatum abea Regina fue. Sed cimirum qui- 
«dam multa alia Talentorum:. genera Hebrais víf- 
tata elle pradicant : quod vellem idoneo argu- 
¿mento contirmarent.: Acprimum Talentum faf- 
¿tuarii Talentum congregationis faciunt, certe 
Lyra Exod.38.ex lententia Rabbi Sclomo, vt Ta. 
lentum lanctuatii liide quo d:étum e lt, drachma- 
fun 12000. Talentumcongregarionis fir drachs 
matum 6000. femis alcerius. Quaám diftinótio» 
hemamulcis reprobaram videmas , camqueli pro» 
barenos vellemas, fortallis Talentur potins con- 
grega: ionis vocaremus,ctiod cOtifiet ba coo.drach- 
mas : Taleotum lavétuarii crederemús 24000: 
drachmas pendere propter auÉtoritatem -Jolephi: 

qui cumdibr.14. Antig, cap. 12. minetribuatduas 
libras lemillem , mempe Gclos (exagita : idem 
lib. ¿.cap. 7. agens de candelabro aureo art : Can: 
«del«brum quod vnius Talenti erat, minas centuni 

endere, nimitum drachmas 24. miilia, Affetunt - 
alii Talentum quod numifnaticum vocant, S au- 
ro pocifimum deputaricredunt , mille drachma- 
fumpondete, qualia.1 20. auri Talentaá Regina 
Saba Salomoni dono data fuille affirmant. nimi- 
rum, quoniam lofephius v:gintimodo Talenta de- 
difleaie , certe limgula drachmarum 6000. ex. 
quanto pondere aiunt Talentum congregationis 
€ fuils 


+ 


Mo 'De PoNnDEerRIBvS 
fuifle,¡ta vefexta cius Talenti pars talentum etiati 
diceretur. 3. Reg.10.vérL 1 o.quemadmodú apud 
¿Egyptios drachma erat obolipondere, nempecú- 
-obolusiultz drachmz pars lexra effer. Addune 
*Talenti decimam Talentum vocari , nonalio at- 
gumento quam quod lib.1. Paral. cap. 22. ver.4. 
cumá Dauide reliéta dicantur centum millia autl 
Talentaargenti mille millía ; Jofepbus libr.7.Caps 
11. cius fommz decimam Ícribirdecem millia auri 
Talenta argenti centum millia. fed quid hoc Áitnifi 
divinare, dz fubrerfugía querere locis Ícriptoruma 
“conciliandis. Porro cun naturain fe infinitam 
paieós pizbear facultatem ,. in quot partes Ta- 
lentum partici polflumus, tot licebit genera Talen- 
torum excogitare, pralertim fi locis fcriprorum 
diferepantibus commentum pollir velati , cum in 
ptomptu potius (it exiftimare lofephi numeros 
sultis locis elle vitiatos : quodfacile fuit,cum nó 
perlitreras, fed per notas feriberétur, Alioquiquo- 
modo explicabunt, quod eodem libr.c:p. 8. legi= 
tur Ablalonis dxfariem ducentosficlos pendere, 
cofque ficlos quinque minas feu pondo facere. niái 
forte de minis Romanis intelligatur aut Alexan= 
drinis, quasviginti vnciarum elle fingulas libellis 
de ponder. 8 menfur,Galen. 6 Diofcor. affirma= 
tumreliquere.R elinquatur ergo Hebraica Talen= 
ta gemina manifelftefuifle, magnum drachmarum 
duodecim millium , minimum drachmarum quas 
“mor. Interhzxcan alia fuerintTalenta,Ót credi 

polle,3< certa idratione autan- : 

¿toritate non polle 
probasi. 


11 Mensy Ris St 
o De Minga Hebraica. 
D E Minz Hebtaicz pondére auctores variant, 
2 neque facile eft opinionem Opinioniprafer- 
TE . maiori tamen auctoritate 8 htumero Mime 
Hebraicz dantficlos (exagínta. quibus Ezech. ver- 
bafautnt capite 45. verl12, dicentis. Porro vigin- 
ti (cli, 8z viginti quinque (cli, 8 quindecim Gicli 
- inam faciunt. Siémina continebicdrachmas du: 
centas 6 quadraginta: vacias triginta, libras duas 
A lemillem, vei lofephas afficmar libr. ra. Cap.tzs 
VnusLyra ad cap. Exod. 38. ex fententia Kabbí 
- Selómo minz dar filos modo vigintí quinque, 
- Talento/ quedcentenariúm vocat )cohgreyarionis 
_ Quidemn minas fexagirita, nem pe lex millia drach- 
mas lanétuariiautem miñas céntum $ vigine fum= 
- Imámquedrachmarum duplicatam, (Quod cum ten> 
- tiunt, Ezechielem explicantloco citato, non mine 
 tantuth pondúsintegrum explicaille,fed etiam eius 
| partes,quatuor quintas liclis viginti, tresautem Íi- 
-clisquindecim.Cóuenit cum hac fenténtia Pollox; 
ñam apud omnes gentes afirmar, Talentum quis 
dem minas lexaginta pendere. Minam auccn dra- 
| chmas céntum,Minas Edrachinas pro pentium ya= 
fietate vario elle pOdere.Nos tanien lotephi lenten= 
ciam fequemur magís yt apparet cum Ezech. vera 
Ís conueñieñtem: áut fortallis primis teto poribus 
¡mina Hebraica ficlornir (exáginca fuic dracbinará 
| 240.conlequentib. drachmatum céntum exemplo 
Mationum alíarú.Sed8cminotes qualdá minas qual- 
dam fui: confiteri oporter,cUz.Reg.10.ver. 17: les 
Semus:trecéce minz vnampeltá velticbát.Quis e- 
na tam firmo cller corporesveclypeú trecen ua 
c602 ¿bra- 


f 
1 


o 


360. DE PDoN.D ER, BvS 
librarum, aut 750. fi Jofephum in minz pondere 
fequimur, brachio fultentarer. Sed nimirum lo- 


“eus hicviciatus eb eriamin bibliis Romanisa Six - 


idad. 


to caltigatis, cum Hebraice, Grace, Cha!ldaices 
trescantum minas legamus vnam pelram veltiiíle, 
aut cum 2. Paralipomen. 6. yerl. 16., legamus tre. 
centa quoque Ícuta trecentoram aureorum, pro 
-aureis, in libris Reg. interpres minas fubítituit: 


cum potius trecenti autel drachmales faciant mi-. 


nastresiuxta Lyrz fententiam ficlos vigintiquin - 
que modo minz tribuentis. Verum quó pacto r. 
Machabxorum 14. verÍ. 24. Simon mittir Komam 
clypeum aureum minarum mille, ni minz mul- 
to minores erant, fortallis f1cli ingulz (vt de Ta- 
lento. diximus ) aut drachmz pondete. quod vt 


conieétúra nititur probabili, ica vellem argumen=. 


to aliquo pollet confirmari. 


De ficlo. 


S lec 1 vs Haud dubium pendit drachmas qua-. 
tuor, fic enim Hiero. ait ad cap. 4. Ezech. di- 


clus autem , id elt, ftater habet drachmas quatuor: 


oéto eutem drachme latinam vnciam faciunt. E- 
ratergo ficlrpondus (emunciz. fed 82 liclos retno-. 


res dimidios fuille perfuaderi poteft, quod vbi 2. 
Reg. 14.verl 26. celaricin Ablolonis dicitur pen- 
dere ficlos ducentos pondete regio feu publico, 
lepruaginra interpretes centum ficlos pofuerunt. 


nimicum quod ficlum ponderis publici lemillem 


elle exiftimaruor ficli maioris. Hinc nata ct mul- 


torum opinio, ficlum duplicem elle ,, publicum 


(cu congregationis duarum drachmarum , alte- 
tum 
o 


E Il EAS MIS 37 
rum fandtuarii drachmarum quatuór. 3 quidem 
de minori (iclo locutus elt Epipbanius cum dixit: 
Siclus elt quarta parsvnciz dimidium ftateris. De 
hoc ficlo intelligi debér liber 1. Machab. cap. 10. 
verf 42. vbi Demetrius Rex remitrere fe ait lu- 
dwis quinque millta ficlorum, cun lofephus. li- 
bro. 13.cap.5.pro quinque millibus ficlorum, po- 

fueric decem millia drachmas. Tales ficli quin- | 
que millia fuerunt, quos pendebat Goliath. tho - 
rax. 1. Reg 17. verf 6. alioqui maius pondus 
quam quo portando vires vnius hominis ellent. 
-Quod cum infrequentiori víu fueric ficlus minor 
didracbmús, fadumn eft, vit didrachmi nomine 
—promifcue vierque ficlusa leptuaginta interpreti- 
bus intellizatur. certe Exod. 30. % Leuir. vit. pro 
=diclo quatuor drachmarun didrachmum ipfum 
poluerunt. Hanc ficli diftinctionem , quam ad 


“alía fcre pondera él meníuras cius anctores exten- 
-dunt,reirciunt alii recentiores qual comnentum 
ludzórum, nulla certe ratione fundatum. Ea ta- 
| men que dicta (unt, in polterum addentur quid 
'fentiendum fir, declarabúnt. In Xenophontelib.1. 

¡deCyriéxped. ficlum Babylonicum inuenio valore 
feptem obolorim és femillis. AE 


so 20) De Aurcis Hebrarco. 


Vu in Diuinis libris aureorumn , aut argen» - 
"NU teorum fir mentio , quod fere contingit hac 
forma loquendi, decem aut vigintiaut criginta alt= 
riargentine , plerifque omnibus locis ficli vocem ' 
fubaudiendam viri erudiri exiftimarunt, quod;no> 
fter criam interpres lecutus elt. Genel. certe 24. ' 

Pee. verÍ, 


ESE LO ; 
verf. 22.quod.Hebraice dicirur ¿ duas armillas de=. 
cem auri pondus earum, ipíe dixitpondo ficlorum. 
decem, Genef. tamen cap. 37. verí :8. pro. viginti 
argenti quibus venditus ell Iofeph, nofter interpres, 
viglariargenteis dixit , cum dicere poruiller viginti 
argenti ficlis, vei Chaldaice politum elt. lrem 3. 
Reg. 1o. ver. 19, educebatur quadriga ex Agypto. 
lexcenris argen ti,quod repetitur 2. Paral, 1.verl.17. 
interpres tamen priori loco lexcentis argenti Íiclis. 
dixit, pofteriori, lexcentis argenteis eadem Ífigni- 
ficatione. Idem obíeruo lud. 8. verl. 26. .2.Keg. 

- 18. verÍ. 10.in fimili forma loquendi ficlivocem in, 

- noftra edicione efle expreflám. Tales credimus tri 
ginta argenteos fuille quos ludas accepit 4 ludzis, ' 
proditionis, pretium. Qui enim lingalos decem 
denarios valuifle afhirmant, eaque lumma Iudam 
compeníare voluifle vnguenti effuíi eltimatio- 
nem, acute magis quam vere loquuntur. Atque 
quz hactenus diéta fune cum vera lint , certe ve- 
rilimilia admodum ; adiiciunt quidam pondera », 
Sí monetas aureas minores dimidio apud He- 
brzxos quidem argenteis fuifle. fic ficlumn qurcum 
lanétuarii duarum dracharum , publicum vnius 
modo drachmaz fuille. qua ratione cum 3. Reg. 
lo. verí. 17. Hebraice Graceque iimgulis pelcis 
induxifle Salomonem dicatur tres auri minas 2. 
Paral. 9. verÍ. 16. trecentis aureis Íingula Ícuta te= 

- Eta fuille dicirur. mimirum , cum mina centum 
drachmas pendeat, aurei ¡lli fipguli vnius tantum, 
drachma pondere fuerunt. Neque enim commo- 
diorem rationem conciliandi invenias, non etiam. 
$1 minam feceris ficlorum lexaginta , quod lole- 
phum Tentize diximus. Ni forte placet magis fufa * 
| S "cepto 


«» 


IS E /- S 
cepto easminas centum tantum drachmarum fu- 
iffe,confiteri coloco, dimidium hcli aurei publici 
vocariablolute aurcum , ne opus fit torcommi- 
nifci diftinctiones , ficlosque aureos affirmare,ab 
argenteis ficlis pondere diferepare, quod nonvideo 
serto aliquo argumento confirmari, | 


De Cherab few obolo Hebraico. 


Hera Sicli parseft vigelima, drachme pars 
rs omifino quinta. Ezech. 45.vetl.12. Siclus vi. 
_ginti Gheras haber, nofterinterpres obolum fere 
-reddir,tametíi obolus Grzcis pars 6. drachmeeft, 
fic Gherha obolum continet y 65. elus partém 
“pracilé , Chaldaus pro Gerab vertit AZegha quam 
| eo dicunt fedecim hordei grana , cum obo- 
“lus duodecim rritici grana pendat, atqueadeo Ghe- 
'rabcum obulum contincat , 6€ quistam eius par- 
tem pendet grana tritici quatuordecitm cum dimi> 
dio fere:pondusque Megha Chaldaiciarque Ghe=. 
orah Hebraiceidem eric: quodhordeigrana leuiora 
funteriticigranis8. circiter parte. Eratetiamin A- 
sabia moneta Oefrab nomine ciuídem ponderis 
cum Gherab : vnde cum ea voce ouis fignificetur, 
nofter interpres Genel 33. verl.19. pro centum 
Qefitab,quibus lacob emitagrum 2 Sicbimitis, po- 
'fuircentum agnos , Tumlob vltimo cap. verf. 11. 
vbidicitur , amicos lob.dediffeilli ingulos Defifak 
vnum, dixit ipíe ouem vnam : cum Hebrai powus 
ytroque; loco monetam ca voce fignificari cre» 
| dant,guzouis nomine yocabatur , quod ouisima- 
gine effer perculla : vtide antiquis Romanorum 
IN c4 monttis 


40 De PonpDertnvs. > 
monetis fuperius ditum e(t: que polteriori tem= 


- poreadulterata,ponderequeimminaco (her. h par 


fueric, antiquiflimistemporibus aurea magnique 
ponderis. 'Atioqui quid opis fubleuanda lobiino-* 
piz viricopiol contuliflent oue vna data, intanta 
prelertim pecoris copia ? Eratetiam Darchemon 
Eldrzx. -.cap. verl.69.drachme ponderenummaus ; 
putog; eodem pondere fuille Eldre cap.g. verl. 27, 


Agarchon.nam él vocúm fimiitudo eft, 8 virog; 


loco nolterinterpres folidum poíuit. Erat denique 
Zz eodem drachma ponderein hibris tantum 
Rabbinorúm vt Eltas affert in Thisbi, 8 hocloco 
mi(fum facimus , cum maulkis aliis ponderum,mo- ' 
netarum  menfurarum nominibus Rabbinis y- 
Íitacis. quamais,cum fatis oneris faftineamus expli=- 
candis:isinter Hebraica , quin dtuinis libris re- 
periuotur.Ergo vt hecponderainter ipíacompare- ' 
mus prius quam ad alia progrediamur. 

Taleatum Hebraicum magnum continet mí-. 
nas $0. liclos;ooc. drachmas 12000. obolos He- 
braicos (ue Gheras óocoo. grana hordei 960000. 

Mina antiqua continet liclos Go.drachmas 240. 


- ebolos Hébraicos 1 200.grana hordei 19200. : 


Siclus continet drachmas 4. obolos Hebraicog 
20.grana hordeiz20. 
-Drachmacontinetobolos Hebraicos s.obo- 
+ lus Hebraicus fiue Gheragrana 
hordci16.tritici 14.8 le- 
millem fere, 


Car YI. 


> 


ro MENSvRiIS. 
Ap IT 
De Gracís ponderibas, 


' 


antiquitatem elus gentis 8 nobiliratem ia 
ommi parte philolophiz. adiungétur aurem 
uxdam numilmatum genera apud eam gentem y- 
so Inferenturque vetera Grecorum medico- 
rum pondera luislocis, ne leparata tractatione fit 
opussled fub vnum confpectum omnia Gracorum 
ondera proponantur«Libram $ vnciam,quoniam 
aRomanis acceperunt Grecipondere non muta- 
to,eahocloco omittere 8 inter Romana pondera 
ponereconílium fuit, AN: 


| C RxcaPonderaHebraicis uccedenr,propter 


DeTalento. 


Wi Tálentorum genera Grecis82 vicinis 
gentibus fuerunt, que ex Polluce pleraque 
eiusauctoritate ponentur, exaliis auttoribus alia, 
- Jmmutato tamen ordineá minoribus ad maiora 
Talenta progrediendum éric. Acprimum Syrium 
Talentum Pollux ait , drachmas Atticas contine- 
1C 1500. nempe, quantumaurei noftrates 15933. 
Atricum Talentum pendit drachmas: omnino 
6000.nempe auteos noltros 6375. quod Talen- 
tum a quibuídam Euboicumi eriam vocabarur, feu 
Talentum Articum minus: Sc erat Euboea Attica 
ptoxima,ejufque ponderibus % menfuris vrebatur, 
nos abloluta appellatione Talentum boc Atticum 
vocabimus.Talentum Babylonicum drachmarum 
A Y erat, 


o 41 


4 De PoNDERIB3VS 


erat,7000. nempepondus 2quans aureorum ne- 
ftrorum74362. Praterca erat Euboicum Talen- 
tum minarum.3o. drachmarum. $000. quantum 
aureinoftri.8500.hoc Talentum magnum á Virgo 


-9.£neidos vocari purant.cum dixit : Ertripodas 


geminos auri duo magna Talenta. quod fequun= 
tur Prifcia.de ponder. 8c Servius adeum Virgik lo- 
cam:beneinquiensaddit magna : ham Talentum 
poteft 8z breue aliquid $e magnú fignificare. Voca-. 
turetiam Talentum Articum maius minoris com- . 


—paratione eius quod pendebar drachmas. 6000. 


uomodo Liuius cumiplomet conciliacur. nam cú. 
lib. 37.dixiflet,cum Antiocho fcrdus ealege fadtú,. 
ve Talenta.Enboica. 15000. certis penfionib. pen»: 
deret,quod 8 Appianus dixicin Syriaco + Ltuius 

uafi fui oblitus libr.38.quo loco refert fosderis le= 

esá fenatu Romano comprobatas,ca Talenta Aé- 
tica dixit. Verum cum addiderit illa verba, Talen- 
tym ne minus pondo odtoginta Romaniís ponde= 
ribus pendat,de Enboico Talento, fine maiori Át= 
tico agere manifeltum et. Sedvndetamen noua 
dificultas nalcitur.nam fi oftoginta pondo Roma- 
nis ponderibus id Talentum pendebar , hoc eft li- 
bras Romanas octoginta,ctm libra Romanapen=. 
dar drachmas.69. Mina Árrica lemúcia minor, fiet 
ve Talentam Euboicum pendar drachmas tantuna 
39 680.0i(1 forte eas minutias Liui? perfequi noluit,, 
tametí nonignorarerhibram Romanam mina At- 


tica minorem efe, Vtrouis modo conftarTalentum 


¿Egyprium po ndo ocroginta capere,, vu Varronis. 
verbis Pliniusaitlibr.33.c.3. quem de mina Áttica. | 


librave Romana locwum pollumus interpretar, 
| Denia 


ET MENSVYRIS. . 43 


Denique Talentum Egyneum erat majus coteris, 


-pendens nimirum drachmas. 10000. aureos no. 


ftrates.10 6 27.quz omnia intelligenda funt,vt Pol» 


luxiple air, 6 quis lupputationem ad drachmas Ata: 
ticas faciar, continere videlicet hac omnia Talenta 


eum numerum drachmarum quem diximus. alio» 
qui  quedg; adtuz gentis minora pondera refe= 


ratur:quoduls corum minas da ina que. 


liber centum drachmas continebar. Sed ezmine 
$; drachmz comparabantur cum aliis aliarum gen- 
tinm ea proportione qua ipía inter fe Talenra,ica 
vt ficuc Babylonicum Talencum Atticum lupera- 
bar proporcione lexquilexra , ita mina $2 drachma 


Babylonica Ártticas minas 8z drachmas: quod ma» 


ghopere conliderandum eft. Preterea idem Pollux 
afficmar Talentum fex drachmarum non folum a- 
-pud Arhenienfes, fed 6 apud Siculosin víu fuilTe, 


nimicum Hebracorum imitarione apud quos ficlus,, 


'vtdiétum elft, Talenti etiam nomine vocabaturo 


Nos omiflisaliis Talentoram generibus , de Áttico* 


priori agemus pendére minas fexaginta, drachmas., 
69000, quoniam maiori fama celebratur, Déquo. 
—Fannius dixit: Cecropium (upereft poít hxc dixillg 


| Talétum.Sexaginta rinas feu vis lex millia dracho 
mas: Quodlummum doétis perhiberuz póndus, 
Atrhenis, Titus Liuins libro trigefimo quarto in A. 


chaía redempros fuille aiemille ducenros Romaa 


hos centum Talentis, cum quingenos do acrios a 
| Capitadedilfent. lic lubdutta ratios 3 0La, 
lingula fex millia dena::..- 
- Sentinebant, A 


ss 


Ab De PoNDERIBVS. 
Ac cs De Mina Attica. > 1, 
N As capic druchimas centum libram Roma- 


ee 


VAnam femuncia luperans. Romana enim li- 
Bra vncias continet duodecim , drachmas nona- 
ginta lex. Ecatautem Atbenis duplex mina, altera 
minor drachmarum feptuaginta quinque, de qua 
Fannios: Mham vócitant, noftrique mjnam dixe- 
ré priores. Centumbz luntdrachimz. Quodi de- ' 
cerplerisillis Quatuor, efficies hancnoftram deni- 
¿que librám., Attica que fiet, fi quartam dempleris 
hiúc; Mna. Etrant quí his verfibus de libra Artica 
agiputanr. Áltera Athenis mina maior 10 0.drach- 
mas capiebar. quod exis omnibus colligiturqui- 
ennque Talentum Átcicum roninas fexaginta,. 
drachmas Articas fex millia pendere dixerunt,dan- 
tes vidélicer imgulis minis drachmas centuim. Sic 
qua proportione duo Talenta Attica maius E mi- 
nás inter le comparantur,nempe felquitertia : can. 
dem hz duz minz inter le habent. Erant praterca , 
— aliz minz, quodex Galen. Dioícorid.de men- ' 
fur. $ pond. colligicur, nempe medica: quam Gal. A 
Atricam 82 Lgypriam dicit vnciarum 16. drach- 
inarum 128. mina Italica vnciarum ottodecim,. 
drachmarum 144. preterea mina vnciarum vigin- 
ti, quam Galen. Romanam, Diofcor. Alexandri- ' 
nam dicit drachmacrum 160. De qua lofephuslib. ' 
7.c.8.intelligatur, cum comam Abfalonis ducen- 
ros ficlos penderealt ,hoce(t minas quinque. Ve- 
¿yum hz maiores minz medicis tantummodo in v- 
fueraotriduz fuperiores in víu Athenienfium com- 
anni, Pendebar Attica mina malor, quantum au- 
rei noltri centum és lex, additoinfuper quadran- 
te. Plutarchus Solonem in eíus vita ait , Minam 
centum 


EI MENTSER TAS 
centum drachmas Athenis contínere Greta cura 
AS 0ogh iq ot; 

o PAL EN 


E EE $01 
Pl 


De drachms.. LA 


Dom (Que se Dm Grecis ACERO a el 
j pondus ) oétaua pars vociz e(t, Et quidem 
Artica. cum Romana conueniebar lex obolos com 
tinens. ¿Eginea drachma,vt Pollax. at; obelos de- 
cemcontincbar, cralla drachma:exeo pondere di. 
Eta. Nimirum quaproportioneEgincum T alen= 
tumcum Ático 'comparabatur, cadem propatio 
erat inter duas illas drachmas. vrriufque gentis. 


Porro Grecorum nummiaddrachme pondus cus 


debantur.Primum enim ftater erac quatuor drach; 


marutn, quod ficlus continet apudHebripos. .Sic 


Ízpein holtra editione vulgatapro co (abktituicnr, 
vtr. Reg.9.ver.8. Ecce, inquit, iaventactin mad 
mea quarta pars ftateris. in Hebtaico. quaíta pass, 
Íicli. 3 Marr. 17. cum publicaniaccufaliznt, quo 

Chriftes non foluerer didcachmaver.27.iubet Poem 
tro ftaterem ia ore piécis inuentum pro le $: illo 
folui. nimiram duo didrachma, hoceft, quatuor 
drachmas pendebar. Quo póndere Darici(dequi- 
bus Xenopbon lib. 1. de expeditione Cyri) percu- 
ticbantur, quamuis exauro. nam Athenis ftateres 
aurei didrachmi erant, vt Pollúx aitli.4.bis verbis; 
Aureus autem [tater das drachmas Átticas habuit, 
Sed cum idem Polluxafhirmer , aureum Ítaterem 
-minam valere , 8 in.iis que appenduntur EX eo, 
pondus minz (acéreno dici: colligit Budeos bbr.s. 
de alle fuille [tateres aureos 8. drachmaro Mm, hem- 
pe vt vacia anti duodecim argenti vociis 82 Lemis 
- q“ od 


-.i Ñ 


46 De PONDERIá%s 
Yuod erat pondus minz valore equaretur, auri ad 
argehtum proportione duo decupla. Suidas Dari- 
cum affert valere quantum Atticus aureus, atque 
argéri drachmaás viginiti valore exequare. Sicquin- 
que Daricos minam argenti valere, Quibus ex ver= 
bis (ufpicabar,Pollucislocum elle caffigandam, in 
eo quod dureun flaterem iminath valete habet. 
Thucydides libro oétauo lalo 4 Laconibus capta 
air, captiuos ómnes Tiflapherni datos pretio in 
-fingula capita [tateris Darici. Erant 8cnummi Cis 
ftophoriqui.7500: Enboicú Talentúm impleruné 
¿uétore Felto, arqueadeo fi veraluntque diximus, 
amplitis quata drachmz pondus finguli contine- 
bant,acfere quantemdenatius Romanus. Tam= 
erfi quod inFefto fequitur ¿ eam fapremam dena- 
rios, 4000, efficere difficultatetn patitur; nam (id 
verúm e(t,parum ¿mplius quam femidrachmaz pó- 
dus finguli Ciftophori pendebanr. Sed locus ille 
plane viciaruseft , vereftitui non poflit. Drachma 
Artica argenti paulo amplias noftro argenteo num+ 
fho,auri autem áuretum noftrum pendebat, 6% pare 
tem aureilextamdecimam precile, a, 


a Grxéis fexta pars drachmz eft, tametá 
vei Cleopatra airyapud Egyptios oboli poné 
dere dractima erat , fexta rimirum pars Áttica 
dtachniz. Drachinia Hebraica iii quinque Obolos 
fet Gheras dividebátur. fic Gheta continebar o- 
Bolum Arricivni  quiritami eiis parten: Denarios. 
eriati Romianus diiiidebaturin lex partes. fedcum 
ynciapondus léptem denaribrum effer , denarius - 

con- 


+ 


Es BT MENSYRIS ARA 
—£ontinebat drachmam 8: feprimameias partem, 
atqueadeo maior odolo:Attico. fexta denarii erat, 

vvti Celfus air lib.5.de fimplicium mixtura loquens. 
nimirum obolum continebat 8 leprimam oboli 
parrem.  Átque hec fune Áttica pondera come 
munia, | 


De alirs medicoruin ponderibus 
| Grace. de AO 
"Edici Pharmacis conficiendis , tetnpetañ= 
difque potionibus , propriis veuntur pons 
deribus: vnciamques drachmam in minota pon= 
dera diuidunt , quzin vnum locutn colligenda 
putabam. Acprimumgramma occurrit tefcia pars 
drachme Latinis fcripulum. Vocatur autem gram- 
ma quod vncia Ícripula viginti quaruot habeaty 
quot lnntGrece litera vti Fanviusait.  Sequitur 
obulas (cripuli femis , lexcadrachme pars..: quo 
pondere vtuntur etiam medici Greci. Ceration aut 
4 aliqua oboli pars tertiaeft, drachme pars oétaua 
decima.  Chalcus feu aréolus quarta vboli dra> 
chma pars vigelima quarta.. Ita quota feripulú pars 
eft vnciz,Chalcus drachma eft, -Sitarium' (cu gras 
num dimidium Chalci.Sic drachma continer gras 
na.48.Demum leptum eft,hoc elt minutum, Chale 
Cipars leptima. Ergo fitacium minuta tria 8 femilo 
femcontínet. Superelt explicare quories maiora 
ponderamineracontineant, Sa 
+ Mina Attica maior drachmas. too, [cripula (eu 
gratnmata.300. bolos. 600, Cerariafen filiquas, 
1800.Chalcos feu arcolos.3600, fitaria. 7200; les 
pta.25100» | ] 


Drachma 


EN lr 


43 De PoNnDERIBVS: 

Ae Drachmacontinetgrammata 3.0bolos. 6. cctás 

tian6.chalcos.36.ficaria.72.lépra.152 00 

--Gramma obolos.-.ceratia.6.chalcos. 12. fitaria 

A O A 

-Obolusceratias3.chalcos.6.fitaria.12.lepta. 42. 
Cerariam chalcos. ».(1taria.4.lepta.14. | 
Chalcus fitaria 2.lepra. 7. 
Sitariumlepra, ¿8% lepcum minimum Gracos. 

tum pendus. do . 


Mo ¿Ahead : 
Polea 10 do OA A, ¡A Po, Vo LL Loss y 
2 Ma a a 


ense moni 0 mPordera Romañás 


A SSTÓA 


Pd 


e =uAdenti Vocem $2 víum Romani penitus i- 
«copo guorarunt primis temporibus: neque prius 
¿A acceperantquam corum arma in Greciam 
arque Añampenetrarunt. > Tllisgentibus fubditis 
tum maltaipirdederuntiure 82 legíbus commutatis. 
tumqoedam abillis mutuo acceperant :przlerrim 
exeotempore multevoces Graczin Latinam lin= 
guám commigrafunt Sz cum Grecis ¡ph liberam 
sr vnciandedillent,quasantea ignoraban t, Talen- 
to8'drachmaque propria Gracorutn etant, víeo 
tempore fune. Maximum enim pódus veterun Ro= 
riranoromhbraerar ; esque mulriplicara quecuma 
_quepondera maiora explicabant. Sed erat centum 
pondium apud Catonem dere ruftica c.15. qui8€ 
centenarius vocabatur refpondens in numeto li- 
braramnoltro Quintali,GracoqueTalento.dtve= 
riñioile el Romanos habuifle mallas. 100.50. aut 
25 librarum Ímgulas. 


De | 


SERA AAA e MEAR SA 
¿EX Mensvris 49 


édo2 0 Delibra Romana. 
Y lbra Romana vncias duodecim continébat. 
qua fignificanda quaruor nominibus vti pok- 
fumusalibra enim, as, % folidus vocatur, auétore 
Metiano,cum eciam pondo: Partes quidem libre 
que ellent,% que earum nomina capire 2. explicas 
«tum eft, nimirum ezdem que affis. lud hoc loco 
«addimus, ex bisquatuorlibre nominibus , ponda: 
quidem tantum fignificari pondus, non auteim 
nummi genus , quamnuis ex ea vocé dupondium 
deductum duos alles fignificare diximus. As 8clo= 
lidus ferenonin iignificatione ponderis , fed num= 
tiaccipiuntur, hoc dilcrimine: quod as ereus erat) 
valebatquedecimam denarii parcem,folidus argen= 
teuserar, veletiamaureus. Sic argenteris denario 
maior, valebat enim alles duodecina, fiaureuseod 
«dempondere > valoreitide denariorutn duode= 
cim,que fereerat analogía auriad argentum. So- 
lidus recenti memoria «reus fere factus elt veteri 
¿noneta fenfim adulterata Semper tamen retitivic 
vtduodecim denariolos contineret. Libre vox fre= 
quentiús pro pondere, aliquando etiam in (ignifi- 
Catione nummi vlurparur. C.de appell. 1, omnes. 82 
C.de modo mulétatum. 1. illuítres: vbi libra auri 
¡mulétaricrimina quédam iubentur. que minus e- 
¡Eat quam auri yncia, vtex eildem locis perfpiciturs 
S<Budzuslib.3. deafíe coniiciclibram auri his lo= 
cis S limilibas elle aureum Romanum), quo dua= 
tum drachmatum frequeñter viebantur duos au- 
teosnoftros pendenterm, 8 aliquid amplius. Sed 
quemadmodum primis temporibus afles maiores - 
erác lingulilibre pondere, quo tamen pondeteim-. 
ES | d minuto 


F 


to Di PonDbrRIB vs 
minuto,valor tamen anti uus É% nomen manfittitá 
in folido 8 libra contigifle arbitror primis tempo- 
-sibus maíores ímulto fuifle.atque adeovnciarum dí 
entiaut auti duedecim. quod nomina indicant 


-tumlibre que conftar vnciis duodecim, tumlolidi 


quod integruín pondus fignificat, propter numetúl 
duodenarium quí perfectuffimus ett, nempe gemi- 
natús fenariosconftansex omnibus fuis parub ali. 
_quoris. Sed video tamen folidos (fic noftra conie= 
'Etura elt ) eóldem progre(lu temporis imminutos 
“eo amplius quod minor copiaargenti él auri eraty 
8cimminutotafmen pondere retentis nominib.pri- 
(tinum valore manúi(Tesvefolidus argenteus duos 
decimales valerec, aureus duodecim denarios» 
'Quod vulgo hodie retinerur vt folidus, «reus quí= 


uisfermefactus contineat denatios duodecim vbis 


cunq, folidorum ell vfus.[n quo 4 marauedino diés 
fert,quidecem eátum denarios valebat, vii luo loco 


- explicabitut. Siclexta parte folidus reus maraw 


'uedinúm ereum, afgenteus folidus marauedinum: 
argenteum,aureus aureum fuperare debuir.Cate= 
rum folidos ¿uteos Romz inuenio duarum drach= 
¿marumin frequenti víu fuille tempore Alexandri 
“Seueti: ficque folidi aurei de quibusin legibus clus 
temporisfit mentio intelligancurJuftiniani téporsl 


Ñ y . . . 2 . z 
| folidi aurei lex vnciam eficiebantivnde Y fextula= 


resvocatifunt. Etexlibra auri hgnabantur leptuan 
Aa uo,vtcóftar exLege,quoticfcung;. Cade fufe. 

rxpof.82 Arcariis libr.1o.cit.7o. Exár Sc drachme 
ponderefólidusauteus. Prefertimin divinis libris 
pro drachma Hebraica folidus ponitur Latine :EG 


-dralibro primo capite odtauo,S libro fecundo cas 


piteleptimo, 6 1.Paral.290 2 


EA * E MENS vrs ya 
APA «Devncia Romana. 


Escr ergo Y! yncia pd libre 1 2. cuius etiam partes 
(ant lemuncia, duellatertia vnciz pars) licili- 
cus quaroa, icem fextula, quas hoc loco repetere nó 
elt necede. Seddevncia tameri Romana an cum 
noltra vncia conueniat pondere ¿ paflim dubira+ 
tur:egoia fuperiori lententia vnciam veterem Ro- 
manam minorem noftra non elle amplius conftr- 
mabar vilis duobus argenteis nummis vncialibus, 
altero Claudii Neronis saltero Hadriani five anti- 
quos, (1uead antiquiorum exemplar cóflatos: quos 

ulos vnciam noftram continere éc aliquid am- 
plus conf deraui. nimirum Claudii denarius. Gue 
feptuplex, fine oétuplex vnciam noftram duobus 
fcxipulis, Hadriani vno tantum feng fuperabat. 
Preterea aureum vhum Faultinz uguíte nactus 
fum Íatis elegantem: ex altera parte formam eius $£ 
homen., ex altera foeminamin throno fedentem 
manumg; porrigentem habet cum hac infcriptio- 
ne: Salati Auguíte, qui aureus icilicum , hoc eft 
duas drachmias noftras iuftifiime pendit:. Tantun- | 
dem aureus alter Y efpaliani appédebar, quem po= 
(ted eleganciflimum lum naétus, ex vnaparte Vel- 
paliani facies 8? nomen ex Vii Martis (tátis efh- 
gieshis adiectis verbis, Vitor Mars. Terfius item 8€ 
quartus Neronis Celaris Auguíti expreíla. facie 82 
exaltera parte laluris effigie,duas drachmas pende- 
Jane minus duob. granis,nó amplins, hoc eft parte 
eptuagelima quinta, víu nimirú tempore detrité.. 
liquantú.Scconítateos aureos Romanos didrach= 
nos fuille,vti Budxus afferclib. 3. de alle ,idemque 


ex Plinio. colligi videtur lib. 33.cap.3. quantumuis 
| e locus” 


0 ; ci a Kg 
$2 “De PoONDERIBVS 


locus plane fit deprauatus, vixwrintelligi, reftituts 


ve poflir.Sed éí pro monéta vnciam aurei extareln 
legibus Romanis conftar, 8 recenti memoria in 


Sicilia 8 Neapoli vlurpatur valorecirciterdaorum 


aureorum noftrorum $ femiflis. tametliiam non. 
nummus aliquis eft,fed numnyorum fumma. Nam 
libra loan. 12. Accepiclibram vnguenti,8 1 9.Ferés 
mixturam mirrhx 8zaloes quali libras centú,pon* 
dus elt non monetz genus hauddubium. o 


De Denario es eims partibos, 


MEti Romani prefercim polterioris teme: 


poris Grzcis medicoruúum ponderibus vre= 


bantur. Vnde medendi rationem haulerant nomis 


mibus tácum commutatis, nempe Vncia, drachmas. 
fcripulo,obolo,filiqua, zreolo, graño minuto, de: 
quibas iam diétum elt. Propria 62 antiqua ponde=: 
ra Romanórum medicorum hc erant 2 Vnciam; 
primum diuidebanr in feprem denarios. ham des 
narius moneta erar, 8 medicis eciam ponderis nos 
men. ficdenarius drachmam Atticam pendebat 88 
feptimam drachma infuper partem. Qué cum int" 
vera 8cexplorara, non ignoro tamen PriRianunv 


- tribus denariis drachmas quatuor dedille , Cleos 


patram cum denarium Tralicum fecifler drachme! 
vnius, in veterinariis denario dare (cripulos. 4.hoc 
efttribus denariis drachmas quatuor. Sed his tas 
men omillis, Denarius in Íex partes diuidebaruty 
quos licer obulos Romanos vocare, de oboli: 
Artici pondere 8 feptima oboli parte. Celfus enim: 
lib.;.c.17. Sed 82 antea, inquit, £Ciri voloin vncia: 
pondus denariorum elle leptem? vnius deinde de. 


. 


naril 


ET .MMENSVRAS. 53 
nariipondus diuidi ¿me infex yncias : vtidem vn- 
cia. Denarii habeam quod Greci habent in eo qué 
obolum appellant. Idad noftra pondera relatum 
paulo poft dimidio fcripulo facir. Plin. Lepe dena- 
rium pro drachma pontt:aclib. 21.c.vlr. drachmam 
Atticam denarii pondere effeait. Idemque Cleo- 
patra afítemar, denariúm Iralicum drachmz pon- 
dus babere.Verum vbi proprie de denario agit. lib, 
33.c.9.iuftum elle ait ex libra fignari denarios 84. 
nempceex vnciafeprem.hincli.12.c. 1 4. ex variisle- 
¿tionibus vera colligitur, nimirum denarios viginti. 
'nouemelfe terciam partem minz. Pratercalib.29. 
c.3.Ectocisaliis denarium in lexagefimas dividir, que 
grana dici polfunt.. nam, 8% medici vulgo fuam dra- 
chmam granis fexaginta finiunt  atque adeo dena- 
rius in lex obolos feu vncias cum Celfo, obolus in 
decem grana diuidatur. Diuiditur etiam denarius a 
Mátia in duos viétoriatos. Pendebar denarius quá- 
'tunmargenteus.nofter $z fexta cius pars,quadrantes 
¡quadraginta valore exequans , [eu marauedinos. 
Verú quoties maiora pondera minora contineant 
explicandum. | | | 
- Libracontinet vncias 12. denarios 84. victoria= 
itos,168.obolos Romanos.5$04.grana. $040. 
|. Vncia continer denarios.7. viótoriatos.14.0bo= 
los.42.grana. 420. ' Ae eb 
Denarius viftoriatos.2.obolos.6. grana.60. 

¡ Vidtoriatus obolos.3 grana.3o. 
 Obolusgrana.10. AA 

 Granum feu fexagelima denariipondus Roma- . 
¡nis medicis omnium minimun. e | 


| 


Si OS 0 


f 


— 


4 Da PonDekr1tsvs 
CUALY VE LA 


Vulgaria pondera quibus Toletani- 
00 Bata, 0 
A ES ; 

"N ordinenoftrorum ponderum primum 4 ma- 
guitudine locum obtinet Quintal Taléto Gre- 
co aut Romacentenario relpondens non eodé 

4 proríus pondere : continet enim arrobas qua- 
tuorjlibras cencam,fingulas ynciarum fedecim,ma- 

_jores Romanistriente. Vnde tamen nomen huius 

. ponderis defluxerit, quo non Hifpania rantum vri= 

tur , led Gallia 8% plerxg; aliz provincia, 4 mulris. 

dubiratur, -Sunt, quia vóce Hebraica, Kskar, id efe 

Talento deducant,prelercim cum Grz.K172ap Ícri- 

- batur,veexlofepho conftarlib. 3.antiq.c.7.Nos Í 

-yocem,Qranter,qua Rabinivtuntur, vriEliaste 
fercin Thisbi, in eadem fignificatione Talenti, He- 

braicam proríus putaremus, ab eatum vocem Irali- 
cam, Cantaro,tum noftram Quintal fuxille non. 
dubitacem afirmare:cumHebraicalinguaomnium 
fit antiquiflima,ab eaq; in alias linguas multe voces 

deriuarint. Verú cum éa voxin lacris libris nó extety, 
vbi Hebraica Ingua fincera conferuatur 8 ludzi 

- fepeagentib. inter quas habitant, multas vocesin 

luam Iinguátransferre conlucuerint :credá potius, 

oés eas voces a Centenario fluxiffe:qua voce Latiní 
pofterioritempore,prelertim eo pondere aliqua ex 
parte mutato carperút Talentú fignificare, yti fupe= 
tius eftdemontftratú. Et Hidoruslib.16.c.24.de Tas 
lento agens,Centenariú,inquit,numeri nomen eft,, 
¿o quod centum libracum ponderis fit: quod pon= 


* 
$, 


e > 
. y 
; É 
M ] 


EA 


XT MENSV.RIS: . y 


das propter perfeétionem centenarii numeri infti. 


tuerunt Romaní, AR 
Sequitur Arroba que continet libras viginti- 


vnciarum eft, Marcus ponderis vnciarum oéto et, 
femis noftralibrx,bes Romanz. Vncia pars lexta> 


decimalibrznoftrz,Marci oétaua : continerq; ada= 


rames fedecim , fingulas femidrachmz pondere, 
Vulgo enim drachma non vtimur, fed pro eatamen 
¡duas adarames,oétauam dicimus : Íicut quatuor a= 
'darames vocamus quartam,certe vnciz.Neqsplura, 
vulgo pondera funt inter mercaroresad dardanari- 


'roina hiabent:peque eadem prorlus rationein pon= 


am explicamus, 


| Ñ 


Aur ificima pondera, 


deim diuiduntin Caftellanos quinquagintas 
quod genus ponderis 8c nummiclt drachmamaio- 
mis atque denatio Romano. Caltellanus in oda 
Tomines diuiditur.Tornin in duodecim grana, Ar» 
gentiaute Marcum diuiduntin vncias oéto. Vn- 
ciam in totidem oétauas five drachmas. Odtauam 


ranorum numerum continenz, 
Vulgariamedicorum pondera. 


cum aliisponderuta nominib. veuntur, tum 
corum pondera minoralunt communibus, Ít aus 
tificum parte communiú. 16. fic yncia communis 


si 


AA 


quinque,quintalis quadrans. Libra noftra fedecim 


los. Aurifices tamen 8 medicialia ponderum no- 
p cun | 


derumratione progrediuntur , fed diuería, quam 


Vrifices Marcú,hoceft, vneias oéto auri quí" 


in grana75. SicMarcus argenti aurique eundem 


Mies vulgo in Hifpania ac prelestim Foleti | 


21d 4 =  (QMs= - 


al 


8 ODA PON DERE 
continer adarames leu lemidrachmas fedecim. vn» 
cia medica adarames continet quindecim precife: 
_eademquerationeinlibra et procedendú. Drach- 
ma medica multo minor oétata cómunieft, pro» 
pterea quod cum vncia communis , que maior. 
medica eft, diuidaturin oéto drachmas leu oéta- 
uas , vncia medicain nouem drachmas diuiditar, 
-Granum tamen medicum maius aurificum grano 
propterea quod drachma medica ingrana lexaginta 
diuiditur,oCtana aurificum in75,Ergo libra médica 
duodecim minores vncias haber ; nempeex com- 
- munibus vncias vndecim $ quartam., vncia conti- 
net drachmas nouem,drachma (cripulos tres, fcri- 
pulus grana medica viginti fingula maioris ponde=. 
ris quam grana aurificum,, que vulgo grana Marci 
vocantur. Sed vr inftiruimus quories maiora pon- 
_ dera minora contineant explicandumeft.  * y 
Quintal continer Arrobas. 4. libras. 100. Maár- 
cos.200.vncias,1goo.  Caltellanos.too00. oétae 
vas.12800.tomines.80000. grana 960000, 
Arroba continet libras, 25. marcos. $0. vncias 
400. caltellanos. 2500. tomines, 20000, grana 
240000. y” m7 
- Libra Marcos, 2.wncias $.caltellanos.1oo. 04 
as.128.tomines.8o0.grana.9600. , ps 
Marcus vncias.8.caftellanos. 50o.oétanas 6 4.t0= 
Mmines.400 grana.4800. bo a 
Vncia caftellanos.6; oétauas. 8. Tomines. $0. 
rana.60c. - | o : : A 
. Caltellanustomines.8.grana.96. 
. Oétauagrana continet.75... y 
- Médica pondera fic maiora cum minoribus. 


_COM+ 


de 


| ETOMeNSsvRIS (7 
comparantur ínter ipía, Libra medica continet 
vncias medicas12. drachmas 108, fcripulos 3230 

rana6480. PR Tari ye 
- Vnciadrachmas n.Ícripulos 27.granas 40. 

Drachma [cripulos 3.granaéo,: .: : 

Scripulusgrana 20.Eltautem granum lexageli= 
madrachmz medica pars,minimum inter ponde- 
ramedica. a Muse 


Ponderamedicatum cum communibus' com= 


parábuntur , cumalia pondera 8 menfuras opere 
fepararo inter le 82 cum aliis comparabimus, ii9ta- 
bulis quas facere adornamus. | 

] ] > 


ARAN, 


7] 
h ) 


- Demenfuris Aridorum Hebraicis. 


ere quidem fore videbantur nobis. Nunc 
4” ad menfuras oratio transferenda eft, atque 


D: Ponderibus ea hadtenus diéta fiant, que 


quoinftituimus ordine 8% via,varia corú genera ex» 


plicanda lunt,tum Aridorum,tum liquidorum,He- 
braica primuín, deinde alia. ln quo ni animus fal» 
lirsnon pauca lectór inueniet Ícitu digna,parumque 
abaliis confiderara. IO 


Corus feu Chomer, 
pps Hebraicas Aridorum fed 8% liquidorum 
- Amenfuras oranium maxima Corus eft. Conti. 
net enim decem Ephi nihilominus. totidem Ba- 
tos, vtiEzech, cap. 45. legimus verf, 11. Ephi 82 


Barhús xqualis 4 vnius menfura erunt: vtcapiar 


d y deci- 


A 


248 De PoyDEeRt5avs, 


decimam partem Cori Bathus, Sí decimam parten” 
-Cori Ephi:Sunt ergo Ephi 8 Bachus menlurx pa= 
resyhoc tantum ditcrepantes , quod Ephimentura 
Aridorume(t, Bachusliquidorum, vtraque Co: 1 
decima,atque cum hec minime dubia Íinc,tum non 
et promptum certa ratione delignare quantum 
Coruscaperet. Autores difergepantinre hac ma- 
 xime, neque facile pronuncies que fit preferenda.: 
fententia, lofeph.lib.15. antiq.cap. 12. Corusate 
capit medimnos Átticos decem. . Quod (1 mediz, : 
mnus vtifioloco demonftrabirur , continer me- 
dios Italicosfex , capiet Corus modios lexagintas 
Modios autem quantum duo roftrares celemines 
capit circiter, quodÍuo etiam loco'explicandum e: 
rit, Corus ergoiuxta lofopbiquidem lententiam 
- celeminescontinebid120.nimirú, Fanecas decema 
_Ephiquecontinebit,medimaum vnum celemines 
nempe duodecim, Quod cum mihi aliquando pla- 
cuerit,re melius confiderata , certa rauoneconfti- 
tuo Corum continere quinque modo medimnos, 

-Atticos,hoceft,modios triginta. Sic Hiero.con- 
ftanter lentic Ezech 4; .ad illud, ftateraiulta, Sic 
Leuit27.verft1 Hai.s.yer. 10. pro Corein noftra 
editione pofuit triginta 'modios.+ % commentariis, 
ad eum Locum lat idem fequitur: á quo receden= 
dum temerenón putabam. Fauet Epib. cum Co- 
tum ait cótinere modios trigitta,, additg; efe Ca- 
melionus. conftatautem Camelis duplo maius o- 
pus quam alino imponi.pre(ertim cum lerechquod 
dimidium ef Cori $ modios quindecim capere alta, 
affirmer e (Te, quantum iguenis leuare 6% bno po=. 
teft imponere. quis aurem modios triginta quacun= 
que larerum firmitateleuare pollir celemines nera- 
e j Cs po 60, y 


e 


ET MENSVRIS. el 
e 60.circiter? namquod Diodor.lib.3. cap.rz; 


quofdam in Arabia Camelos ele ait fupra decern 


medimnos portantes: id quafi peculiare refert,di» 


- gnumaymiraculo.Epiphan. de communicameli o. 
ghumq 


| Budzo lib.s.dealle áz aliis, ha E 


nere locurí interpretabamur.Ad hxcfi Corus mo. 
dios contineret 60.contineret EphifexyBathulque 
Ephixqualis caperet fextarios Komanos 96cum 
modius capiat lextarios fedecim,eflerq; Barhus dua. 


bus amphoris Romanis gqualis:quod qhiconcedat 
.baétenus nullam inueni: ne ipte quiden lpfeph, 


Hzc meafententia eft. forraflis eciam cum ficlus 82 
ceterapondera eflent 82 publica 8% fanétuarii, atq; 
hecillisduplo maiora ellent: ficde menfuris iudi. 
candutm erit, lofephuma; de Coro fanétuarii locue 


- tumelle,de publico Hier.interprerari licet,8 iuuat. 


Nam quod idem Hofeph.lib: 3. extremo Coros fepe. 
taaginta farinz efficere ait, medimnos Siculos 31. 
Átticos 41. quid khbiineo velit-non aflequor, 8€ 
locum viciatum putabam, hallucinádi certi occafio, 


e 


pa order Ephi. 


 KPLICATA Corimagaitudine de plerifque | 


Aaliis menfuris ftaruerefacile ell. ác prafertima 


Ephi,quielt decima Lori pars, capiermodiostres, 


hoc elt y fexex noftris quos celemines vocamos y 


fextarios Romanos quadraginta octo precie. Sig 


Tlaiz . ver. 10.vbi Hebraicelegimus. Corusfemérig 


facier Ephi, interpres latinos dixic,, criginta modik 
facientmodios tres. Histamé gue vecilimedicana 
fur. primú Epiphanii audtoritas orponitur, dela 
de Pefych.Eprphan.enim chonixinánis e Eyphe 

» HR cadem, 


téc Dr PoNnDERIS VS 
eademmenfura funt ; nimirum Hyphe pro Ephi 
dixit, Helych, -autem Ephin ait menfura Agypria 
quatuor chenicum. capit autem chenix aut duos 
fextatios vt plerig; exiftimant,autquatuor, ve Fan. 
- affiematuto reliquit, de qua re poftmodumdicen= 
dumerit. 1 Verum Hefychius de Ephi £gyptiolo- 
cutus eft,nos de Hebraico: mutantur autem men- 
- fura Seporidera pro locorum varietate. Epíiphan. 
antem de alia menfura locutús elt , quam Hiphen 
- diixityaut de Ephi Samaritanorum, vndeiple genus 
- ducebat: ne quem horum auctorum verba moue= 
ant.Ne noftri quidem interpretis cumleuit.19.ver. 
36.pro Ephimodium reddidit illis verbis: modiuz. 
/ “juftas $e lextariusiultus eritvobis. ' 


Satum. 
| Al r TIA ParsEphi Cori trigelimafatum efe 
“A capiens nimirum modium Italicum vnum. 
quod ramerfi exfacris livceris probari non pollit, 
ex Chaldaico Paraphrafte colligitur , qui multis 
locis pro Ephi menfura tria fara fubítituic. Thelae. 
ceaín, Certe Leuir. 5 verf.11. 8% 6. verl. 20. Numer. 
s.vetfí.1s. Rhurh.2.verf17.lai.5. verí.1o. Septua- 
ginta etiam pro EphiSzpe Tola peroo. Ideft, tres 
menfuras adidemrefpicientes, nimirum Exod. 16. 
verf 46.Tfaiz 5. verl: to.Elt eciám communis len= 

“tentia Hebreorum, fex Cabos vnum Satum ef 
cere, continet autem Cabus fextarios Hebraicos 
quatuor, qui fextarii cum Romanis comparantur, 
vtpoltea monftrabimus, proportione, fexquialte- 

. va.l1ic-24. (extaril Hebraici, nimirum fex cabicon= 
tinebunr quantum fexcarii Romani 16. qui effici- 
- unt. 


A 


<= 


ETIMMENSVRIS 61 
unt precile modium lralicum. Video tamen He» 
rogymum adilla verba Marth.c. 13. verf. 33. quod 
acceptum mulier abfcondit in faring latis eribus, 
affirmare fatum modium curá dimidio continere : 
in quo lofephum certefecutus ef lib. 9.:antig. os 
2.cum in Corimagnitudine ab eo dillentiat.... 14- 
- dordib.16.c.26. tametialiud eciam larumponit 
-quafi modii menfura.fecutus tamen lofeph. 8: Hi- 
eron.latum dixitgenus eft menfurz iuxra more 
prouinciz Paleftinz vnum 8 dimidium modiun 
capiens.  Hechi placerlententia, dicendum etít, 
fatum femiffem Ephi efe, mulieremque ¡llam reia 
lata farinz,hocelt, modiosquasiorcumdimidio 
exnoftris 9.fubegiTe ; cumiuxta prioreindenten= 
tiamtres modios tantum lexque celemines ex no. 
ftris ¿hoc eft,Ephi menfuram fubegerit. lud ob 
feruare conuenit noftrú interprerem Num. s, verk 

16. pro decima parreEphi polmile decimam par= 

tem lati.tum 3. Reg.16.verf:32 pro fato Hebrai= ' 
. ¿co reddidiíle. merretam. cum tamen metreta ma- 
ior fitíato , Áavum Ephi minus lemis cius auttriens, 
—vtiexiisque diéta fune manifeltum euadit. 


Gomor Ghomer. 


aa Ow'or proculdubio decima pars elt Ephi, 
ficenim dicitur Exodit6. verl. 36. Gomor 
áutem decima pars eft Ephi. cumergo Ephi conti- 
neatttres modios Ítalicos,ex noftris lex, fit vt noftri 
'modii dimidium 8tdecimam eiuídem modii con» 
tineat, hoceft, fextarios noftros lex precile, cum 
modius nolter fiye Celemin contineat ro. fexrari- 
os Toletanos. Efhiciuntautem (ex noltri fextarii 

E. quatu- 


52 De PonoDrktsyvs 
quatuor Romanos 8 quatuor quintas eiuídem fex= 
tarii,cum lexcarius Romañus noftcum fuperer pro - 
portione felquiquarta. lidorus lib. 16: cap: 25:1ex- 
tarios quinquies complicacus Quinarem feu Go= 
mor facit. Robertus SenalisIolephum alt Allaro- 
ni,hoceft, Gomor, ve mox dicemus tribuere Co- 
tylas 7. ipleinterpreratur lextartus: qui (1 Hebraici 
fiar, faciunt fere quinque Romaños: Sic'Gomor 
eras cibus diurnus hominis ¿Deo ipío delignarus 
Exodi16.ver.16.vbimanna Gomor colligi-per fin- 
gulacapita precipitur. lolephus vbig; pro Gomor 
ponit Allaronem,prelertim libr. 3:antiquit:cap.cos 
vbi Leuit.5. 8% 64Num.s.precipicur offerri farine 
decimam partem Ephi,nempe Gomor., iple vertit 
Alflironem, nimirumávoce Hebraica. Ghicaron.id 
elt decima. quavoce inmenfurz etiam figoificatio- 
ne (acre lictere vtunturExod: (6.8 29. Vnde for= 
tallis Allariam Lacinis 82 as manauir, nimitum de= 

cimadenarii; vei fuperius diétum eft: ] 
de Cabas. Qab. | | 
Á fi nim á «Inter Hebraicas menfura+aridos 
A um,litamen aridorum é non etiam liqui= 
dorú, cabus elt:de qua mentio extat.4.Reg.6.ver: 
25. continet lextarios, quatuor, lolephi quidé fen- 
tentia qui bb:9.antig.cs 2¿pro quarta parte Cabi. 
ftercoris, reddidic lextarium, Remanum an He- 
braicú, quilog.dicitur, non explicar: haud leuidifz 
crinrine cum lextarius Romanus felquialrera pro- 
- portione comparerur cum Hebraico , cum 8€ le. 
millem capiens. quod luperios diéóbrm copiofius 
deinde explicabitur. Quod Ñ Csbium fextarios 
quaruor Hcbraicos y quod magi puto, continere 
recipis 


cer MeNSsvri5. 6% 
> Ñ p » e ns 
tecipitur,fiervecabus capiat duos lextarios Roma- 
*nos 8 dodrantem,fextarii,nempe tres quartas, hóc 
elt,tres noltros lextarios cum trientecirciter.Coh- 
uenivHebreis Cabo contineficibiquantum in di» 
em vhii homiai ficfatis: adduntg; Cabum fruméns 
ti feriin cubitis decem quoquouerfus . quód puto 
conuenirdin tres noltros texrarios cumtriehte, Al. 
mirum eficientes modiinoftri Toletani lea Celes 
mini trienteín iuftifiimz. Nec plura de Hebraicis 
menfurisaridorum. ad Grzcas tranícamus fi prius 
fueritexplicatam, quoties minores he meníurz in 
imaioribus contineantur: ON 
- Coruscontinerephizo:fata 3¿o/gomor 100; cas 
bosi80., | ; : 
Epbicontinet lata .gomor.to.cabos:18. 
-Satum Gomor 3.3: Cabos 6; 
- Gomorcontinercabos1.?. EE 
¿Cabas minima aridorum men(íura cotitineñi$ 
-quatuorloghim eu fextarios, dequa menfuraimlio 
quidis dicendum eft. | 


Grecemenfura Artdoruis 


N1Er-Grácas Aridorum menfatas primuin fs 

bilocumCyplelevendicat, lex ñihilominus con- 
A tinens Meditanos¿maior Coro Hebraico, nimis 
tum parte elus quinta.dequa Áriftophanes in Pa= 
cezacmeam, inquit, inicétolapide lex medimnos 

| capientem Cyplelem fregerint.Suidas de tadeín 
Greceair, Kulean ¿Euediuvos E6 usd juvesjoproa. Cy 

plele lex medimnorum lex medianos capiens. 

oe ¡ Medis 


6£k De. PoNDERiBys 


A 
ym ; 


pesimo Y Medimads Atticus... 000 
Ny FEDIMNws Atticus lenos modios Iralicos 
“Acapit. ficenim Suidasaít : Medimnus mens 
divra eltaridorumiverriticivel Hordei, medimnus 
Spirarmentura eftfex modiorum. Cornelius Nes 
posinAttici vica affirmat Atticum Athenienfes vnis 
merfosfrumento donalle, ita vt fingulis Lex modil 
«trivici (ficlegito, non fepté ) darentur. qui modius 
imenfurz medimnus Athenis appellaturs Cic. libro 
5. in Verrem Agri Leontini decumz anno rertio 
yenertinecritici medimna triginta lex, hoc eft, tri- 
tici modii 216.Neque temere medimnum Átricum 
dixi o Siculas enim medimnus Áttico maior erat 
quarra Atticiparte.nam lofepb. lib. 3 «antiquit.ex- 
tremo Siculosinedimaos 31.8% Átticos 41. pro e0- 
demaccipit. Dixitetiam modiam Iralicum,quo=- 
niari'modius Siculus $8: Cyprius maiot erat, viiex 
Epiphanio conftat : 8cquinque modii ficuli me= 
dimnam Atticum explebant. Sed quod Epipbani- 
us medimnum ablolute ait decem modios conttine=. 
tesin eo aut viriatalectio eft , aut de aliis menfuris 
ipfelocutus. Ergo medimnus (ex modios Italicos 
-contineryduodecim Toleranos. idem compatatus 
cum menfuris liquidórum capiet duas amphoras. 
Komanas, Chenices quadraginta octo , lextariog 
Romanos nonagiñta [ex 


Hemiccium. 

N Multas partes medimnus a Polluce dinidi» 
tur,quz SC ipfe menfure (unt. Eft enim Tprrevs 
tertiá pars medimni continens chenices fedecint! 
elt Exrés fexta pars,nimirú oóto chanices. elt Aedib, 
ein nimicuma ' 


bh 


E MENSVRtIS. 6 
-nimírum cétava pars medimni chenicam lex. Eft 
denique Hemieétum qual Semilextum dixeris, 
hocelt, duodecima pars medimoiChenices ha- 
'«bensquatuor,vt Gale. etiamait de pond. $ meníl. 
"Verum qguoniam he menfura ad chenicem revo. 
"cantur,eias magnitudo (gillatim explicanda eft. la 


Chanix.. 
DY Cheenicis magnitudine non eadem omnis 
-A2 um fentencia ell. Pollux Cotylas tresilli dar, 
hocelt,felqui fextariam.(Gicenim lib. 4.:ajc : Cory- 
le eftrertiapars chenicis - Ali contendunt cheni- 
cem duos fextarios Romanos capere ::: cui fenten- 
tiz Polluxipte proximis verbisfaner', dumaiomes 
dimnum contíinere chanices quadraginta otto, 
conftat autem medimnum capere lextarios na- 
-naginta lex: Prioti lententiz fauent Cleáp. Pa 
Diofcor. vtergue enim , chbentixaithaber Cotylas 
Átricas tres , pofteriori tamen fententiz Galen, 
faucr 8 ipíe de ponder. 8 menfar. dicens; che- 
nix fextarios duos... Virumque Fannius impro- 
bar cum fextariós quacuor «henicí dar : de fexta» 
rio enim agensaddit : Qui quarter affumptos fic 
Graio nomine chanix.  Conueniunt tamen o 
mnes chanicem efle diurnum.cibam vnius hos 
minis. Vndetuperchinicem ne fedeas , veré. 
riprouérbio dicicur aduerfiis eos, quiín diem yi- 
uunt nulla cura futur. La hac varietaté incli- 
nabat animus , ve Fannii fententiam lequerer ;. 
daremquequatuo: fextarios Attices chenici , qui 
efficiunteres omnino Romanos, cibura vni ho- 
e. mini 


( 


€6 De PonDERTBVS la 
miniió diem vnúm fuficientem, neque audebamd: 
tamenrecederea Galenifententia; queniam mul- 
torum ea communis eft, prafertim cum conuenia, 
atcumiis que de menfuris fuperioribus diétalunt. 
-Neque verumelt,neque noftriingenii eruditorum 
placita pafimconuellere. 62 fortaflis chenix duplex. 
fuir,Atrica duórun [extariorum, communis fextá= 
riofuma quatuor; quod Alcitato placuitex parte de: 
sotider.$2 menf.libétú tamén ¡udicium leétori res 
balas exiis que dicta lunt, $2 exaliorum leério= 
ne,Ezech.quidem.45.Vet.1 o.vbilegimus Hebrai-. 
ce:Ephiiuftumséz Bathusiuftus erit vobis, Seprua=, 
ginta pro Barho chanicem poluerunt, cut Barhus' 
multo maior chenice f1t. Sed $ Epiphanius ephi $€ 
chénicem pares méluras facit, Chenicig; dar duos. 
fextarios 8€ aliquantulum amplius: Relquum eft, 
has Grecas atidorummenínras inter iplas compas 
sites ón sa pepito alice a 
“ Gyplelecontinet medimnos. 6. hemicéta: 48 
chenices:19 2: ES AN 
Medimnus hemicéta continet.12. chenices. 484 
Chanixminima elt inter Grecasaridorum in én 
fra continens  vepleriquefenciunefextarios Ros 
“manos duos, pondetis in vino aut aqua vaciaruat! 


Romanarum:40: ; AR dl 


| «Menfura Áridorum Romanks 5 
pd EN RONOT TA Y 
Pevión 9 atidorum menfuras inter latinú 


JH obferuamus,nempe Grecisipíl menfuraru 
nominibus vrebantar, autmenfuras liquidot 
. adarida menfuranda conuertebant: Ergo prima 
medi 


3 


e ; ; AN he de 
e ETIMeNSvRIT 67 
his 4 : eo: y Ñ Fr. cae - . 
—Medimnus occurrit; quamvocema Latinis Greci 
videntur accepille,audtore Epipb.Sed nihilo difcte- 
patab Áttico nimirum continens modios Irali- 
LOS A 


> 


6 


Modiri. 


SE Xx T A parsmedimni modius ef continens At 
J ticas Chenices oéto. vtiex Pollucis ratione ex 
_Suida 8% Galen.de pond.conftar, nimirum fextarios 
Romanosfedecim quantum dao modi Tolerani, 
-quos celemines dicimus.quatuor enim modi apud 
Romanos olim tum feruis tum milicbusin mente 
dabantut,vti ex Donato ez Polybicincelligitur; ni- 
mirum octo modiifeumenti noftrates vni homini 
'menftruam annonam prabent, lis prelertm quí 
plorimum velcontur pane: Epiphanius modii vo- 
cem abHebreis inuentam ait, 8 continere lex 
tarios viginti duos: auodab eo fumpltIfidoros hb, 
16. caput 25: quod Í1. 24. dixillent poteramus de 
¡Hebraicis fextariis diétum interpretar qui Roma= 


sx o 
e 


: 
| 
| 
| 
| 


mis tertía parte funt minores. Hreronymus in vita 
Hilarionis , Marfitam quemdani; alce quindecia ' 
frumenti modios din longeque portafle: X hanc. 
habuille palmam fortitadiñis Me, li alinos vince=> 
ret. Nimirum triginta celemines tricici, preler= 
tim longo itinere non quícunque afinus portet aut 
vix.Plin libro decimo oétano, capite féptimo, alt; 
peca leuiffimi triticinon excedere vicenas liz 
bras. Nos Toletanum triticum non grauiflimunt 
ad examen votantes inuenimus, duos eiús celez 
mines¿nempe modium Iralicum ponderare pre- 
DN: Ir cisé 


68 De POoNDERIBvVS : 
cisé libras Romanas decem 8 nouem cum femil- 
fe. Aeris autem ficcitati 8 quoniam triticum il» 
lud purgatum plane non erat, tribuendum fufpi- 
cabamur , quod vicenas libras non excederete 
Deinde grauiffimi tritict duos celemines vigin- 
ti 82 vnam libras Romanas, hoc eft duodecim 
ynciarum fingulas , ponderare deprehendimus ? 
quod pondus Bzxotici tritici modio Plinius dat 
Neque vero omittendum eft , locum Plinii co. 
dem capite elle vitiatum ,vbide Panico agens,nul- 
lum , inquic, genus frumenti ponderofius eft, ant 
quod coquendo magis crefcat, lexaginta pondoé 
—modio reducunt. Legendum proculdubio tri: 
ginta pondo. Qui enim credi pollit cum é mo- 
diotritici panis viginti pondo proueniant, tripli= 
catum id é panico reduci? Irague € duobus celes, 
minis panicez farine, id eft,modio experti lumus; 
vix triginta libras Romanas panis reduci. Idem 
lib.15:c. 1.exolearam modio exprimi ait libras olek 
non amplius lex, Sicexvno celemine exprimen= 
tur fummum. 36. vnciz, ex faneca. 27. libre no» 
ftrates , hoceft amplius aliquanto quam Arroba», 
quz pendit libras noftrates viginti quinque pre= 
 cife. Queratio in oleas fere conuenit optimas él 
. preftanciflimas,vti ex earum fanecaolei Arroba exe 
- primatur plus minus. vi 
Fe usb] 

Demcafum. de 


E X his colligitur demenfum apud Terentium 
 Alin Phormione, menfuram elle modiorum 
-quatuor telte Donato : qua etiam voce quidam 
abutuntur ad fignificandumn diurni cibi, que 

feruís 


AMB N SUN RTS. ÓN, 
feruis dabatur , menfuram, nempe modii Italici o- 
étauampartemnoftri modii quadrantem circiter 
hoc elt, lextarios. duos , Rom. Sic quod Hebreis 
gomoraurcabus erat,Gracis chenix,nimirú men- 
fura diurni cibi vnihomini: idem putantvoce de- 
meníi apud Latinos fignificari. tametí non omni- 
no pares ez menfurz erant , fed pro regionibus ali- 
quantulum inter le difcrepabant: vii exsís que dicta 
lunt perfpicipotelt. Sic: | 
Medimnus lex modios continebat de menía di- 
UC Ra | 
-Modius continet de menía, 7.2 Demenfum mí- 
'nima aridorum menfura. > era des] 


Y 


' 


Mi enfura aridorum Toletana. 
AT IAN 


no a poor? METI. 


OsTR A etiam menfurz explicande (unt, 
quibús aridis metiendis vulgo Toleti vti 
confueuimus. In quo numero cahiz ma- 
xima menfura eft , capit orbe duodecim , feu 
edimnos Átticos totidem , modios noftros.144. 
quos celemines dicimus , Iralicos leu Romanos 
yeteres.72.tantum,aut circiter. Quba 
|-¿Succedir faneca medimno Attico par. 6..Mmo- 
diorum Iralicorum Toletanos modios duodecim 
capienS. 200 pila My ar 
-Sequitur modius nofter feu celemin , cinfque 
¡partes lemodius » So modii quadrans.. Contnet 
autem:ex liquidis modius nofter fextarios Tole- 
anos ominino decem ,: leTmodius quinque» qua- 
drans modii continer duos fextarios noftros $2 
e femif- 


70 — De PoNDERIBVS 
femiflem. «Sic idem modius Romanos fextarios 
oéto continet , femodius quatuor,quadrans no- 
ftri modii dues Romanos fextarios capit. Que 
omnia comparatione: modii Romani veteris des 
- plicanda funt:cum modias Romanus fiue Italicus 
duos modios noítros feu celemines continear; Í£ 
 verafunt que de pede Romano Íuperius a nobis 
- funtdilputaca. Ergo. - i kgs 
Cahiz continet fanecas. 12.modios Toleranos. 
144. AID A | 
 Faneca continet modios. 12. quadrantes mo= 
NR rad 
-Modius diuiditur in quadrantes quatuor, 
Quadrans modii minima menfura aridorun 
Toletanis eft. Nil quisvelic menfuras afferre qui- 
bus cuminos meníurant, aliaqueidgenus,ad nul= 
lam certam rarjonem reyocatas vasias inconftan= 
telque. | pe 


Hebraica liquiderumnenfura. 


Caapr JUE A 
M!' Ns vr 4 liquidorum maioridiligentia ex 
¿VA aminanda lunt: quoniam ex illis fere de re= 
- Fiquis menfuris 8€ ponderibus ftatuendum elt, 62 
in eorum traótatione auétores maxime hallu= 
cinantur , quas elle exploratas conueniebat in 
primis , ne turbatis fonitibus quee ex ilhs ma- 
ñant vitiola .effent.. Corus quidem, que menfu- 
ya inter Hebraicas kiquidis 8 aridis feruiebat 
(nam viginti coros ole legion; Reg. $. ver.11.) 
dd | y - QUAncuI 


A ad E 71 


quantum caperet, uperiuseft explicatum. ¿Nune 


dereliquisdicendum cfti 


=Batheos. 


DA mr uwvs Badus etiam vocatur telte Hieron. 


Abad Ezech. cap. 45. 82 fere conuenit capere e- 


um fextarios. 72. Sic lofephus libr. 8. capite [fe= 


cundo, Badus,inquit,poteft capere fextarios duos 


de feptuaginta. 8. cum lofepho confentiens Epi= 
phian. Bathum ait continere lextatios. 72. tum 


leptuaginta; 8 nofter interpres libr.2. Paral. cap, 
4. ver. $. pto ter mille Bathis , vt elt in Hebrai- 
coy ter mille metretas pofuerunt. Er conftatme- 
tretam' capero féxtarios 72. ab his recentiores 
fériptores quáfi rem minime dubiam receperunt ; 
neque confiderarunt tamen quanta id difficultas 
téimpedicuni elfer. nam cum Ezech.45. ver .11. di- 
catur + ephi 8% Bathus equalia 8 vnius menlura 
erunt y confentaneuin erat quantum ephi daba- 
tur tantundera -Batho tribuere. ephi autem ¡u- 
xta opinionem Fofephi coro dantis decem medi- 
mnos Atticos , continer lex medios Fralicos, fe= 
xtarios Romanos nonaginta lex : ar ve nobis vi- 
derur, 82 vti fuperius eft explicatum, continet mo- 
diostres. , fextarios Iralicos quadraginta -oéto. 
Qui ergo, aut qua via poflumus Barho tribuere 
fexrarios. 72? Sed nimicum in fextarii voce ambi- 
epa Negare enim non polflumus 


athuna capere modo [extarios Romanos qua- 


Fher s octo, quantumamphora Romana. Sedii 
tamen fextariicá Hebraicis comparati proportio- 
me fefquialtera , vti paulo polt dicetur, efficiunt 


e4 o LeXta= 


“> 


72 De PONDERTBVS» 


Sextarios' Hebreos. 72. qui Hebraice  loghin., 


- huncupantur. que ratio conciliandi explicandi=> 


que difhicultarem veriflima eft, $2 multis pra=. 
terea locis accommodata, aut cerre duplex Ba=- 
thus erat minor «qualis ephi, 8 maior propor= 

rione lefquialtera cum,minore comparetus, ham 
cum 3. Reg. 7. ver. 26. mare,encum, dicatur 

continere duo milia Barhos. 2. Paralip. 4. ¿VeLo, 
5. dicitur conrinere. ter mille Barbos. Hebraices, 

quod nolter interpres $ fepruaginta dixere tria), 
milla metretas.. ., Áddunt, quidam:Bachi desi=, 
mam dici Barhuim, lolepho cum dininisl:bris con=* 
ciliando. cunvenim. 2,Paralip.2. ver. 10.Salomon 
pollicitus eller Hiram viginti millia.coros, trisiciy: 
hordei totidem,praterea viginti millia.Barhos vis, 
ni, totidem olei , pro quo nofter interpres dixits 


Ainiviginu millia merretas, olei quoque (ara vigin», 


ri millia: lofephlibr.8. capitefecundo. dede ait: 
anunos bis millecorostntici , Scroridem olciBa= 


dios. Sed nimiruminaudira menfurarum genera, 


£ 


- ho quodamad eum Plalmilocum inueni Sale tria 


comminilci oportebiromaibus suétorum lociscón 
ciliandis,S lofephus ví humanus falli potuitaut e. 
luslibrivitiari,nenos plus (ariseacura lolciter. .. ; 

Elt etiam in facrislitreris vox Sa'% Plalo. o%o= 
gelimo, vbi legimus: Ecce mélurabiles polwfti diz, 
es meos, 3% lfa1.40.quá quoniama Salos deducitufy, 
que voxtría Ggnificar, quidam exiftimarunt Barbi. 
rertiam criar figoificare. . fextarios Romanos les 
decim, Hebraicos viginti quatuor,,,Egoin Rabbi 


gulephin,i,tres vrceos elle. Non ergo quod kitrerria 
Barhi , itanuncupatur ; led. quía tres vrccos con: 
| , . tin ct 


“Y 


A E IZ LAO AS ERAS TIO 
EUA BY RETOS. a 
tinet, vtillequidem air. quatamen menfura fin- 
gulivrceiellentsnon explicar... 5 
El Hip. YEN 


y 


15 temerbars Choas Atticoscapit. Siclolephus 
libr.3.antig.cap. 10. quod Hicro. cum exeo 
lumphíferad Ezcch.cap. 4. de fuo addidir, quos 
(fapple Choas) nos fexrarios! pollumus appellare 
maluillem congios dicerer. nam Fannius de fexta- 
riovagensaie! - Quiquarerallumpros fit Greio no- 
minechenix. Adde.duos:chus fitvulgo;, qui ele 
eongiusidem. Confentiunt Galem. Cleopatra 8£ 
Diotcor: cboam Atticam continere fextarios fex, 
_cotylasduodecim. Quod 1 Hin Hebraicam duas a 
-choascapit,fextarios duodecimeficiet, nimirum 
quod Hebrei aliis verbis eadem fententia dicunt, 
'continereduodecim Loghin.- Verumii lextariiel 
fent Romani, an Hebraici, non facile confticui pO» 
telt.iple crediderim potius Hebraicos elle. Neque . 
enim Hebrei Komanis fexcariis vrebantur, led fu- 
is quos Loghin vocabant. Porro duvdecimn fexta- 
riiHebraiciocto Romanos exzquanr. Nolter in 
terpres vocem Hebraicam Bin aliquando reliquit 
intadtam,Exod.29.ver.40.8% 30. ver,24.quod ex» 
emplo leptuaginta interpretum fecit, nam polte» 
riori:laco :vbi in Bibliis Regis Grace legienr ole= 
um exoliuistv, legendum eltel veeftin Romanis 
Bibliis. Sepruaginta interoretum recens in lucem 
editis.Lenir,tamen 19.ver.36. vbi pro Hin Hobraiz. 
cofeptuaginta Xgv dixerajat , sl interpres [ex- 
tariumpoíuic.Epiph. Hin magnum (extariorum 
elle oítodecimair , lanétum fextariorum nouem, 


e $ “In quo , 


e £ 


+4 De PoNDERIBVS. 
In quo quid fitlecutas , diuinare nec sollum, nec 
juvac, illud (1 concedacur latis habeam. Hincape= 


re duodecim fextarios Hebraicos, Romanos octo. 
Qui duos Choas feu congios continere putarunt, 


iifextariorum numerum refpexerenon modun. 


oe . o 
O DA 
Ñ 


y Log. 


Ac Voce Hebraicus fextarius fignificacue 
: A minorlatino proportione feíquialtera. quos* 
circa Hier. Leuit. 14. ver.10 8 12.pro Logfextari=- 


um reddidit, fepruaginta corylám, que dimidium. - 
-ofblextarii, Nimiram cum preciloneque fextarius 


cifet neque Cotyla, per menfuraram vicinaram: 
voceseius menfura modum explicarunt. Eft enim. 
vulgarum inter Hebreos , Log capere quantum. 


fexoua, nonanferum, vequidam finxit; quid e=. 


nim ad inufirata reuocarent ?led gallinacea, vt com- 
munis Éz recepta fententia elt. Probauimus aurem 
experimento galline ouum aque aut vini capero- 
pondus vaciarum duarum $ duarum drachmarum: 
fere. atque adeo lex oua precipua magnitudinis 
pandas vnciarum tredecim de tertiz infuper partis; 


o viciz y qua duelia dicitur Latinis,continebunt, id- 


A 


et fextazium Hiebraicum, nouem autem oua elule 
dem magnicudinis pondus 'inftifimum efficient: * 
vociaram vigintl , quod pondus fextaril Romani; 
elle fuperius eftexplicatum. Verum quoties maio- 
pes menfurz minores contineant,, etiara hocloco. 
onendumelt.. 0.0 mag dl 
Bachus continet Hia fex, Loghin duos $cfepruas. 
2inta 002.432. ) ni ) 
- HincontinerLoghín.12.042 27». 
dl ido ; Logcong 


¿Er MENSVRIS, 75 
Logcontinet oua.6. L 
Quim minimainter Hebreos liquidorum men» 

fura pondere in aqua vnciarum, 2.82 drachmarum 

- 2.fere. Sed 8 Hebreimedici propria menfurarum 

nomina, habent Kagherab ¿que vox [cutellam fi» 

gnificar, vjuntur ad fignificandum acetabulum, 
octauam fextarii partem. Er Vulgata, Num.7.ver, 

39.pro eavoce Hebraica acetabulú reddidit, Capb, 

id elt,vola; ad hgnificandum Cochlear, id enim 4= 

gnificar etiam Num. 7. ver.78. 4 


Grace liguidorum menfure, 


dd, trad o ¿lis En 


NMrLiciTa Difputatio de ponderibus 82 
meníuris eft: multa lzpe repetere necelle elt, 
multa pretermitrere.quis enim omnia colligat. 
2 que in veteribus fcriproribus $ recentibus 

innumera extant? lepe.etiam cognitio preceden, 
| fium cum pofterioribus eft implicata, vriin pre- 
fenti accidir, Explicandis enim menfuris Grecis 
opus ell intelligere ¿quod deinde explicaturi fu- 
mus, amphoram Romanam capere yrnas duas,, 
modios,tres, lextarios Romanos omnino otto dé 


e 


ys 


0 Amplora Ática 000 


a Avir Amphota Attica ¿hoas duodecim, fex. 
tarios leptuaginta duos, Romáí.an Átticos mé 
explicát auctores;S pollemys credere Artigos port 


y 
Ad 
Erik b Y 


76 DE. PoNDÍEBRIBvs 


effe, vt menlura maior 8 minor eiufdem generis 


eflent. Sic»credit Robertus Senalis. Sed Faninius 
refiftic, amphorz Áttica tribuens vrnas tres. :Átti- 
ca preterca dicenda eft amphora nobis, feu Cadus: 
Hanc facies noftre; (1 adieceris vrnam. Continet 
autem vrna fextarios Romanos viginti quatuor,tres 


vene lextarios fepruaginta duos. Porro ex verbis 


Fan. perípicitur Articam amphoram $2 Cadum 
eandem menfuram elle ( ethi Pollux Cadum am» 
 phorz ltalicx partem faciat.JEft etiam alio nomi- 
ne Ceramium: fic enim Hefychiusait: Cadus elt 
ceramium. Eadem etiam menfura merrera eft.nam 


fere quibus locis Diofcor. metretam dixit, Plinius - 


cadum vertit. Preterea Nicandriinterpres, Cleo - 
parra, Epiphanius metretz dant Choasduodecim, 


fextarios 72. Quod li fextarii Romani fint,ampho- 


ra Artica feu metreta cótinebit fextarios Átticos96 
nimirú cum quibus Romani comparantur propor- 


-tione felquitercia:(i lextarii Hebraici fint,cficient, | 


108. nihilominus. Quod conferre poteritad intel- 


Ñ 
Y 


" ligendum ea,que varie auctores de metrera affir- 
mant. Quod vero Diofcor, libr.5.ait,Eft autem 


metreta Choes. ro. placet Alciarilententia, nume- 
rum elle vitiarum 5 quod facile potuit contingete 
in notis Grecis numerorum :P.f. poltiota polirum 


éradi. Exiis intelligicar qua menfura: hydriz ill. 


fex erant capientes (ingule metretasbinas vel : 
ternas loan. 2.ver.6. Nimirum metreta 
tres vrnas capitso fextarios Ro- 
| - manos [eptuagin- : 
vn O A 


/ 


y) 


y, 


1 


nt A 


tITINMNENSVRIS. 77 
] “ CArtaba. 

¿A Rtaza, Greca menfura non erat fed bar- 
| bara , de eaitamen hoc: loco -dicendum :elt, 
' quoniama quibuldam creditur metrera elle par , 
$c de ea in facris litreris 82 earum explanaroribus 
- mentio extat. Quam fuille triplicem colligir Phi- 

lander inepitome Georgit Agricole de ponder. 
8 menfur. Nempe maxima erat capax medimnt 
-S£ chenicum trium: 82 dicebarur Perfica, quoni- ' 
am ea Perle vrebantur. Altera Medica erat, Me- 
dorum nempe propria,medimno Ártico par. Ter- 
tia minima: Agyptia erat. de qua hocloco agi- 
mús;quoniam frequens de ea mentio ef atque de 
elus magnitudine auétores «vatient trifariama di 
ui. Fannios Arrabz Agypriz tresmodios XK trin 
entem dar his verbis: Eltetiatn terris, quas aduena” 
-Nilus inundar, Artaba,cui fuperat modií pats ter - 
tia polt tres, Namque decem modiis (liclego pro, 
etiam modii) explebitur Arraba triplex. Siciuxta 
Fannii fententiam bec menfura continebit fexta- 
rios Romanos quinquaginta trescumtriente, Epi- 
phanius ex multa diligentia le inuenille air Arta= 
bam Lgyptiam elle fextarioram duorum é< fe- 
pruaginta: facirque eá metrerz aqualem. Ali Ar» 
tabe Agyptiz tribunnt modios quinque , nitni- 
rum lextarios oétoginta. certe Gal. de pond. 62 
tmenf. quod fecuti lunt. Septuaginta interpretes 
TA. q. ver. 10.cumpro coro, id eft triginta modiis 
Sex Artabas poluerunt, nimirum fingulis Artabis 
dantes modios quinque , feu lextarips oltoginra. 
Nam quod Hier.. coloco, Artaba inquir, menfura 
¿Egypila elt,faciens modios 20. in do quid pl ve- 
mia 


28 De PonDrrRrBys 
litintelligere non pollum. Sed certe omnes lex ar- 
tabas voluiteos modios facére: quod verum elt, (E 
Artabz dentur cum Fan: modii trescum triehte¿Id 
wie Nebrillenfisadmonuit, repetir.6..N eque verb 
dicta alioram auétorum conciliare liceat,nifiexva- 
rietate fextarii: ve Fan: locutus lit de Reromanis Epi= | 
phan. de Átticis, Septuaginta interpretes de He- 
braicis. nam Ái numero. 3.3 addas tertiam cius par= 
tem,hoceft,17,2 eficientur lextarii, 71.4 hi vero eiz 
dem numero femillemaddas, nímirum, 26.3 cua. 
dent, 80: [extarii precile. Porro ex 80: [éxtariis y 
quos in aliquo auétore aliquis inuenic facile fuie 
quinq; modíos dicere. cum non intelligerer quan= 
tum finguliexiis lextariis eaperent, aut fi qua aliz 
commodior ratio ad hos auétores conciliandos po- 
teltexcogitari,ca noltre praferatur > | 


Pe Amplorezs. 


“NA fETr ETA Conitinet amphoreos dios.Sic le 
Cleop. in Georgicisinuenifle feribit. am-= 
—phorea [extariorúm elle, 36. metretam' lextario+ 
rumñ,7 2: (ic Nicandri interpres Amphoreus , in* 
quit, capit fextarios lex Sétiiginta, metretes duos 
S¿Rpruaginta. Dehac menfuralóocutuselt Ariftos 
phatles in Pláto cum díxic:* O dlepophe Give tha ( 4 
vos igor ans. Ideft, amphore autem fea amphorel 
vinií higri arque adoraril (apple pleni funt) 8 'He= 
rodot. lib.t.meminict craterís 4 Créslo miflir Del- 
phos, quém cepilfe are amphoreosfexcentos: Cra - 
tete pro dol vfurpar lepe Xenophon líb.4. de 
Cyri expedl. Quyod vero Cleop. eúndem pie p 
V , ECU 


N 


ETMensvkRis. 79 


«tetim dixitcontinere corylas quadraginta oéto, de” 

.alio genere cotylarum locutus e(t, nempeearom 
que tres quadrantes fexcariicontinebant,$% Geor- 
gicz vocabantur,vtiplamerGleop.airequemadmo- 
dum éZaliud genus cotylxinuenio,que léxtariidu- 
ostrientes córinebar;tres duosfexrariosimplebanrt. 
Vnde varii loquendi modi inter fcriptores. quod 
confiderandum eft, ne lectori confulioneim pas . 
rÍanto. | 


PD terroye omnes huic menlurz fextarios (ex 

A cribuune; cerre Cleopa. $ Diofc. tum etiamnñ 

Galen. chus, inquic, id elt, congius fextarios lex. 

cumquibus conlentiens Fannius de lextario agens 
aic:Quiíquareraflumptus fit Graio nominecha- 
mix,  Addeduoschusfit vulgo, qui eft congiusi- 
dem. Verum hos fextarios erediderim non Arri- 
coselleled Romanos, propterea quod metreram 
que continer choas duodecim; diximus fextarios 
KR omános leptuaginta duos capere.  Iraquechus 
li ad lextarios Atticos referatur , oéto contine- 
bir. quod video Galenum eriam dixifle de Í1gnis 
Scnotis.pónder. 82 menfút. capit. 2. feu quicums 
queecius libelli fuitautror. Sicenim ait: Chus haz 
ber Cheenicas duos, lextarios octo. liverode Hex 
'braicis lexcariis agarur, neuem fexrarios contifié- 

bit. Cleopatra lane cum dixilfer, chus haber cotye 
las Atricas duodecin, lextarios fex, cheenicas qua- 

tuor ; addídir fe in. Georgicis chosm. inuenile 
fextarioram nouem, cotylarum duodecim. No. 
fter tamen interpres Leuit.19.yer. 36. cuin lepina-. 


Snte 


$0 De. Pos DE RIiBvs 
pinta interpretes pro Hinchum reddidilfent 4 jp 6 
fextariom lubítituic +8 Hieron. ad Ezech. Cap. 4» 
Hindixiccontinereduoschoas Átticos yy quos tos 
fexrarios pofluwnnusappellare. In quo fortaflis Pli- 
niuro eft tecurus qui lib: 14: de Nedtarite vino a- 
gens, vbiin Diolcor. Jegerar vncias quinque:cius 
radicisinchoas quinque mw (Qi addendas :ipléver- 
titinfextarioslex. nifi forre in Diofcor.choam le- 
gir,non chos quinque. V.nus Suidas aliam-ratio- 
nemfecutus videtur cumdixit: Xos digtse, 70 90 
duoEisarnzoros detg hoceft, choos duorum lexta- 
riorum :«hus enim duo fextarii, choeus autem (ex, 
Icaquiuxta etus lententian differunt chus $2 choe- 
us.Chus habecfextarios duos,choeus lex. . Geor- 
glustamenAgrico.contenditlibr.2.deponderibus 
Suide verba elle correpta , legendumque, Che- 
mixduolextarii,choeusfextraritiex. Deniquequod 
Tofephus. lib.3.antighitcap.1o. Hin dixit contine- 
reduos choas Átricos, nempe fextarios feu Log- 
hin duodecim,ad numerum fextariorum debet re- 
ferri, nonad menfurarum qualítatem: cum extis 
que diéta funt,, confter Fiincontinere duodecim 
fextarios Hebraicos. , duostamen choas totidem 
quidemfextarioscaperesfledRomanos.quimaloress. 
Hebraicis funt : arque adeocum illis proportione 


felquialteracomparantur.. > da 
SOxtarists QAtticas. 


S Extarivs Árticuszin Grace Vocatutvoce 
24 latirisaccepra, minortamen fextario Roma= 
DO, vti Gal.aiclib,». de compof.nfedicam. perge- 
nerac.: 6 inhecverba, Carerum fextarii (hocelt: 


| | $5) 


E. T MENS3YRIA $1 


Mo olsen meminille puto. Namapud 


Athenientes neque, menfura beqhe nomen hoc eS 
Far; Nunc ex quo Románi Imperare 05bi caBpes 
Font, Honien fextariiapud omnes > O lin- 
guavelintiie , naciones exiftit : Ipláveto menlura 
Komanz qual: $nonelt, quippe altualiam lexta - 
riimenfarám vítirpane: Apud Romanos fextarins 


libram vnam 8 leinillem , lextam + eius partera 


pei vi (imul ofhnesiuhéte vaciz [int viginitit 
xcille; Quantus vero lic Atticus fexcariós i heque 
Galen; eoloco declaras, nequeelt facile certa 4 


tioñe ftatuere: Quudam Ártico lextario vncias 


daiitoctodecim Suidz auCtoritate dicefitis : Mez 


dimatim modiorumfex , ve liemenfurax ES led 


fextarios duos Y í (eptuaginta tapiens, id ef, libras 


a 


108: quibus vebis. Mgnibicatar xcflera (efquil 


am Románamn pendere dracbmas. 144: Ali At2 
ticofexrário vncias quindecimdant ,. certe Fánn: 
Dx bapho; quicitodtaua pars lexcari, drachmas 
valia dat, Cyuitios qui eft pars duodecima, 


rachimas decem. Sicenitn git: Bisquinque hunt 


(nempe Cyachim ) faciunt drachimz (i appende- 
retentes : Oxibaphus ficufi quingueaddanturad 
illas. Quod com ¡pk paulo poftiextario aque det 


ondus vriciaram viginti ne (bi repúgnare vided= 


tur pritis diérioas de partibus fextaris Attici acci- 

iendum , deinde de Romano lextario loquicre- 
odosett, Idem fecura Cleopatta lextario eribuít 
drachmas centuúm  vigiari, nimiruín ynciag 
quindecio. hecillorum fententia fuit. Erquidem 


cum Fannio Suidam conciliare facile clk 5 (1 Súi-- 


dam de vnciis menfuralibus i interpretemúr , Fan- 


iiam 8 Clcopatrata de Ponderalibus: vtrafqué 
at enid 


Br Di Ponberinvs 
enim olim fuifle neque pares prorlus, fuperius exa : 
plicatum eft Galenusfanelibr. «. 8% 6.decompo=' 
fir.medicam. petgenera totylem nouem, Scoty-' 
lem duodecim vnciaram fuiffe ait. Ergo ficutin: 
priori cotyleloqui dicunt de vnciis menfuralibus, 
itain pofteriorl dicendum eft, atque adeo cotyle 
Iralica non decera vncias menfurales capit (vt Ge=" 
orgius Agricola credidit libr. 1. 8% 2.) led duo- 
decim: lextarios vigintiquatuor cette menfuras 
les. Nam quod cotylemidem air prolibramen- 
furali fumi, confitum cupiditate fulceptam opi-" 
nionem defendendi' credebamus.. Sed rurfus' 
recentiores Fannium , cumfexrario dare videtut 
'vhcias quindecim , nempe Oxybapho tribuens 
drachmastotidem , in oleo locutum interprejah- 
“tur , quodnona parte aqualeuiuseft. ita vt no- 
'nem olei vnciz mole int pares decem aqua, cul 
interprerationiGalen. fauetlib. ;. de compol.me- 
dic.per genera.c. 6. Cum aic : Articam Heminam- 
nouem Italicas vnciasconficere, que pendent (e: 
prem vncias 8 femillem. loquitur auten inolco 
yti locus ipfe declarar. Iraque fextario Áttico 
olei quidem vncias quindecim ponderales dant: 
-vini sutem queniam oleo nona parte grauius eft, 
vnciasfedecim , drachmias quinque, (cripulum v= 
num.  SicGeorgii Agricole ratio procedir,X cos! 
rum quibus elas lententia placuite Nosfane Ga- 
lenum ei fententiz 8 rationi favere nou nega- 
mus. SedquoniamFanniuséz Cleopatra ablola- 
-vefunt locuti.de aqua potins aut vino, qué in com= 
“muni víú funt , corum dióta accipienda putaba-. 
mus. pralertim cum quod Galen. alio loco dixit 


olei vncias menfurales: duodecim eficere decemn 
ponde- 


ARTEMIS NS 8 
ponderales, idem ex Adamantii: fententía in vini 
¿vaiciis dixic. Oribafius , vri fuperius eft a nobis 
allatum. Placet.ergo fexcarium Actticam viniant 
aque pendere vncias quindecimnon amplias. Plin, 
profectolib. 21, cap. vitim, profe (lus le de Grecós 
num ponderum $ menfurarum nominibns agere, 
Cyathus,ait, pender per le drachmas decem: cum 
Acerabuli menfuta dicirur, ignificarhemine quar- 
tam partem) id elt,drachmas quindecim. la quibus 
verbis vox,pendervtinteliigarur dedrachmis pon= 
deralibus, ell confideranda: fimalque reéte colligi,. 
hicyarhuspenderdrachmas decem, (exrarium pen- 
dere vncias quiadecio , QUOniam continer duode.. 
cim cyathos,atg; adeo drachmas centum 8z vigintí, 
que faciunt vncias quindecim, quodin vinoautas 
qua communibus liquoribus abloluruma Plinio. 


policum fumatur. 


Alia rmenfúra Gracórum, - 

$ VywTéaliz menfirz Grecis,prefertim Arhea 

” mis: que quoniam ad lexracium referuntur,bre= 
ui percutrende fune, Cotyle fine Triolium fexta= 
rid:midium. Quartarius feu hemicoryluúm quar= 
ta fexcarii pars. Oxibaphum Gue oxiba phustelqui- 
cyathus oétaua lextarii Cyatlus textarii duodecia 
ma,capit n.lexcariós cyachos duodecimn, que vncixe 
'etjá lextariivocantu hóca lemicyachus. Myltú - 
eyathi quadrans. Cheme cyath» quinta, Cochle- 
ar paruum, cyathi pars decima,  Atque in hoc 
numero colligimus tum menfuras cominunes As 
thenienfum> tum cas, quibus eorum. medici 
: MES OR olía 


84 Der Pos DbERISBVS 
olim vtebantur. Demenfuris Georgicis veteri= 
nariorum nihil dicimus'confufione viranda:. EX 
Georgio Agricola lib.2.qui volet petatlicet; Cleo- 
parra ócaliis. Nunc menfurze allate interfe com- 
parandz funt maíores cum mihoribus. 
Amphora Artica feu métreta continet arrabam 
1.8%. fere, amphoreos,2.choas,12.lextários Ro» 
manos;712.4Arricos.96.cotylas Atticas (de his enim 
loquimur,) 192» quartatios 384. Oxibapha,768s 
cyathos, 115 2:chohcas 2304 «myltra,4608:chemes 
5760.cochlearia, 11520: EA 
Artaba irregularis eft 8 barbara, neque partes 
cius precileaflignahtur; nuñerorum miínutiis vi- 
tandis , fedtamencontunetamphoreos, 1.5 ferez 
choas,o.fere, fextarios Romanos, 53+3. ÁYtICOS,71 
circiter cotylas,1425 femicorylas, 28 4. * Oxibapha; 
5468.cyathos,8$52.conchas 1704.myltra,3408.che- 
mes,4270.cochlearia,85.20. 
Amphoreuschoas; 6. fextarios Romanos;36s 
| Arricos, 48.cotylas, 96. femizsrylas, 192 Oxibapha 
384:cyachos,576.conchas,:15 + .mtra 2 304:Ches 
tres, ¿82 oscochlearia, 5760. 2 ) | 
Chus lexcarios Romanos lex, Átticos otto, to- 
ys fedecim,fetnicotylas,32. Oxibapha; 64.cyas. 
vios. yo: conchas; 192. Chemes, 480. cothleariá 
$60: | 34 
Sextarins Atticus cotylas duas,(emicorylas qua=' 
O conchas 
24.chemes fexaginta,cocblezfa cena dl viginti: 
Coryla femicotylas, 2. Oxibapha, 4. cyuhos 6. 
conchasduodecim,myltra, 24. chemes; 30. (9=. 
chleaciaj60s : | 


Oxiba- | 


de ANAIS AA 
Oxibaphum cyarhum vnum ¿conchas tres, my» 
fra, 6.chemes, 7. icochlearia, 15. | 
- Cyathus conchas, 2.myftra quatuor, Chemes, $. 
cochlearia,1o. « | 
Concha myftra,2.chemes,2.¿cochlearia,s. 
Myftrumchemes.1.¿cochlearia, 2.2. 
Cheme cochlearia, 2. Cochlear minima tiquie 
dorum menfura. : 


CArvr XVI 


Romana liquidoruo menfura. 


j Axim a Inter Romanas menfuras liqui- 
NM scsi Culeus eft viginti amphoras Ko- 
- Y 2-manas capiens.Fannius : Elt 6 bis decies, 
am conticit amphoranoftris, Culeus. Hac nulla 
elt maior menfuraliquoris. . Capit ergo congios, 
160.lexrarios Romanos, 960. Toleranos auten. 
fexrarios capit. 1200. Sed 8% hac [zpe vace vtuntur 
vereres nonin fignificatione mentura, fed magni 
cuiuídam valis, quemodo in culeym infiere dici- 
mus.Eratautena forma veris,nimirum ex corio.Du- 
bulo:alioqui viginti amphoras non caperet: Éngu- 
ifque plauftris Gmguli culei vebi foliti erant, vi ve- 
Jeres (culprurz marmorum indicio (unt. 


IET 


mi aibio !  Amphara Romanas 
¿MerroRr a Romana Quadrantal erizm vo» 
+carur, Amphora quidem quod vtraque ex par- 

tego . 3 reand 


MA 


86 ¿De PowDberisvs Bo 
teanfam haberet ad cominoditatem leuandi. Qui. 
drantal autem quod ex pede Romano in quadram 
facto conítarer, vti Fannius, 82 Feftus Pompeius 
aiunt. Capit fextarios Romanos quadraginta o+. 
cto, vti prater hosduos auétores tum Galen. his. 
verbisdocer: Amphora Italica habet.choas octo. 
tum Volufius Metianus de alle his verbis » Qua-- 
drantal, quod nunc plerique amphoram vocants. 
habet vrnas duas, modiostres, femodios fex, con» 
giosoéto, lextarios quadraginta oéto , heminasy 
9 6.quartarios,192,cyathos,576. 
Vrna. 


TR, AA 


RNA erat vas, quo prefertim mortuorum 

cineres cendebantur forma oblonga, atque 
in cuípidem imain parte defincbat, gemina fupe= 
rius anía. Sed 82 pro menfúra accepra Romang! 
amphore femiflém continebar Atrice trientema 
nempe fextarios viginti quatuor,congios quatuot , 
nimirum quantá fefquimodius atidorum. Fanniusi 
Huins (* fcilicet amphorz) dimidiumfert vrna, vé 
Gciplamedimni.. AS | 


> Congístes den «E 

CTAVA pars amphore Romanz-congius 

eltcapiens lextarios lex, cui sequalis erar chús 

¿ Atticus. Formasar autem congius.ex dimidip pe 

de Romano omniex parte quadrato, capitque (e 

xtarios Toletanos leprem cum dimidio ,vti experi 

_ mento comprobauimus faéta congio ad meníi 

ram pedis Romanj € tribus maximi , vti lupe 
ql 


; y 


E: CIN A Y O 
“rius ditu eft. Acongio tricongius diótus eft Tor- 
quatus Mediolanenfisá cribus congils epotis vo 
impetu,inípeétante Tiberio miracult gratla , Pli- 
niuslibr. 14. cap. 22. ) Tum Ciceronis flium Bi- 
congium fimili de caufa diétum memorant. Plin. 
libr.18.capite feprimo,optimi fruméti modiumn att 
infubaGucongiumaque capere. Nos probaui- 
mus experimento duos celemines optima farinz, 
hoc eftmodium > fubigi duabus azumbris fere a- 
que. Continet ergo congius fextarios Toletanos, 
7 «¿vhoc elt, duas azumbres minus fextarii lcmille, 


Sextarius Romanas. 


Í 


E] Xhiscolligitur quantus elfer fextarius Roma- 
nus, 0imiram quarta parte maior feztatio To- 
lerano.Narn cum aque fextarius Toletanus pédear 
'vncías ledecim, fextarius Romanus pendervncias - > 
vigiati,nimirumproporrione felquiquarta cum no- 
ftro lexrario comparatus,cum Áttico, qué diximus- 
pendereín aqua vacias quindecim, proportione 
felquitertia,cum Hebraico proportione Sefquialte- 
ra:quem quantum fex oua capere diétam elt,aque 
pondus vnciastredecim de trientem. Que quoni- 
am (uperins plaribus fntexplicata y hoc locarepe- 
tenda non fant. 


Alia menfura Romana liquidorar, 
| | úl e 
H Emina Latinis idemeft, quod cotyla Grz- 
cis,nimirum fexcariidimidiú.tametli ex Arhe- 
nzolib,17.+colligicur , vereres Gracos hemina €t- . 
E Ja ps 


o 


83 Dr PRoNhnERIZYS 


jamin fignificacione coryle víos fuilfe. Quartaria Ñ 
us pats 4.(extarii. Acetabulum oétana lexcatii pars 
felquicyachi mentura. Cyathus vnciale tarii, hoc. 
eft,, ciuspars duodecima Cochlear Bu bala cya= 
¿hi quadrans, fextarti pars. 48. cumin Grecismen- 
furis cochlear litpars cyathidecima. "Ligule ip a 
guaaur vino pondus ¿ft drachmarúm tum fori= 
-pulivaius; ue noftro máre dixeris , Octanarum, 
triam,g granorumautificum, 2 (.tantum. Nuncad= 
Jiciamus quoties 1 maiores menfarz ir minoribus! 
contineantur. 
: Culeus comtinetamphoras,20. VInas, 40. con=' 
| los,160. (extarios,960.heminas,1920.quartarios* 
5840. acetabula, 7680. cyathos,11520-ligulasa 
46080. ; 
Amphora vrngs,2 .congios,8. pe et He- | 
mmihas, 9, 0+qUALtArios, 19, ¿.acetabula, 384. eyathosz 
176 ligulas, 2304 00 y 
Vina congios, 4. fextarios, 24 «heminas, 48. 
quartarios 96: acetabula, 19,2. ptos aÑs lig gulas;. 
112. de mi 
- ¿Congius (extarios;ó. hemipas, 12, quartarTos, 244 
acetabula,48. cyarhos,72 ligulas, +88. | | 
Sexrarius herninas, e quartarios, 4 acetabula,$ 


eyathos,1 12 digulas,48+-. e 
Hemina quartarios, 2.acetabula, 4. cyathosa $ Ss 
Egulas, 24. ( he 
Quarrarius acetabala. 2» pos, za Jigulas.quos . 
decim. 


Acetabulum cyathos, Sligulas, G. , : 
Exa husligulas, 4: Ligula, mibima E Romanise e- 
 Falíen araliquidorum. nt M 


s 
4 


Ep MIENIS VOR LS: 39 


Carvr Xvn 
' Aaleteye Poo a queiro... 


OLETANA Mebíurz liquidorum pauce 
lunt,acfereadquinque menfararú domina 
+ euocáruc.In quo Tuméro modiusfive moius 
¡maxima omni5menfura vocatur.Continerarrobas 
fcu mpboras Toletanas fedecim ,arroba autem cas 
os ( teu congios Toletanos dicerema= 
is) octo,lexrarios Toleranos,bimirum congii To- 
letani quadrautes, 3 2. quicíficiant Romanos fex- 
tarios viginti quaruor, pondere in aqua aut yino li- 
¿brarum noftrarum, 32.Romanarum 42.cum belle 


relponder Romanorum vrng, minor tamen illa 
¡continetenim quatuor congiosToleranos fexrarios 
'fedecim, aquam aut vinum pondere librarutn no- 
| ftrarum totidem. Seguitur Azumbre oétauam pars 
Larrobx,capienslextarios Toleranos quatuor, Ko- 
manos tres 64 quintam/lextarii KR Omani partem, in 
¡aqua aut vino pendet libras quaruor Toleranas, 
¡hocelt, vnciasfexaginta quatuor. Min:ma men- 
fura elit lextacias Toleranus azumbris quarta pars, 
larroba,32. pendetin aquaant vino vocias féede= 
ej, nn orlextario Romano ynciis quatuor. His, 


|eta,lextario.noltro par fere. pender eniro in vino, 
¡autaqua vnctas Romanas vulgares ledecim. Me 
¡dius conítat ex follietis duabus. Bocalisconftans 


! y) 
oe a tee Ao 


$ >. Congi= 


menfuris in Italia quiden vulgo tefponder , folli- 


lex £ollieris quarnor noltiz :azumbri relpondens. 


hoc efe,yaciarú 512. Veimur 8 dimidia arroba, que - 


0 DER Don DER UBvS. . 
Congitella conftans bocalibus quatuor, due ve- 
ro congitellz noftram arrobam circiter faciunt. Im 


Gallia aliis nominibus pares menluta lunc, prefer 
tim Parifiis. Ciopina lextario noftro tefponder K o= 
mane folliera. Pinta duas ciopinas capit. Quarta- 


rius capit ciopinas quaruor. Sextarios ciopinas ledes" 
-cim, Duo fextariinoltrz arroba reípondent, nan 
quiuis fextarius in Gallia quatuor noítras EARL 
citcitercontíneta ( Ñ 


Olcimenfura vulgares. 


Vperioribus menfuris vino aliilque liguoribua 
) imetiendis vulgo vtimur. Oléum pondere ven! 
IS dicur,emiturque,quemadmodum antiquis tempo- 4 
ribus.timus fuile fétitacom inter Romanos.vu ex] 
Plinio conftarlib.18.cap.3. Suet.in Cefare.c. 38.1. 
Gi extoto.ff.deleg. 1.Sedex pondere tamen propria 
ienfura olei fadta elt, Panilla vulgo diéta, pondere 
- quatuor vnciarum,que vix poteft cum fuperioribus* 
menfuris comparari. Sed fextarium Romanú qua-, 
tuor panillx olei 82 dimidia faciunt, Sextarium au! 
tem Toletanum implent tres panille, 8% trespanillee! 
quadrantes.fic panillwe.31.efhicient fextarios.10, né- 
pe duas azumbres é% femiflem,panille,12 4 . efficio! 
“unt fextarios Toletanos quadragínta, nempearros. 
bam menfuralé 82 quadrantem. Mel etiam' valgo. 
pondere vendiwur » fed nulla ex póndete propria $4 
cana menfura mellis. | ¡CABE Y 
Menfura Medicoruz.. 


“D)Harmacrs conficiendis peculiares méfuz 


 (unr,quas vacias vulgo vocaíit, REque pares in- 
terle 


TTIMENSVRIS. sr 
ter fe,nam vnciam triplicéhabent. Olei vncia ma= 
ximaeft crium , aqua fublimata menfuráda medio- 
eri vacia ycantur,minima fyrupis, que neq; inter” 
Le comparari facile polfiínt, neq; cum faperioribus. 
Sed illud veredici poteft, quamuis harumn vncia= 
rom hiuíta Gt vnciz pondús efhicere, non commu- . 
nisled medicorum: ita ur vncia aque lit minor y1- 

_ciaoleinona parte,at cum (yrupi vncia, proportio- 
ne circiter comparatur fublefquialrera, quomoda 
aqua cum melle: nifiquod fyrupialiquidaquz mi- 
Ícecur, 8 laccarum exquo conficitur,melle aliquan- 
to eft leuius. Sic lextarius Toletanus,quem diximus 
in aqua efficere vncias communes. 16: exiis vnciis 
medicis capier 17. S grana aurificam. 37.4 pra- 
cife: que grana paulo amplius medicorum vulgari 
Temidrachma funt: totidema; vncias fextarius ca» 
_pletex lis, quib. aqua fublimata menfuratur. Olei 
vhcias capier quindecim % fere. Syrupi vncias y 
| quoniam lycupum melle leuius eft, capic 23.4 vei 
experimento comprobauimus. Quomodohz vn- 
ci menfurales medicorum pollunt Sz'debent cum 
'¡"menfuris aliiscommunibus liquidorum,82cú pon- 
¡“deribus camparati, atqueioxta hanc tationeim has 
| menfuras comparabimus. * - 
| $e Modias leu moius capit arrobas. 16. azumbres» 
| 128.(extarios Taletanos.; 12. panillas1588. 5 
|. — Arroba continet azumbres, $, lextacios Toletas 


| nos, 32. Panillas, 85. fere, 


¡.. Azumbre capit fextarios Tolertanos, 4. Panila 
l das,14, 0 , 


Sextarius capic panillas,3. 3 yacias ruedicas 


Olci, 


pi DONA RIA Y Me 
eleir5jaque 17.5 circiter fyrupi yncias continer 
- + Panilla capit vncias medicas olei ¿ aque ferme 
gLyrupiferme:ó. más Y 
Vncia minima omnium inter nos meníura li- 
quorum elt pondere vncig vnius. | | 


RRA 


Hebraiceimternallorimimenfura, * 

Y On putaui hanc dilputationem fore ablo. 
latam omni ex parte $e perfeétam , nil de 
| interuallorum menfuris ea dicerem, Que lA 
_diwinis litteris pallim occurrunt » 6% que ab aliis 
fcriptoribus animaduería funt. Ergo quo cerpi- 
mus ordine progrediamur eatenus, vt primum de 
Hebraicis menfuris dicamus , fed á minoribys n= 
choantes, contra quam ihaliis parcibus eft Láum, 
a quo numero minima meníura Ezbagh. » hot 
elt.digicus fueric , quem vuigo Hebreitam layum, 
elle affirmane , quam, funt lata lex hordel grana | 
qua parte craliffima funt. Quod li digitus Ro- j 


manus quatuor hordei grana non (uperar, viia=" 
fert Philanderin Vitruium Lib. s..cap» 10. Zeltab. 
omnibus recepta lententia, fier vt digitus Hebrai=" 
cus cum, digito Romano, comparetur proportio- 
ne felquislrera , continens quañtum, lelqui digi- 
tus Romanis. Ex hac menfura cum, omnesa- 
ke oriantur, concedendum itena eric palmun, 
hicbraicum pédem > cubitum, codem modo pari- * 
que menfura palm, pedena $ cubirysa Romaz 
| qua 


CE IMENSV ni So 9% 
sin faperare: Sed quoniatn fex grana kordeiex- 
perimento probanimus pollicem efhcere feu vi= 
cian pedis Rotmañi, ¿qui pollex digitum 82 trieñ- 
tem alterius digiti continery verius atrbitror digi- 
tum Hebraicum proportione fefquitertía cotnpá- 
raricum Romano) quod de alíis menfuris parites 
intelligatur. LEA 


Bale Tophah 


| E digito ve menfura ele; nullamentio it facris' 
¡[LS lirteris extar; fédiin libris tantummodo Rab- 
binortúm ; atquein Milna propria demeníuris82 
pondendifpttatióhe. “Nam in (acfis licteris minita 
inhoc genere menfura palmuseft; qui Hebraice” 
Topbacbvocatur, noftro palmo tefpondens ¿ ni(l 
iquod maior eftillo ; fivera fune que dedligito dixi=" 
Mus : atqueadeo conitans guatuor digitis Hebral= 
cis,quingúie Remanis X triente. Sicnofterintet-' 
pres páleuum fere prova voce reddidivExod: 37% 
ver. Ezechego.ver. sarum 2.Paralip:4. ver, 5. vbi' 
demari eheo feti labio magno agit., $e támen. zo 
¡Reg.7. ver: 36. vbi de eiuldein la bricrafiitudine a- 
gitur,pro palmo tres vacias fubítituic. Nimirum 
quarttof digiti; quibuspalmus conft:t apud quatñs 
guegentem); ttes yhicid; id elt, pollices faicuúiule 
gu epedis (unt, cetreex Latiba loqueridi confuetddz 
dine fic yocati nihil prohibet: VA 
has 


Palmiós májór Zereth 
A TVicaá rt confiietudine palfium diclints' 


interuallum ab extremo pollice vígue ad 
, E - exuremutó 


$4 DE +PonDERr ms 3 
extremum auricularem,nempe quantum tres palmi: 
minores feu digiti duodecim,tametí Larinis pal» 
mivox in ea fignificatione non víurpetur. Sed He= 
breistamen Zereih vocatur palmus maior digitorú 
duodecim, de qua menfura frequenter meminere 
facrzz litrerz.naExod.28.ver.16. vbi rationale pal= 
mi menfura fieri mádatur,hic palmus non fuperior.. 
intelligendus cft. quemadmoduam.1. Reg17. ver.5. 
vbi dicicur Goliatb fuile alritudinis lex cubitorum 
$ palmi. eodem modollaiz. 40.ver.12. quis men» 
fus eft pugillo,aquas % carlos palmo ponderanirsde 
hoc palmo -accipiatur, Árivero, apud Ezech.c. 404 
ver.5.in manu viri calamus lex cubitorum  palmi,: 
$ c.43.yer.13. 1H aurem menlurz altarisin cubito. 
veriflimo qui habebar cubicum $ palmum: palmi. 
voxiis locis nom pro, palmo maiori fed minori fui. 
eleber,veconítatexleótione Hebraica contra quod, 
pofteriori loco fequitur. V(qyad labiuim eiusin cir=, 
cuitu palmus vnus , de maiori palmo fum: deber. 
_quod miror viros alioqui doctos é diligentes non; 
confideralle. gr | 


v 


E Po Pagham. 
DE Em in fignificatione menfurzin diuinis la 
bris fumi noninuenivo: acne ex l:bris quidem 
Rabbinorum colligi pro certo poteft quantus efler: 
pes Hebreis, quo proculdubio metiendis areis Se 
[paciis víos efle, quemadnodum alias gentes mis 
nime dubium eft, In Ezech.tantum.cap. 41. versó. 
vbi nos legitnus : latera autern latus ad latus bis 
triginta erium-, Hebraice fegitur, 8 latera latos 
ad larus criginta teium Pagham, la qua voce 
— Kimehi 


DE CET.[MENSVRAS . 25 
Kimchi pedes (ignificari interpretatur, íneo non, 
omnino male. nam quod addit pedem continere 
quantum duo minores palmi , ¿neo quid fecutus 
fitaflequi non pollum , quando apud omnes gen-. 
tes menfura pedis ex naturalis pedis longitudine [u- 
mitur,proximeque ad illam accedit, 82 cum digitis 
comparatus digitos ledecim continet. | 


a) o Cubitas Ammah, 

Requentifima in lacris litteris cubiti mentio. 

¡A cftGen.s.cap. conftruenda arca,in tabernacu- 
culi fruétura 3 atquetempli Hierofolymirani. Et 
¡quidem cum 4m324b frequentivsin Hebraica lin- 
guavocetur, Ezechiclis tamen 41.vel. 8. Allah 
'etiam nuncupatur, idelt, axilla ¿ medio peétore. 
'ad cubitum:-quatuor enim cubiris vloa conftar,fta- 
turaque hominis.preterea ludic.3. ver. 16. Gomed 
dicitur cubitus , quo loco de gladii Ahod longitu- 
dine agitur , quem ad occidendam Eglonem re- 
pem comparauic. Nofter longitudine palma ma= 
nus dixit. feptuaginta pro Gomed Sridapns dixe- 
runt,nempe palmur maiorem feu digitos duode- 
cim,intelligentes. Aidantdoplaócabid Hebrzis 
fuiflo,legalem maiorem, nempe lex palmorum di- 
gitorum viginti quatuor.Praterea cubitum cómu= 
em palmorum quinque, digitoram viginti, quales 
fuifle lecti Ogregis Balan longi cubitos nouem, 
laticubiros quatuor. quoniam additur eos cubitos 
fuife ad menfuram cubiti virilis manus Deuter, 
3.vér.11.nempecubiti commenis, quanta eftlon - 
itudo á cubito ad extremos digitos, quinque 
cuiulque palmorum, digitorum vigintl non am- 
plus 


| 
$ 


se. DAPR DERE. 
plius. Porro ex hac diflindtione quidam explis 
cant Ezcch.locutii cap. 40: ver. $. Dam vbinosle- 
gimus > $216 manuvirl calamos mentfuro lex cuz 
bitorum El palio , Hebraicelegitor ad verbun 


8 in mano viri calamus lex cubitoruin ih cubite: 


EX palmo. Quo *mdicattit Non pálmum vaum 
fexcubitis adiectum, fed quemas 84€X cubitis cu- 
bito % palmo conftare. DIMiral vt fignificaret 
cubitos iexcalamibon communes vulgares elí 
le disitorúin viginti, led legales frne labébuarii 
digrorfima vigind, quatuor, quantus elt felquipes * 
Heébraicns ; Ahoquicom ké menlure cum Ko= 
ianiseios peverisproportione lefquitercid copas. 


ojeutur cbitus Hebrarcus maior, “quantum dlid 


pedes Romañi, [eu digitos, 32: cohtihet inibilo= 
minus. dE Yi dd 
; cio 0 A, IAS 
$ ij) CalimiusKanth. 

/ Ontihericalamos Hebraiatus cibicos fex les. 

galés ¿odigitos» Hebraicos le pollices144<, 
Quod fi edicionem noftram fequimur , paumus 
feu digiviquaraor ei humberto aditciantur, propter- 
ea quod calanom quem idit Ezech. in manu vi 
rico 40. ver: 5. fauíle att lex cubitorum él palmi.. 
Qui certe palmus nom d'gitorum duodecim fuit;' 
vr quidam putauit , fed quarnor, cum Hebraice 
vox Tophach fitron Zererbh:cit feptuaginta Maaai= 
¿hereddiderune, qui eft palmus digitorum qUa- 
táor. — Verum quod de cubiro diximus duplicem 
fuifle , idem in calamo accipiendum cogitabamy 
¿calamúlegalem lex cubitorio legalium fuifTe,cala= 
múm vulgarem totidem quidem, fed minorum cu- 
Bitoruio deve lgarium. Dor? 

Pafia 


/ 


EN. MOE JN SV RL Os. -97 
a ffi ugerim illzare. 
pe ssvs Hebraice Zaghad vocatur.2,reg, 6. Ver. 
A 13. fedquzea meníura lic quánta, non expli- 
catur. Grecis pallus lex pedum elt, quinque Lati- 
nis. Exiisgentibis quantus Hcbrxis palfus efler, 
coniicere facilius elt quam cerca rátione pronun- 
ciare: EltSciugerun Hebraice Zemed 1. Regum. 
14.ver.14.Quin e Berath,pro milliari legitur.Gen: 
35-yer.16.8 2.reg.15.ver.1g.conítans ; vt Hebrai 
fentiunt, mile cubitis atque adeo Latino tiilliará 
inulto minus. | 


Alis menfuraHebraice. 


| peces» sex menlurz funt explicare, que 
| in diuinis librisreperiaticir. in Libris Rabbie 
horúmulte aliz menlutz occurrabt. Zarh digitos 
ininimus.  Cirhlongitudo palmz ácarpo leusim-, 
¡Étuta ad digitoruth radicem pauló amplius quá di- 
giti. 4. Salólcalamus. Kumáb ftavura hominis: Rus 
imenluta lepritaginta calamorum el, , cubitorum, 
420. (1 feqúimur calamum lex non amplias cubi- 
¡tos contihere, Par/ab milliare magnum eft,con- 
ftans quatuor minoribus milliaribus. wti Elias-.in 
Thifbiauétor et. Maioresfuperelt menlurasin 
hoc genere cur minoribus comparare , nono=- 
innes tamenfed precipuas , queinfacrislibris ex- 
tant,8 quarum longitudo coguita erat. 
-Milliare continer calamos.156.P,continet 1000. 
|pedes Hebraicos: 1500. palmos maiores 2000. 
palmos imiñores. 600 0. digitos feu pollices 
24000. | , | 
Calamus contíner tubitos. 6. pedes. y. palmos 
| 3 malo- 


Her 


AD RO IES 


po 


PA 


93 ¡De DonNDEnIavs> 1 
maiores duodecim, palmos minores, 36. digitos. 


. 244» 074) 


- Cubituspedes,1.4. palimos maiotes, 22 palmos 
minores,6+digitos,24. * ri A 
Pes palmos maiores1.7.palmos minores, 4. di. 
gitos, 6. ) ) 
Palmus maior minores palmostres,digitos duos | 


, deci m. k 


Palmus maior digitos quatuor. Digitus menfit- 
raminima eft : tametá quantum [ex grana horddí 
contineresluperius diótum efta on io 


C A O 


Gracainternallorum menfube. 


E Gracis interuallorúim menfuris páuca 
4 quedam dicenda (unt ex Herodoto in Eu= 


” terpesexPolluce,Helychio 8 Suida colleéra 
magis, quam longo fermone explicata, aut vetes. 


/ rum teftimoniis figillacio confirmara. Ergo ami-. 
3 


norib.£iinchoemus, Daétylas,i.digitus primú oc= 
curric.Palzlte rareisn elt palmus minor digiti quas 
tuor,cubiti pars Íexta , vi Hierof. affertád Ezecho. 
capit. ¿0. vbi8z ¡lludaddic ad obleruationem in 
figne,aquibuldam diftinétionis caula hunc palmú 
abíolute, maiorem de quo diximus, dicemufa; rur- 
us, vocari palmá. ficlud. 3. vet.16. vbipto Hebrai. 
co Gomed Septuaginta pofuerunt Smdaum», nEpe 
palmum maioré, Latinus interpres longitudinemt: 
palmg corú auctoritaté lecutus dixit. Leonar. Áre- 
| | tinus: 
N 8 


+ 


“e AAA ASIN RO O 
“ tións hoc lecutas. ;.Poli.cap3.pro. 3g44 Suv em- 
Bayav Latine vértit,corpus duarú palmacum. quod 
- fecifle etiam obleruo lib. 7+Cap: 4. credo 8% Gazam 
locis non paucis.Porro palirus minor Greece etiam 
_Dochme, Daétylo dochme, Dorong; vocatur, vti 


Polluxairlib.2.nenominum multitudo falla: Plin. 


Jib.3 gucsr4.genera sorú/ laterum ) cria; Didoron, 
quo vtimur,longum pedelatumn lemnipede ( fic legi- 
to)alrerumrerradoronstertium pentadoron. Gr.eti 


enim antiqui doron palmum vocabant: 8 ideo do- 


tamunera, quía manu darentur. 


Lichas digiti decem, longitudo inter pollicem BE 


ind:cem extenfos,quod vulgo xeme dicitur, 
Otthodoron Opbidapos digtei vrideciro,longitudo 


palmx hominis á carpo feu junétura ad lummum 


«igictum mediom Pollux lib. 2. | 
- Spithame Embaun maior pálmús digiti, 12. qui 
vocem Sépruaginta lubltiruunt fere pro Zerelh He- 


braico,cerce Ezech. 43: ver. 13: vbi nos legunas, 82 


deÁnitio eius vÍg; ad labium eiusín citcuitu palmus 


¡¿Vnus: Grace Exe un vei 8 locis aliis obferuamus. 
—Philanderinli.z. Viteu.cap. 1.affirmat pro andar 
Plinium vertille palmuniib, 2 1:Cap.7. 5 Gracos 
¡calterum pro altero vítrpate rareisla) pro Ema, 8 
¡¡econtrarioyparilibertate. | 

+ Pespalmorum quatuor eft digitoturñ, 163maior 
pede Romano femuncia ; minor Hebtaico quas 
drantecirciter. N 


Pygme digici odtodecim,nempeácuruatura brás 


chil ad digicórum tadites:4utpocias cubitimenlir- 
¡Ta,digiris tamen contradtis.EF S% Pygon digitorutn 
viginti cubiras, Pygme maior, neg; iultus tamen, 


longitudo a curvatura ad digitos complicatos; ' 


84 heque 


» 


joo  — DePoNDERIBVS y 
neque contractos tamen proríus, [eu ad mediará 
iunéturam digiti medii. 82 yocaripotelt Palmipes; 
nempe expede 3 palmo. | | 
Cubitus Txxws , qui ele cubirtis integer á curuá. 
- tura víque ad fummos digitos, nempe felquipedis. 
longitudo, digiti,24. Natn quod Suidas affirmar;. 
Ixwcubitum duorutn pedum elle, pedem digi=. 
torum ledecim in eo quidfitlecurus ignoro: nik. 
forraffis ad Hebraicum,) aut Hebraico paremalicus. 
iusgentiscabicum re(péxits ROS A 
Orgyia feu pallus ¿ pedes (ex,cubiti 4: Alii vinami 
interpretantur,qUánhtum vtraq; extenditur manus; 
Serulus Ecloga.3:¿Que Qaév evi Grecis diciturs. 
tamerúi Pollux Qaivw ¿ubiturn elle vale: nimirum. 
omyus: nevatid Opiniones gonturbent.- > 
Pierbron Tintdpor fexta elt ftadii pars pedes cons 
Ainens centu: Suidás, Pleihiron,ibquit;ftadil lexta 
pars, quod elt cubitoram: 68 stotíum enim ftadi- 
um quadringefitos ,-aut omni exparte habéns pe-. 
destrigintá octo: Quod poftremo dituni non 
Aacisintelligo. E CR 
Stadium Orgyias feu pallus céntum babet,cubi-. 
tos quadringentos, pedes fexcentos. Herodotusin. 
Euterpe ñon multo anite fine. Centum autem ja» 
(ti pallus ftaditia vnum fexplethirotum. Paílusins. 
q»am menfutz [ex peduín re quatuor cubitofumi 
Pedes autem quatuot palmiorám , cubiti vero lex. 
- palmorum. e 
Diaulus fladia duo: np Re 
Hippicoñ ftadía quatuor. Plutarch. in Solone 


O 


ios ies ipua Tecónpar dv sadicv 1 
Milliaré ftadia odtocontinet, Grace Miamvdi.. 
citur:tamétí Greca menlura noneft, led 4 Roma=. 


,] 


ENAMAINS YE IS? 7 E Ol 
pis cum aliis immurtato imperio Íumpta. continet 
pedes quidemiGracos. $400. Romanos autem fex 
millia. da 

-Dolichos Asarxos ftadia duodecim, felquimilliare. 
SuidasDolichos,ait,cft ftadia viginti quatuor.quod 
fiveramelt, neq; numerus eft vitiatos, cria milliaria 
Dolichos efhiciet. | 
Eft eriam apud Herodotum in Euterpe Para- 
fanga triginta ftadiorum , 8% Íchoznos aos » id eft,. 
fubiculus conrinens ftadia fexaginta, ejus verba 
funt. Etenim qui modicum terre pollident, meti- 
anturillam palíibus quí minus inopes terre fune, 
“metiuntur (adiís: qui mulcú poflident paralangis : 
quiplurimu: (cboenis. Conftantaút paralang e t1i- 
cenis, Íchozni fexagenis ftadiis.. Hac Herodotus 
de Egyptoloquens. Plin.lib.12.cap. 14.Scbaenus, 
aít,patet Eratoftenis ratione fladia quadraginta, 
hoc elt,palfus quinque millia. Aliqui rriginta duo. 
ftadia fingulis fchoenis dedere. Qua ranone mi- 


rifice cum Leuca Hilpanieníi conuenit. Xenophon 
lib. 5. de Cyriexpedi. lexcentas 82 viginti paralan- 
gas continereait fhadiadecé Scoéto. millia 8% vigin- 
ti.Quaratione parafanga continebir ftadia fere vi- 
gintinouem, vu fubducta ratione patet. Aur for- 
tallis,viginti,vtrog» loco politú redundar. Nam [ex - 
centz paralange efhicient ltadia 8300. (ingulzx pa- 
ralangz (tadia triginta.Nodus (imilis pofkremis to- 
tius operis verbis occurtit. alt enim parafangas mille 
centum quinquaginta efficereltadia triginta qua- / 
tuor millia ducenca quinquaginta quing;. Quod li 
o ftadia 344 o0o.melius lumma conftarer,¡nam 
Íingulz parafanga triginta omnino ftadia conti- 
pereht, Ica fufpicabar corruptum numerum in co- 

| | pz, > válice, 


102 —  DEPONDERIBvWS o 
diceyaut fi mauis Xenopbontem iplum in fabdu= 
cenda ftadiorum rationecfle prolapítim. Quid mi-. 
ruméMatores nunc menluras cum minoribuscom=. 
- parabimus. de EN Y 
- Scheenus continer parafangas. 2.dolichos mil. 
liaria,7. 3 bippica,15.diaulos,30. ftadia,6 o. plerhra,' 
360.0rgylaS, 6000. cubitos 24000. pedes,¿6000+. 
palmos, 48000. paleftes feu palmos minores, - 
144000.dIg1t0S,$76000. ! : E 
Paralanga dolichos, 2. Emilliaria tria, ¿hippica, 
7-¿diaulos, 15< ftadia, 30. plerhra, 180. orgyias, 
3000. cubitos, 12000. pedes, 18000. fpithamas, 
-, 24000+paleftas,7 2000. digitos288000. 
- Dolichos milliare, 1.2 hippica. 3. djaulos 6. fta=. 
dia, 12.plethra, 72. otgyias, 200, cubitos 480.pe- 
 des,7200. Ipithamas, 9.600. paleftas, 28800, digi= 
tOS, 115200. ON: 

Milliare bippica, 2.diaulos, 4. ftadia, 8, plethra, 
48.paflus,rooo. cubitos, 4c00.pedes,$0n0. lpitha: 
mas,$00o. paleltas, 24000. digitos, 96000. 

Hippicon díaulos, 2: ftadia quatuor. plerhra, 2 44 

paílas, 400: cubitos, r600. pedes 2400. [pivhamas, 
3200. paleltas,o600.digitos, 38400. ' | 
Diaulus ftadia, 2. plethra ,12. paflus, 200.cubi 
tas, $00. pedes, 1200. fpithamas,1600. paleftas, 
4800. digitos, 19200. a 

Sradium plethra, 6. paífús , roo. cubitos 400% 
pedes, 600.- Spithamas, 800. paíeltas 2400. digi- E 
LOS ,9600, | A 

Plethron paítus , 16. 5. cubitos , 66. 5. pedes- 
centum, fpithamas, 13 ;. 3. paletas, 400. digitos, 
3600. | | 


Orgyiay 


"pr MENS VvREtS. 103 
Orgyia, hoceft, palfis feuvina cubitos; 4. pe= 
des (ex, (pithamas oéto, paleftas, 24. digitos nonas 
inta lex. 4 de 
“ Cubituspedemvnum z. fpitamas,2. paleftas,6. 
digitos,24. AA DEN | 
Pes fpichamas,t. 5. paleftas quatuor, digitosle= 
decim. ió | 
Spichama paleltas, 3. digitos duodecim. | 
Paleltes digitos, 4. Orthodoron elt intermil» 
fum, quoniam cur aliis menfuris vix poteltcom- 
rari,continens digitos,11. Sic pygme, Iychas € 
pygon comparata fimili de cauía non funt, $ quo» 
niam mirtus nobiles menfurz, fimal ad prolixitas 
| fem vitandam, | 


€ A. Po. XX. 


Romanesinternallórann menfure: 


| Exs vr a Romanz interuallorum 

NM+“: relpordent Grecis : fedól ex pro: 
Apría diíputatione explicandz funt ,- ag 
adpedem fere reuocandr. Rede enim Colu- 
melllib.5.cap.r.medus, inquit,omnisarez peda- 
limélura comprehenditur, qui digitotum eftíe- 
decim.pesmultiplicatusin aCtus 8z pallus, $e clima- 
taSciugera 3 fadia, centurialque , MoX etiain 
in maiora Ípatia procedit. Quodde arcis diétum 
ad longitudines poteft traduci, omnes longitudinó 
menfuras ad pedem revocari , hoctantam difcri- 
mine,quod inhis pede fimplici., in illis E qua- 
diato vsimyr, Verum cum de pedo Romano 
gs oa 


a 


104. ,.> -DE LONDERIBVS:.”* S 
interauétores non conueniat, in cxteris menfuris 
quz abillo pendenr, aurad illam referuntur,Gmi- 
li ratioñe difcrepent necefle eft : 8 nosluperius 
quis € tribus qui circumferuntar pro Romanis pe-' 
dibus, verusac legitimus elec, limon certa proba- 
bililaltemrationeconítituimus...... 00 


7 Ef ergo minima menfura inter Romanas digi-. 


tus pedis pars lextadecima. Sed digitusrotundas 

eltatg; quadratusin hor differentes; quod rotun-" 
dus minor tribus quartisdecimis futs quadrato, 

digito elt. — Succedir pollex vncia pedis, hocelb * 
parsduodecima. Vnciales lirrerz apud Hieron. 
prologo in lob.erát pollicis magnitudine, ficut bel= 

laleslitterz vocantur, quz duas rertias pedis longi- 
tudíne xquár. Quatuor digiti palmú faciunt, due» 

decim palmú maioré quantum vterg; digitus pol» 

lex 8 minimus quam maxime extenduntur. Hunc 
palmum fzpe Plinius dodrantem nimirum pedis 
vnctas noné vocar.lib.7.cap.3. Pygmarosait rernas 
Ipithamas lógitadine habwille, hocett, termos do= 

drantes:aliguando,vti ex Philádro ¿ddoximus,pal». 
mum.Quam vocé alii negant in ea figoificatione 4. 
Latinisauctorib.vfirpari.  Sedexquatuortamen 
palmis minorib.digitis fedecim pes conftar, Sedeít 
pes limplex 8 pes quadrarus, q.10 metimur areas 
autporius vt luli, Frontinus de menfuris : Pes tri. 
plex ell, porreétus femipedes duo, nímitum ¡pla 
longitudo pedis. contradtus nimirum femipes - 
quadracus , in cuiusambitu lunt femipedes qua- 
tuor. Porro pes quadratus, in cuius ambitu o- ] 
¿to lemipedes lunt, nihilominus. Cubitus felqui. 
pes, palmorum (ex, digitorá viginti quatuor, Re- 4 
fte Vitruuiaslibr, 3, cap. 1, cubitumque, inquit, 
a go amada 


h 
V 


1 


Er MenNsvris. ' dd JOS 
animaduerterunt ex lex palmis conftare , digiris, 
vigindi quatuor. -Eft 8 cubizus regius Gracis ta- 
men, trium amplios digitoram , ex Herodoto lib, 
J. roll Agyptias fea geometricus commu- 


¡óñlbro cubitorum, lex. Aug. lib, 15. de ciuir. cap. vl= - 


.tim.tales cubitos fuille aitarce quam Noe extru= 
xic.Orig. etiam auétoritate. Alwoqui genera ani= 
mantivum omnia quipolletcapere? 
Grellusduorum pedum 8 femillis. Palfus a paf- 
Gbus,(ue diduétis pedibus, quinque pedes habet 
yti Columella air libr.5.cap.:. maioriquelongitu= 
dine eft vlna yno pede ex Vitruuio lib 3.cap.1. ni- 
mirum quantum ytraque extenditur manos, vii 


Secuius aic Aroa 3. Suetonius tamen vinam v-. 


num cubitum ele tantummodo vult : inquo de 
vina Graca autores etiam d.[crepare diximus. 
Pertica,feu decempeda pedumdecem, vtinomen 
declarar. 


Sradium palfius continer, t25.pedes, 625. que ; 


funt Plin.verbalib. 2.c. 23. Quod cum ftadium 
Gracum pallus,100. pedes¿ 600. € efficiar p: 'gcife, 


exeocoll:g girar primo pallum Grecuin' (ex po”, 


dumefle, deinde pedem Gracum Romano ma= 
jorem femancia efle,hoc eft. parte 24. namfexcen- 
te lemunciz efficiontpedes vigiari quinque, qui- 
bus númerus pedum ftadii Romani Grecom au- 
merum (uperat, cum long: tudo viriufque ftadii fit 
eadem. 

Milliarium feu milliareex oo ftabiis, palio 
nuille conftar,pedibus, (000. Arque had milliaria 
lapides 3 ¿ Romanisvocantur : vt cum dicimus ad 
tertium ab vrbe lapidem proceflifle : quoniam co- 


lumnis lapideis milliaria diltinguere confueue- 


BS 2 ADE 


a 


u 


106 Ye De PoNnperRIBvsS 
rant, inítituto, quod primus. Caius Gracchus exo 
cogitauir : vei ex Plutarcho in eius vita. coll:gi- 
tur. ¡ 
Aétus minimos latitudine pedes quatuor longitu- 


_dine pedes, 120. compleétitur. - Clima quoquo 


veríus pedum eft.5o. Porca apud Colum.tongitu= 
dine habet pedes.120.laritudine.20. Ex 4, porcis 


conítans altus quadratus vndig; fnicur pedibus l 


120. Hoc duplicacum facit iugerum, 8% ab eo quod". 
eratiunátum nomen iugeri víuipauit,que luntipla. 
verba Colum.lib.5.c.1. Sic iugerum pedes.240». 
longum,latum pedes centum viginti,pedes quadras | 
tos continebit viginti oéto millia oétingentos. Qué 


addit libr.2.c. 9. iugerum agri pinguis pleramque - 


modios tritici quatuor, mediocris quinque poftu- 


hare ((memento quatuor modios efficere celemines, 


L 


otto medimni beffem.) Idem proximo c.iugerum - 
agri nonamplius quatuor fextariís naporum lemi- 

nis ait lerendum elle. Vnde facile coniicete licer,, 
quanta jugeti menfura efler, Plinius libr.+8.cap.3. 
lugerum,ait,vocabatur,q uodvnoiugo boum in dig 
exararipofit. Errant ergo qui iugeruta quoquo 
verfus ducentos $ quadraginta pedes patere vo» | 
tant, Sic enim non geminum adtum continerer, 
fed quadruplicarum,pedes quadratos, 57600. p 
-Centuria continet centura iugera ; que poft=. 
modum duplicata nomen tamen  centuriz retis- 
nuir, vil Varro aitde re rufticalibro 1.capite- duos 
decimo. fic centuria fimplex pedes quadratos 
contitiebir. 12520000. hoceft, fi Latine dicas; 
centies quindecies centena viginti millia. Sal 
tus continct quaruor Centurias coniunctas , Di- 
mirum 


A a 


ET MEeNsSsvRIS Uro7 
amirum fimplices, ve (int in vtramque partem bi. 
nz centuriz, vtidem Varro lococitato ait. > Ne= 
que plura de Romanis menfuris interuallorum, 
tantum quod fupereft, 8 vt inftituimus maiores ¡ 
cum minoribus comparabimus. Sed hx menfurz- 
duplicestunt,aliz quibus longitudinem $ latitus. 
diner menluramus, hocelt, iuperficiem, vriuga- 
rom,clima. Aliz quibus longitudinem tantum,, 
dd cft, lineam. quemadmodum linea 3% fuperfis 
cies diueríi generis funt,ita vereque menfurz com 
pararimon pollunt, fed alcerutre cum ¡is que fui 
generis funt. Primum ergo menfurz latirudinum 
< longitudinum hoc modo poflunt $2 debent 
comparari. : : 

Saltus continet centurias,4.iugera, 400. aétus 
quadraros, $00. climata. 3200. aítus minimos, 
96000. pedes quadratos, 460g0000. 

Centuria ivgera, 100, aítus quadratos, 100. 
climata,80o, aítus minimos, 24000. pedes qua- 
dratos.11$20000. | 

lugeram aétus quadratos,2.climata,8.adusmi= 
nimos,60,pedes quadratos,28800. ¡ 

Aétus' quadratus climata, 4. aítus miñimos. 
30.pedes quadratos,14400. 

Clima actus minimos, 7.7. pedes quadratos, 
3600. 

A Ctus minimus pedes 480. | 

Ruríus ab alio principio inter menfuras longis 
tudinis fantum hos modo elt producendum. 

+ Milliare continet ftadia, 8. pallus, tooo. cubitos 
3334-3.pedessooo.dodráres,6668 7.palm.zo0000, 
pollices, 60900. digitos, 8906. Siadium paílus ,, 
Sn | 125. cua" 


) 


» 


. 


103% De PonDERIBAvSs 


y Y 


32 5.cubitos,4 16.3 pedes,6 25.dodrantes, 853.5 pal» 
mos , 2500.digitos 10000. ¡ ¿So ARA 
- Paflús cubitos,3.¿ pedes,s.dodrantes, 6.3 palmos 
20.digitos 80. id : | 
Cubitus pedes,t.¿dodrantes,2,palmos, 6. digi-. 
tO$ 24. A e ds 
- ¿ Pesdodrantés, 15 palmos,4.digitos,16. 
Dodrans-palmos, 3. digitos, 12. Palmus digie. 
LOS) 4» ' Y 


Toletana internallorum menfure. 


f 


<a fExsvrainterualloram vulgo víitatrins 
ter nos, Íliue in mercimoniis, Íftue dimetixw 


Lendis agris aut areis, f1ue in reliquo vita 


víu, omnes fere ad virgam mercatorum (genusid 


meníurz et Hilpanis note ) fiue vinam reuocan= 
tur:atque exilla peti debet, quante fint menlurz ' 
alix. Sed vequo capimus ordine progrediamur, 4: 
minoribusad maiores , digiti magnitudo explica=. 
bitur primum. | 
Minima menfuranoftris digitus et, vti omni- 
bus aliis: de quo verius quam de Romano digito. 
dici puto , tantam fpatium, continere quantum 
quatuor hordei grana: minor enim Romano digi- 
to, elt duodecima circiter Toletani parte. Hebrai- 
cufque digitus maior Toletano eft proportione: 


. amplius felquitertia. Quod exiis, que dicentur de : 


pede, melius incelligetur. Neque enim aliter di= 


gitus 


A 


e 
D 


E- T MENSVRIS. "109 
fitus cum digito , er qm n pede pes compa= 
ratur. 

Pollex 4 noftris pelada dci, pediflque pars 
duodecimaelt. 
Surit quatuor digiti quantum imanus lectindum 


latitadinem extendicut palmus latíbis; vé dictyra, 


- miñor tamenillo,vtide digito dictuin elt; 


Si quatuor digitis imponas 82 protendas polli- 


tem noua menfuta exiftet digitoruin lex: Cotus 
vulgo diétus, neqúe vili veterum relpotidens, p= 
Etava tantum cft yirgé noftra ; fcinis maioris 
palmis 

Sequitur menfura aliá digitorum odo, quan- 
tum pollexindexque extendutítur, lexta virga len 
vloz pars;pedis Toleianifemis: vnde 82 xeme vul- 


cheme dicitur Mmenítita Graca,que Í licutpars quin= 

ta elt Cyachi; irá noftruin Xeme virgz quintalit: 

juxta quam rationtri hon octo, leddecem fere dis 
Sicortim erit, Vol lychas Grzcorum. 


dun aliis nátionibus,virgze noltre quartas. Ñ 


ledécim:6c pes Hebraicus Foletanum contibebit, 
bit, 8 oétauamferme Toletani, 


letan femis ¡Agitorumn quatuor 6 viginti. Virga 
feuvina trium pedum menfara eft, palmorum no- 
ftrorum.4«digitotum. 48.aliarum menfurarú fons; 
ad quem examinaridebenr. 

+ Pals pedes quinque, raroqué ea imenfutá vris 
Ñ - Rur:; 


Palímús digitorum elt duodecim, quemadmos 


Peslegalis Toletanis tertia parsvitga' precie ct, 
ininor Romano vncia vna. Contiñet autetn digitos , 


go Asco cogitabam. aut forraliisá. 


étatopliustrientem. Gracús Toletanúm cóntines 


Cubitus (elquipes elt,hoc elt,virge fet vine To- | 


AR 


gro De PonNDeERÍBvSs - 
“mur: Status pedum fex, quanta hominis ftardta 
-exiftit. da AA 
Canna ab ralis acceptá palmoram, 10; Rellis. 
palmorum majorum,z3. oQingenta reltes leucam 
faciant. Porro redudtis palmis ad pedes, reltes. 
800. continér pedes;19800: nimirum 4000. paf= 
—fusfere. Sedleucaduplexelt legalis quinque mil 
lium virgarum nempe continens pallus, 3000. pes 
des 15000. Leuca communisó vírara vnius men 
furz non elt, fed variz, pro regionutmn varietate, | 
Confentiuntramen auttores, quaruor fere Iralica 
-¿millia eficere. Hefoníus deviris illuítrib.in Aftu- 
rio Complutum Toleto diftare ait ferme lexáginta: 
¿  paffuum millibus: 8% lane quindecim kodie leuca. 
recta numerantur. ¡ Ó 
Sunt $ agrorum menloribus proprig_ menfas. 
rx. Stadalis ab Iralico Sraiolomananit. Sed Sraio= 
lus Rome quinque palmorum $ dodrantis eft;. 
nimirum digitos CoOntínens, 69: Stadalis vndez 
cim pedum elt Toletanis nihilo minus. Faneca. 
terre fic diéta, quod faneca frumenti feratur, (1 
hordei Ítadales , quadratos continet quadringen” 
tos, li tritici lexcentos. mediaftadales córinet quin=. 
gentos, ; 3 
Aranciatas qua menlura vineas metirifolemns» 
- apud quoldam numéro vitium definicar , Tos 
" Jetanis ftadales continet quadringentos: relpons. 
_detque Aranciata faneca , fine Latino iugero, 
maior ¡illoramen: nam Aranciata fanecaque hor=. 
dei vndig; Énitur pedibus; »20. ftadalibus viginti,: 
continens pedes quadraros 48400. Sed pedem 
Toletanum memento minorem elle Romano. l-. 
- aq; consincbir faneca noítra circiter jugerum $ 
GA Amé 


z 


ES 


| 


BT MENSVRIS: NE 
femiffem, Etinuenio tamen in agri Toletani fa- 
neca, li irriguus fit, quinque naporurmnfeminisfe= 
xtarios noftrosferi, nempe quatuor Romanos, 

uod rantundem in iugero fereretur, id bonitati 
aga Icalici tribuebam. Nam quo pinguior gle- 
ba elt, plusfeminis eijus capir víque ádeo,, vt in tes 
núi lolo, neque irriguo, dimidium tantam elus 
menfura feminis ferarur. Gontra in Murciani 
agrifaneca inuenio feri leptem noftos fextarios — 
enus leminiscum dímidio, certe fex Romanos fex= 
tarios. Que obleruatio cum Plinii ratione mi= 
rificeconuenit.Lbr. 18, cap.13. $£cum Columella 
dicente in iugeco leri naporum ferninis fextarios 
quaruor. Tie 

- Poftremolocolugadaelt, continens quinqua- 
ginta fanecas terra : relpondetque centuriz fim= 


| plici Latiñorúm, quamuis minor illasac fere quam 


tum ¿gti par boum colitvno anno, nec plura de his 
menuluris Toletanis. maiores tantun meníuras 
cum minoribuscomparabimus. E 
Leucacontiner Cannas, 283 3.3. (tatus, 11660 
pallus,fooo.virgas,S 3 33:3.cubitos,16 666. a pedes 
25000.palmos,38333:3.XemMes, $7 $00:C0t0S37333 3w 


5.Pollices,310000.digitos,460000» 


Canna ftatus,1.5 palfus, 1.3. virgas duas, 7. eubiz. 
tos quinque,pedes,7.% palmos decem,xemes quin= 
decim,cotos, 2 o,pollices,9o.digitos. 120. 

Status pallús 1.5: virgás. 2.cubitos, 4. pedes. Gs 
palmos.8.xeres, 12. cotos, 16. pollices; 724 digis 
tOS,96; 


Palas - 


/ 


112 De Pokneriayvs MN 
Paílus virgas. 1. 5» cubitos. 3.5 pedes quinques 
palmos.6.5. xemes decem, cotos. 13.3. pollices.co: 
digitos,80: 4 ] 
Virga cubitos, 2.pedes,3.palmos,4:xemes,6.co- 
tos,8.pollices, ;6.digitos,48. '4 
Cubitus pedes, 1.5. palmos.2.xemes,3. COtOS540 1 
pollices,16.digitos, : 4. Sd, 3 
Pes palmios,1.3: xemes,2.Cotos,2.5. pollices,12; 
digitos, 16: : eS 3 
- Palmus xemes, 1.¿.cotos, 2. pollices, 9. digitos; 
12, O | Had 
- Xemecotos,1.5.pollices,6.digitos,8. 
Cotuspollices quaruor,z.digitos, 6. 
- Poilex digitos. 1.3. | 
Menfurz agrorum. Iugada continet fanecas 
go. Sihordeiftadales, 20000. pedesquadratos h 
'2 -20000. Si autemtriticiftadales, 30000. pedes : 
quadratos,3226666: : 
— Fanecaterrz fi hordei ftadales.400. pedes qua-' 
dratos.48400.1i tritici ftadales;6oo.pedes quadras 
105,72 600. l | ol 
+ Stadalispedum eftquidem ; 11.ex omni parteí. 
quatre pedes quadraros continebit,t21s Pes quadras | 
tus minima menfura dimetiendis agtis: Ñ 


py C A P, $ »,8 A Ñ 
| Demonctis moflratibus. 3 
sx E Monetis Hebraicis , Grecis, 8 Ros! 

| imanis , cúm de ponderibus ageremus,. 
que nofle opus erat, diótalunt. Demo= 

neris noltratibus paulo plura extremo opere ad 


iicere vifum eE, acfere ex Antonio Nebriflenki id 
E Do repeti= 


ERES << ¿uo $ auf , dS. po > "o. 
| Er MeENsvRis:: 113 
repetitionibus. Ez Did, Coiar.dilputar.de numi- 
limar. quod adrem prelentem [peótar, hunma ca- 
pita debbanda fluor; * Que dilpuratio iinpeditá 


dmprimis ell propter temporum É namorun má- . 


Ximam varictatem di Hilpania , vix ve explicari 
pollir. tentandum efttajnen, ne hac parte eniver- 


la difputatio defetta videatur. > At primum mo=. 


neta Y ellonis Hiípanis vulgo dicitur ; qui ex are 
lignatur. SedSccuj quatuor ex quinque patibus 
aut ex lex párcibus quinque erant adibixte par- 
tes 2ris; codem pominecenfebarur: quales Var- 


QU Crant; parentum atate quatuor quadraniun. 


valore( marsueñinhos hoc Opera quads añTes VOCI=- 
mus )gurdam nouen, alí y Am ¡quedrantibus 
eltimabantor + quibussañrigiansimeatárm oca 
Fis > valoré (amen quadrantin 8.3. que quarta 
parsargenterefts  Ineogenere mafanedini lens. 
tamerlipemistemporibus Reguín Legronis, fed 
 Gotrhorúmtémporeex auro bgnabantur, Ca- 
Stellani 5 dequo hoxdicemus, valore pondere: 
Quarein legibus Parcitorum, 6 da Foroiudicuni 
Izpe oblertandus pro lolido in leg:bus Toftiniani 
poliro,lubítitui marauedisum aurcum. (Solidus 
luftiniami tempore, que pondere ellec, fuperius eft 
didtum: ) licmovete duce Gotihorión, que pal- 
him reperuntar ex aíro non probo ponderé Ícri- 
poli 8 granoramaliquor , Tremiltes ( eius vocis 
vítis eva Et in Gotrhoram legibus) corem ma- 
fadedinorum erant, hocéeít terciam parten con= 
tinentes:  Fuere etizivio Vf marauedim argén- 
téi:quodniomen Blanca”, ideft, camtidae declaras 


a k at gas 


lucceflere Oriarplli, quos Lane feltetrigs dixe> 


, 


A Da PonpDErIBVS. 
quo hocetiam rempore,quamuis adulteratoeo gs 
hereatque xreo fatto,marauedini lemillem vocas 
mus:  Cuius valor pro varietate temporum, St yt: 
plus aut minus zris miícebatur,varius exticit. Temo 
pore Alfoníi decimi, vt paretex legibus ftyliab eo. 
Rege promulgatis, fuit marauedinus > qui valebat 
quantum marauedini hodierni fexaginta aut tri 
pinta lex, ve fentiunt alii,tametíi hunc marauédia 
numaureum vocant,fortalfis quoniam pars exigua. 
- aliqua aurl mifcebatur :ego exargento plurima ex 
parte lignatos puto, quod valorindicats Erantma= 
rauedini Bonidiéti, valentes finguli quantum de= 
cemé noftris,aut quantum fex, vt alitiudicant. Qua: 
zftimatione Alfoníi cognomento Sapientis tem=. 
pore marauedinus cudebatur , vt conítat ex lege: 
1tyli. 114. (ex eius temporis aquafle vnum c priori 
bus.pondére,de quo.l.r.tic. 5+Lib.7.fori. Qusm eta 
jamaá quibufdam video aureumn marauedinum vo» 
- cari. Sed 82 marauedinus Vetusin Regum legibus. 
- pallim extat recentioris temporis, valens noltrum: 
- 8femiflem, Atque hoc triplici valore marauedini: 
in paulo antiquioribus legibus 6 Regum diploma=. 
vis ffimantur A iudicibus litibus aftimandis , ate 
que in mulétarum modo. — Et 4 matauedinus. 
auri, quem diximus fexaginta € noftris valere, vis. 
deo triginta fextantamin liribus zltimari. Nam 
erli valor multis aliis modis vatiauit > litibus E 
men finiendistratio aliqua $ Rftimatio-excogl- 
tanda fuit minor, quantumuis vera 8 antiquas) 
quodin legibus etiam Imperatorum fatum ob=. 
feruamus.Nonignoramus tamen ex hiftoriis Res 
gum noftrorum , Alfoná yndecimi regno oéta: 
0) 


M 


PO TIMENS ERES. 


“Vncias argenti «rftimatas mareuedinis, 125. nimi-. 


tum Aguli ti marauediniquindeció e noftris va- 
lore 2quabant.Sed £Henrici fecundi trate árgen- 


Teusnummus,querm regalem dicimus, tribus mara= 


“uedinis pendebatur.: Caftellanus marauedinis tri- 
'ginta.Nimictum marzuedino valor iscirciter redie- 


"ra,quem Alfoníi decimi etate habuic, Rurlos cum 


Joannis primi temporibus odto vncize argenti lea 
¡Marcus valeret marauedinos, 250. fitvt mátane» 
“din: valorefler oéto fere noftrorum marauedinos 
tum. — AtHenricitertii regno'marauedino im- 
“minuto dimidiarurfus parte , Marcus agentiafti- 
"matus fuit marauedinis quingentis. 8quodperin» 
“de eftjaliquando Caftellanus centum vigintimara- 
“uedinis permutabatur. Enimuero marauedinus ad 
“Walorem noftrorum marauedinorum quátuor e- 
farredactus. Subloannefecundo , argenti Marcus 
'valorefuitmarauedinorum. 1060. regnoqueam- 


“plius Henrico quarto rege'perturbaro , adimara»' 


e 


tiedinos,2900.atquectiam,500.Marci valor pere 


tenit.  Quatanen adulcerandi licentia ex parte 
caftigaraFerdinandi Catholicidege, que inhune 
“diem feruatur, argenti Marcus «ftimatar, 2278. 
“quando argentei;6 7. cuduntúr ex vró Marcó 
argentivalentes fingulimarauedinos triginta qua= 
to vnciisetis , quibus argentel vnius Él lemifs 
is pondere argentum milcebatur ) marauedini 
cudebantur, 96. Neltra s«etare ex eodem zxrís 
pondere cuduntur marauedini centam 8z decem, 
admixto argentei ynius pendere non amplias» 
Ted argenti Marco priftinus valor maner mara» 
y ¡En | Ba uedi- 


“nor. Preterea lege ciuldern Regis exMároo len ( 


mó Du DoNDERIBAVS li 
uedinorum.2278. Fuit autem omnibus marauedí4 
niscommune, preiertim marauedinis argentels ar 3 
que xreis, vt 6 ngulidividerentur in dias blanchas3: 
v.lerentiex coronatos, decem debátios ¿lexaginta 
meagias, argumento maióris valoris marauedini 
quam hodisrni:1mo vt contineret decem denarios;. 
ex marauedino aureo relitú fulpicor. Hoc quidem: 
tempore marauedinús £on ynus RUMINUS elt, led 
du«x blanca id nonien hiabent. Deinde márauedini. 
bónivate fenfiim imminúta , tantaque argentl atqj 
auri copia atintuerfariis natigationibus aduectta 5 
non modo monetz inferiotes , led 8cipli maraue- 
—dini fermeenavivefunts ac lá cuduntut moneta 
masores ferme tantum duplicato, aut quadrupli. 
c-co marauedinorum valore $ pondere. Quem 
adinodúaliz monetz erez euanuerunt, altis teme 
poribus viiratz. nimirum Crucial duorum coro- 
navorum valote, Blanchus válens quantum noftef: 
“marauedinus . decem denatios , deinde immiínuta: 
valore ad lex denatios. Agnus Dei valuit primura 
guanram noltZ marauedinu$, deinde ad corona=. 
tum cltimmitucus-Fuit 8¿blance dimidiam, que 
OmMnNes MONELE antiquate lunt. Et quidém tanta 
varicratis caulam inuentébam inopiam xraril extlo 
title, nom cafupplenda Kegesfzpe ponduséz bonis 
tarem monerz mihúétune valore antiquo tetenitos 
q 0d IMIQUuuUÑN cft, neque nili afperninis teipub. 
temporibus ví pandum:;prefertim cum coínimer=. 
cra mpextantur monéta adulterata , neque diu= 
mina relpiraio hu fed. breuiflima nouz bccociil 
valore, cum pondere aut bonitate breni etiam 
¡mmúnuto. Qued omnibus fEmporibus; $ as 
y pu hi 


ETINENSVRI!IS 117 
pu omnes gentes contigille obleruamus. Atque 
zc de monetis areis Íintdiéta. 

Argenteus qui regalis vulgo dicitur, pondere 
ferme drachma, 4 multo remporeimmutatus non | 
elt. namlicet aliquando tres marauedinos valeret, 
non cis valor, fed marauedini valor % bonitas Mu= 
tabarur. Nunc quidem lege a Ferdiando Rege 

Carholicolata anno. 1:97. ex oéto vnciis argenti 
nempe Marco, cui mifceturduodecima pars eris>, 
fignantur argentei 67. Ducatus fortallis aliqrando 
ex auro fuit, punc nummorum fummam vulgo. 
tantum fignificat, vndecim argenteos atque ma- 
raucdinum vnum) qui efticiane marauedinos.37 5. 
Ad aureas monetas ventamus. Erquidem de ma- 
rauedinis aureis quid feniédum eHer,explicuimus. 
Sed praterillosrecenti memoria ex auro cudeban- 
tur monetz,que Caftellantvulgo dicuntur ex oéto 
'wnciis auri,quinquaginta Gmgali pondere drachmz 
arque oboli pracipua bonitate. Sediishoctempore 
conflumptis nomen retinetur 6% eftimatio maraue= 
dinorumin fingulos, 480, quod 8 duplis aurels an- 
tiquis accidit, que pares Caftellaniserant pondere. 
zltimationeque , argumento quod “qui ad fupre- 
mos judices regoi prouocatitpecaniz periculo de- 
politz apud lequeltrum fimala caula fuerit, pro 
mille quingentis duplis,que muléta lego eltcontti- 
tura, totidem Caftellanos viéti pendunt, Kecen- 
tiori memoria lege Ferdinandi Regis Carhotici ex 
oéto vnciis auri cudebantur.ó s.aurei ioguli drach- 
ma fere pondere excelléri bonitate. na cum fum- 
ma bonitas auri non vltra viginti quatuor chara- 
éteres procedat, illi nummi ex auro, erant chará- 

| | ho. +. Génum. 


AS DE: PONDERIDMyR 0 


¿terum, 23.4. vnde aureiexcellentes diéhi lunt, (n= 
tiqua,marauedinorum.375.Exeo genere non pau- 
clinueniuntur,prefertim duplo pondere,. vnde82; 
duplones vulgo dicuntur emunturque maioris, vti. * 
mercium genus. Sicferein víu communi aurei re-- 
lhiétiflunt, quos coronas vulgus vocar,lege Caroli, 
quinti Imperatoris ignatiex auti charadterum.22. 
vnciis otto liueMarco (exaginta octo nihilomínus.. 
quorura xftimatio fuperioribus annisin fingulos. * 
¿erarmarauedinorum, 350. Hoctemporelege Phi-. 
Hppi lecundi Regis Hifpaniante paucosannosla- 
ta,creuere ad marauedinos. 400. Átque propter: 
magnaln copism aurinon fimplicescuduntur mo- 
.do,fedduplices,quadruplices, maiorique pondere: 
€umbhis aureis 8% argenteís, atque marauedinis 
Hebraica, Gteca., A Romana conferendalunt; * 
numiímata , cum antiquis inanis labor efler $e 
gáau1s, 


PS DN A es ON 


v 


"De Maranedines Hijpamicis exactas. 


V a fuperiori capite lunt expofita ex alio= 

.rum pleraque fententia diéta fune. nuncde: * 

marauedinis prefertim noftratibus certiora: 
exipíis legibus 8chiftoriis noftrorum regum affetre: 
conítitui. Implicaca 8c multíplex difputatio : fed: | 
beneerit opera collocata, fi pernos veritasdeníis. * 
rencbrisimpedica hadtenus, lucem videbit : quod: 


o nox 
l 


CID 


E e e PO rr 
EN 


A ET MENSVRIS. , 19 
non delperamus. - Ácprimum in hocgenere ma- 
raucdini aurei locum occupabunt Gotthorum. 
temporein frequenti víu. Romani quidem Im- 
peratores recentiori tempore aurcos fignarunt 
minores antiquis ex auri vncia lex , ex belle len 
marco oéto 82 quadraginta noftris Caltella- 
nis paulo maiores. Hos aureos folidus voca- 
rant.duodecim denarii fingulorum valor, Quod 
fi denarius Romanus quadraginta quadranti= 
bus feu marauedinis zltimatur , folidi valor ad 
480. excrefcer quantum nofter Caltellanus. Sic 
conlequenti tempore folidi quamuis ex argen- 
toperculhi, ac tandem maioriex parte fadti rei 
femper retinuerunt tamen ve duodecim xfti- 
mentur denariis, 8 ips non lam argenteis, led 2- 
reis.  InGalliacerte atque inrer Aragonios , Y= 
bi folidorum nomen.manet , finguli folidi cfh.- 

“ciuntdenariolos duodecim. AÁdbzxc, Ro MA- 

WN v m'imperium vigebacin HISPANA) Sc 

_cumeo, vufirmóneta, leges morelqueR OMA= 
N I, quo temporein caia prouinciamGoT THE 
ferro penetrarunt. Imperió tamen quamuis 

“eommutato mores viétores 82 dederunt victis. 
Scabillisacceperunt.  Acpralertim móntta Ko- 
manainitio funt G o. T 7 H1Vf:deinde ftabilicono- , 

uo imperio nouam ipl monetam excogitaruntper.. 
cufleruntque,quam marauedinos dixere. Devocis 
noratione laborarenon et necelle:fed inguliramé 
marauedinivalore erant decé denariorú, quadrátiú 
quadringentorum , quanti hódie nolter aureus 
zltimatur nempe marauedinis feu quadranti- 

bus quadringentis.. Abco principio retentum, 
h 4 al 


" IA 
p 4 


120 DE, E OAN DESTA 


Y 
vr Maranedinj quamuis argentei faóti primuny 


deinde xnei, a ltimentar tamen decem denario- 
lis. 2 enim Maravedini lex cit, ve duas blancas 


E 
ñ 
4 


. 


Continéat, lex. ENE li decem de nartos, Le xagin= 1 


rameagías. Ex quidem montte minores ob vilio 
tacemn penitus evanuerunt : ledcum vigebant ta- 
men adeum modum cum Marauedino cow pa- 
rabantur. inter folidum Romanumn $ Maraue- 


dinuma: reum Gorrhorm, EXIgUtmn erar da va 


lore difcrimen. Irapro folidisin mulétarum moda 
pobtis in Komanis legibus in foro fudicum libro, 
vode lura dabantur pof vulis Gorrhorum [mperio, 


4 
A 
-» 
2 
SN 
1 


3 
y 
E 
'e] 
A 


fubíbwni pari numero Marauediños aureos folen- y 


neclt. Effodiuntarhodie multorum Gorthoram 
monetzin Hipania exauro non probo, , Damex- 


pere bubus terme dimidiom decoquitur: qua mo. 


he relemiles (Borau pocas cemnmililes Marauzdi- 
niGotrhiei,terciamn pps ndentes matan edini quod 


catum ofedto valor arg OST, vel paulo soft india! 
) 


cab nus... Exce pere rem pora turbo da, rerumn o- 
En: vioro 2 monete Íeva permixtio y Maurorum 


catós domita Hupañi a conta nova Regum pro- 


oóntes e xautia laluró y genris omnib. malisoppre(- 


lee ccel data. De mone ra Manrorum non diípa= 


tamus. Sed Ke um Legionis Se Caftellaimperio, 
Marauedint triplic esexticere, Áurei qui bonietiam 
dió Eifunt, vetere 5.arque Currentes fue vínales. Ac 
de víualibus pritauen dicendem efP; corum valor 
Sc bonitas explica 'nda:quoviam priorum genera 
cogniria, cum horum explicacione eft implicata, 


V iualium quidem marauedinoruin valor non i- 


dem fuít ¿fed vartus (55 cum temporibus alternans, 
Eam vatictatem certe definire difficile eft: conic- 


étura | 


3 
h 
á 
o 


“Q 
A 


| 


' 
i 
b 
$ 


E 


A MANOS VIS 121 


fura allequinon aliundelicet, quam ex iplo mar- 
ci argentel feu bellisvalore. Qua: proportione 
marcus culuíque atatis quoad eltimarionem cum 
noftro comparatur , eadem proríus Maranedini 
jlli8c noftri comparentar necelle efe. Valetau-' 
tem hoc/rempore maicus rudis quidero Marave- 
dinos 2:10. fignatusautem atque jo monetam re- 
daétus2278. Porrodebonitateargenti laborare 
nou convenir: omni tempore cadem qua hodie 
probitarg fur plas minus , argumento calicum ac | 
vero teliqui lacrorum apparatus $e inftrumenta, 
quz ab antiquo in templorum erariis conferuata 
videmus.  Addo argenfi marcum in ea valoris. 
varietatead Marauedinos quidem collati, femper 
retinuiíle tamen vt quinque aureos valeret aut 
paulo amplius,quos Duplas vulgo vocarunt duo, 
decim argenteos valentes', non quatuordecin vr 
quidamair, Valebat item marcus argenteos fexa- 
ginta aut fexaginta quinque. Quod ex legibus 
-1oannis primi Caltellz Regis perípicimus.Rerum> 
alio feflinat. ditpuratio. Mafci valor antiquilli- 
mus, quod quidem inueniatur, fui Maravédino= 
ram centum viginti quinque. Alfon certe vh= 
decimi Regis xcare?is fuit marci valor , vii bifto- 
Hade clus rebus teftarur capire omrino nonage- 
fimo oétao. — Sicargentens duobus tantum Ma- 
'Tauedinis erat, quimodo coniner quatuor de tri 
gínta:eoque Marauedious cius xraris valuic quan- 
tum decem ee feprem e noftrisi8 paulo amplios: 
eratque haud dubium ex argento , quedvalori- 
ple declarar. Henricilecundiregno argenteus nu- 
mustres Maravedinos valuit , vu cius hiftoria re- 
—ferranuo quarto , capice fecundo. Sic marcus ad 
a h 5  'ducen- 


- A 


112 DE PoNnDEeRIBvVS 


- 


ducentos marauedinos excreuit , eorum quítune | 


in víu erant,valentes Íinguli quantum ¿noltrisvn- 
decim.Henrico Joannes filius (uccefliteo nomine 
primas. quo Rege marcus ad ducentos X quin- 

uaginta marauedinos leu quadrantes excreult, 


uando argenteus quatuot y aureus quinquaginta 


marauedinis expendebatur. Tadiciolex eltprima: 


ab eo Burgisin regal conuentu, lataanno Mc e c= 


1XxxvIi. Sie Marauedinus ea atate nouem aut 


decem e noftris valore exzquauit. Quodgmanife-- 


ftius conuincit lex altera Viruelce anno fuperior+ 
romulgata,conuítitm in parentes lexcentis mara- 
uedinis pleéti mandans. Qui enim Ferdinandt 


8 labelle Regum tempotecam lggem retulerunt. 


in opus quod dixete ordinamentum libro octauo: 
ritulo nonolege prima, illos fexcentos marauedi- 
nos bong moneta elle dixerunt, valereque lex 
millia eius xtatis marauedinos nempe noltrz-: 
gequeenim ab eo tempore > in marcileu mara- 
uedini valore faéta eltinmnutatio. Ad alios Re- 


ges progrediamur. Henrici tertik regno marcus * 
ad quadringentos octoginta atque adeo quingen= 


tos Marauedinos peruentt y vtiin (chedis anti- 


uisinuenio. Ira argenteus Oóto marauedinos 


circiter valuit , marauedinus € noftris quatuor 
aut quinque. —Toannisfecundi regho > qui Hen- 


rici filius fuit, prefertim fub vite finem marcus 


mille marauedinos valuic. Sic Marauedinus e- 


jus e noltris duos 8 femiffem. —Miram yarieta= 
- tem, fed que his (e inibus noircontinuit : quan» 
do Henrici quarti regno inter alia mata multa 82 
graula, argenti Marcus ad duo millia marauedi- 


nos 


Ñ 


. 


¿ ET MENSVRIS. 123, 


nOs peruenit coi ad due millia 82 quingentos, 
auctor Nebriflenfisin repetitionibus.  Maraues 
dinus cius quantum noíter : neque enim ab eo 
tempore in marauedini valore magna aliqua im- 
inutacio factaeft: quod Ferdinand, 8 Ifabeilz dili- 
gentiz acceprum feramus necelle eft, atque eorum 
quiillisinregno fuccellere. His conftitutisex legi- 
bus8zchronicis , Regum priorum, marauedinos 
aliosexpendamus.  Marauedinus quidem aureus. . 
lexexzquabat ex ¡is qui Alfoníi fapientis xtate in 
víu erant.Lex SryliC x 1111. idaffirmat, exami- 
_neabeo Rege facto inuentum marauedinum au= 
- reum lex eius «tatis appendifle, Non quod Alfoníi 
Regis marauedini ellent aurei , vii fufpicantur 
quidam ; fedex pondere marauedinorum vtriufe 
—quegeneris , E proportione auri ad argentum, 
quz fereducdecupla elt, eum valorem deprehen= 
lum.  Acceditlex ALrons1vndecimi la con» 
ventuLeGIONENSI eilaMcccLx xx v1n in 
qua afhrmatum inuenio centum marauedinos 
bonzmonete nempeaureos , valere fexcentos 
ejus xtatis. Quo loco licer colligere duo ad 
memoriam precipua. alterum 2 tempore Á L- 
FONS Regis lapientis, qui 82 decimus eo no- 
mninefuit , víque ad ALFONS ym vndecimum 
prioris pronepotein marci « Imatauedini valo» 
rem nibilo fuille mutarum. : quindo vtroque 
R £ G E Marauedinus aureus Í[ex ex vívali. 
bus quauir. - Alterum, quando Marauedia 
nus, qui invíutunc erat , valuitqueñtumé nos 
Stris fepremdecim , aut paulo etiam amplius a 
yu Íuperius clt diétum ». feri neceñacio. fall, 


1214 De Pon DEerRtBvSs ll 
qui Marauedinum aureum [ex 8 trigi ñta aur Íexa. 
ginta € noftris valere dixerunt:ac potius valere quá- 
tum argentei tres, centum amplius Maranedinos. | 
Noua quidem [ententia, fed firmis ftabilita prali- : 
diis. lra fufpicabar Marauedinos aureos elas ¿TatIs 
nonalios efle quam Gotthorum tremifles, quibusit: 
primi Caftelle Keges vrerentur, neque nouosipli 
íignarent. Nam 8 valor confentic riu argénteos 
ruin paulo amplias ab experientibus inuentus, $2 
guoniam' ez Gotrhoram moneta pallim effodi- 
untur, Regum Caítellx figno $ nomine petculli 
Marauedin, aurej nall: prorlus inueniantar. Pennil> | 
fé omnes, vt neveltigium exter, quiscredat? Ha= | 
sétenus de Marauedinis aureis. Vereros Ma:aue. 
dinos plerique ftatuunt ¿ noftris vaum $clem lem 
valere fingulos. De quolegum noltraram quima- 
jori cognitione preltant, certíns pronunciabunt, + 
8¿ fortaflis in mulétarum modo confenfus lure= * 
confultorum obtinuit, vt pro Marauedino vetert, 
quories in noltris legibus occurrit , fubltituarur 
ynus e noftris cum femifle: quemadmodum Mara- 
uedinus aureus in ¿is legibus inuentus triginta (ex 
aut fexaginta ex o habas taxatur vulgo. Quodá | 

“exacte loquamur Marauedini veteris non vnus va- 

lor fuit, led varius prarfus $€ mplriplex. Quories 

enim demonetz bonitate aliquid detrahebatur, 
quod fepe faétum'eft, ne priores Marauedinos 
abrogare eller necelle , ve cum nouis currerent, 
abs Regibus concedebatur, dicebanturque vete» p 
res. Sicex Marauedinis vlualibus vtriuíque ge= 
neris facile erit cosinter le 8 cum noftris compas 
sarc. Nempe Alfonh yndecimi Marauedinus Í1 
cum 


e 


ET MENSVRIS. 125 
cum Marauedino ab cius filio Hehrico lecundo 
percullo comparetur; vecus dici poreft valebirque 

exis vnum $ femiílem, (fi €um noftris valebu fe- 
premdecim nibilominas. Iraque Marauedinivete=: 
res aliquándo fueruntvfuales. Ergo ex vlualitm va= 
lore4' nobis explicaro ftatui debet quantum veteres 
valeant ex is qui nouidicuntur,quantumique cum 
holtriz Marauedinís collati, Minuta hac X fpinofla 
funr, $ nosad finem feftinamus, additoin Iegibus 
fererioltris Marauedinos notios vocari quí noftra 
ztarecurrunr,$ Ferdimandi Regis carholici tépore 
currebant. Quo tempoté leges priorúm Regum 
in pauca volúmina (uñt collará.. Marauedini vete- 
tes aliorum Regunú' Marauedini vocantur. Sic ex 
Yalore Marauedini quifub fingulis Regibus fuit in 
víu, devetenbus Maráuedinis Staruarur. Marates 
dinas Alfon vadecimi valuit e noftris decem 82 
-feptem, Henficilecundi Marauedinus € noftrisva- 
decm, Joannis primi Maravédinús decemé.ño= 
ftris,Hentici tercii Maraucdimús quinque € noflris, 
loanvis fecandi Maratedinus e noltus duos Se [e 
millem. Tempora ergo confideranda diligenters 
SGiuxtata lacuendum quantum verus Marauedi- 
ñus in qualibet leges quantum novus valeat; tumi 
inter iplos tur cum noltris facta. compáratione: 
Neo; prerermirti deber Matanedinum veterem ali- 
quando bona dici certe leyé prima Íuperios allara 
titulo néno libri oétaui ordinamenti lexcenti Ma- 
'Fauedini, quibus mulétandum preacipit loannes 
primus conuitivm in parentes; qui legem in eutr 
libruny contulerúnt > addiderunt de fuo eos elle 
boña moneta lex millia ex víualibus exzquan-= 


pa 
tES7 


Mia Dr Ponberisvs | 


ed 


gnito vitio 8% fraude” , vt Marauedinús priot 


ES 


tes. Nempenon loquitur de aureis lex, qui múlto 
“maioris erat , led deveteribus, quico Regein víú 
erant valentes finguli quantum decem e noftris, ¡ 
Memento a Ferdinandi catholici temporé Mara- 
védini valorem mutatum nonelle. Adhxclege 
prima ordinamentiticulo quintolibro oétáuo, que 
lexaloaAnn E fecundo lara eft Cafaccas anno 
Mecccvt1ti.faticitur, ve anathemate deuindtus 
“dícbos triginta centum Marauedinos bonos pen=" 
“dar, qui faciunt lexcentos e veteribus. Quodfrad d. 
Tex menfes petftiterit,peruicacie ad mille Maraue- 
dinos bonos muléta creícat, quilex millia veteres * 
*equant.Eoloco Marauediniboniaurei funt, vete= | 
resii qui Regibus Alfonío fapiente 82. Alfonlo 1 
'wyndecimo currebant, namillo tantum temporé * 


“Marauedini aurei lex e currentibus finguliefficie= 


“bant, vti fuperitis diétum eft. Quodífimulóta 
grauis videatur, quippe adtria millia argenteos e 


- —noltris pertingens cum finguli aurtí Marauedi 


ni pr tres noftriargenteieflent, gratiorpro* | 
fecto hodie infligitur 3 quando vt luípettus de 


| “herelipunitut ' qui totum annum eo le anathe- 4 


“martls nodo non expedierir. 'Poftremo fuperioria Y 
bus adiició in hiltoria Toannis fecundi Regis ans. 
no vigelimo nono capite Cxxx Xx 1111. referd 
in conuenta Burgénfi mandarum vt Maráues / 


“dini lemilles , quas Blancas dicitius 4 cabdores, 


cuderentur, quábonitate % pondere pater Hens o 
ricus tercius fecerat.  Deprehenfum tamen eam / 
imonetam faltam detetiore , coqueregnipro-: 
curatores euicifle retora ad examen yocata, co=. 


Sa TIiIMENISVRIS 127 
mempe Henrici Regispro vno Sr femille e nouis 
expenderetur, Sic anno quadragelmo -fecun- 
do eius Regis capitetrigelimo lexto refertur Quo 
ex loco fumpíiflevidentur pronunciandi occalio- 
nem, quiin vniuerfum fanxerunt, Marauedinum 
veterem valere, e noftris vaum $ femillem. cum 
dicere porius debuiflent Marzuedinum Henrici 
rertitiulte percullum valuifle vnum $ femiflem ¡ex 
lis,quos toannes fecundus percuífit. Imo li valo- 
rem marci (eu bellis vtroque Rege confideremus, 
non latiseftfraus detería, ac.prior Marauedinus 
duosintegres e polterioribus valebat.Quod li cum 
moftris Marauedinis comparatio fiar , Marauedinus 
loannis lecendi é noftris duos $2 dimidium xqua- 
bat, Henrici tertii Marauedinus e noftris omnine 
quatuoraut quinque. Vi exiis que tota hac difpu- 
tationelunt poíita , manifeítum efkicitur 82 pla- 

QUIM» y 


0 A P, AX ] Y. 
 "Vetusabinonetásxatio, 


X eapecuniz varietate, fed E2miñori copia at» 
gentifaétum eft,vt fuperioribus temporibus 

Ae pretia rerum multo minora , quam noftro 
fuille videantur. quod. in hiítoris noftraubus 
maxime obléruauimus rerum geltaruin in Hilpa- 
nia, ante ducentos circiter annos fantecam hor- 
ei, hocelt, modios fex duobus tantum mara= 
d ale Medina 


m8 Dr PoNbErtávéi 

uedinis emiconfueuille.  Acveroinfumina carí- 
tate ansionz ad marauedinos trigiura crerulle: cul 
prerio aliarum rerúm pretia reipondebant pró. 
portione quadam. Verum vt melius hocintel 
Ligarut, operepretium faturum putaui, ( loan= 
nis prim Cáftelle Regis legem adícriberem la= 
tamEra:1406:boc elt, anno Chtilti. 1368:quare- 
rito miulcarum previa raxahicur : quamquecx amis 
Er feticdis delumpram ex Hilpanica katinam feci- 
musin hecverba. Nosloannes Rex, cum nobi- 
tam ellene Tauti + (Sarabis vereribusin Vaccais 
fuit ) Filius nofter;fratres, parruique, tum multi 
ántiftites,proceres, nobiletque regi noftri., pro 
jure 8c debito accepte poteitacis, lultideque cul 
tú, fine quaindignieflemus imperios publica yti- 
litaris fudio hancconftitutionern fecinos la hunc: 
modum. Prxcipimus , verririci fa neca quinde- 
cim marauedinis vendatur, lecalis quaruor , hor- 
deidecenisauenz octo,aur mingris, vtintet par= 
tes conuenerirs  Vini veteris lextarios quatuor, 
marauediais tribus vendete coficeditur, noui duo- 


bus € femifle. (1 maiori copia pervinas aut am 


phoras vendatur , ex vniuerta (umma, parte quar- 


A 


ta decima detraéta. Veltis Gallica feupanai vina: 


vendatur maranedinis lexaginita ; Belgici auc Án= 
olici quinquagjinta. Neque £as fit Mercatori ve-= 


ftem artificio extendere > alioqui publicetut,8cil- 


lius amiffione mulétetud , Purpure Gandauenís 
vinacentum marauedinis; Hiprenfis. 110.€2 ta- 


men lego, vt puluere purpura infecta fit, crallaque 


Neque quiípiam BrulTellis, Mompellerio , Lon- 
dino , Valentiaque veltem laneara feu paniauní 
inuebiar, ni nobilen: fosminam duéturus,aut ex 


Regis 


ET MENSVRIS- 129 

Regis volúntaté. A menfe Nouembri víque ad 
Martiumi diutoz opere metces vito quidem tres 
“marauedinivereres funto, fosmihe autem nouem 
denarii yíuales, (1 ab ortu' folis ad occafum fuerine 
operati. A Martio víque ad N oucinbrem vito 
dentur quatuor imaráuedini veteres cum femille, 
fosmiñz duo marauedini dimidio demenío addi-- 
to ad eius voluntatem,  Aratoris merces diurna 
fint deceja marauedini veteres 82 dimidiatum de- 
imenfum. —Vindemiarura tempore homini GX ¡u- 
mehto maiori leprem marauedini dentur : quod (1 
viótuim acceperit, tres non ampliusaccipiar; mo- 
do ante folis ortum femel, deinde poft occaluti 
folis 'onus domum pertauerit. Famulo mérces: 
annúá fint ceñcum marauedini veterés, famule (1 
junior fic, quinquaginta , feni quadraginta addi- 
tis ¿ que dari minutiz conflucuerunt. — Spicas in 
melle vxores arátorum 62 melforum ne colligant, 
pon ¡uuenis idoneus diúrno lábori: fenestantum,' 
pueri, 8 pauperesid faciant. Calceimaiores é ca- 
prina pelle fex marauedinis yendantur , minores 
tribus: quod li arietinx pelles fuerint , eits pretii, 
dimidium dare 82 acciperefas fit, Quod ffolezx 
geminz fuerint, addatur quod conuenerit inter 
partes. Pro ephippiis equi ex caprinis pellibus 
centum imárguedini dentur, pro mulz fella vigin- 
ti marauedini, adieéto vno marauedino pro frz- 
no. Par pellium caprinarum centum marauedi- 
nis vendatur modo probare preitantesque (int : 
altoqui triginta marauedini pretium fit: quod Í1 
vitio deprauarz fuerint, eas vendere nemini lice- 
at. Quigladiospoliuar, terguntguc, pro enfe po- 
liendo tres marauedinos , pro'cultro maétatorio 
dl EN | io mara- 


- 


130 De PoNDERIBYS 
_marauedinum vhum accipiant, pro halte ferro 
duos marauedinos , pro lorica lex marauedinos 
aut eo minus , fi inter partes conuenerit.  Vefte 
vulgari fulcienda pellibus, tres marauedini den- 
tur. Pro velte pellicea nobilium viginti mara- 
uedini dentur , pro communi non amplius duo- 
decim. Aurifices Burgenfes Toletani, Legio-= 
_penles , Segobienfesque argenti Talentum opere 
fimplici faciant pro quindecim marauedinis: fiad= 
dita maior elegantia fuerit, viginti maranedinos 
accipiant. Quiingenua conditione non (it,argen- 
tifaGivitra tera Talenta non habcat (“Valenti vo- 
ce hac-lege Marcum fignificari puto.) Scuta dupli- 
ciaviginti maranedinis vendantur: (1 addita piétu- 
raiofigoisfuerit, viginti quinque marauedinipre- 
' tium (16,6 aurata,triginta. Clypeus é corio ex Ár- 
gióna quidem feu Aurigía, viginti quinque mara- 
medinis vendatur. quialiunde lunt,quindecim. ne- 
queco ytantur,ant domihabeant, nifi quiingenua 
conditione fuerint. Vererinarii iumentis calcean= 
dis fecro,pro quaque folea tribus marauedinis con- 
tenti nt, A e Cantabria folez fuerint: alioquiduo 
marauedini pretium fic. Molx frumentariz pro. 
faneca tritici duo marauedini dentur. Si prafe-. 
£hus molz alicui feeminz ex tis , que ad molen=.' 
dum venerint, iniuriam fecerit , morte pleótatur. 
Dardanarii item leporem,tribus tantum maraue- 
dinis, cuniculum duobus vendant, gallinam qua- 
tuor, anferem fex , porcellum otto, palumben 
tribus , perdicem quinque marauedinis. Neque 
ea comparare fas fit fabro aut artifici, preterquam 
in Pafchate aut nuptiarum folennitate. Mille te- 
gulz fexaginta marauedinis, mille lateres quin- 


quag' l- 


ET Mewsvkrts' nt 
quagintaquinque dentur. Gipíitin puluerem con 
tul faneca, hoc eft, modii lex, marauedinis fex, cal- 
cis faneca quinque marauedinis taxatur. vrrumque 
menfura Burgeníi vendacur.Bovis ad Anam nutriti 
ducentitmarauedini pretium elto, aliorum centum 
ottoginta. Capitaleque lit bouem, vaccam,ituen» 
cum extra fines regnieducere. In macello arietina- 
rumcarnióm libra duobus marauedinis vendatur:; 
quod fialiquis faru carnes grauiores fecetit,porna 
(eiis publicaris fpoliari.  Taxationes queacumque 
in hac conftiturione continentur , in cormmerciis 
fernari emendo vendendoque mandamus. Quze- 
eunque hicomifla fant, volumus 4 fenatu 8 ma- 
giftrara per vrbes 82 oppida delignari víque ad 
menfem lanuarium proximum.  Hzxc ergocon- 
ftitutio ef, quamnos Rex loannes facimus, cum 
nobilcum omnes proceres 8 nobiles regni noltri 
effent. Communis autem eonfenfas omnium no- 
ftrum argumentum, fublcriptioneserant, quibus 
hxclex approbatur. Vides exhaclege,quantopere 
recum pretia mutata fint abantiquo. Cuius muta- 
tionis duplex caufaextitit. pecuniz olim probitas, 
maiorque valor, vti proximo capite diétum elt,Pra=- 
rereaargenti aurique multo minor copia quamno- 
ftra xtate. ; | 


Pondera có menfura in templis feruabantur. 
y Cap, XAXV, 


NR e E menfuris 8z ponderibus ea haéte- 
SEAL nus dicta fun, que nobis quidem 


le / de p > y 
7) Íciru digua fore videbantur. Ablo- 


> 


a 


tres luta diípuratio elt, multis quamuis- 
12 impli- 


32 DE PoNDERiByS 
implicita difficultatibus : ac illud tantum fupereft; 
fingula genera ponderum éc menfurarum inter 2 
pla 8 cum noltris vulgaribus compatare.  lllud 
hocloco fi adiecerd finem faciam difpurandi : fu- 
¡Reantiquis temporibus obferuarum ¿ vt meníura 
Sc pondera publice feruarentur, ne pollentá quo= 
«quam popularium vitiari;  Videbant enim; li le=. 
cus fieret , ¡commercii fidem inter homines con=. 
-Stare non polle , magnamque rerum perturbatio= 
nem fores f1 in Gngulis domibus aut oppidis varia. 
ellent. quod futurum prouidebant; nifi magna 
diligentia , magnaque cautione publice adhibita: 
Traque in lacratiflimis templis ea feruare mos fui. 
- quod Fan. explicat illis verbis ¿ Amphora fit cu= 
bus, quam ne violare liceret, Sacrauere loui Tar=. 
peio in monte Quirites. Romz etiam congius. 
ercusvilitur in Bibliorheca XX domeftica fuppelles. 
étile Alexandri Cardinalis Farnefii cum infcriprios. 
ne , que indicar in Capitolio facratum fuille Vez 
Ípaliani imperio, 8z pondo decem fuille,  Nimi= 
rum fextari finguli aquar aut vinum ponderé vi=, 
cintl vnciararo capiebant, vti fuperins diótunvelt:: 
fexrariilex, hoc elt congius, libras decem Roina=, 
naseficiebant: Porro eins congii infcriprionem: 
Petus lib. 3. de ponder. 8 men. affert ; forman, 
modumque ad calcem operis vreei ad inftar , ima. 
-atque ínprema parteangultiori,medialatiori. Ad 
bzec luftiniani Imp. lex extar , que lex vlrima elt 
auchent. de collarion. collar. 9. vbimenfuras Se 
pondera in facratiflima cuiufque ciuitatis ecclelia. 
cuftodiri mandar. Nimiruny nihil fecurios anti-" 
quí iudicabant , quam cui fpecics religionis pre-, 
tendebatur: cum efler hominibus pe 0 
anda 


E T M E N s y a 138.0 133-> 
landa religione iram numinum vel maxime con- 
cirariz. Exhocinftitutoinuenio, quiexplicer, f1- 
clom Anétuarti ue pondus fanétuaril in Hbris la> 
crisízepe dici, non quod maius efler publico (vela- 
dzxi vulgo, led 82 peritidres perluadent ) fed quo- 
niam pondera eius gentis ¡ultifima 82 menlurz, 
ficut in aliis gentibusin templo (eruare fulceptum 
fuic. 8cfortallis verumque yecam fuir, initio pon- 
dera legitima intemplo feruata, ne adulterari pol- 
(ent: 82 mibilominús procedente tempore dimi- 
dio minora apud populum efle faéta. . De qua re 
liberum indicium cuique relinguatur. . lllud ad- 
dam Valentínianum Auguítum lege cauifle id tan - 
rom, yz per ingulas Romani imperit ciuitatespon= 
dera 8% menlurz publice collocarentur , quo fides 
publica conftarer. Que lex eft Codicis libr.10. 
de Sufceptoribus 8% Arcariis, in hec yerba. Mo- 
diosaeneos vel lapideoscum fextariisatque ponde- 
ribus, permanbiones Gngulasqueciuiratesiuflimas 
collocari , vt vnuíquifque triburarius fub oculis 
conftitutis reram omnjum modiis., [ciar quid de- 
bear fufceptoribus dare: ita yt fi quis fulceptorum, 
conditorum modiorum , lextariorumque, vel er- 
jam ponderum normam-putauerit excedendam , 
ponamíe [ciarcompetentem elle fubiturum. Que 


autem hac efler poena 2 Valentiniano conftituta 
¡explicat Suidas diétione Mave/p: vbi quod duo= 
decim modios frumenti amplius numiímate , vt 
erar raxatum , mercator quidam vendidifler , ma- 
musilli pracila elt, arquercigefte argumento ma- 
nus in horreo publico depiétas fuifle , vbi eneus 
“modius precepto cius Imperatoris leruabatur (ni- 
mirum Conítantinopoli) quoloco deinde columna 
cado SO 5 extabar 


314 De PoNDEeRIBVS | 
extabat vitoriz monimentum de Seyrhis duce 
Manaim,antiquistemporibus parte. Vides quanta 
diligentia olim adhiberetur ponderibus 82 meníu» 
risconleruandis; quod infticutum noltro tempore 
negligi videmus magna ex parte: ve mirum non fit ' 
etiam in hoc genere tantam perturbationem elle, 
vtnonin vicinis vebibus 8: oppidis menlurz 
aliz int Sí pondera,fed etiamintracan- 
- dem vrbem [zpevariene,multis y 
modis commutata, 


ez 


TABVo. 


A E *roiMens VRIS. e 
a] 
ES e psOS| 


A a 
GINTI, QVIBVS ANTIQUA 


PONDERA ET MENSVRA 1N- 
- teripía 82 cum Toletanis com- 
ooo paranitut. 


NS 


ERAN AESSS AB Y LAS >, qU25 1010 Cpere 
E E el Ju remeros pollicitt , coctremo ad- 
Ao A Inagere U fumest: unique 
NX opera fideo moftrarm libera- 
S0d9 YC) alsorumaue judia tun 1 
) e 7 qe tamen tañntt is 


2115 os ella rá sl pp aim (7 co- 
encon applicare tamtt/per: quod 100 fine fri0> 
chu comtimga? , nilé noflra mos opizio fallit. No- 
bis Jane matoris , quam facile credi pofíit , bec 
polrema ponderum O menpurarun compara- 
t10 comflitit.  Itaest ingenimm s, cum anfjeculta- 
tibus luctari inuat. 7 que alíis. potizos effemt-: 
procliuza , nobis propter tarditatiro videntar 
ardua. Ea verior , (7 modestior interpreta 
si0.  Fortafíts etiam, vi fuer hominum ingenta 
varia y frufira 7 imaniter tempos Ó% operan 

NN 


336 Dr -PonDERIB. Er MENSVRIS. 


in re ludrica pojr Gtan aliquis accufabit. A quo 
impetrare certe equimejt, neex Juo modulo alío- 
vum omiium imgenia 5 ffudia metiatur. Det 
potirs alienae imbecillitate, SF imperitia Veniam 
> facilis, ut ñas occupationibus hand maiorts sfortaf” | 
Je momenti, neque magis ferits, aliquando. imptz 

tret. Atque concedat vt rudioribus inge- 
| 2815, nea, numerandi peritts, hac qua 
dicumque opera comfu-. 

| datar. 


Sefiertió 


TT abulaprima. 


|Seftersió Marauedini, Aures nofirates, Argentel. 


I 
2 
3 
4 X 
5 1 
6 1 
7. 2 
a .2s 
2 ' 2 
10 2 
20 5 
30 8 
40 y 1 
59 13 14 
60 15 17 
70 13 20 
80 2 23 
go 25 26 
100 27 .29 
200 5 58 
300 Z 88 
400 10 |. 117 
500 12% | 147 
600 15 176 
700 173) 205 
300 20 | 235 
900 227 264 
1000. 25 1294 
ios 


137 


1138 

Seftertia, Aurei.  Maraued. Argente, 
1 25 I0000| 294 
2 so 200001 588 
3 75 3os0o0| 882 
4 100 | 40000| '1176 
5 125 $oo00| ' 1470 
6 119, | '60000|- 1765 ; 
7 175 70000; 2059 
8 200 80000|. 2353 
g. 225 gooo00| 2647 
Io 250 | 100000| 2941 
20 $00 l2o00000| 5883 
30 790 |3o0000| 88325 
40 1000 | 400000 11767 
fo 1250 | fo0000| 14708 
70 1750 | 
99 2259 
100 | 2500 
200 $000 
300 7500 | 
400 10000 Y 
goo ¡| 12500 3 
600 1$000 A 
800 20000| 
gó0 22500 


Tabula fecunda. Ñ 


Vlira mille feftertsanon proceditur per nomina:neque 
reóte dixeris, Duo millia, aut ria milliaféftertza, 
fed per aduerbia preceditur, vts proxima tabula|. 
-sndicabit. Pliniustamen feftertsa fena millia dixit, 
de carduts agens,lib.19.cap.8. 


Selter-| 


Decio EJ quater, 
Quindecses. 


Trecses. 


| Quatercentics, 
|Quinqure/cetres. 
Septiefcentics, 
|Oétiefcenties. 
Maillres, 


 bisco 


Tabula tertia. 


1000 


1100 
11200 
1300 
1400 
1500 
1600 
1700 
2000 
3000 
4000 
$000 
60900 
7000 
- $000 
9000 
10000 
30000 
40000 
50000 
70000 
80000 
100000 
200000 
300000 


A 


25000 
27500 


323529 


-32500' 382352 


3 $000 [411764 
rad E 


40000 
42500 
50000 
75000 
100000 
125000 
10000 
175000 
200000 
225000 
250000 
750000 


1000000 


1250000 
1750000 


2000000 


2$00000 


$000000 
7500000 


VEx his licet duplicare aduerbia.. Redte dicas, centies 
. vicies (5 femel, vi ignifices festertia 12100. ac part 

ratione,centies vscies 25 bis. Licor e cum aduer- 
| onerenomina ,fidicas, decies unam, 
hoc estmille ES unum feftertia,decies G duo. : 
Talental 


159 
Sefertia,  Anrei, Argentei, Már, 


294117 22 
14 
30000 |35$2941; G| 


32 
14 


140 

Talenta Mofis Drachme 
tempore. Romane, 
tir 2000]. ] 

21" 24000 

>: 36000 

4. 48000 

si | 6ao0o| 

6 71000 

Fi. 84000; 

8 96000 

5! 108000 

ro! 120000 

i se! 240000 

'30| 360000 

40| 4800090 

go]. 600000 

7o| $40000 

.So| 969090 

go| 1080000 
Joo| 1200000]. 
120|. 1440000 h 


1000000 


In aurcis (5 argentels nummis non valorem hoc loco, 
¿dus confideramus. Ex drachmts ynctas (7 
Libras conficerefacile ft. Simul cofidera lib.3.Reg. 
cap.1o.cr1.Paral.22.quantam fumma ir locispo- 
fia crefcant.[6ca talenta parta «Mojascrs fuerunt.| 


fed pol 


"Tabulaquarta.. 


| y > 127 so . 
25500 
33250 


f1000 
63750 
76500 
35250 
1020900 
114750 


“127500 


255000 
382500 
510000 
637500 


38915001 


1020000 
4147500 
X275$000 
1130000 


125625 
2$1 2, $ ¡ 
37687; 


Qs 


61815 
75478 
980375 
100600 
1231627 
131725 


271450 


407175 
$42900 
678625. 
959975: 
1085800 
1321525. 


ARO 
11728700. 
100000|I200000000 |1275000000|125625000 o 
12000000000,12750000000 12562500000 


A ( 


o AÁNrel, i Argentel, A 


00 Tabula quinta. . 141 
, Mine He Sidi, Drachmacom- Aurci, Argentet, 


- braica, MUNES; 4 je 
co Bor 4440 T2pg 0) 21 Ñ 
y 120 | 480 |'s10 $027 
3 180 | 7io | 765 7533 
4 | 240 960 | 1020 |, 1005 
5 300, 1200 | 1275 12563 
6 360 | - 1440 |. 1530 1507% 
a 7 420 1630 | 1785 17583 
8 480 1920 | 2040 2010 
9 | 540 | 23160 | 2295 | 22617 
9 |! 600 2400 | 2550 25125 
20 ¡1100 | 4800 | $100 $025 
30 1800 | 72004 | 7650 75371 
40 |'2400 | 9600 [tozoo | 10050 
jo |'z000 | 12000 [12750 | 125625| 
60 3600 | 14400 15300 15075 
70 | 42106 | 16800 |17850 | 17587% 
80 | 4800 | 19200 [20409 | 20100 
90 5400 | 21600 |22950 | 226127 


100 6000 | 24000 [15500 25125 
200 | 12000 | 48000 [51000 | 50250 
1000 coocol| 2406000!25$000l 251250] 


MMinam fexaginta ficlos continere arbitramur. Que 
. ratio videbaturmagis Ezechieles verbs confen-| > 
: ránea.cap. 45. Qui Minam putabit :ficlos viginti| 
- quinquecontinere, ts ex tabula mina Áttice,quo- 
modo cuan nolbris pomaertbis có: monetis compa- 
' retar, diguofcat. | 


Talenta 


142 Tabula fexta. 
Vralenta Ar Drachma. Ares, Argentei. 
tica, EA y 
El 6000 6375 [161831 % 
ay RENA 12000 127f0 | 12562 
aja 13000 19125 [18843 % 
4 24000 25500 25125 
5 30000 31875 
6 36000 38250 
E 42000 44625 
DR 48000 $1000 
No. 4000 57375 
10 ¿60000 63750 
¿20 120000 | 127500 
30. - 180000 | 191250 
40 240009 | 255000 
so 300000 | 138750 
60 360009 | 382500 
 7O 420000 | 446250 $ 
20 480000 |  $10000 
90 $40000 |. 573750 
100 600000 637500 | 
200 + | 1200000| 1275000 
1000. Gov00000| 6375000 : 
2000 12000000| 12750000 


Talenta aliarumgentiem noluimus cuz noltrzs poñ-= 
der:bms ant monetes conferre. Extalento «Att100 |. 
— eamrationeminjtirae! fi ques qoluerit experirss 


Mina 


Tabula Septima» 143 NV 
Mina Atti- Mine Atti- — LilreRomane. Drachme, 
ca matores,  caminores, 


1 1 
02 25 2 8 200 
dl 4 3 12 300 
AA 
5 65 5 20 | yoo 
6. 3 6 24 600 
7 z 7 28011 70 
8 105 8 32 ¿|' San 
9 12 9 36 900 
10 133. | 10 40 1000 
20 265 |, 20 $0 | 2000 
30 40 31 24 3000 
40 53 41 64 | - 4000 
so 665 52 du $000 
60 80' 62. 48 6000 
A 172 $8 |, 7000 
80 1067 | 83 32 8000 
90 120 CAS 72 9000 | 
100 -| 1337 104 16 10000| 
300 | 400 312 48 .30000| 
1000 13333 | o1o4I 16 ' Y 100000| 


Non facile mina Atticacumno/ftrisponderibus c5| 
monetis comparatur. Sed tamen mina Attica ma-| 
sor contener libra noftre 25. partes ex32. aureos no- 

Jiros106.cumquadrante. Oros numeros duplicare 


facileef?. Fontes indicaffe far faros, 


144 - Tabulaollama. | 
Lebra nofira. Vncia. Libre Medica. Libra Rom, 


1 16 | 1 ncal Sie 


32 2 106% 
3 48 4 3 És 
So 64, y 8% 
CS 30 7 ALE 
6 96 | 8 Có 
¿s m2 19 45 
; a 4: 
9. 1.0144 [112 9% 
0 160 14 E 
20 320 28 5 
30 | ¿80 | 42 | 8 
¡Pesa TE IAN 10 
ON SOQUNTE LE 
60 960. | 85, * q 
70 10 | 99 ce: 
So. 1280 | 113 : 9% 
90 1420 Hao 
100 | 1600 | 142 38 
200 |. 3200 | 284 E: 
1000 | 16000! 1422 A 


Eibra medica baud facile cum noftra comparatur.| 

- Sedpars quintadecima uncia miascafacit fere fé- 
midrachmam conmunens. Item triens libra Rlo- 

manaquatuor vncias continer.Perinde ergo eff po- 
nere librar 3 2cf dicas: Libramounam ES uncias 
infuperquatuor fic 5 disatimicim libra Koma- 
na /mit,C7 yncia obto. 


V x= 


Esbra 


he 


A A A A A A 


: A A 
e e oo e . 


A 


_— 


— 


ERAS DR 7-TA EAN AA 
| . Tabula nona. 145 


Librame- Drachma Libre Ro. -Drachma Rom.ES | 


dica. medica, mane. communes, 
¿US 108]: ' Vance mi! go 
2 216 1 ¿04 180 
23 324 2 9% 270 
4 4321 3 9 360 
5 540] 4 z 450 , 
6 648 5 FE $40 
NET mer 26 63 630 | 
8 864 7 6 750051 
9 972) 8 13. Psi0s 
10 1080 9 4% go0o 
20 2160 18 9.0. 1800 
300E* 3240| 28 ERA) 2700 
40 Ae 4320| 37 6 3600 
50 54001 46 10% 4500 
60 6480| 56 530 $400 
70 .7560| 65 73 6300 
So 86409| 75 | 7100 
go 9710| 84 4í 8100 
100 | 10800| 93 9. 9000 
200 21600] | 18000 


Ex drachmis uncias vtrin[que generts medicas (5 
Romanas facies, fí medicas per nouem partiaros, 
Romanas per obto. Vncia duodecio vtrrufque ge- 
nerís fui mode libras eficrant. Nofiran libra 
fedecim uncia Romana complen:: medica ticia 
17, ca9miiranofiracorntincitar, 


| 
2 


NM 
k Denartz, 


e tn 


146 - Tabula decuma. 


Denarii Drachme, Argenteiquoad Aurerquoan 
Roman, pondus ES valore. | pondas. 
1 iu]! a 
2 25 2353 2 Ea 
de 35 35% 354 
4 3 43% 45% 
5 5 55 6% 
6 65 75% 744 
7 8 5% Es, 
8 : 9% 9% 
9 105 105%, 10 
10 113 11% 1254 
20 225 2355 2454 
30 345 |) 35% 361% 
40 457 4756 485% 
50 575 59% co 
60 685 7158 72% 
70 80 8355 85 
80 915 955% 974 
90 1025 ¿| 10738 | 109% 
100 ALA 119%. 121 


«Memento ,denariorum pondus vartts temporibus 
imunntatumfaii]e. Verifimatamen 'inftsfimoa 
ratrone,vtiexa Plinio adduximus,ex uncia argente. 
cudi folitos,€S fignart feptem omnino,ex libra Ro- | 
manaoclogínta quatmor. 


Tabula ondecimsas 147 | 


[Arroba Caflel-  Denarti  Argentes,  Aurti. 


pondms. lani. Romani, 
1 | 2500| 2800 3350| 3400 
-$000/ 600; 67oo| 6800 
3 7500 8400, 100f0| 10200 
4 10000|' 11200| 13400| 13600 
a] 12f$00| I4000| 16750] 17000 
6 IfO00O| 16800| 20100| 20400 
7 17500| 196000| 23450] 23800 
8 20000| 22400 26800| 27200 
9 22500 25200] 3O01fO0| 30600 
10 25000| 28000| 33500] 34000. 
20 $00c9| ¡6000| '67z000| 68000 
30 75000| 84000| 00500] 102000 
40 100000| :112000| 134000| 136000 
fo 125000; 140009| 1675$00| 170000 
do Ifo080| 168$000| 201000| 204000 
70 175000/196000|2345$00| 238000 
80 209000|224000| 268000| 272000 
90 22$000| 252000|3015$00| 306000 
100 25$0000|280000| 335000| 340000 
200 $00000!$60000/670000| 680000 
O SS PORRA 9053: 


Libra T oletana pende uncias fedecim,drachmas cé- 
tum Ulgintrallo, argenteos numeros 134. aureos 
136 denarios Romanos 112.Caflellanos centá.Porro 
arroba nofira, quartacentenarsi noflri, fine quin- 
talis pars, continez bras nostras 25, Quot aures 

AM argenteicurra aut iumento portentrr, ex hac 
tabula dignofcitur. en 


OS 


7 CRL 
148  Tabuladuodecima. 
Modii Ro Celemines. Sextariz Sextarió. 
mant. ed: Romani...  Toletani. 
po | 2 16 20 
2 | 4.0 32 | 40 
( 3 6 48 60. 
E Na | $ | 64 | So 
5 AO + 8o 1009 
6 | 12 96 | 120 
iii] 14 112 140 
| 8 16 128 160 
9 | 18 144 | 180 
E RON 160 200 
] - 20 | 48 | 320 | 400 
E 480 600 
40 80 640 300 
LS 100 800 1000 
| | 60 120 950 1200 
AS | 140 1110 | 1400 
So 160 1280 1600 
90 | 180 | 1440 | 1800 
MTYOO 200 1600 2000 
| Quatuor [extarii Toletan congism T oletanum Jen 


azumbrem faciunt: obto azumbres amphoram fen 
“arrobam menfurams.  Sextarii Romani fex con- 
gto Romano co ntinentur: odo congti complent am- 
> phorans Romanam + que contusez fextarcos Ro- 
matos 48. tá ! 


A 


ON rr 


Lp 2 DINA e a AA e 


Tabula tertiadeciona. 149 


"e 


¡E E] 


Sextariws  Sextarims Sextariss Sextarius. 
Roman. Toletan, Átticus, Hebraic. | 
1 E 15 a E 
2 | 25 | 2; | 3 
3 43 4 41 
4 | 5 | 5 | 6 

A E 63. 75 
6 | BOTE | 8 | 9 
7 $7 9 19% 
8 1ity: 105 12 
9 | 03 | 12 | 137 
10 1 133 15 
20 | h+- 25 | 26; | 30 
30m 1754 037% 48 45 
40 so 535 60 
$0 | 4 | 66; | 75 
60 28 So 90 
70 | 873 | 935 | 105, 
So ¿1-1 NA 1067 1 120 
90 | 1125 120 135 
100 125 1335 15o 


— 


Permutato ordine e fextaris Toletanss Romanos fa- 
cies, fipro uno Tolerano pofuerss quatuorquintas 
Romant;ex Átticis, fipro uno fextario Ártico po- 
Jueris tres quartas Romani: pro Hebraico poros 
dias tertiascinfdem. O uo duplicatonuntero jexta-' 
rios cuinfcumque generis inter 1pfos comparabss. 
Que cum fint explorata, Mbulam taren proxt- 
Mámadiicimas. 

AA 

3 


k 3 Sexta 


150 0 Tabulaquarta. | 


Sextarii To.  Romanb. Attici, Hebraici. 
letani. : ; 
k | ,. ( Ir Ss $ 5 
2 la 215 eg 
; 25 313 ; 

A a > 419 4 
S. 4 e 6 
4 Ss 1 
6 44 - Cra [5 
3 z 
A Fai 7y2 : 
8 6h Er 97, 
2. 78 9T7 a 
10 107% 12 
20 16 215 24 
30 24 32 36 
40 32 415% 48 
fo 40 5377 60 
60 43 64 72 
10 3 
70 56 7473 4 
80 64 SST 95 
90 : 72 tb DS 108 
100 80 106 fp 120 


Memento fextariumT oletanumáin vino aut agua! 

pendere uncias fedecim: Romanum vncias vi-| 

int. Atticumuncias quindecim, Hebraicum 
uncias 137 fi vera funt, que Juperims fun: pofíta. 


als 
| Cort-| 


o AR, COTA Ur AR AAA A, AAA 


2 Tabuladecemaquinta. 251 | 


CoriHe. ModiiRo-. Medimnijen .Amphore 
«braici, mani. fanece. Romanas. 
e: 30.00 E IO 
2 60 | 10 20 
$3 20 15 39 
4 120 20 40 
a 159... ás $9 
6 ql 30 60 
7 LA Dira e: 70 
8 240 40 80 
9 270 45 90 
10 300 0%) >” 100. 
20 600 100 | 200 
30 900. | 150,. 300 
40 1200 200 400 
50 1500 250 500 
60 1800 300. 600 
70 2100 350 700 
80 2400 409 800. 
90. 2700. 450 900 


r0O 3000 500 1000 


Ex medimnss fer faneces ñent modiz e celemines, f? 
- cuiliberfaneca dentur modi: fex,celemines duode- 
cim. Ex amphoris Roman: fient urna fen arroba 
Tolerana. (ontiner amphora Romana quindecim 
congios Toletanosfen azmmbres, Sic decemam- 
phora fea corus continer arrobas octodecim,aZum- 
bresfex:utiprexima tabula imdicabit. | 


A Bathus. 


¿Y g2 Tabula fextadecima. j | 


Bathus. Metreta. -— Artaba ZEgyptla, Azumbre., 
: A EA 
2 a IE 30 
3 2 2% 45 
4 25 310 60 
$ | 3 ña 75 
6 $ ss 90 
7 43 6 105 
8 si 7 120 
9 6 3% 135 
10 65 9 I5O 
20 131 18 300 
30 20 17 450 
40 267 | 36 600 ' 
so 337 45 750 
60 40 54 900 
70 4635 63 1050 
80 537 72 1200, 
90 60 Sr 1350 


Bathus 5: Ephi cinfdemmen/ura funt , capientes (ín- 
gulisresmodios, hoc est,celemino fex.T antundem 
capit Amphora Romana: que continet urnam fer! 
arrobam T oletanam ES fepiem azambres..AZum- 
bres oclo in arroba menfura contenentur [atun tri- 
entera ephi capitnempe modium unum , fine cele-| 
MINCS AMOS. | | 


- Tabuladecimafeptima. UGR A ET 


Meira  Artaba  Amphbora Azum- Arroba. 
ta, LEgyptia. Romana, bres. 
? | 1 
Io 16 PA ii 232 
14 
% 276 3 45 | 
E 42 672 
8 S 
4 20 6 go 
5. 65 72 1125 
6 87 9 135, 0 
Mz. 157920 107 157% | 
8 10ldé | :12 180 | 22% 
9 ni | 137 2021 
10 mE. 15 225 
20 2 0) 450 
Pá le G í 
30 4073 45 75 
40 54 60 > 900 12 
so 6733 | 75 1125 
60 85 . 90 1350. 
70 943% |. 105 |. 1575 
, 80 108 120 1$00 | 225: 
go 12128 | 135 |, 2025 e, 
100 135 $0 | 2250 2813 


| ALetretam matorem facimus amphora Romana..Ar- 
| tabas,cumfirmenfura barbara,agre cum ali men- 
Juris poteft comparar:. Bathum 7 amphoram Ro- 
manñam pares pror/us facimis. | 


DA a 
k 5 Artaba.| 


ar , 
A A A A A A e 


- 


nedam menfure (5 porndera ab Hs/panis minora 


154 Tabula decimaoitana. A y 


Artaba. Metreta. — Bathi. Azumbres. | 
1 LONE 13 | 165 
2 135 23 335 
3 225 FE SO 
4 255 43 66; 
5 35 55 1 833 
6 45 6% 1 100 
7 455 75 | 1165 
8 53 s£ 1335 
9 63 10 150 
10 E 113 1665 
20 o A A E 3331 
30 21 355 500 
yo 282 44+ 666% 
so 35% 555 8333 
60 415 “| 66% | 1000 
70. 49% 775. | 11667 
So 56 É, 885 13335 

90 637 100 1500 
100 ' 7ot mii | 16665 


dimidio funtfatta quam Romana. Namamphora| 


Toletana continet aZumbres octo, Romana quin- 
decim. MModius Romanus contivet guantam duo 
modis T oletans quos celemines dicemus. T antun- 


Cia + L 


dem in drachma contigo: femifens eins adaramemn 


valgo dicumus. 


Pes 


-—Tabulamnadecima. SS 


Pes Gracus.  Remanus. Toletanus., Hebraicus. 


2 254 275 - 3£ 
243 25 315 23z 
4 415 41% 52 
qa DE 519 32, 
ó 6 12 

T 
8 739 ra cs 
Pr Sy5 Fs 
9 9% 1013 7is 
: 26 
AO 103% l 179 73% 
20 2037 225 153 

z 

30 31 e 3315 2331 
e z 31 3 
40 4 4417 Eds 
fo 5235 $515 $273 
60 61% 6715 403: 
yo z% 8 545 
727 7 12 pr 
ve 835% $915 R 
go 18 10053 7 O3z 
933 7 8 3 
100 104353 11155 | 7 32 


Graecus pes continet Toleranum, (5 ferme obtamams e- 
ins:queratio exatia prorfus noeft. Sedcerte Gra» 
cus Romanú fuperar parte.24. Romani,R omanas 

a Toletano masor est anodecima Toletans. Reantto! 
utrog, exce Ju adT oletanúpede, fubductag, per ns. 
meros ratonessnuentas pedem Gracum contínere, 


Pes 


¡nó Tabula vigefima. 
Pes Romanus, — Toletanus.  Hebraicas, Gracms. | 
a A 
2 2rz 13 15 
ES 25 des 
2 
4 4tz E | 333 
F 3 o 
oa dh Srz 34 435 | 
6 Grz 43 + 
ro 7Y2 $4 625 
2 E 6 725 
2 9rz 6; 8% 
o Te 53 
10 107 74 9% 

E | | : 
de de ye od 
30 3272 | UR Y 2035 | 
40 4347 del 3555 
so e EC 
60 65 6 : $725 

pan E | E 

JO S5T3 bl hs 5 | 0737 

90 9tz= | 74 8637 
100 10i yz 75 SUIT 
200 21Cys 150 192 


|Toletanum., 5 partes praterea Toletanz. 37.0 par-| » 
tibus 288. inquaseum pedem dimidere nece/Je est.| 
Nostamencas minutias vitanimous , ES adimaro- 
restimmeros renocanimus , tantenden: forme va- 
dentes. E 


12 


E E 


Stadia 


Stadia. Paffus 


, Graci, 
1 ¡100 
2 200 
3 | 300 
4 400 
y] $00 
6 600 
ys 700 
S do 
9 | 900 
10 1000 
20 | 2000 
30 | 3000 
40 | 4000 
50 | $000 
60 | 6000 
70 | 7000 
80 | 8000 
“go | 9000 
100 |10000 


Memento, pedews ES pafums Gracum Romano 
maioremej]e: paria virim/a, gent fladia atque! 


milliaria. 


Pedes 
Grac?, 
- 600 
1200 
1800 
24c0 


3000 


3600 
4200 
4800 
$400 
-6000 
12000 
18000 
24000 
30000 
36000 
41000 
48000 
54000 
60000 


Tabula vigefimaprima. 


FR —_—— 


EN 


| 
| 
| 
| 


Pa/fus 
Rom. 
125 
250 
375 
$oo 
62$ 
750 
2; 
1000 
1125 
1250 
2500 
3710 
$000 
6250 
4590 
$750 
10000 
11250 
12500 
o 


| 
| 
| 
| 
| 
| 
] 
| 


] 


IS7| 


Pedes 
Rom. 
DAS 
1250 
187 5 
2500 
3125 
3759 
4375 
¡000 
5625. 
6250 
11500. 
18750 
2$000 
¿250 


258 de Tabula vigefima fecunda. a 


Pédes Toler. 


Lenca, Mill .Stad,Pedes, Stadia, Refes, 


A PL Ne 800 | 16800 


712159 '|58a | IGOO| 30600 
1017175  |873p. | 2400| $9400 
14|H|100  |l163 3200 | 79200 


17/6/1125  |l453p 4000| 99000 
21131150 |174,% | 4800/ 118800 
25| (175 [203% $600| 138500 
28/5$/200 [232% 6400| 158400 
32121229 [26172 |7200 | 178200 
3517250  [290%3 Sooo | 198000 
20) 7ijólsoo |¡80Í? |16000| 396000 
3o|107 [6125 |87rí2 |24000| $94000 
401143|51375 [meri ¡32000| 792000 
$0 17915 1452 40000| 990000 
Oia 41150 Jiz4z2 [48000| 1188000 
70|251 [31500 [203252 |$6000|- 1386000 
80/287|3|125 [232373 [64000| 1584000 
9ol323 121375 [261355 [72000 1782000 | 
100/1359 |* 2904 ¡[80008| 1980000 


pl : . 
OWN Ama bu pom 


Pars 25 fadii efficit pedes Romanos.25.1nam ftadino!| 
contenct pedes Romanos.G25.Lta vbi pofuimns ffa- 
día 2533 potuimrss dicere fhadia 29. (5 pedes 25.|- 
Miliare fumimns izcocta menfuram pedis Roma- 
n1.Aloqui lenca pedes T oletanos contínet 19800. 
atque ferme quatuor eins generispedum millsaria, 
quoram fingula contineant pedes Toletanos $000. 
pagas millo, Reftes palmsos matores contimes trs- 

SHIA 1res. . 
Plures 


"“MLvreEs conficere tabulas non elt necefle, 
Qui voler , alias adiungat.  Inuentis addere 
non eritdifficile. Sed 8< his conficiendis tabulis,v= 
ti alio loco eft diétum , pondera noftra antiquis 
exxquamus hisinduéti racionibus. Primum quo- 
niam ea via facillima erar, pondera omnia inter í+ 
pía quamuis diueríi generis, 8 nationum alíarum 
3cmenfuras comparandi.  Deindequoniam anti- 
qua minora noftris fuiíle certo argumento con= 
firmari non poteft : ac.contra potivs aut maiora 
-noftris ele tum ratione tum experimento certio- 
ri fixum habeo, aut patria prorlus, certe Toleta» 
mis vnciam , 8 drachmam Romanam, vndereli- 
| qua pendent,  Adhzc, vt fateamurantiqua fuille 
' minora, nulla fidaratione conftituipoterit, quan- 
um fuperenturá noftris. Falli haud dubium polf- 
mus vt homines : nequeintantis tenebris obferua- 
tionislubrica hallucinari miruin eít. Ac fatis ha-, 
'beam ái inter difcrepantes aliorum fententias,pro- 
| pius céteris ad veritatem nos accelifle credetur. 
Qued Ái nobisarrogamus,magna diligentía excula- 
- bit, quam fingulisrebus examinandis adhibuimos. 
Sicomnes qui fcribunt predicant, certius aliquid _. 
afferre,aut [cribendi arte priores fuperare. Video. 
fed quia fufcepta prius opinione non dimoucbi- 
tur, ci nihilominus ex noftro labore hisque tabu- 
lisfruttus conftabit:Í1 cam partem ex numero men- 
| furarum, ponderum, monétarum 4 nobis defcri- 
| ptodetraxerit, quota ipleanoftris vetera pondera 
 uperati purabft. Exempligratia, Tabula quarta Ta- 
lentum Hebraicum valere diximus pendereque 
quantum aureinoftrates 12750. Qui pondera He- 
braica minora noltris credet parte oótaua autlexra, 
is dicas 


—Conclujio Operes.  ” 159 


160 | Conclujzo Oper:s. se 4 


is dicar detradta ejus fummoz oétaua, dilnimia 
endere aureos noltros 11156.6% dodrantem. Item 
cabula odtaua libras quaruor Romanas continere 
delignamus, vacias communes 48. Quipondera: 
Romana vetera noftris minora facit parte quinta=" 
decima,is dicat continere vncias noftras quadragin- 
ta quaruor , Ó quatuor vnciz quintas. Idem iudi-' 
cium efto demenfiris fere aridorum, Seliquidorúz. 
quoniam $ciptzad pondera reuocantur, atque ex. 
¡llis examinaci debent. Similique ratione proce-: 
dat,qui pondera Romana vetera noftris minora fa=. 
ciet parte vigelima aut vigelima fecunda. Plura ad- 
jicere non eft opus: Lectorem de his monuille ex- 
tremo opere forecommodum exiltimabam. Quo 
loco finis dilputandiefto, exorato eo, quihzxc exa= 
-minareaggredietur,ne noftra prius damnet, quam. 
areumentoram momenta fingula confiderer. In! 
fupputarionibus cogitet, numeris perlequendis :23 
tione , aut defcribendis ftylo facile contingere la=' 
plum. Cuiusnos li monuerit,magnam inobis has 
bebit grariam. Neque Criticos quofdam imitar: 
deberaliena damnantes pafiim (ineiudicio, neque. 
afferentes tamen meliora, quibus cenfuram 
(am confirment, publica 82 privata a- 
liorum ftudia iuuari pole q | 
lint. | 
| 


A y, 
Aron cajaries paz. 
e 
ditusmenfurapag. 29. 
deris centum aut omille 
quid. > 
Amphora Ástica. 75. Ro- 
MARA. Ss. 
Amphora Ro. capit quin- 
decime azambres. I5L. 
Amphorens, 78: 
Aranciata: 110, 
CA quosludas Ac- 
ECptt. * ; 38. 
Argenti quantum arca 
 monela mijcelter. 11 eS 
asen vii fe extaril po- 


rabo capit a 
p ocho. > 89. 
Larraba triplx. 77. 
Lts Jigmificatto, ás eins 
partes. 
Aure: dG argentei He- 
ebraici. 38 


116. 


25. 


9 


7 
Aurei excelentes. 117. 
pres quotes AUYGMALCO. 


De ponderib,  Mentut. 


Aureí Romani pondrs: 


sí, 
Aurificum pondera. $5. 


Azumbre arroba parso- 
él ad. $9 e 
Bathus <> Ephiciufdem 
menfre. $57.152» 
Bicongins Cicer. filtus. 
87 
Besocto unciz. 11. 
Be//ales littera. 104. 
Cabusmenfura. 62. 
Cadusmenfura. 76 
Cabizmofter. 09 
Calamus quem vidit E- 
Zechtel. 96. 
Camelt 0n1s, $8. 
Cana, 110. 
Caph. menfúra Hebr.75. 
ad db ¿5 Dnple va- 
Lor par. ii. 


Celemiz modi dimidi=- 
UN 69. 
Centenarium podis. $4. 
Centririacentum acra. 

106. 


L Cera- 


Coraminit,. 76. Ex uncia Argenti quo. 
-Chenix. ÓG>  SAEmata 30 2 EN 
Chus congiopar. 79. Diaulus ftadiaduo. 100. 
: Ciftophor? HAITI. Gb. Didracloma profóclo. 378 
Cochlear menfuxa. 83. Dizitus Hebraicus. 92% 
Cocha fericyathos. ibid.  rotundus e quadra 


Congtrs. SÓ: MAS 92 
Corus Hebraica mefura. Dodrams.z 1 .palins mas 
$7 E 10rficdicins. 104 
-Cozyle/fzue triblimms. 3. Dolichos. 1 oz. 
Cubicus numerm aradi. Drachma. IS», 
CO VOCALUY. 18. E 3 


Cubitus Hebratcas. 05. Ectens, menfura. Gto 
" Geometric 104. c5105. Ephi Bathopar. he. 
Culems. > 8s. "EN EE A 
Cuminorum. mejura ir- Fanecasmedimia par.Gg.! 
regulares. 70. Fanecaterre. 110. 
Cyathus UNCIA fextariz. Fannt lectio caffigatas 
Co US E y | Z8, sd 
_Cypjelemenfura. . 63. Farnefíi Cardin. bibljon 


D. | theca. 3132 
Dadix menfura. 64. Faufline Augufta aurez 


Dariciffateres. 46. us. 5. 
Danid quantum auri O Erugalitas Hr/parocutr, 
argenti reliquit, ELA De | | 


Demenfuzo, 63. G. 
Denarius (7: eins partes. Gallica menfure liquido 
69 «4 ; y UI e 


- DePonderib. 8z Menfur. 


Cta Alod longitudo. 
95 

Gomormenfitra.. 1. > 

Gratís aurerada forma. 
eN 

Gracórum vVAlri2 mem 
fura. 33. 

Granun EdIcun COM- 
mul aurificuima maz 


dls 55.56. 
Hebraica opulentiz efti- 

matio dificiles. 33. 
Hemicotylidin, A 83. 
Hemiedtum.  *“ 6%. 
Heminvasdem quod coty> 
A 88. 


Hierom. locís de rd 
23. 
bi e octo fercbarios, 


Hr Ecol fadia quátuor. 
00 


BH; pana menfuras qhaf- 


3 


llefonfus  Complutus 


-Toleto Jexaginta mila 
libres: diftare alt. 110, 


E prim Caftelle 


Rego lex, 28 
is menfúre liquo- 
1 Um $9. 
Italic; agribomitas. 111. 


lugada. ¿bzd, 


_ Tugerumaquantum. 106. 


Kikar Hebratce , Tirlez= 
Kypje te fix mredirinos cd= 


pie. 
Lo, 


Lampridit loces caftiga: 
10, | 14 

Letech cori dimetdius. 
59. NN 

Libella ajfts valore. 12, 

Libra <> Mina di ad 
19. 


da O'pldera dimidio Ex libra avi guotanrei 


HMinorafecerint. 154. 


Hordez faneca quanti o- 


biota vendebabur. 118. 


e e 


YA 


olim a Romams jí> 


gnabaatur. $T 
Libra Loanmil5.13.(51 95 
a E 2 p: ys 


Y 


A ] DN D- EA A. 
pro pondere fumiter, Menfure multa Rom, | 
.RORPYONUIMIMO. $2 38. | 


Libram vnciam Gres Metretá. 0 > él i 

ciacceperea Romani. Milliarta da dicta! 
1 Ny AD: los. | 
Lichas menfura: 99. Milliariuro. 100. 105. 
Ligula. 88. M lio an fi mf ¿vox Latis 
Littera beffales e uñci- RA. 18. 

ales. l04: Minuta que vidua ob- 


Log fe extarimó Hebr. 74 tulit apud. Marc. 13." 
| Mi. Mina Hebraica. 35: Al 


Maratedini valor vari= tica: > tal | 
0.113. valebat féxa- Módins. 7% 
ginta meagias. : 116. Mo¡tis Ei/panas Pos mm0- | 

Maró libredimidió: ss: . dul. 4 

Medica librá non faci- Moneta multe1n cas 
lecum nofira compa- . la antiquate. 116% 
Vaturo 164. Morciequeex are que 

Medicoruin ponderami= cx argento Roma fi JA 

nora fuat comaiúnt- gnabantur. 122 

das. 30. Monete varis Hebrai- 
y Mel aqua es oleo gram- Ce. 390 
HSe | 22, Mifirim cyathi q qua= 
Menfura póndera drans: q | 
¡Jeruabartar 173 158 = N. rd 
“les. 132: Napoiúin feminis ¿ ánd» 
Menfura medicoris vul.  tamintugcro ferátar. 3 

| garos. QOEP YI TIO LILLO 106. ¡ 


Nebrif. 


PEE Y: A 


Nebrif de 19. 


112. 
Neromis umifimá aure- 
um. SÍ: 
Noe arce ba 105. 


Nemerand: formá ve- 
tus. 13. 
Nummus abfolute poje- 
tus quid. 12: 
O. 
Obolus Hebraicus: 39. 
Gracis. 46. 
Og Regis “Bajan lectus. 
as 9 
Olci menfura vulgares: . 
go. 


y Oleniñ mona parte lemisas P 
qua. es 
Orgyidpajjas: 100. 


Orthodorom menfura. 


Ó3. 


| P. 

p 

| Palefte Grecis palmas 
o qimor: 98. 
Palmas dúplex ludes. 


93: 


| Oxibaphs fefeuiciat: 


Palms > palma quí 


differunt. 93. 
Parajanga. 100. 
Parfaz. 97. 
Pa/fí4s Eracus e Roma- 

ius differunt. 105. 
Pecunia d pecude dicha. A 
Pedes Romani tres. 26. 
Pes Gracie maior Roma- 
70, ), fhadia Paria.tOS. 157. 
Pes Hebratcas. 94 
Pes fefbertins. TE, 
Pes triplex. 104. 
Pletbrum». “100% 


si de sola cafigata. 


Plis leétio caligata $3: hs 
568.6 99. 
Ponderá Koimañá mojftris 
_ paria 217 
Pretid Yerura > 7min0ra 
imulto quam hoc te%= 


pore. 118. 

Dagheraz minfitd He= 

raicas | 74 

Qejitabonis Ó imónetá: 
qe 

L 3 Q ua 


OPA e A % pl e A ai E a TA E ES 
TU ÓN $ z SN 20 “e de) 

RANA y » e 

E: A pos 


Quadragtal ad Sata grantun capiea 


Romana. $S. — bat. E 60% 
uadrantes centum pro Schens Edi dez coms 
Jportula. Elo. "AEREA NO 
Quirtarizs. CAS cripture. D. loca EXpliz 
Quatercenties ide. quod cata.10.18.37,35. 30% 
tU. 139» 37:38.52.72.94.96, 
Quatrin Italis vnde di- Seneca quantas habuié. 
Cltes. CAL Ops, OO 
Quintal Hifpamis, nde Seftertinis, e fé lia 
dictan. 55 quid, 1201357 
R. Sextantarit affés. 9, 


Reges Caficlle monete Sextarins  Hebraicus; 
bonitatem fape mi 7 | 
núerunt. 216. Átticis. $1 Roma 

, Rerunz pretra NUNC IMA- HIS. 22.57. 
_20ra quam fuerunt 0- Sicilicis. Aya 
lino. 118. Siclues , CG foclras fancinas 

Rejlís menfura quanta. — ri, 36.132; 

110.65" 158. Solidus dnodecim denas 

Roman: aurel quo ponde- r10s, Maranedinis de | 

yecrant. 51.52.  ceomvaluit. $0; 

Roianis numeradi for- Spithame Gracus pal : 
As 18.  MUSIRALOY 98% 

fi AIR Stadiúins. > 100.105. 

Salis Hebr. menfura. YT, 

pooR  Talentum Hebráicum, 

Saltiismenfura. 107. 30.Gracut, 4. 

| e, > MN Tae: 


” 


Jeponderib. 82 Menfur. 
pe wveteribus Vacia medica contines 
128.  nouemdrachmas. 56, 
placa fe Exa- 142. 
: gra quilla, 110, Viacia Romana par 200= 
capach Hebr. palmus — fire. st. 
mimor. - =. 93. Vncia triplex 7RLAÍCOr ia 
Torquatus Mediol. tri= gr, 
congims dictus. 87. Volufii Metiani Lind 
Trema/fes. 113.  fligatas. 12» 
Tiiblanm fea cotyle, 83. Vrua. $9» 
Triteusmenfura. 65. X. 
¡Zíitici faneca quanti 0- Xerme Hi/panis unde dis - 
 limuendebatar. 128. lun. 109, 
| Y, Xejtes Grace Jesica 
Pelloris Moneta arca, 51, 
7 do DER Z. j 
Vejpajiani id au- Zaghad, Zemed Zi 
FEU, 51 Hebr. menfdre. 97. 
Vlnaquantacrat. 05. Zereth palmas vaaior 
Fncia, O librepondera-  Hebr. 93-794 
les, 7 menfarales.19. Zuzmoneta Ecbr, 4% 


FINIS, 


” 


e 


Ne
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Texts

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "De Rege et Regis Institutione"

See other formats
